Rynek funduszy emerytalnych (listopad 2003r.)

Rynek funduszy emerytalnych (listopad 2003r.) 1. Wydarzenia na rynku. ING Nationale-Nederlanden Polska Otwarty Fundusz Emerytalny - najlepszy fundusz emerytalny w Europie Centralnej. ING Nationale-Nederlanden Otwarty Fundusz Emerytalny został uhonorowany prestiżową nagrodą miesięcznika IPE Investment&Pensions Europe: Best Pension Fund in Central Europe, 2003 dla najlepszego funduszu emerytalnego w Europie Centralnej w roku 2003. Nagrody, po raz trzeci, przyznawał miesięcznik IPE Investment&Pensions Europe, w oparciu o opinie niezależnych konsultantów rynku finansowego w Europie. W tegorocznej edycji po raz pierwszy uwzględniono także kraje z Europy Centralno-Wschodniej. O najwyższe wyróżnienia współzawodniczyło około 200 różnych funduszy emerytalnych z całej Europy, które łącznie zarządzają aktywami o wartości przekraczającej 600 mld euro. Oceniano fundusze z Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Niemiec, Włoch, Holandii, Norwegii, Portugalii, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Europy Centralnej. Miesięcznik IPE Investment&Pensions Europe przyznał także nagrody funduszom emerytalnym za wybitne osiągnięcia w następujących kategoriach tematycznych: system zdefiniowanej składki (ang. defined contribution), fundusze podwyższonego ryzyka (ang. hedge fund), innowacyjność, ponadnarodowe plany emerytalne, zarządzanie ryzykiem, inwestycje odpowiedzialne społecznie (ang. SRI), nieruchomości. W tym roku przyznano także srebrne nagrody w kategoriach: najlepszy zakładowy, branżowy i publiczny fundusz emerytalny w Europie. Złotą nagrodę w kategorii najlepszy fundusz emerytalny w Europie otrzymał ABP z Holandii. APB jest zarazem największym (pod względem aktywów) funduszem emerytalnym w całej Europie i zarządza aktywami o wartości przykracającej 135 mld euro. Statuetkę Investment&Pensions Europe Country Award Best Penion Fund of the Year Central Europe odebrał Michał Szczurek, przewodniczący Rady Nadzorczej ING Nationale-Nederlanden Polska Powszechnego Towarzystwa Emerytalnego S.A. Strona internetowa Investment&Pensions Europe: www.ipe-awards.com 1

Kiedy początek konsolidacji? Powszechne Towarzystwa Emerytalne zainteresowane zwiększeniem udziału w rynku funduszy emerytalnych to: Generali, PKO/Handlowy, Pekao/Pioneer, Allianz. Generali PTE dokonało szczegółowego badania finansów OFE Kredyt Banku i złożyło ofertę kupna. Również zamierza przedstawić ofertę zakupu PTE Skarbiec-Emerytura. Równocześnie belgijska grupa KBC, główny akcjonariusz Kredyt Banku, nadal negocjuje kupno PTE Dom. O PTE Skarbiec-Emerytura stara się PKO BP. Z kolei akcjonariusze, którzy chcą sprzedać lub przynajmniej zmniejszyć posiadany pakiet akcji towarzystwa, to BRE oraz Sampo. Główną barierą w sfinalizowaniu transakcji pozostaje jednak cena. Transakcja zakupu 50 proc. akcji PKO/Handlowy PTE przez PKO BP może być punktem odniesienia do wycen funduszy emerytalnych. Według informacji Rzeczpospolitej z dnia 19 listopada br., kwota była bliska wartości nominalnej akcji, czyli 130 mln zł. Oznacza to, że każdy aktywny członek funduszu wyceniony został na około 600 zł. Przy takim założeniu OFE Skarbiec-Emerytura byłby wart ponad 300 mln zł, Kredyt Bank - około 60 mln zł, Dom - ponad 100 mln zł, a Polsat - mniej niż 50 mln zł. Kolejne OFE inwestuje za granicą. OFE Allianz jest piątym funduszem emerytalnym, który zainwestował w akcje spółek zagranicznych. Do tej pory za granicą zainwestowały cztery największe otwarte fundusze emerytalne: CU BPH CU WBK, ING Nationale-Nederlanden Polska, PZU Złota Jesień i AIG. Znowelizowana ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych umożliwia finansowanie kosztów inwestycji zagranicznych z aktywów funduszu, a nie środków własnych PTE. Przyszły rok być może zaowocuje wzrostem inwestycji zagranicznych. Przymierzają się do tego OFE, których aktywa przekroczyły 1 mld zł (10 z 16 funkcjonujących na rynku). A co w ZUS-ie? Zakład Ubezpieczeń Społecznych przekaże w bieżącym roku do OFE 10,5 mld zł. Suma ta wynika z korekt dokonanych w planie budżetu na 2003 r. Do końca listopada w 2003 r. ZUS przekazał OFE 9,015 mld zł, w tym ok. 90 mln zł stanowiły odsetki. W listopadzie br. ZUS przekazał 8,7 mln składek na kwotę 755,9 mln zł; średnia składka wyniosła 78,78 zł, co oznacza przeciętną podstawę wymiaru = 1079,22 zł. Otwarte fundusze emerytalne po raz pierwszy 28 listopada br. dostały obligacje skarbowe w zamian za zaległości ZUS. Na początku listopada br. ZUS przekazał OFE listę przewidującą wydanie papierów wartościowych o wartości 246,4 mln zł. Wartość zadłużenia szacuje się na ponad 10 mld zł. Spłata zadłużenia powinna zakończyć się w 2006 r., jednak jej przebieg zależy od efektywności identyfikowania zaległości przez zmodyfikowany system informatyczny. Taki sposób uregulowania zaległości ZUS-u uregulowała ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o przejęciu przez skarb państwa zobowiązań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wobec OFE (Dz. U. nr 149, poz. 1450). Narastające od 1 kwietnia 1999 r. do 31 grudnia 2002 r. zobowiązania ZUS stały się długiem państwa, spłacanym przez obligacje o zmiennym oprocentowaniu, opartym na rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych, dopuszczonych do obrotu na rynku wtórnym. Otwarte fundusze emerytalne będą pobierały opłatę należną od składki bezpośrednio z aktywów funduszu, przeliczając jednocześnie składki (pomniejszone o wartość należnej opłaty) na jednostki rozrachunkowe. Pozwoli to na przekazywanie otrzymywanych obligacji do aktywów OFE, w całości, bez pobierania opłaty. Zrównanie kwot z I filaru z II. Według Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych, najprawdopodobniej za pięć lat, kwoty zgromadzonych środków w otwartych funduszach emerytalnych zrównają się ze środkami zaksięgowanymi w I filarze. Z obliczeń IGTE wynika, że 100 zł wpłacone do OFE we wrześniu 1999 r inwestowane do września 2003 r., po odliczeniu opłat od składki i zarządzania, przyniosło od 32,9% do 62,68 % zysku (przeciętnie o ok. 46%). waloryzacja w I filarze (od III kwartału 1999 r. do końca 2003 r.) zapewni wzrost w wysokości 15%. Poziom składki przekazywanej na ubezpieczenia emerytalne do I filaru wynosi 12,22% podstawy jej wymiaru, do II filaru 7,30% jej podstawy. Obecnie w resorcie gospodarki, pracy i polityki socjalnej trwają prace nad nowelizacją ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, m.in. dotyczące innych niż obecnie zasad waloryzacji kapitału składkowego uzbieranego w ZUS. 2

IKE w bankach? Związek Banków Polskich postuluje o umieszczenie w projekcie ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych zapisu umożliwiającego wszystkim bankom zawieranie umów na prowadzenie IKE oraz rozszerzenie katalogu form inwestowania o długoterminowe lokaty bankowe. Zgodnie z obecnie proponowanymi w projekcie rozwiązaniami IKE mogą zawierać tylko fundusze inwestycyjne, zakłady ubezpieczeń i banki prowadzące działalność maklerską. Sejmowa podkomisja przyjęła postulat Związku Banków Polskich. Do tej pory towarzystwa ubezpieczeniowe zgłosiły szereg zmian do projektu ustawy m.in.: brak konieczności uzyskiwania zgody KNUiFE na działalność w zakresie IKE oraz rejestracji ogólnych warunków umów kont. Kolejne propozycje to, by produktem wchodzącym do IKE było ubezpieczenie z funduszem kapitałowym (jedynie część kapitałowa produktu) oraz przesunięcie terminu wejścia w życie ustawy. Szacuje się, że do Indywidualnych Kont Emerytalnych może przystąpić od 1,7 mln do 3 mln osób. Minimalne podstawy wymiaru i wysokości składek W grudniu 2003 r. dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych i osób z nimi współpracujących - kwota zadeklarowana do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy nie może być niższa niż 1296,01 zł. W grudniu 2003 r. składka na ubezpieczenia społeczne nie może być niższa niż: 252,98 zł (tj. 19,52%) na ubezpieczenie emerytalne 168,48 zł (tj. 13%) na ubezpieczenia rentowe 31,75 zł (tj. 2,45%) na ubezpieczenie chorobowe 3

2. Liczba klientów OFE. W transferze w listopadzie 2003 r. fundusz emerytalny zmieniło 75.503 osób (w lutym br. 72.231 osób, maju br. 71.492 osoby, sierpniu br. 77.319 osób). W 2003 r. fundusz emerytalny zmieniło 296,5 tys. osób, w 2002 r. 345,9 tys. osób. Oznacza to, że około 3% klientów otwartych funduszy emerytalnych corocznie zmienia fundusz. OTWARTY FUNDUSZ EMERYTALNY LICZBA KLIENTÓW 31.10.2003 PRZYROST KLIENTOW 1.01-31.10.2003 ING Nationale-Nederlanden OFE 1 944 795 17,1% 112 002 AIG 923 133 8,1% 72 712 OFE PZU Złota Jesień 1 852 048 16,3% 65 320 Commercial Union OFE BPH CU WBK 2 538 721 22,3% 50 176 Sampo 490 868 4,3% 48 038 Ergo Hestia (PBK Orzel) 394 258 3,5% 35 656 Credit Suisse Life & Pensions OFE 361 219 3,2% 23 064 Allianz 243 803 2,1% 10 290 Bankowy 393 667 3,5% 9 924 Pocztylion (+Arka Invesco) 452 025 3,3% 3 491 Generali (d. Zurich) 377 785 3,3% 1 200 Pekao (+Pioneer +Epoka +Rodzina) 292 294 2,1% -183 DOM 242 500 2,1% -2 640 Polsat 124 621 3,3% -2 685 Kredyt Banku 144 696 1,3% -10 107 Skarbiec-Emerytura (+{ego}) 618 228 5,4% -11413 Razem 11 394 661 100,0% 404 845 Źródło:ZUS Na koniec listopada br. w ING N-NP OFE było otwartych 1.983.717 rachunków, w tym rachunki tzw. martwe stanowiły 7,02% (139.395). 4

3. Aktywa i polityka inwestycyjna. OTWARTY FUNDUSZ EMERYTALNY WARTOŚĆ AKTYWÓW [MLN PLN] WARTOŚĆ JEDNOSTKI ROZRACHUNKOWEJ W ZŁ (28.11.2003) Commercial Union 11.971,043 16,93 ING Nationale-Nederlanden Polska 9.409,920 17,87 PZU Złota Jesień 5.900,014 16,94 AIG 3.568,296 15,57 Skarbiec Emerytura 1.526,098 15,82 Generali 1.374,134 16,90 Bankowy 1.274,217 16,64 (14,99 - bez dopłat, obliczenia Dep. Inwestycyjnego) Sampo 1.259,274 17,71 Allianz 1.138,192 16,33 Credit Suisse 1.038,128 16,29 Pocztylion 876,968 15,60 Ergo Hestia 829,975 16,76 DOM 703,057 17,02 Pekao 682,673 15,50 Kredyt Bank 249,627 14,41 Polsat 170,657 18,04 Razem 41.972,279 16,91 Źródło: KNUiFE W listopadzie br. jednostka rozrachunkowa OFE średnio spadła o 2,45%. WIG spadł o 6,93%, a WIG 20 o 8,42%. Aktywa OFE na koniec listopada br. wyniosły 41,972 mld zł (na koniec października br. 42,765 mld zł.) Dane finansowe PTE. Po trzech kwartałach 2003 r.: Wynik finansowy netto powszechnych towarzystw emerytalnych wyniósł 94,65 mln zł (po pierwszym półroczu br. wynosił 47,87 mln zł), Stratę odnotowało 7 z 16 PTE, (PTE DOM, Ergo Hestia PTE, Kredyt Banku PTE, Pekao Pioneer PTE, PKO/Handlowy PTE, Polsat PTE, Sampo PTE) Cztery największe PTE wypracowały zysk ok. 92,51 mln zł Przychody ze sprzedaży wzrosły do 635,53 mln zł, Koszty działalności operacyjnej obniżyły się do 567,15 mln zł 5

4. Komentarz Departamentu Inwestycyjnego Kolejny miesiąc przyniósł potwierdzenie, iż umacnia się tendencja wzrostowa w gospodarce. Produkcja przemysłowa w październiku zwiększyła się o 12,1% w skali rocznej, zaś w stosunku do września o 5,5%. Podobnie, jak w ostatnich miesiącach, największy wzrost zanotowano w przemyśle przetwórczym (zmiana o 13,8% rok-do-roku), zaś w budownictwie - spadek rzędu 4,8%. Ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły o 0,6%, zaś roczna inflacja wyniosła 1,3%. Na przyrost wskaźnika największy wpływ miały rosnące ceny żywności oraz statystyczny efekt bazy (w analogicznym okresie ubiegłego roku ceny były bardzo niskie). Stopa bezrobocia obniżyła się nieznacznie w październiku do poziomu 17,4 % z 17,5% we wrześniu. Deficyt budżetowy po dziesięciu miesiącach br. wyniósł 34,8 mld PLN, co oznacza, że wzrósł do 89,9% planu całorocznego. Niespodziewanie dobrze, drugi raz z rzędu, wypadł bilans obrotów bieżących. Zanotowano dodatnie saldo w wysokości 198 mln EUR. Eksport zwiększył się o 12,1% w skali rocznej, podczas gdy wartość importu była niższa o 0,9%. Rada Polityki Pieniężnej na posiedzeniu w listopadzie po raz kolejny nie zmieniła stóp procentowych oraz utrzymała neutralne nastawienie w polityce pieniężnej. Rynek oczekuje, iż do końca kadencji obecnej rady stopy nie zostaną zmienione. Kurs USD/PLN obniżył się o prawie 2% z poziomu 4,02 na koniec października do 3,94 na koniec listopada, zaś EUR/PLN wyniósł 4,71 wobec 4,68 przed miesiącem. Odchylenie od parytetu (relacja złotego do koszyka dwóch walut: dolara i euro) zmniejszyło się z poziomu -2,5% (koniec września) do - 1,6% na koniec listopada. Dobry październik na większości rynków giełdowych świata rozbudził apetyty inwestorów na wzrosty do końca roku. Okazało się jednak, że mimo dobrych danych makroekonomicznych indeksy zachodnie z dużym trudem idą do góry a indeksy w skali całego miesiąca pozostały praktycznie na tym samym miejscu. Powodem tej słabości rynku wydaje się niepewność, którą w dalszym ciągu powoduje zagrożenie ze strony międzynarodowego terroryzmu. W naszym regionie wciąż straszy napięta sytuacja w Rosji vide koniec fuzji Jukos Sibnieft gdzie w końcówce kampanii wyborczej wyborów do Dumy, inwestorzy wstrzymują oddech. Również sytuacja na Węgrzech podwyżki stóp negatywnie oddziaływają na notowania w naszym regionie. Indeks 2003-10-31 2003-11-30 Zmiana procentowa WIG 20 663,72 19 231,52-6,93% WIG 20 1 582,01 1 448,88-8,42% DJIA 9 801,12 9 782,46-0,19% S&P 500 1050,71 1058,2 0,71% NASDAQ 1 932,21 1 960,26 1,45% DJ EURO STOXX 50 2 537,84 2 567,13 1,15% FTSE 1000 4 287,60 4 342,60 1,28% DAX 3 655,99 3 745,95 2,46% CAC 40 3 373,20 3 424,79 1,53% Nikkei 225 10 559,59 10 100,57-4,35% 6

Pośród uczestników WIG20 w listopadzie najwięcej wzrosły lub najmniej spadły: Computerland (+5,81 %), PGF SA ( +3,72%), TP S.A. (-0,71 %), Dębica SA (-0,84%), Świecie (-1,79 %), Millenium (-2,77 %), Kęty (-4,20 %). Wśród mniejszych spółek najwyższą stopę zwrotu w listopadzie odnotowały ZM Duda (+21,45 %), Kopex (+16,62%), Farmacol (+12,20 %), Strzelec (+10,78 %), Grajewo (+10,76 %), Mostostal Warszawa (+6,49 %), Mieszko (+5,26 %). Najniższą stopę zwrotu w listopadzie wśród małych spółek zanotowały: Talex (-22,38 %), NKT Cables S.A. (-20,87 %), Kruszwica (-19,69 %), MPEC (-17,73 %), Tras Tychy (-17,17 %), Ropczyce (-16,55 %), a wśród dużych spółek: Softbank (-16,05 %), Prokom (-14,44 %), KGHM (- 12,74 %), Agora (-11,69 %), Orbis (-11,23 %), BZWBK (-11,11 %). Rynek polski nie był w listopadzie w tak dobrej kondycji jak rynki zachodnioeuropejskie, które wciąż znajdują się w pobliżu tegorocznych szczytów. Rynek w Warszawie w ciągu miesiąca spadł o ponad 130 punktów na indeksie WIG20 z rozmachem przebijając wszelkie techniczne poziomy wsparcia. Najważniejszym był poziom 1480 punktów na indeksie gdzie już wcześniej zaznaczyło się dno. Tym razem jednak nie udało się utrzymać tego poziomu i ceny akcji mocno spadły, sprowadzając indeks WIG20 do poziomu 1400 punktów. W samej końcówce miesiąca indeks odrobił część strat. Przed spadkami indeksu nie uratowały nas również dobre wyniki polskich spółek opublikowane w połowie listopada. Przyzwoity wynik pokazało Pekao, które wciąż potrafi dostarczyć rezultaty finansowe mimo niesprzyjającej sytuacji na rynkach obligacji, w odróżnieniu od innych banków. Bardzo dobre wyniki były dziełem największych spółek na polskiej giełdzie: TP S.A. i PKN Orlen. Obie spółki zarobiły więcej niż oczekiwali analitycy. Wciąż czekają na lepsze chwile akcjonariusze Prokomu, który nie zachwycił wynikami za trzeci kwartał tego roku a dodatkowo postraszył inwestorów wizją nowej emisji akcji. Podobały się za to wyniki LPP, Polfy Kutno i Kęt oraz tradycyjnie bardzo dobre wyniki Cersanitu. W listopadzie mieliśmy też do czynienia z kilkoma ofertami, na rynku pierwotnym był to Redan i Duda, na rynku wtórnym Skarb Państwa sprzedał około 120 mln akcji TP S.A. a EBOiR sprzedał 3,3% akcji Pekao S.A. Dane makroekonomiczne w Stanach Zjednoczonych są bardzo dobre. Wzrost PKB w trzecim kwartale wyniósł 8,2% co jest wynikiem nie notowanym od wczesnych lat 90 tych. Również wskaźnik ISM, który z wyprzedzeniem pokazuje stan koniunktury w przemyśle amerykańskim okazał się w listopadzie najwyższy od 19 lat. Po takich danych chyba nie ma co się kłopotać o przyszłość rynku amerykańskiego. Również w Polsce mamy dużo danych, które pokazują siłę polskiej gospodarki natomiast wciąż nie ma to przełożenia na wycenę polskich spółek i co za tym idzie na wzrost poziomu warszawskich indeksów giełdowych. Sytuacja na rynku stopy procentowej wciąż się pogarsza. Ceny obligacji pozostawały w listopadzie pod presją zwiększonej podaży papierów skarbowych oczekiwanej w pierwszym kwartale przyszłego roku. Dodatkowo obniżenie przez S&P długoterminowego ratingu dla Polski w lokalnej walucie z A do A- oraz krótkoterminowego z A-1 do A-2 spotęgowało negatywny nastrój. Aukcja pięcioletnich obligacji nie zakończyła się powodzeniem z powodu małego zainteresowania inwestorów. Niskie obroty dopełniły obrazu rynku tracącego mocno na wartości. Krzywa dochodowości przesunęła się w górę, szczególnie jej część środkowa, kontynuując trend oderwania się od oficjalnych stóp NBP. Rynek kontraktów terminowych na stopę procentową wciąż dyskontuje podwyżki stóp przez RPP w ciągu najbliższych dziewięciu miesięcy. W listopadzie rentowności dwuletnich obligacji wzrosły o 20 punktów bazowych do 6,70%, dochodowość pięciolatek zwiększyła się o 74 punkty bazowe do poziomu 7,75%, rentowności dziesięcioletnich obligacji wzrosły o 29 punktów bazowych do 7,37%, zaś obligacje dwudziestoletnie zanotowały wzrost rentowności o 23 punkty bazowe do 7,70%. 7