Formy finansowania rozwoju firm Przegląd instrumentów
Agenda 1. Finansowanie przedsiębiorstw- Polska na tle Europy 2. Rynek kredytu korporacyjnego w Polsce 3. Obligacje korporacyjne 4. Rynek fuzji i przejęć w Polsce 5. Rola DF 2
Executive Summary Struktury finansowania w Polsce. Głównym źródłem finansowania przedsiębiorstw są wciąż raczej Polsce kapitały własne niż kredyty. W ogólnej strukturze bilansu przedsiębiorstw niefinansowych w Polsce w 2009 roku stanowiły one 68%. Z kolei kredyty długo i krótkoterminowe stanowiły odpowiednio 25% i 7%. Dla porównania w Niemczech kapitały własne stanowiły 53%, kredyty długoterminowe 33%, a kredyty krótkoterminowe 14%. Kredyt korporacyjny. Na koniec 2010 roku kredyty w PLN stanowiły 75% wartości wszystkich udzielonych kredytów. Spośród kredytów walutowych najpopularniejsze były kredyty w EUR, które stanowiły 77% wartości wszystkich kredytów walutowych na koniec 2010 roku. Dla sektora MSP kredyty inwestycyjne stanowiły 28% wartości kredytów na koniec 2010 roku, a dla sektora dużych przedsiębiorstw 32%. Ogółem wartość kredytów inwestycyjnych na koniec 2010 roku utrzymała się na poziomie porównywalnym do 2009 roku. Obligacje. Kapitalizacja obligacji korporacyjnych wyemitowanych w Polsce wzrosła na koniec 2010 r. w porównaniu z końcem 2009 r. o około 45% do kwoty 17.577 mln PLN. W tym samym okresie liczba emitentów wzrosła z 71 do 104. Rok 2010 to również powrót do wyznaczonego wcześniej wzrostowego trendu. Odrobiony został nie tylko spadek w kapitalizacji z roku 2009, ale zanotowano również wzrost kapitalizacji w porównaniu z rokiem 2008 o 18%. Rynek fuzji i przejęć w Polsce. Wartość transakcji M&A w Polsce w 2010 roku osiągnęła wartość 21 mld EUR w porównaniu z 9.6 mld EUR w 2009 roku. Z kolei liczba transakcja wyniosła 659 i była wyższa o 8% w stosunku do 2009 roku. Fundusze private equity w Polsce. Według szacunków EVCA w 2009 roku firmy private equity/ venture capital pozyskały 378 mln EUR na nowe inwestycje w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, co stanowiło spadek o 85% w stosunku do poprzedniego roku. W 2010 roku fundusze zainwestowały w 19 polskich spółek za kwotę 283 mln EUR. Gros z tych środków przeznaczone zostało na wykupy firm dojrzałych. cze-11 (c) Dąbrowski Finance 3
Formy finansowania w Europie Przedsiębiorstwa niefinansowe: kapitał vs. kredyty (stan na koniec 2009 r.) Czechy Luksemburg Francja Polska Cypr Belgia Węgry Szwecja Litwa Rumunia Wlk. Brytania Słowacja Austria Holandia Estonia Portugalia 0% 20% 40% 60% 80% 100% Polskie przedsiębiorstwa finansują swoją działalność raczej kapitałem własnym niż kredytami. Zwiększenie udziału kredytów pozwoliłoby w większym stopniu wykorzystać tarczę podatkową kapitał własny kredyty długoterminowe kredyty krótkoterminowe Źródło: Eurostat 4
Agenda 1. Finansowanie przedsiębiorstw- Polska na tle Europy 2. Rynek kredytu korporacyjnego w Polsce 3. Obligacje korporacyjne 4. Rynek fuzji i przejęć w Polsce 5. Rola DF 5
Rynek kredytu korporacyjnego w Polsce 140 120 100 80 60 40 20 0 Kredyty przedsiębiorstw niefinansowych (stan na koniec roku w mld PLN) 12/2008 12/2009 12/2010 MSP W 2010 roku system bankowy w Polsce charakteryzowała nadpłynność. Poziom nadpłynności wyniósł średnio 70,907 mln PLN i był większy o 46.967 mln PLN niż w 2009 roku Nominalna wielkość zadłużenia kredytowego przedsiębiorstw w bankach obniżyła się w 2010 roku o 1,9 mld PLN wobec spadku o 7,8 mld PLN w 2009 roku Duże przedsiębiorstwa W 2010 roku w zrosła wartość długoterminowych kredytów inwestycyjnych ( o 1,8 mld PLN wobec wzrostu o 0,9 mld PLN w 2009 roku) wykorzystywana przez przedsiębiorstwa do finansowania nowych lub powiększenia istniejących zdolności wytwórczych i usługowych. Pomimo pewnego ożywienia w segmencie kredytów inwestycyjnych głównym źródłem finansowania pozostały środki własne przedsiębiorstw Źródło: NBP 6
Rynek kredytu korporacyjnego w Polsce 120 100 80 60 40 20 0 200 150 100 Wielkość poszczególnych kredytów przedsiębiorstw niefinansowych (stan na koniec roku w mld PLN) 12/2008 12/2009 12/2010 operacyjne inwestcyjne na nieruchomości pozostałe Struktura walutowa kredytów przedsiębiorstw niefinansowych (stan na koniec roku w mld PLM) W 2010 roku kredyty dla przedsiębiorstw niefinansowych ustabilizowały się ( spadek wartości wynosił 1% w porównaniu do 5% spadku w ubiegłym roku) Wartość udzielonych kredytów inwestycyjnych spadła o 4% w stosunku do 2009 roku w porównaniu do 11% spadku w 2009 roku w stosunku do 2008 roku Obserwuje się również tendencję spadkową w przypadku kredytów w euro ( w 2010 ich wartość zmniejszyła się o 9% ) 50 0 12/2008 12/2009 12/2010 Źródło: NBP złotowe EUR inne waluty 7
Agenda 1. Finansowanie przedsiębiorstw- Polska na tle Europy 2. Rynek kredytu korporacyjnego w Polsce 3. Obligacje korporacyjne 4. Rynek fuzji i przejęć w Polsce 5. Rola DF 8
kapitalizacja [mln PLN] liczba emitentów Rynek obligacji korporacyjnych w Polsce Obligacje korporacyjne w Polsce w latach 2003-2010 20 000 18 000 16 000 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 120 100 80 60 40 20 0 kapitalizacja liczba emitentów Kapitalizacja obligacji korporacyjnych wyemitowanych w Polsce wzrosła na koniec 2010 r. w porównaniu z końcem 2003 r. ponad trzykrotnie z 5.288 mln PLN do 17.577 mln PLN. Liczba emitentów wzrosła z 59 do 104, natomiast średnia kapitalizacja na jednego emitenta z 89,6 mln PLN do 169 mln PLN. Od trendu wyraźnie odbiega rok 2009, w którym przedsiębiorstwa zmagały się z konsekwencjami kryzysu kapitalizacja obligacji korporacyjnych spadła na koniec Źródło: KDPW 2009 r. o 18,6% w porównaniu z rokiem poprzednim (do 12.158 mln PLN), natomiast liczba emitentów z 97 do 71 (spadek o 26,8%). Rok 2010 to już powrót do wyznaczonego wcześniej wzrostowego trendu. Odrobiony został nie tylko spadek w kapitalizacji z roku 2009, ale zanotowano również wzrost kapitalizacji w porównaniu z rokiem 2008. 9
Rynek obligacji nieskarbowych w Polsce - struktura Struktura rynku obligacji nieskarbowych w Polsce (stan na koniec 2010 r.) obligacje komunalne 21% obligacje korporacyjne 33% Łączna kapitalizacja rynku obligacji nieskarbowych wynosiła na koniec 2010 r. 52,5 mld PLN, w tym kapitalizacja obligacji korporacyjnych: 17,6 mld PLN, kapitalizacja obligacji banków: 24 mld PLN i kapitalizacja obligacji komunalnych: 10,9 mld PLN Łączna kapitalizacja w 2009 roku wynosiła 48,0 mld PLN, w tym kapitalizacja obligacji korporacyjnych: 12,2 mld PLN, kapitalizacja obligacji banków: 18,9 mld PLN i kapitalizacja obligacji komunalnych: 6,9 mld PLN Źródło: Fitch Polska obligacje banków 46% 10
Wybrane przykłady emisji obligacji (notowanych na Catalyst) oprocentowanie w bieżącym okresie odsetkowym fundusze deweloperzy Wielkość emisji vs. okres do wykupu i oprocentowanie 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% BBI DEVELOPMENT BBI ZENERIS MCI MANAGEMENT NFI MAGNA POLONIA EFH GANT DEVELOPMENT MARVIPOL ROBYG RONSON EUROPE Multimedia Polska S.A. ELECTUS ORGANIKA POLKOMTEL FINANCE AB (PUBL) PRAGMA INKASO Mediana 0,00% 0 1 2 3 4 5 6 okres od daty pierwszego notowania do daty wykupu (w latach) wartość emisji (w mln PLN) 50 500 1 000 WIBOR 1M = 4,36% WIBOR 3M = 4,45% WIBOR 6M = 4,61% WIBOR 9M = 4,70% WIBOR 1Y = 4,76% Źródło: Catalyst 11
Agenda 1. Finansowanie przedsiębiorstw- Polska na tle Europy 2. Rynek kredytu korporacyjnego w Polsce 3. Obligacje korporacyjne 4. Rynek fuzji i przejęć w Polsce 5. Rola DF 12
Rynek fuzji i przejęć w Polsce w H1 2010 r. Liczba oraz wartość transakcji w Polsce i regionie CEE w pierwszej połowie 2010 r. H1 2010 H1 2009 Zmiana % Polska Liczba transakcji 283 245 16% Wartość transakcji (mln EUR) 5 127 3 554 44% Region CEE Liczba transakcji 869 817 6% Wartość transakcji (mln EUR) 10 183 12 442-18% Udział polskich transakcji w regionie CEE Pod względem liczbowym 33% 30% 9% Pod względem wartości 50% 29% 76% Średnie wartości mnożników transakcyjnych w Polsce i regionie CEE w pierwszej połowie 2010 r. H1 2010 PL H1 2009 PL H1 2010 CEE H1 2009 CEE Wartość transakcji/sprzedaż 1-1.2x 0.8-1.2x 1-1.4x 1-1.3x Wartość transakcji/ebitda 8.4-11.2x 8.8-9x 8.1-10.2x 6.2-7.1x Wartość transakcji/wartość księgowa 2-2.4x 1.2-1.7x 1.7-2.3x 1.2-1.7x Najwięcej transakcji miało miejsce w sektorze budownictwa oraz nieruchomości Liderami pod względem wartości transakcji M&A była branża energetyczna, paliwowa i surowców mineralnych Źródło: raport KPMG 13
Rynek fuzji i przejęć w Polsce w H1 2010 r. Udział poszczególnych transakcji pod względem wartości Przejęcie pakietu mniejszościowego 23% Podział transakcji M&A pod względem wartości < 100 m 5% 50-100 m 5% Prywatyzacja 1% Nieznana wartość 38% 10-50 m 11% Fuzja 17% Przejęcia 59% > 10 m 41% W 2010 roku duży wpływ na polski rynek fuzji i przejęć miała decyzja Ministerstwa Skarbu o sprzedaży swoich udziałów w spółkach poprzez GPW Źródło: raport KPMG 14
Polska jako lider rynku IPO w Europie 6 000,00 5 000,00 4 000,00 3 000,00 2 000,00 1 000,00 Wartość i liczba ofert IPO na rynku głównym GPW w Warszawie w mln EUR (2005-2010) - 35 38 81 2005 2006 2007 2008 2009 2010 33 13 34 100 80 60 40 20 0 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 - Wartość i liczba ofert IPO na rynku NewConnect w mln EUR (2007-2011) 24 61 2007 2008 2009 2010 2011 Pozyskany kapitał Liczba IPO 24 86 66 100 80 60 40 20 0 Źródło: GPW Pozyskany kapitał Liczba IPO Źródło: NewConnect Liczba ofert Wartość (mln PLN) 2006 2007 2008 2009 2010 2006 2007 2008 2009 2010 Publiczne emisje akcji na GPW 95 132 89 34 74 4 905 9 831 4 317 12 311 6 074 Źródło: KNF W 2010 roku GPW zajęła 2 miejsce w Europie pod względem liczby oraz wartości Największą transakcją w 2010 roku było IPO GPW (307mln EUR). Była to trzecia najwyższa oferta w tym roku po PZU i Tauron 15
Fundusze private equity w regionie CEE 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Wartość kapitałów pozyskanych przez firmy PE w regionie CEE (mln EUR) 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 W 2010 roku w samej Polsce fundusze private equity zgromadziły środki w wysokości 114,8 mln EUR w porównaniu z 134,8 mln EUR w 2009 r. W 2010 roku największą część środków fundusze przeznaczyły na wykupy spółek dojrzałych, a następnie w finansowanie wzrostu spółek Wartość transakcji M&A w Polsce w 2010 roku osiągnęła wartość 21 mld EUR w porównaniu z 9,6 mld EUR w 2009 roku Liczba transakcji wyniosła 659 i była o 8% wyższa niż w 2009 Źródło: EVCA 16
Agenda 1. Finansowanie przedsiębiorstw- Polska na tle Europy 2. Rynek kredytu korporacyjnego w Polsce 3. Obligacje korporacyjne 4. Rynek fuzji i przejęć w Polsce 5. Rola DF 17
Dąbrowski Finance profil spółki Podstawowe obszary działalności firmy: Doradztwo strategiczne Aranżacja, restrukturyzacja i optymalizacja finansowania Aranżacja nowego kapitał, w tym Expansion Capital i Mezzanine Organizacja fuzji i przejęć Organizacja procesu zbycia aktywów, w tym nieruchomości Optymalizacja finansowo operacyjne 18
Trust & Professionalism Nasi klienci: Debt Kapitał na rozwój *** Rynek kapitałowy ** Corporate Finance M&A Nieruchomości * Mezzanine * Współpraca z licencjonowanymi agencjami pośrednictwa nieruchomościami ** Współpraca z licencjonowanymi domami maklerskimi *** Angielska nazwa Expansion Capital Posiadamy również relacje biznesowe w Izraelu, Chinach i Stanach Zjednoczonych 19
Wsparcie dla funduszy private equity Wejście do inwestycji Wyjście z inwestycji Fundusz PE Implementacja strategii inwestycyjnej Bieżące wsparcie spółki portfelowej ( od 2 do 5 lat) Fundusz PE Fundusz PE Szczegółowa analiza potrzeb klienta Aranżacja finansowania dla funduszu private equity Przedstawienie dostępnych instrumentów finansowych Doradztwo przy nabyciu potencjalnych spółek portfelowych Interim management Pomoc w restrukturyzacji finansowo-operacyjnej spółek portfelowych Zarządzanie/ pomoc w zbyciu nieruchomości Wsparcie funduszy w ewentualnych transakcjach fuzji i przejęć lub zbyciu aktywów nie powiązanych z podstawową działalnością spółek portfelowych Identyfikacja potencjalnych nabywców spółki portfelowej Trójstronne negocjacje z wybranymi inwestorami Wybór ostatecznego rozwiązania (sprzedaż inwestorowi strategicznemu lub pomoc w wejściu na giełdę) Podpisanie umów (ang. termsheet) DF aktywnie wspiera fundusze private equity na każdym etapie inwestycji (c) Dąbrowski Finance 20
Nasz Zespół Najcenniejszym kapitałem firmy są wyznawane wartości oraz wiedza i nasze umiejętności zdobyte w trakcie ponad piętnastu lat pracy w sektorze finansowym, które wykorzystujemy w poszukiwaniu najlepszych rozwiązań dla Klienta Wzajemne zaufanie, partnerstwo i przede wszystkim pasja z jaką oddajemy się pracy stanowią o naszej sile Uczciwość i Profesjonalizm Innowacyjność i Indywidualne Rozwiązania Pasja i Zaangażowanie Wysoka jakość i efektywność działania Wartości, którymi się kierujemy 21
Partnerzy DF Jarosław Dąbrowski Założyciel firmy i Partner Zarządzający Zbigniew Karwowski Wiceprezes Zarządu Piotr Buszka Partner Marcin Zieliński Partner Ponad 16 lat doświadczenia w sektorze finansowym 16 lat doświadczenia w sektorze finansowym Radca Prawny, 16 lat doświadczenia w sektorze 15 lat doświadczenia w sektorze finansowym Bankowość, finanse i inwestycje Bankowość, leasing i factoring Prawo gospodarcze Fundusze inwestycyjne i bankowość Uniwersytet Warszawski, Wydział Prawa i Administracji Edinburgh University Management School University of Navarra (IESE) w Barcelonie Georgetown University in Washington University of Wisconsin in the College Business Administration. Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, kierunek Finanse i Bankowość 22
Zapraszamy Do Współpracy z DF Dąbrowski Finance Trust & Professionalism Metropolitan Pl. Piłsudskiego 1, 3. piętro 00-078 Warszawa Tel.: + 48 22 344 04 00 Fax: + 48 22 344 04 10 E-mail: office@dabrowskifinance.eu www.dabrowskifinance.eu 23