Diagnoza potrzeb edukacyjnych i rozwojowych szkół i placówek ogólnokształcących prowadzonych przez Miasto Słupsk

Załącznik do Zarządzenia Nr 41./E/2016 Prezydenta Miasta Słupska z dnia 26 stycznia 2016 roku Diagnoza potrzeb edukacyjnych i rozwojowych szkół i placówek ogólnokształcących prowadzonych przez Miasto Słupsk 1

I. Diagnoza potrzeb edukacyjnych szkół podstawowych prowadzonych przez Miasto Słupsk Opracował: Wydział Edukacji Urzędu Miejskiego w Słupsku 1. Opis obszaru problemowego Obecnie w słupskich szkołach podstawowych uczy się 5037 uczniów. Przeprowadzona diagnoza ma na celu zbadanie potrzeb uczniów. Główne obszary badania to problemy w nauce, szkolna oferta zajęć pozalekcyjnych, oferowane wsparcie, w tym wsparcie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, korzystanie z technologii informacyjnokomunikacyjnych, rozwijanie kompetencji informatycznych oraz warunków dla nauczania matematyki i przedmiotów przyrodniczych. Przeprowadzono także badanie potrzeb nauczycieli pracujących w słupskich szkołach podstawowych obecnie jest 483 etatów. 2. Opis procedury diagnozy potrzeb W listopadzie 2015 r. przeprowadzono wnikliwą diagnozę potrzeb głównie wśród dyrekcji i nauczycieli (200 osób) oraz rodziców uczniów. Diagnoza potrzeb edukacyjnych, dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych została sporządzona na podstawie badań wywiadów i rozmów. 3. Wyniki diagnozy potrzeb I. Charakterystyka grupy badawczej Z przeprowadzonej diagnozy wynika, iż uczniowie mają problemy w nauce matematyki, na co wskazuje najniższa średnia z matematyki na koniec roku szkolnego 2014/15. Przeważająca liczba ocen wystawiona z tego przedmiotu to oceny dostateczne i dopuszczające. Nauczyciele wskazują, iż uczniowie nie interesują się matematyką, ponieważ uważają ten przedmiot za trudny, a same zajęcia za nieatrakcyjne. 2

Stosowanie skostniałych metod nauczania, pozbawionych innowacyjności, a także niedostateczne wyposażenie gabinetów uniemożliwia stosowanie aktywizujących metod nauczania, takich jak eksperyment czy gry matematyczne. Szkoły nie posiadają interaktywnych tablic (jeżeli już to w bardzo małych ilościach). Dzieci mają znaczne opóźnienia w zakresie przerobionego materiału, co więcej nadmierne trudności negatywnie wpływają na zdrowie psychiczne uczniów, powodując problemy natury emocjonalnej. Diagnoza wykazała, że dzieci te mają problemy z koncentracją, a dodatkowo odznaczają się niskim poziomem motywacji. Z diagnozy wynika, że uczeń mający problemy z matematyką chętnie weźmie udział w dodatkowych zajęciach z tego przedmiotu pod warunkiem, że będą one atrakcyjne i angażujące dzieci do aktywnej pracy z wykorzystaniem TIK. Konsekwencją wymienionych powyżej problemów są słabe wyniki sprawdzianu kl. VI. Głównym czynnikiem utrudniającym rozwijanie zainteresowań uczniów zdolnych, należących również do grupy uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych jest niewystarczająca oferta zajęć pozalekcyjnych oraz nieatrakcyjne formy i metody pracy, co potwierdza ponad 60% rodziców i nauczycieli. Spowodowane jest to brakiem środków finansowych, brakiem pomocy dydaktycznych i sprzętu multimedialnego. Skutkuje to tym, że uczeń zdolny zamiast wykonywać doświadczenia i prowadzić obserwacje staje się biernym słuchaczem. Jest zdemotywowany do nauki przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Uczniowie dobrzy i bardzo dobrzy wiążą swoją przyszłość z przedmiotami humanistycznymi, co w przyszłości spowoduje wzrost bezrobocia, ponieważ na rynku pracy nie ma zapotrzebowania na takich specjalistów. Wśród uczniów słupskich szkół podstawowych zdiagnozowano potrzeby i możliwości w zakresie specjalnych potrzeb edukacyjnych: 1. Uczniowie z dysleksją rozwojową lub zagrożeni dysleksją, którzy na podstawie opinii Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej zostali skierowani do zajęć terapii tedagogicznej 244 uczniów (119dz/125ch) uczniowie ci mają problemy z kształtowaniem właściwego poziomu wypowiedzi ustnych i pisemnych, graficznego pisma oraz tempa pisania, właściwej techniki i tempa czytania oraz umiejętności czytania ze zrozumieniem. 2. Wady postawy 204 uczniów (99dz/105ch) deformacja kręgosłupa (plecy okrągłe, wklęsłe, skolioza), czy kończyn dolnych (wady stóp). Przyczynami są czynniki fizjologiczne (brak prawidłowego nawyku postawy) i środowiskowe (brak ćwiczeń ruchowych, hipokinezja). 3

3. U znacznej części uczniów zdiagnozowano zaburzenia mowy 111 uczniów (54dz/57ch) w klasach I-III. Wskazane jest zatem kształcenie mowy poprzez korygowanie zaburzeń w zakresie strony fonetycznej, leksykalnej i gramatycznej. 4. Do szkół z klasami integracyjnymi (Szkoły Podstawowe nr 4, 5 i 10) uczęszczają dzieci z orzeczeniami o kształceniu specjalnym, które powinny zostać objęte indywidualnymi zajęciami terapii sensorycznej 16 uczniów (8dz/8ch) i biofeedback 5 uczniów (3dz/2ch). Potrzeby uczniów w obszarze doradztwa zawodowego nie są uwzględniane. Skutkuje to nieznajomością lokalnego i regionalnego rynku pracy. Rodzice zachęcają dzieci do ukończenia kierunków modnych i popularnych bardziej niż do zdobycia zawodu gwarantującego zatrudnienie. 40% studentów kończąc studia podejmuje pracę niezgodną z wykształceniem (dane GUS 2011 r.). Uczniowie nie potrafią wskazać instytucji, która obejmie ich wsparciem w wyborze dalszego kształcenia. Informacje na ten temat zdobywają na portalach społecznościowych. Wybór szkoły wiąże się z miejscem zamieszkania, powielaniem wyboru kolegów, wizją łatwych studiów, a nie potrzebami rynku. Rozwój współczesnej cywilizacji stawia przed Szkołami Podstawowymi nowe wyzwania. Nie wystarczy już przekazanie uczniowi wiedzy, trzeba też nauczyć go, jak w nieustającym procesie ciągle ją zdobywać, wykorzystując do tego nowoczesne technologie. Z badań wynika, że uczniowie bardzo chętnie wykorzystują narzędzia informatyczne do nauki, jednak nie ma to przełożenia na osiągane przez nich wyniki. Rozwój technologii cyfrowej, a tym samym zwiększenie dostępności internetu jest ogromnym zasobem dla współczesnego świata. Dzieci spędzają w sieci dużo czasu, blisko 66% 4-5 dni/tyg, z czego 40% spędza w sieci około 2h/dziennie. Najczęstszą aktywnością wśród uczniów jest oglądanie filmów, słuchanie muzyki i korzystanie z kont na portalach społecznościowych 90% uczniów posiada takie konta. Niepokojący jest fakt, że znaczna część z nich nie zdaje sobie sprawy z zagrożeń, jakie mogą ich spotkać w sieci. 68% badanych w testach świadomości zagrożeń w sieci uzyskuje wyniki poniżej 40%. W związku z niskim poziomem wyposażenia szkół w sprzęt ICT, zajęcia prowadzone są w sposób tradycyjny mało przystępny i nieciekawy (69% nauczycieli), 73% z nich wskazuje, że przestarzałe sposoby prowadzenia zajęć sprawiają, że uczniowie ie są zainteresowani tematem. 6/10 nauczycieli zaznacza, że nie wykorzystuje sprzętu ICT do prowadzenia zajęć z uwagi na luki kompetencyjne. Ponadto 9/10 nauczycieli wskazuje konieczność podnoszenia świadomości uczniów w zakresie zagrożeń w sieci. 4

Ze względu na uczęszczanie do szkół podstawowych dzieci z dysleksją rozwojową, z orzeczeniem o kształceniu specjalnym i niepełnosprawnością intelektualną istnieje potrzeba podwyższenia kwalifikacji zawodowych nauczycieli. Nauczyciele przyznają, że nie mają wiedzy potrzebnej do rozpoznawania i zaspakajania potrzeb edukacyjnych oraz rozwojowych uczniów. W pracy pedagogicznej bardzo często spotyka się problemy związane z wychowaniem ucznia. Wykształcenie dobrych cech u młodego człowieka wymaga dużego nakładu pracy. Nauczyciel stale musi szukać metod, które będą pobudzać ucznia do różnego rodzaju aktywności. Tradycyjne podejście do nauczania nie zawsze przekłada się na sukces, bo nauczyciel nie ma już takiego autorytetu jak kiedyś. Wśród badanych nauczycieli, aż 82,5% wskazuje, że konieczna jest zmiana sposobu prowadzenia zajęć z indywidualnej pracy nauczyciela na warsztatową, grupową pracę uczniów. Aż 93% z nich uważa, że aby dokonać tej zmiany należy podnieść kompetencje nauczycieli m.in. w obszarze emocji, kreatywności, komunikacji, czy budowania zespołów. 4. Wnioski i rekomendacje rozwojowe Wnikliwa analiza wyłoniła kluczowe obszary problematyczne, wpływające na sytuację edukacyjną uczniów słupskich szkół podstawowych: 1. Problem w przyswajaniu treści matematycznych słabe wyniki z matematyki i sprawdzianu klas VI 2. Brak możliwości rozwijania zainteresowań i ćwiczenia kreatywnego myślenia 3. Brak indywidualnych i grupowych zajęć terapeutycznych dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi 4. Trudności w wyborze kierunków w edukacji/życiu zawodowym 5. Niska jakość nauki, nawet z użyciem ICT, brak świadomości zagrożeń w cyberprzestrzeni 6. Brak kompetencji do wykorzystania narzędzi TIK w nauczaniu i do szkoleń z cyberprzemocy 7. Brak kwalifikacji nauczycieli do prowadzenia zajęć terapeutycznych 5

Proponowane formy wsparcia: 1. Zajęcia dla uczniów z zakresu matematyki i nauk przyrodniczych z wykorzystaniem narzędzi TIK i metody eksperymentu, a także innych innowacyjnych form prowadzenia zajęć celem zajęć ma być zainteresowanie przedmiotem uczniów z problemami w nauce oraz rozwój naukowy uczniów szczególnie uzdolnionych 2. Rozszerzenie oferty edukacyjno-terapeutycznej dla uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych 3. Zajęcia z zakresu rozwijania zainteresowań uczniów oraz ich kreatywnego myślenia 4. Doradztwo zawodowe 5. Podniesienie kwalifikacji nauczycieli z zakresu pedagogiki zdolności i terapii pedagogicznej, oligofrenopedagogiki, tyflopedagogiki, surdopedagogiki i socjoterapii. 6. Zajęcia z zakresu kształcenia cyfrowych kompetencji uczniów i nauczycieli oraz szkolenia z zakresu podnoszenia świadomości o zagrożeniach w cyberprzestrzeni i wykorzystywania narzędzi TIK 6

II. Diagnoza potrzeb edukacyjnych szkół gimnazjalnych prowadzonych przez Miasto Słupsk Opracował: Wydział Edukacji Urzędu Miejskiego w Słupsku 1. Opis obszaru problemowego Obecnie w słupskich gimnazjach uczy się łącznie 1929 uczniów. W klasach pierwszych 664 osób, w drugich 657 osób oraz w klasach trzecich 608 osób. 68 uczniów posiada stwierdzone dysfunkcje. W szkołach gimnazjalnych pracuje łącznie 279 nauczycieli. Niniejsza diagnoza ma na celu zbadanie potrzeb uczniów. Główne obszary badania to problemy w nauce, szkolna oferta zajęć pozalekcyjnych, oferowane wsparcie, poziom przygotowania przyszłych absolwentów do wejścia na rynek pracy, wsparcie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, korzystanie z technologii informacyjnokomunikacyjnych, rozwijanie kompetencji informatycznych oraz warunków dla nauczania matematyki i przedmiotów przyrodniczych. Przeprowadzono także badanie potrzeb nauczycieli. 3. Opis procedury diagnozy potrzeb Badanie przeprowadzono z zastosowaniem ilościowych i jakościowych technik badawczych. W listopadzie 2015 r. przeprowadzono wnikliwą diagnozę potrzeb wśród dyrekcji i nauczycieli (100 osób) oraz uczniów (350 osób z klas 1, 2 i 3). Diagnoza potrzeb edukacyjnych została sporządzona na podstawie badań ankietowych i wywiadów oraz zestawień ocen końcowych uczniów z egzaminów zewnętrznych. 7

3. Wyniki diagnozy potrzeb I. Charakterystyka grupy badawczej Większość badanych uczniów mieszka w Słupsku. Spoza Słupska jest 167 uczniów (8,7%). Przyczyny zjawiska to zmiana miejsca zamieszkania, aspiracje rodziców, bliskość szkoły z miejscem pracy rodziców oraz kontynuacja edukacji ucznia w słupskich szkołach 1. Wykres 1. Miejsce zamieszkania uczniów słupskich szkół ponadgimnazjalnych Miejsce zamieszkania Słupsk Spoza Słupska 75,54% pracujących nauczycieli to nauczyciele dyplomowani. 19,71% to nauczyciele mianowani, a 4,75% to nauczyciele kontraktowi. 1 Dane opracowane na podstawie diagnozy słupskiej oświaty i analizy strategicznej zmian w oświacie na lata 2015 2022. 8

Wykres 2. Kwalifikacje zawodowe nauczycieli w słupskich szkołach ponadgimnazjalnych kwalifikacje zawodowe nauczycieli Dyplomowani Mianowani Kontraktowi II. Badanie problemów w nauce Wzrost efektywności kształcenia na przestrzeni 8 lat nastąpił w 5. Najwyższy wzrost został odnotowany w Gimnazjum nr 3 i Gimnazjum nr 5, natomiast najniższą efektywność uzyskało Gimnazjum nr 6. W zakresie przedmiotów humanistycznych słupskie gimnazja osiągają wyższe wyniki niż gimnazja w województwie pomorskim, natomiast w skali kraju wyniki osiągane przez słupskie gimnazja należą do średnich (wyjątek stanowi Gimnazjum nr 3). W zakresie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych słupscy uczniowie uzyskali wyniki porównywalne z wynikami w kraju i w województwie. Uczniowie uzyskali niższe wyniki z części matematycznej niż z przedmiotów przyrodniczych (fizyka, chemia, biologia, geografia). Autorzy diagnozy słupskiej oświaty i analizy strategicznej zmian w oświacie na lata 2015-2022 rekomendują zwiększenie efektywności kształcenia przedmiotów matematyczno-przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem matematyki. Wynik z matematyki w mieście Słupsku w roku 2012 i 2014 był niższy od krajowego o 3%. W badaniu ankietowych 68% uczniów zadeklarowało problemy w nauce. Problemów w nauce nie zgłasza zaledwie 32% uczniów. 9

Wykres 3. Problemy z nauką Problemy w nauce Uczniowie, którzy nie mają problemów Uczniowie z problemami 43% uczniów zgłasza trudności z matematyką. Na drugim miejscu wymienia się nauki przyrodnicze 36%. Języki obce sprawiają problem 25% uczniów. Zajęcia z nauk przyrodniczych i matematyki nie należą do ulubionych przedmiotów deklarowanych przez uczniów. Wykres 4. Przedmioty sprawiające trudności Przedmioty sprawiające trudności 45% 40% 35% 30% 25% 20% Przedmioty sprawiające trudności 15% 10% 5% 0% Nauki przyrodnicze Matematyka Języki obce J. Polski Historia 10

Uczniowie zapytani z czego wynikają ich trudności w nauce, najczęściej wskazywali brak wiary we własne możliwości (36%), następnie na brak systematycznej pracy (29%). Inne powody wskazało 19% uczniów (lenistwo, brak zrozumienia, co mówi nauczyciel itp.). Zaległości powstałe w toku dotychczasowej nauki zadeklarowało 16% uczniów. Wykres 5. Źródła trudności w nauce Trudności w nauce- przyczyny Brak wiary we własne możliwości Brak systematycznej pracy Inne powody Zaległości Uczniowie zostali zapytani o przyczyny ewentualnej niechęci do nauki. 80% z nich wskazało na brak możliwości wykorzystania zdobytej wiedzy, 68% wskazało na brak ciekawych, kreatywnych zajęć. Dla 61% uczniów przyczyną jest brak wykorzystywania przez nauczycieli na lekcjach ciekawych pomocy dydaktycznych. 30% uczniów przyznało, że wpływ na niechęć do nauki ma konieczność uczenia się na pamięć. 11

Wykres 6. Źródła niechęci do nauki III. Badanie oferty szkoły z zakresu zajęć pozalekcyjnych Tylko 23% uczniów korzysta z płatnych korepetycji. Z bezpłatnej oferty szkoły korzysta 65% uczniów, mniej więcej raz w tygodniu. Dzieci, które nie korzystają z zajęć pozalekcyjnych najczęściej nie znalazły oferty dla siebie lub wg rodziców są leniwe. Zbyt małą ilość zajęć zgłasza 43% uczniów. Na małą różnorodność zajęć zwraca uwagę 27% uczniów. Szkoły proponują wystarczającą ilość i różnorodność zajęć wg 30% uczniów. 12

Wykres 7. Oferta zajęć pozalekcyjnych w szkole Oferta szkoły Zbyt mała ilość zajęć Odpowiednia ilość zajęć, ale mała różnorodność Wystarczająca ilość i różnorodność zajęć Aby sprostać wymaganiom edukacyjnym szkoły, gimnazjaliści najczęściej korzystają z narzędzi informatycznych (90%). Na drugim miejscu stawiają na książki (32%). Kolejne miejsca zajmują: korepetycje (29%), pomoc rodziny (21%) oraz pozalekcyjne zajęcia dydaktyczno-wychowawcze w szkole (20%). 13

Wykres 8. Źródła pomocy w nauce (83%) Uczniowie uważają, iż zajęcia pozalekcyjne powinny być prowadzone przez ich nauczycieli Wykres 9. Z kim chcesz odbywać zajęcia pozalekcyjne? Z kim chcesz odbywać zajęcia pozalekcyjne? Nauczyciel z mojej szkoły Osoba spoza szkoły 14

76% uczniów deklaruje, iż codziennie spędza ponad 3 godziny na korzystaniu z internetu. 2-3 godziny dziennie na internet poświęca 14% uczniów. 7% uczniów korzysta z internetu 1-2 godziny i 3% uczniów do 1 godziny dziennie. Jednocześnie deklarują, iż za najczęstszą formę komunikacji z rówieśnikami służy im internet 92% i nie widzą problemu w zawieraniu znajomości w ten sposób (59% ankietowanych). W związku z tak powszechnym korzystaniem przez uczniów z internetu zrodziło się pytanie o zagrożenia związane z cyberprzemocą. 90% nauczycieli zgłosiło potrzebę uświadamiania młodzieży w tej kwestii. Wykres 10. Czas uczniów poświęcony na korzystanie z internetu Ile czasu poświęcasz na korzystanie z internetu? ponad 3 h 2-3 h 1-2 h do 1 godziny Praktycznie co drugi uczeń nie wie, jaki zawód chce wykonywać. Najpopularniejszym zawodem jest informatyk. Przy wyborze zawodu uczniowie kierują się przede wszystkim wysokością zarobków (78%) oraz opinią rodziców (49%). 15

Wykres 11. Czym uczniowie kierują się przy wyborze zawodu Czym kierujesz się przy wyborze zawodu? 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Opinia rodziców Wysokość zarobków Własne zainteresowania Gwarancja zatrudnienia Tradycja rodzinna Większość uczniów spytana o to, od czego zależy wysokość zarobków, wskazuje fakt posiadania własnej firmy (73%). 52% uczniów wskazuje umiejętności, 36% zaangażowanie w wykonywaną pracę, 28% znajomości. Jednocześnie większość uczniów nie zna prawa pracy oraz obowiązków związanych z prowadzeniem własnej działalności. Wykres 12. Czynniki wpływające na zarobki Co wpływa na zarobki? 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Własna firma Umiejętności Zaangażowanie Znajomości 76% uczniów stwierdziło, iż szkoła nie jest dobrze wyposażona w sprzęt multimedialny. 86% nauczycieli uważa, że Szkoła potrzebuje doposażenia w pomoce dydaktyczne 48% nauczycieli wskazuje na pomoce dydaktyczne takie jak: rzutnik, ekran, oprogramowanie, przyrządy niezbędne do zajęć przyrodniczych i metody eksperymentu, gry dydaktyczne, programy multimedialne. 19% wskazało specjalistyczny sprzęt przydatny przy pracy z dziećmi 16

z dysfunkcjami. 14% nauczycieli wskazało na dostosowane podręczniki i materiały dydaktyczne. Wśród innych (24%) wskazuje się: tablice interaktywne, wizualizery, oprogramowanie umożliwiające korzystanie z TIK, dostosowanie boisk do potrzeb uczniów niepełnosprawnych ruchowo (ławeczki, podjazdy). Uczniowie z niepełnosprawnościami wskazują, że nie są dostatecznie przygotowane do korzystania z narzędzi TIK, które w ich przypadku odgrywają ważną rolę w podjęciu w przyszłości pracy zarobkowej (60% uczniów). IV. Badanie potrzeb nauczycieli. Nauczyciele preferują doskonalenie zawodowe poprzez praktyczne kursy i szkolenia (52%), innowacyjne metody, np. coaching (52%), studia podyplomowe (26%) Wykres 13. Preferowane formy doskonalenia zawodowego Nauczyciele bardzo rzadko korzystają z metody eksperymentu w procesie nauczania. 52% wykorzystuje ją kilka razy do roku, 19% nie korzysta wcale, 10% kilka razy w miesiącu, 5% raz w tygodniu. 17

Wykres 14. Wykorzystywanie metody eksperymentu Wykorzystywanie metody eksperymentu Nigdy Kilka razy do roku Kilka razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu Nie dotycy Nauczyciele rzadko wykorzystują również technologię informacyjno-komunikacyjną. Kilka razy w tygodniu korzysta z niej 7% nauczycieli, kilka razy w miesiącu 10%, 4% kilka razy do roku. Nigdy nie korzysta 79% nauczycieli najczęściej za przyczynę podają obawę przed korzystaniem ze sprzętu i brak wystarczających kompetencji. Wykres 15. Wykorzystywanie TIK w pracy dydaktycznej Wykorzystywanie TIK Nigdy Kilka razy w roku Kilka razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu 18

4. Wnioski i rekomendacje rozwojowe Wnikliwa analiza wyłoniła kluczowe obszary, niezbędne do polepszenia sytuacji uczniów i zwiększenia ich szans na rynku pracy/możliwości kontynuowania nauki: 1. Poprawa wyników egzaminów końcowych 2. Kreatywność i praktyczne wykorzystywanie wiedzy 3. Przedsiębiorczość 4. Przygotowanie uczniów z orzeczeniami do pracy przy komputerach 5. Przygotowanie nauczycieli do wykorzystania narzędzi ICT i szkoleń z zakresu cyberprzemocy 6. Podnoszenie kwalifikacji nauczycieli do pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych Proponowane formy wsparcia dla uczniów: I. Zajęcia z wykorzystaniem narzędzi TIK i metody eksperymentu II. Zajęcia z matematyki, informatyki i nauk przyrodniczych III. Zajęcia z przedsiębiorczości, kreatywności i podnoszące kluczowe kompetencje Rekomenduje się zastosowanie nowoczesnej techniki kształcenia distance learning, umożliwiającej korzystanie z kursu również w domu. Uczniom, którzy mają utrudniony dostęp do internetu/komputera należy umożliwić dostęp do kursu na terenie szkoły. Wspomnianą technikę należy połączyć z zajęciami stacjonarnymi. Zaleca się kształcenie kompetencji kluczowych niezbędnych na rynku pracy oraz właściwych postaw/umiejętności poprzez innowacyjne metody nauczania. W tym celu należy dostarczyć nauczycielom niezbędnych narzędzi. Należy zwrócić uwagę na indywidualizację pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi Szkoły potrzebują doposażenia w pomoce dydaktyczne oraz specjalistyczny sprzęt do rozpoznawania potrzeb pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. 19

III. Diagnoza potrzeb edukacyjnych liceów ogólnokształcących prowadzonych przez Miasto Słupsk Opracował: Wydział Edukacji Urzędu Miejskiego w Słupsku 1. Opis obszaru problemowego Obecnie w słupskich liceach uczy się 1520 uczniów. Przeprowadzona diagnoza ma na celu zbadanie potrzeb uczniów. Główne obszary badania to problemy w nauce, szkolna oferta zajęć pozalekcyjnych, oferowane wsparcie, poziom przygotowania przyszłych absolwentów do wejścia na rynek pracy, wsparcie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, korzystanie z technologii informacyjno-komunikacyjnych, rozwijanie kompetencji informatycznych oraz warunków dla nauczania matematyki i przedmiotów przyrodniczych. Przeprowadzono także badanie potrzeb nauczycieli. 2. Opis procedury diagnozy potrzeb Badanie przeprowadzono z zastosowaniem ilościowych i jakościowych technik badawczych. W listopadzie 2015r. przeprowadzono wnikliwą diagnozę potrzeb wśród dyrekcji i nauczycieli (100 osób) oraz uczniów (300 osób) i ich rodziców (100 osób). Diagnoza potrzeb edukacyjnych, dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych została sporządzona na podstawie badań ankietowych i wywiadów oraz zestawień ocen końcowych uczniów z egzaminów zewnętrznych. 20

3. Wyniki diagnozy potrzeb I. Charakterystyka grupy badawczej 50% uczniów dojeżdża do swojej szkoły spoza Słupska 760 osób. Przyczyny zjawiska to aspiracje edukacyjne uczniów i rodziców, bliskość edukacyjna oraz kontynuacja edukacji ucznia w słupskich szkołach 2. Wykres 1. Miejsce zamieszkania uczniów słupskich szkół ponadgimnazjalnych Miejsce zamieszkania Słupsk Spoza Słupska II. Badanie problemów w nauce Aż 64% uczniów deklaruje problemy w nauce. 36% uczniów uważa, że nie ma problemów edukacyjnych. Prawie co trzeci uczeń zgłasza trudności z matematyką (29%). Na drugim miejscu wymienia się nauki przyrodnicze 26%. Język angielski sprawia problem 25% uczniów. Zajęcia z nauk przyrodniczych i matematyki nie należą do ulubionych przedmiotów deklarowanych przez uczniów. 2 Dane opracowane na podstawie diagnozy słupskiej oświaty i analizy strategicznej zmian w oświacie na lata 2015 2022. 21

Wykres 2Problemy z nauką Problemy w nauce Uczniowie, którzy nie mają problemów Uczniowie z problemami Wykres 3. Przedmioty sprawiające trudności Przedmioty sprawiające trudności 30 25 20 15 Przedmioty sprawiające trudności 10 5 0 Nauki przyrodnicze J. Polski Historia Matematyka J. Angielski J. Niemiecki Problemy uczniów z matematyką, naukami przyrodniczymi oraz językiem angielskim potwierdzają również wyniki matur. Średni wynik maturzystów z matematyki to 42%, z języka angielskiego maturzyści uzyskali średni wynik 62%. Średni wynik z przedmiotów przyrodniczych to 48,6%. 22

Wykres 4. Wyniki matur Matura 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% J. Angielski Matematyka Nauki przyrodnicze Uczniowie zapytani z czego wynikają ich trudności w nauce, najczęściej wskazywali brak wiary we własne możliwości (40%), następnie na brak systematycznej pracy (31%). Inne powody wskazało 15% uczniów (lenistwo, brak zrozumienia, co mówi nauczyciel, itp.). Zaległości powstałe w toku dotychczasowej nauki zadeklarowało 14% uczniów. Wykres 5. Źródła trudności w nauce Trudności w nauce- przyczyny Brak wiary we własne możliwości Brak systematycznej pracy Inne powody Zaległości 23

III. Badanie oferty szkoły z zakresu zajęć pozalekcyjnych Tylko 27% uczniów korzysta z płatnych korepetycji. Z bezpłatnej oferty szkoły korzysta 59% uczniów, mniej więcej raz w tygodniu. Uczniowie, którzy nie korzystają z zajęć pozalekcyjnych najczęściej nie znaleźli oferty dla siebie lub wg rodziców są leniwi. Uczniowie zostali zapytani o przyczyny ewentualnej niechęci do nauki. 80% z nich wskazało na brak możliwości wykorzystania zdobytej wiedzy, tyle samo osób wskazało na brak ciekawych, kreatywnych zajęć. Dla 61% uczniów przyczyną jest brak wykorzystywania przez nauczycieli na lekcjach ciekawych pomocy dydaktycznych. 30% uczniów przyznało, że wpływ na niechęć do nauki ma konieczność uczenia się na pamięć. Wykres 6. Źródła niechęci do nauki Zbyt małą ilość zajęć zgłasza 12% uczniów, 29% rodziców i 4% nauczycieli. Na małą różnorodność zajęć zwraca uwagę 29% uczniów, 24% rodziców oraz 17% nauczycieli. Szkoła proponuje wystarczającą ilość i różnorodność zajęć wg 60% uczniów, 43% rodziców i 79% nauczycieli. 24

Wykres 7. Oferta zajęć pozalekcyjnych w szkole 80% 70% 60% 50% 40% 30% Uczniowie Rodzice Nauczyciele 20% 10% Nauczyciele 0% Rodzice Zbyt mała ilość zajęć Uczniowie Wystarczająca ilość i różnorodność zajęć Rodzice uważają, iż najbardziej pomocnymi zajęciami pozalekcyjnymi są zajęcia z języków obcych (60%). Istotne są również zajęcia rozwijające umiejętności z zakresu innowacyjności i kreatywności (50%), komputerowe (48%), sportowe (43%), wsparcie psychologa (21%), z logopedą (19%), pedagogiem (18%) oraz doradcą zawodowym (17%). Wykres 8. Pomocne zajęcia pozalekcyjne 25

Aby sprostać wymaganiom edukacyjnym szkoły, licealiści najczęściej korzystają z internetu (70%). Na drugim miejscu stawiają na pomoc rodziny (42%). Kolejne miejsca zajmują: biblioteka (20%), korepetycje (19%) oraz pozalekcyjne zajęcia dydaktycznowychowawcze w szkole (15%). Wykres 9. Źródła pomocy w nauce 76% uczniów deklaruje, iż codziennie spędza ponad 3-5 godzin na korzystaniu z internetu. 2-3 godziny dziennie na internet poświęca 15% uczniów. 7% uczniów korzysta z internetu 1-2godziny i 2% uczniów do 1 godziny dziennie. Jednocześnie stwierdzają, iż za najczęstszą formę komunikacji z rówieśnikami służy im internet i nie widzą problemu w zawieraniu znajomości w ten sposób (62% ankietowanych). W związku z tak powszechnym korzystaniem przez uczniów z internetu zrodziło się pytanie o zagrożenia związane z cyberprzemocą. 87% nauczycieli i 73% rodziców zgłosiło potrzebę uświadamiania młodzieży w tej kwestii. 26

Wykres 10. Czas poświęcany na korzystanie z internetu Ile czasu poświęcasz na korzystanie z internetu? 3-5 h 2-3 h 1-2 h do 1 godziny 73% uczniów nie wie, jaki zawód chce wykonywać. Przy wyborze zawodu uczniowie kierują się przede wszystkim własnymi zainteresowaniami (78%) oraz wysokością zarobków (29%). Wykres 11. Czym uczniowie kierują się przy wyborze zawodu 44% uczniów wyraża chęć skorzystania z zajęć z doradcą zawodowym. 27

Według rodziców przed wejściem na rynek pracy ich dzieci powinny kształtować przede wszystkim umiejętności posługiwania się językiem obcym (87%), umiejętność uczenia się (46%), sprawne korzystanie z technologii informacyjno-komunikacyjnych (43%) oraz z zakresu właściwej autoprezentacji (37%) Najwięcej uczniów chciałoby korzystać z zajęć pozalekcyjnych 1 raz w tygodniu po 1 godzinie lekcyjnej (43%). Wykres 12. Z kim chcesz odbywać zajęcia pozalekcyjne? Z kim chcesz odbywać zajęcia pozalekcyjne? Nauczyciel z mojej szkoły Osoba spoza szkoły Większość uczniów chciałoby mieć zajęcia z nauczycielami ze swojej szkoły 79%. 28

Wykres 13. Preferowana częstotliwość zajęć pozalekcyjnych Preferowana częstotliwość zajęć pozalekcyjnych 2 razy w tygodniu, po 2 godziny lekcyjne 2 razy w tygodniu, po 1 godzinie lekcyjnej 1 raz w tygodniu, po 2 godziny lekcyjnej 1 raz w tygodniu, po 1 godzinie lekcyjnej 76% uczniów stwierdziło, iż szkoła nie jest dobrze wyposażona w sprzęt multimedialny. Podobne wyniki badania uzyskano wśród nauczycieli. Wykres 14. Nowe sprzęty potrzebne w szkole Doposażenie szkoły 100,00 90,00 80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 Projektor interaktywny Tablica interaktywna Komputer Tablet Doposażenie szkoły 29

IV. Badanie potrzeb nauczycieli. Nauczyciele wskazują, iż brak im wystarczającego przygotowania w zakresie doradztwa zawodowego dla uczniów. Tylko 29% nauczycieli deklaruje odpowiednie kwalifikacje w tym zakresie. Kolejnym zgłaszanym brakiem jest pobudzanie kreatywności wśród uczniów. 52% deklaruje potrzebę dokształcania się z zakresu komunikacji z języka angielskiego. Wykres 15. Preferowane obszary doskonalenia zawodowego Nauczyciele bardzo rzadko korzystają z metody eksperymentu w procesie nauczania. 52% wykorzystuje ją kilka razy do roku, 19% nie korzysta wcale, 10% kilka razy w miesiącu, 5% raz w tygodniu. 30

Wykres 16. Wykorzystywanie metody eksperymentu Wykorzystywanie metody eksperymentu Nigdy Kilka razy do roku Kilka razy w miesiącu Kilka razy w tygodniu Nie dotycy 4. Wnioski i rekomendacje rozwojowe Wnikliwa analiza wyłoniła kluczowe obszary, niezbędne do polepszenia sytuacji uczniów i zwiększenia ich szans na rynku pracy/możliwości kontynuowania nauki: 1. Rozwój kompetencji kluczowych (m. in. współpraca w grupie, kreatywność, innowacyjność) 2. Uatrakcyjnienie metod prowadzenia zajęć przy wykorzystanie TIK oraz metody eksperymentu 3. Rozwój kompetencji cyfrowych 4. Wzrost świadomości dot. zagrożeń w cyberprzestrzeni 5. Przedsiębiorczość 6. Doradztwo edukacyjno-zawodowe 7. Komunikowanie się w językach obcych 31

Proponowane formy wsparcia dla uczniów: 1. Kurs przedsiębiorczości 2. Zajęcia rozwijające kluczowe kompetencje 3. Doradztwo edukacyjno-zawodowe 4. Kurs języka angielskiego 5. Zajęcia z matematyki i nauk przyrodniczych Rekomenduje się zastosowanie nowoczesnej techniki kształcenia distance learning, umożliwiającej korzystanie z kursu również w domu. Uczniom, którzy mają utrudniony dostęp do internetu/komputera należy umożliwić dostęp do kursu na terenie szkoły. Wspomnianą technikę należy połączyć z zajęciami stacjonarnymi. Zaleca się kształcenie kompetencji kluczowych niezbędnych na rynku pracy oraz właściwych postaw/umiejętności poprzez innowacyjne metody nauczania. W tym celu należy dostarczyć nauczycielom niezbędnych narzędzi. W szkołach należy wprowadzić szersze wykorzystanie technologii informacyjnokomunikacyjnych poprzez wyposażenie placówek w pomoce dydaktyczne oraz narzędzia TIK niezbędne do realizacji programów nauczania. DYREKTOR WYDZIAŁU Anna Sadlak 32