DKOW-SBDM.054.1.2015.TSG Warszawa, 25 marca 2015 r. Sz. P. Radosław Sikorski Marszałek Sejmu RP Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację Panów Posłów Jana Warzechy i Bogdana Rzońcy K7INT31547 w sprawie przyczyn coraz częstszych agresywnych i brutalnych zachowań wśród młodzieży, uprzejmie informuję: W opinii resortu edukacji systematyczne działania wychowawcze i profilaktyczne realizowane w szkołach i placówkach systemu oświaty pozwoliły osiągnąć znaczną poprawę w zakresie bezpieczeństwa uczniów i wychowanków. Z powszechnie dostępnych danych Komendy Głównej Policji w 2013 roku na terenie placówek oświatowych i wychowawczych stwierdzono ogółem 17 544 przestępstwa (28 267 w 2012 r.). W porównaniu do 2012 r. liczba przestępstw stwierdzonych zmniejszyła się o 10 723 przypadki, co stanowi ich spadek o 62%. W kategoriach przestępstw typu: spowodowanie uszczerbku na zdrowiu, rozboje, kradzieże i wymuszenia rozbójnicze, bójki lub pobicia stwierdzono ponad 50% zmniejszenie tych zdarzeń. Znacząco też zmalała liczba wykroczeń związanych z naruszeniem przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Podobnie malejący trend wskaźników w kategoriach typów wypadków: pobicie, umyślne uderzenie; nieumyślne uderzenie, zanotowano w ramach danych zbieranych przez System Informacji Oświatowej. Zmniejszenie tych
zdarzeń na przestrzeni okresu od 2008 r. do 2014 r. wynosi 17,59%, z wyraźnym wskazaniem na większą dynamikę spadku w zakresie zdarzeń typu: pobicie, umyślne uderzenie (22,25%) niż nieumyślne (16,14%). Warto zauważyć, że wypadki typu: uderzenie nieumyślne najczęściej miały miejsce na zajęciach wychowania fizycznego, podczas gdy pobicie i umyślne uderzenie najczęściej podczas przerw międzylekcyjnych. Wyniki z ewaluacji zewnętrznej Informacja o sposobie spełniania przez szkoły wymagań państwa w zakresie respektowania norm społecznych, prowadzonej w ramach nadzoru pedagogicznego w roku szkolnym 2013/2014 świadczą, że doświadczanie różnych form agresji jest generalnie częstsze w szkołach podstawowych, zmniejsza się w gimnazjach i dalej w szkołach ponadgimnazjalnych, co odzwierciedla logikę dojrzewania psychospołecznego uczniów. W zakresie agresji fizycznej najwięcej zdarzeń (12% ) miało miejsce w szkołach podstawowych, dużo mniej (7%) w gimnazjach, a najmniej (2,6%) w szkołach ponadgimnazjalnych. Wyniki z ewaluacji wskazują na wzrost agresji werbalnej z wykorzystaniem nowych technologii komunikacyjnych telefonii komórkowej i Internetu, która jest najczęstsza w gimnazjach (15,6%), nieco mniejsza wśród uczniów szkół podstawowych (12,5%), a najniższa wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych (8%). Na tę formę agresji szczególnie narażeni są uczniowie ze szkół dużych położonych w dużych ośrodkach miejskich. Różnica pomiędzy największymi, a najmniejszymi szkołami sięga 10 punktów procentowych. Badanie CBOS Młodzież 2013 raport z badania zrealizowanego w 2014 r. także potwierdza systematyczny spadek pięciu monitorowanych form przemocy w szkole: fizycznego znęcania się starszych uczniów nad młodszymi, wymuszania pieniędzy, kradzieży, odbierania rzeczy osobistych siłą i zastraszania nauczycieli przez uczniów. Najbardziej zmniejszyła się skala kradzieży, wymuszania pieniędzy oraz zjawisko tzw. fali. Powody występowania agresji wśród uczniów są bardzo zróżnicowane. Często są uwarunkowane genetycznie. Na występowanie agresywnych zachowań wśród uczniów ma wpływ środowisko rodzinne, środowisko szkoły i grupy rówieśniczej, a także szeroko rozumianych mediów. Pomimo widocznej poprawy w zakresie występowania zjawiska agresji i przemocy w szkołach, Ministerstwo Edukacji Narodowej systematycznie monitoruje sytuację zachowań problemowych dzieci i młodzieży i podejmuje działania wspierające szkoły w realizowanych zadaniach wychowawczych i profilaktycznych. Minister edukacji narodowej w roku szkolnym 2014/2015
ustalił kierunek polityki oświatowej państwa Profilaktyka agresji i przemocy w szkole. Ustalenie kierunków polityki oświatowej państwa oznacza, że dyrektorzy szkół są zobowiązani w swoich działaniach zwracać uwagę na wyznaczony priorytet w całej działalności szkoły. Natomiast placówki doskonalenia nauczycieli, poradnie psychologiczno-pedagogiczne i biblioteki pedagogiczne są zobowiązane przygotować ofertę dla szkół wspierającą nauczycieli w ich działaniach, a kuratorzy oświaty w ramach nadzoru - kontrolować i monitorować działania na rzecz szeroko pojętego bezpieczeństwa dzieci i młodzieży. Równolegle z ogłoszeniem kierunku polityki oświatowej państwa Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało kompleksową ofertę działań profilaktycznych adresowanych do kadry pedagogicznej, rodziców, uczniów oraz organów prowadzących szkoły i placówki do wykorzystania przy realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i profilaktycznych. Oferta została zamieszczona na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej w zakładce: Jakość edukacji/nadzór pedagogiczny. Celem oferty jest pomoc dla nauczycieli w przygotowywaniu spotkań z uczniami i rodzicami na temat profilaktyki agresji, a podlinkowane adresy stron internetowych umożliwiają im szybkie dotarcie do potrzebnych informacji i opracowanych scenariuszy zajęć. W części skierowanej do rodziców zamieszczono informacje o licznych poradnikach oraz programach, które pomagają im rozpoznać przyczyny problemowych zachowań dzieci, jak również zastosować skuteczne formy oddziaływań wychowawczych, z poszanowaniem praw dziecka. Kolejna część oferty została skierowana do uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Są w niej propozycje programów rozwijających kompetencje psychospołeczne uczniów oraz materiały dostarczające dodatkową wiedzę z zakresu przyczyn i skutków stosowania przemocy. Zaproponowane programy mogą służyć budowaniu dobrego klimatu w klasie i szkole. W ofercie adresowanej do kadry pedagogicznej zarekomendowano także liczne działania zaplanowane do realizacji w ramach Rządowego programu na lata 2014-2016 Bezpieczna i Przyjazna Szkoła" (dalej zwany Programem). Program stanowi propozycje wielu działań na rzecz podnoszenia poziomu bezpieczeństwa w szkołach i placówkach do realizacji na poziomie centralnym i w województwach. Celem głównym Programu jest: Zwiększenie skuteczności działań wychowawczych i profilaktycznych na rzecz bezpieczeństwa i tworzenia przyjaznego środowiska w szkołach i placówkach oświatowych. Program kładzie nacisk na budowanie pozytywnego klimatu w szkole, który powinien być udziałem wszystkich: począwszy od dyrektora szkoły, nauczycieli, wychowawców, uczniów i ich rodziców oraz innych
pracowników szkoły. Ważnym wymiarem jest jakość relacji, które powinny być oparte na podmiotowości ucznia, nauczyciela. W okresie od wejścia uchwały Rady Ministrów w sprawie przyjęcia programu tj. od 28 lipca 2014 r. podjęto liczne działania na poziomie centralnych i wojewódzkim. Ministerstwo Edukacji Narodowej dla kadry pedagogicznej przygotowało trzy konferencje na temat wdrażania Programu. Problematyka kolejnych konferencji obejmowała następujące tematy: 1. Przemoc rówieśnicza praktyczna profilaktyka : 2. Zwiększenie skuteczności działań wychowawczych i profilaktycznych ; 3. Przeciwdziałanie przemocy rówieśniczej wobec dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej". Uczestniczący w konferencji nauczyciele, rodzice, przedstawiciele poradni psychologiczno-pedagogicznych, placówek doskonalenia nauczycieli oraz organizacji pozarządowych wymieniali poglądy na temat sprawdzonych rozwiązań dotyczących zapobiegania agresji rówieśniczej. Dla środowiska oświatowego ważną kwestią są działania profilaktyczne w szkołach związane z zapobieganiem agresji i przemocy wobec dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, m.in. obejmujące uczniów z autyzmem, zespołem Aspergera, zespołem nadpobudliwości psychoruchowej, niepełnosprawnością intelektualną oraz dzieci i młodzież z zaburzeniami zachowania. W bieżącym roku działania te będą kontynuowane z uwzględnieniem wniosków i rekomendacji z ubiegłorocznej konferencji. Na konferencjach podjęto także dyskusję nad zwiększaniem otwartości szkoły i podjęciem szerszej współpracy z instytucjami i organizacjami pozarządowymi, które mogą ją wspierać. W 2014 roku przeszkolono 100 osobową grupę liderów profilaktyki. Celem szkolenia było merytoryczne przygotowanie liderów do roli doradców merytorycznych dla dyrektorów i nauczycieli w obszarze radzenia sobie ze zjawiskami agresji i przemocy w szkole lub placówce. W bieżącym roku przygotowani liderzy podejmą szkolenia rad pedagogicznych w szkołach na terenie swoich województw. W listopadzie 2014 r. została uruchomiona infolinia pod numerem 116 111 i pomoc online dla uczniów oraz infolinia pod numerem 800 100 100 i pomoc online dla rodziców i nauczycieli w ramach zadania publicznego pn. Prowadzenie przez specjalistów ogólnopolskiej infolinii interwencyjnoinformacyjnej dla uczniów, w tym ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, ich
rodziców, nauczycieli oraz innych podmiotów działających na rzecz bezpieczeństwa dzieci i młodzieży. Prowadzenie infolinii interwencyjnoinformacyjnej umożliwia zwiększanie poczucia bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach oświatowych. Jest też ważnym wsparciem dla nauczycieli i rodziców w rozwiązaniu konkretnych sytuacji trudnych związanych z problematyką bezpieczeństwa dzieci. Szeroka oferta szkoleń skierowanych do nauczycieli z zakresu przeciwdziałania przemocy, w tym cyberprzemocy, została uwzględniona w ramach zadania publicznego pn. Bezpieczna i przyjazna szkoła - ocena szkół i placówek systemu oświaty realizujących politykę ochrony dzieci przed agresją i przemocą. Nauczyciele podejmujący szkolenia uzyskają wiedzę z zakresu rozpoznawania symptomów różnych form krzywdzenia dzieci oraz podejmowania skutecznych interwencji. Dodatkowo nauczyciele zostaną zapoznani z ofertą lokalnych placówek świadczących pomoc, a także otrzymają materiały edukacyjne umożliwiające prowadzenie zajęć dla uczniów i rodziców z zakresu profilaktyki przemocy. W województwach w 2014 r. realizowano 204 projekty, które były odpowiedzią na ogłaszane przez wojewodów konkursy. Zgodnie z założeniami Programu tematyka konkursów odpowiadała na zapotrzebowanie szkół w zakresie zdiagnozowanych potrzeb. Wśród nich były liczne projekty, które dodatkowo wzbogacały ofertę szkoleniową dla kadry pedagogicznej i rodziców. Efekty tych działań zostaną przedstawione w sprawozdaniu końcowym z realizacji Programu, które minister edukacji narodowej przedłoży Radzie Ministrów do 30 kwietnia. 2014 r. Rekomendacje z ewaluacji zostaną uwzględnione w planowaniu zadań w kolejnych latach realizacji Programu. Z poważaniem, Z upoważnienia MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ Sekretarz Stanu Pełnomocnik Rządu do spraw bezpieczeństwa w szkołach Urszula Augustyn / podpisany cyfrowo/