Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - postępowanie przed sądami - Rola sądów w funkcjonowaniu administracji publicznej.

Transkrypt

1 Podstawy prawa administracyjnego (PPA) - postępowanie przed sądami - Rola sądów w funkcjonowaniu administracji publicznej Zestaw 12

2 Przedmiot Wprowadzenie Sądownictwo administracyjne podstawy prawne, organizacja sądownictwa, właściwość Postępowanie i wyroki sądów administracyjnych 4 Rola sądów powszechnych w kontroli administracji 2

3 Wprowadzenie Sądową kontrolę administracji publicznej sprawują dwa rodzaje sądów: Sądy szczególne: - Sądy administracyjne Sądy powszechne: - Sądy ubezpieczeń społecznych - Sądy gospodarcze - Sądy cywilne - Sądy karne (sporadycznie) Sądy administracyjne badają i orzekają o legalności zaskarżonej czynności (decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności) badana jest więc tylko zgodność z prawem. Jest to tzw. model kasacyjny sądownictwa administracyjnego. Sądy powszechne odmiennie rozpatrują sprawy merytorycznie i orzekają co do ich istoty. Funkcja kontrolna nie ma wyraźnie pierwszorzędnego znaczenia. Celem co najmniej równorzędnym jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, a w pewnych przypadkach cel ten staje się pierwszorzędny. 3

4 Podstawy prawne sądownictwa administracyjnego Ustawy: Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz ze zm.), Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz ze zm.), Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz ze zm.). Rozporządzenia: Rozporządzenie Prezydenta RP z 25 kwietnia 2003 r. w sprawie utworzenia wojewódzkich sądów administracyjnych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości (Dz. U. Nr 72, poz. 652 ze zm.), Rozporządzenie Prezydenta RP z 25 kwietnia 2003 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów I Osób Represjonowanych (Dz. U. Nr 72, poz. 653). 4

5 Aspekty organizacyjne Dwuinstancyjność postępowania przed sądami administracyjnymi ❷ Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) ❶ Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) / / Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) 16 WSA (po jednym dla każdego województwa, np. WSA w Gliwicach dla woj. śląskiego, WSA w Warszawie dla woj. Mazowieckiego / / NSA skład: prezes, wiceprezesi, sędziowie; organy: Prezes NSA, Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA, Kolegium NSA, organizacja podział na 3 izby: finansową, gospodarczą i ogólnoadministracyjną. WSA - skład: prezes, wiceprezesi, sędziowie; organy: Prezes NSA, Zgromadzenie Ogólne Sędziów WSA, Kolegium WSA, organizacja podział na wydziały (tworzone / znoszone przez Prezesa NSA). 5

6 Właściwość rzeczowa WSA orzekanie w sprawach skarg na: decyzje administracyjne, postanowienia wydawane w toku postępowania, na które służy zażalenie (np. o zawieszeniu postępowania), postanowienia kończące postępowanie (np. o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania), postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty (ugody), bezczynność organu interpretacje przepisów prawa podatkowego, wydawane w sprawach indywidualnych, akty prawa miejscowego i akty nadzorcze. NSA: rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń WSA, wydawanie uchwał wyjaśniających przepisy, których stosowanie wywoływało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie administracyjnoprawnej, rozstrzyganie sporów o właściwości pomiędzy organami JST i SKO, rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy organami JST a organami administracji rządowej. 6

7 Wyłączenia spod właściwości rzeczowej Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach: wynikających z nadrzędności / podległości organizacyjnej w stosunkach pomiędzy organami administracji publicznej, wynikających z podległości służbowej, odmowy mianowania lub powołania w organach administracji publicznej (chyba, że obowiązek taki wynika z przepisów prawa), wiz wydawanych przez konsulów (z wyjątkiem wiz wydawanych cudzoziemcowi będącego członkiem rodziny obywatela państwa strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, zezwoleń na przekraczanie granicy w ramach tzw. małego ruchu granicznego, wydawanych przez konsulów. 7

8 Skarga Prawo wniesienia skargi: każdy kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu. Skarga pod zarzutem niezgodności z prawem, wnoszona po wyczerpaniu środków odwoławczych w postępowaniu administracyjnym (np. dotyczy decyzji ostatecznej). Skarga wnoszona jest za pośrednictwem organu ostatniej instancji postępowania administracyjnego w danej sprawie: organ w ciągu 30 dni formułuje odpowiedź i całość akt sprawy przekazuje do sądu, do dnia rozprawy organ może skargę uwzględnić. 8

9 Skarga - terminy 30 dni od dnia dostarczenia rozstrzygnięcia w sprawie. W sprawach na bezczynność organu administracji: 30 dni od dnia odpowiedzi organu na wezwanie do działania lub 60 dni jeżeli brak jest odpowiedzi na wezwanie (dla prokuratora i RPO 6 miesięcy). 9

10 Postępowanie Posiedzenie niejawne sądu przed rozprawą. Możliwość odrzucenia skargi (np. z uwagi na uchybienie terminu wniesienia skargi, stwierdzenie niewłaściwości sądu administracyjnego w danej sprawie). Orzekając w sprawie skargi sąd administracyjny nie jest związany jej granicami. Sąd bada legalność zaskarżonego aktu, w całej jego rozciągłości, ponieważ ma obowiązek rozpoznać sprawę z punktu widzenia zgodności z prawem całego toku postępowania administracyjnego i zastosowania przepisów prawa materialnego. Badanie to zachodzi w toku dalszego procesu sądowego, podczas którego odbywają się rozprawy, aż do orzeczenia sądu (wydania wyroku). 10

11 Orzeczenia WSA Sąd administracyjny może oddalić lub uwzględnić skargę (wyrok). Uwzględniając skargę sąd wydaje wyrok w jeden ze sposobów: uchyla decyzję / postanowienie w całości lub części, jeżeli stwierdzi: o o o naruszenie prawa materialnego, mające wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania, inne naruszenie przepisów o postępowaniu, jeżeli mogło mieć wpływ na wynik sprawy stwierdza nieważność decyzji / postanowienia w całości lub części, jeżeli zachodzą przyczyny szczegółowe ( art. 156 kpa lub inne przepisy), stwierdza wydanie decyzji / postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w kpa lub innych przepisach). 11

12 Nieważność decyzji (art. 156 kpa) 12

13 Orzeczenia WSA i umorzenie sprawy Uwzględnienie skargi na bezczynność organu sąd zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu. Umorzenie np. wycofanie skargi, bezprzedmiotowość sprawy lub jej niedopuszczalność (np. zmiana stanu prawnego wyłączająca daną sprawę spod kontroli sądu administracyjnego). Umorzenie sprawy może nastąpić jeszcze przed rozprawą. 13

14 Orzeczenia NSA Środki odwoławcze od orzeczeń WSA obejmują: skarga kasacyjna od wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie sądowe, zażalenie od innych postanowień. Konsekwencje orzeczenia NSA: oddalenie skargi - orzeczenie WSA staje się prawomocne, uwzględnienie skargi uchylenie orzeczenia w całości lub części i przekazanie do ponownego rozpatrzenia. 14

15 Rola sądów powszechnych w kontroli administracji Sądy powszechne mogą sprawować kontrolę decyzji administracyjnych w przypadkach wyraźnie określonych w przepisach prawa. W sprawach administracyjnych nie istnieje uniwersalny środek w postaci powództwa do sądu powszechnego. Przykłady spraw rozpatrywanych przed sądami powszechnymi: Ubezpieczenia społeczne sądy ubezpieczeń społecznych rozpatrują odwołania; oddalają je albo uwzględniają i odpowiednio zmieniają decyzję orzekają co do istoty sprawy; także w przypadku odwołań na bezczynność organu, Ochrona konkurencji odwołanie od decyzji Prezesa UOKiK do Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (podobnie odwołania od decyzji Prezesa URE); sąd oddala lub uwzględnia odwołanie uchyla lub zmienia zaskarżoną decyzję, orzekając co do istoty sprawy. Odszkodowania stronie poszkodowanej działaniem organu (wydaniem decyzji lub jej nie wydaniem) przysługuje powództwo do sądu powszechnego o odszkodowanie; sąd orzeka jedynie w przedmiocie odszkodowania za wyrządzoną szkodę (nie wypowiada się o decyzji). 15