PRAWO ADMINISTRACYJNE reguluje stosunki prawne między organami administracji publicznej a innymi podmiotami. STOSUNEK ADMINISTRACYJNO - PRAWNY jest oparty na przymusie państwowym. Prawa i obowiązki stron tego stosunku wynikają z prawa administracyjnego. Podmioty stosunku administracyjno prawnego nie mają równorzędnej pozycji, podmiot (obywatel) pozostaje w mocy organu administracji publicznej. Stosunek administracyjno prawny powstaje niezależnie od woli podmiotu innego niż organ administracji, przykład: organ podatkowy w drodze decyzji nakłada na podatnika obowiązek podatkowy, jeżeli zaistnieją przewidziane przez prawo podatkowe okoliczności, wola podatnika na czynność nałożenia podatku nie ma żadnego znaczenia.
Struktura i formy działania administracji publicznej W Polsce funkcjonuje administracja państwowa (rządowa) oraz administracja samorządowa. ADMISTRACJA PAŃSTWOWA składa się z organów centralnych i naczelnych (np. minister) oraz z organów terenowych ogólnych (wojewoda) lub niezespolonych (np. naczelnik urzędu skarbowego). ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA skład się z organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego. W gminie wójt, burmistrz lub prezydent, w powiecie starosta, a w województwie samorządowym marszałek województwa. Działania administracji przyjmują formę administracyjno - prawną i cywilno prawną (umowa). Czynności administracyjno prawne przyjmują postać aktów wewnętrznych lub zewnętrznych oraz indywidualnych i generalnych. AKT WEWNĘTRZNY skierowany jest do podmiotów usytuowanych w strukturze administracji. AKT ZEWNĘTRZNY skierowany jest do podmiotów usytuowanych poza strukturą administracji. AKT INDYWIDUALNY skierowany jest do oznaczonego podmiotu. AKT GENERALNY skierowany jest do nieoznaczonej liczby podmiotów. Akty administracji mogą przyjąć postać: AKTÓW WEWNĘTRZNYCH I INDYWIDUALNYCH - np. rozkaz, polecenie służbowe. AKTÓW WEWNĘTRZNYCH I GENERALNYCH np. zarządzenie, komunikat, pismo okólne. AKTÓW ZEWNĘTRZNYCH I INDYWIDUALNYCH np. decyzja administracyjna. AKTÓW ZEWNĘTRZNYCH I GENERALNYCH np. rozporządzenie ministra.
Postępowanie administracyjne POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE - jest ciągiem czynności podejmowanych przez organy administracji publicznej i inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej. Zasadniczym typem postępowania administracyjnego jest postępowanie ogólne (jurysdykcyjne), którego celem jest rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej zgodnie z przepisami proceduralnymi (przepisami określającymi tok czynności, które trzeba podjąć dla zrealizowania prawa materialnego) i materialnymi (przepisami określającymi kompetencje organów administracji publicznej oraz prawa i obowiązki podmiotów stojących poza strukturami administracyjnymi). Postępowanie administracyjne (zwane ogólnym) może się toczyć jako: POSTĘPOWANIE ZWYCZAJNE przed organem I instancji a także, gdy zostanie wniesione odwołanie od decyzji przed organem II instancji. Drugim trybem postępowania ogólnego jest: POSTĘPOWANIE NADZWYCZAJNE. Do tego typu postępowania zaliczyć możemy postępowanie w sprawie wznowienia postępowania; w sprawie stwierdzenia nieważności, uchylenia i zmiany decyzji administracyjnej. Niezależnie od trybu każde postępowanie administracyjne składa się z trzech faz. FAZA WSTĘPNA obejmuje działania związane z wszczęciem postępowania oraz czynności proceduralne zmierzające do ustalenia czy dane postępowanie w konkretnej sprawie może się toczyć. FAZA POSTĘPOWANIA WYJAŚNIAJĄCEGO obejmuje ciąg czynności proceduralnych zmierzających do ustalenia stanu faktycznego sprawy. FAZA ROZSTRZYGNIĘCIA zastosowanie określonej normy materialnego prawa administracyjnego i rozstrzygnięcie sprawy będącej przedmiotem danego postępowania.
Podmioty postępowania administracyjnego Najdonioślejsze znaczenie, z punktu widzenia interesów obywateli, ma postępowanie przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych. Z powyższego wynika, iż najistotniejszymi instytucjami procedury administracyjnej są: podmioty postępowania administracyjnego oraz przedmiot tego postępowania. Podmiotami postępowania są w szczególności organy administracji publicznej oraz strona postępowania. Kodeks postępowania administracyjnego definiuje organ administracji publicznej m.in. jako organ administracji rządowej lub samorządowej (samorządu terytorialnego). W Rzeczypospolitej Polskiej struktura samorządu terytorialnego jest trójszczeblowa. Jednostką samorządu jest gmina, powiat i województwo samorządowe. Powiat jest lokalną wspólnotą samorządową, którą z mocy prawa tworzą mieszkańcy zamieszkujący odpowiednie terytorium, to jest obszar graniczących ze sobą gmin lub obszar miasta na prawach powiatu. W celu uzyskania pewności co do tego jaki organ administracji publicznej kompetentny będzie do prowadzenia postępowania administracyjnego i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej konieczne jest zbadanie właściwości organu.
Podmioty postępowania administracyjnego Przepisy kpa pozwalają wyróżnić właściwość rzeczową, miejscową i funkcjonalną. WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA wyznacza, który organ jest kompetentny do załatwienia określonego rodzaju sprawy administracyjnej ze względu na to, iż należy ona do jego zakresu działania. Ów zakres działania wyznaczają przepisy materialnego prawa administracyjnego. Ustalając właściwość rzeczową wiemy jakiego rodzaju organ administracji władny jest prowadzić postępowanie np. wojewoda, starosta czy burmistrz (wójt). Jednak dla ustalenia, który konkretnie organ będzie właściwy do rozstrzygnięcia sprawy (starosta powiatu stargardzkiego czy gryfickiego) koniecznym jest zbadanie właściwości miejscowej organu administracji. WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA decyduje o tym, że konkretny organ jest władny prowadzić oznaczone postępowanie administracyjne i rozstrzygać o jego przedmiocie. Przepisy kpa stanowią, iż w sprawach dotyczących nieruchomości właściwym jest ten organ w okręgu którym położona jest nieruchomość lub jej większa część. Podobnie ma się w sprawach dotyczących zakładu pracy. W innych sprawach organem właściwym jest ten organ w którego okręgu terytorialnym strona ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, ewentualnie miejsce pobytu. Ostatecznie w razie niemożności ustalenia właściwości miejscowej według powyższych kryteriów, właściwym miejscowo jest organ właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy. WŁAŚCIWOŚĆ FUNKCJONALNA wyznacza organ, który załatwia sprawę w danej instancji, czy to jako organ I lub II instancji. Kolejnym podmiotem postępowania administracyjnego jest strona. STRONĄ POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO może być każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie administracyjne niezależnie czy postępowanie toczy się z urzędu czy na żądanie. Każdy to znaczy osoba fizyczna, prawna oraz jednostka nie posiadająca osobowości prawnej będąca państwową lub samorządową jednostką gospodarczą lub organizacja społeczna. PRZEDMIOT POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO Pod pojęciem przedmiotu postępowania administracyjnego rozumieć należy sprawę administracyjną czyli taką, w której istnieje stosunek prawny regulowany przez materialne prawa administracyjne, określający prawa i obowiązki podmiotów postępowania.
Etapy postępowania administracyjnego Postępowanie administracyjne, którego zasadniczym celem jest rozstrzygnięcie konkretnej, indywidualnej sprawy w drodze wydania decyzji administracyjnej rozpoczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Wszczęcie postępowania z urzędu oznacza, iż to sam organ rozpoczyna postępowanie, najczęściej w sytuacji, gdy chce realizować obowiązki administracyjno-prawne podmiotów. Strona żąda wszczęcia postępowania najczęściej, gdy domaga się realizacji swoich praw. Żądanie wszczęcia postępowania jest odformalizowane. Powinno zawierać oznaczenie podmiotu oraz jego żądanie. Jeżeli pismo spełnia wymogi formalne należy wszcząć postępowanie. W wypadku, gdy pismo zawiera dowody wystarczające do załatwienia sprawy, albo tymi dowodami dysponuje z urzędu organ, sprawę należy załatwić niezwłocznie. W razie braku przesłanek do załatwienia sprawy niezwłocznie tj. od razu, od ręki, organ zobowiązany jest do załatwienia sprawy w ciągu miesiąca ewentualnie w ciągu dwóch miesięcy jeżeli sprawa będzie szczególnie skomplikowana. Jeżeli nie można załatwić sprawy od razu, konieczne będzie przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego. Z zadaniem tym związane są czynności przygotowawcze takie miedzy innymi jak wezwanie stron, świadków, polecenie sporządzenia opinii przez biegłego. WEZWANIE osób do udziału w podejmowanych czynnościach musi być uzasadnione niezbędnością tych osób dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych. W treści wezwania obowiązkowym jest wskazanie nazwy i adresu organu wzywającego, imienia i nazwiska wzywanego oraz w jakiej sprawie, w jakim charakterze i w jaki celu osoba jest wzywana. W wezwaniu należy także określić sposób realizacji obowiązku stawienia się na wezwanie, czy osoba wzywana musi stawić się osobiście czy też z tego obowiązku jest zwolniona. Koniecznym także jest wyznaczenie terminu dzień, godzina oraz miejsce stawiennictwa. Wzywanego także trzeba poinformować w wezwaniu o konsekwencjach prawnych niezastosowania się do wezwania (np. grzywna). Brak któregokolwiek elementu powoduje to, że wezwanie jest wadliwe. Wezwany bez narażania się na konsekwencje prawne może uchybić wezwaniu. Do osobistego stawiennictwa obowiązana jest osoba pod warunkiem, iż zamieszkuje lub przebywa w gminie lub mieście, w którym ma siedzibę organ prowadzący postępowanie. Dopuszczalne jest wezwanie osoby do osobistego stawiennictwa jeżeli zamieszkuje lub przebywa w sąsiedniej gminie lub mieście. Jeżeli nie są spełnione te okoliczności organ musi, w celu uzyskania od tej osoby informacji skorzystać z pomocy prawnej. Pomoc polega na przesłuchaniu osoby w siedzibie organu administracji publicznej położonej w gminie lub mieście, w której zamieszkuje wzywana osoba.
Etapy postępowania administracyjnego Postępowanie administracyjne kieruje się zasadą pisemności. Z tego też względu doniosłe znaczenie w postępowaniu mają przepisy dotyczące doręczeń pism. Wszelkie pisma w postępowaniu doręcza się przez pocztę, pracowników organu lub inne upoważnione osoby. Jeżeli strona działa przez przedstawiciela (ustawowego lub pełnomocnika) pisma należy mu obowiązkowo dostarczać. Nie przekazanie pisma przedstawicielowi skutkować będzie wadliwością postępowania i w konsekwencji spowoduje uznanie postępowania za nieważne. Pismo jest doręczone skutecznie, gdy odebrał je adresat, osoba która podjęła się dostarczyć pismo (o fakcie tym należy poinformować adresata poprzez umieszczenie zawiadomienia) oraz po upływie siedmiu dni od złożenia pisma w placówce pocztowej lub urzędzie gminy po uprzednim pozostawieniu zawiadomienia. Odbierający pismo musi ten fakt pokwitować. Odmowa pokwitowani nie ma wpływu na fakt uznania pisma za doręczone. TERMINY są kolejną istotną instytucją postępowania. Terminem jest zdarzenie przyszłe i pewne w przeciwieństwie do warunku, który jest zdarzeniem przyszłym ale niepewnym. Terminy mogą być ustawowe albo urzędowe. Terminy obliczamy według zasad ustalonych w kpa. Jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Z upływem ostatniego dnia, z wyznaczonej liczby dni, uważa się za koniec terminu, przykład: jeżeli decyzja została doręczona 11 czerwca czternastodniowy termin na złożenie odwołania rozpoczyna swój bieg 12 czerwca, a kończy 25 czerwca. Jeżeli postępowanie wyjaśniające jest już należycie przygotowane wyznaczono termin, doręczono wezwania można przystąpić do ustalenia stanu faktycznego. Stan faktyczny ustala się w postępowaniu wyjaśniającym za pomocą środków dowodowych. Dowodami mogą być min. dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny, słuchanie strony. Postępowanie wyjaśniające może biec w trybie tzw. postępowania gabinetowego lub w formie rozprawy. Z postępowaniem gabinetowym (kameralnym) mamy do czynienia najczęściej w sytuacji, gdy organ administracji prowadzący postępowanie styka się z jego jedynym uczestnikiem lub dokumentami. Rozprawa jako sposób prowadzenia postępowania ma charakter bardziej złożony. Przez pojęcie rozprawy należy rozumieć ciąg czynności podejmowanych przez organ i innych uczestników postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy. Na kształt rozprawy wpływają wszystkie najważniejsze zasady postępowania przede wszystkim zasada jawności, bezpośredniości, kontradyktoryjności, koncentracji materiału dowodowego, prawdy materialnej, swobodnej oceny dowodów. Z chwilą ustalenia stanu faktycznego organ przystępuje do rozstrzygnięcia sprawy w drodze dokonania aktu subsumcji, czyli zastosowania określonej normy prawnej do ustalonego stanu faktycznego. Rozstrzygnięcie sprawy administracyjnej, co do jej istoty dokonuje się w drodze wydania decyzji administracyjnej czyli jednostronnego, władczego oświadczenia woli o prawach i obowiązkach stron postępowania administracyjnego.
Etapy postępowania administracyjnego DECYZJA ADMINISTRACYJNA zawsze kończy postępowanie administracyjne w danej instancji. Decyzja jako akt administracyjny o charakterze zewnętrznym zawierać musi określone przez kpa elementy. Obligatoryjnymi elementami decyzji administracyjnej są: - oznaczenie organu administracji publicznej - data wydania - oznaczenie strony lub stron - powołanie podstawy prawnej - rozstrzygnięcie - uzasadnienie faktyczne i prawne - pouczenie o środkach zaskarżenia decyzji - podpis osoby upoważnionej do wydania decyzji z imienia, nazwiska i stanowiska służbowego - pouczenie o ewentualnej skardze do sądu administracyjnego lub powództwie do sądu powszechnego.
Etapy postępowania administracyjnego POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE Od decyzji z zasady zawsze służy odwołanie do wyższej instancji. Odwołanie nie wymaga jakiegoś szczególnego uzasadnienia wystarczy, że z treści pisma wynika niezadowolenie strony z rozstrzygnięcia. Termin na wniesienie odwołania jest z zasady czternastodniowy i bieg swój rozpoczyna od momentu doręczenia lub ogłoszenia decyzji. Odwołanie wnosi się do organu wyższej instancji za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Organ, który wydał decyzję może uchylić lub zmienić decyzję poprzez wydanie nowej decyzji jeżeli odwołanie wniosły wszystkie strony i zasługuje odwołanie na uwzględnienie. Jeżeli organ nie wydał w tym trybie nowej decyzji przesyła odwołanie wraz z aktami sprawy w terminie siedmiu dni organowi odwoławczemu. Jeżeli stronie nie przysługuje środek prawny od wydanej decyzji staję się ona decyzją ostateczną. Oznacza to, iż można ją wykonać. Wykonaniu podlegają także decyzje nie ostateczne ale pod warunkiem, że zaopatrzone są w klauzulę rygoru natychmiastowej wykonalności. Decyzje wykonywane są przez podmioty stosunku administracyjno-prawnego powstałego w wyniku przeprowadzonego postępowania. W razie uchylania się strony od spełnienia obowiązku wynikającego z decyzji koniecznym jest przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego. W razie uchylania się organu od działań, do których jest prawnie zobowiązany w wyniku decyzji administracyjnej można jedynie wnosić skargi na opieszałość organu lub prośby o podjęcie czynności. Decyzja ostateczna może być bowiem w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który wydał daną decyzję, ewentualnie przez organ wyższego stopnia. Sytuacja taka jest dopuszczalna, gdy za zmianą lub uchyleniem decyzji przemawia interes społeczny lub interes strony, a sama decyzja nie była źródłem nabycia praw przez strony postępowania administracyjnego. Dopuszczalne jest wznowienie postępowania w sytuacji, gdy wyjdą na jaw okoliczności mające wpływ na prawidłowy bieg postępowania. Wadami obciążona może być sama decyzja. Jeżeli są to ciężkie wady, np. decyzja wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości lub bez podstawy prawnej, mamy w tedy do czynienia z decyzją nieważną. Nieważność decyzji stwierdza organ wyższego stopnia lub we własnej sprawie minister lub samorządowe kolegium odwoławcze.