Warszawa, 17 czerwca 2015 r. DZSE-WSPE BM. Pan Radosław Sikorski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Szanowny Pani Marszałku,

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Warszawa, 17 czerwca 2015 r. DZSE-WSPE.054.19.2015.BM. Pan Radosław Sikorski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Szanowny Pani Marszałku,"

Transkrypt

1 DZSE-WSPE BM Warszawa, 17 czerwca 2015 r. Pan Radosław Sikorski Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Szanowny Pani Marszałku, odpowiadając na interpelację 1 złożoną przez Pana Krzysztofa Sońtę, Posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, w sprawie uwzględnienia w szkolnych programach nauczania metody PECS jako obowiązkowego narzędzia umożliwiającego rozwijanie umiejętności komunikacyjnych u wszystkich osób ze spektrum autyzmu, u których rozwój mowy jest zaburzony, uprzejmie informuję. Ad 1 System oświaty zapewnia każdemu dziecku uczęszczającemu do przedszkola, szkoły lub placówki, wsparcie w rozwoju i pomoc psychologiczno-pedagogiczną stosownie do jego potrzeb rozwojowych i edukacyjnych. Cele te realizowane są m.in. poprzez: 1. dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów; 2. możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej; 3. umożliwienie pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawne, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami; 4. opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi, tj. umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych. Obowiązkowe zestawy celów i treści nauczania dla poszczególnych zajęć edukacyjnych definiuje podstawa programowa kształcenia ogólnego 2. Cele 1 (nr K7INT32834). 2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r. poz. 977, z późn. zm.).

2 i treści nauczania ustalone w podstawie programowej są uwzględniane w programie nauczania, który opisuje sposób ich realizacji i jest podstawowym narzędziem w pracy dydaktycznej i wychowawczej nauczyciela. Program nauczania do danych zajęć edukacyjnych przedstawia dyrektorowi szkoły nauczyciel lub zespół nauczycieli 3. Dyrektor szkoły po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej dopuszcza przedstawiony program nauczania do użytku w tej szkole. Program nauczania powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony. W realizacji programu nauczania nauczyciel ma prawo do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne. Prawo swobody wyboru dotyczy również stosowanych przez nauczyciela pomocy dydaktycznych 4. Obowiązek indywidualizacji pracy z każdym dzieckiem wynika natomiast z przepisów art. 44c ust. 1 5 ww. ustawy o systemie oświaty oraz rozporządzenia w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Nauczyciele specjaliści mając swobodę w doborze metod i sposobów pracy z uczniem niepełnosprawnym, dostosowują je do specyfiki potrzeb i możliwości ucznia, z uwzględnieniem zaleceń zawartych w orzeczeniach wydanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom środowiska reprezentującego nauczycieli, rodziców, dyrektorów przedszkoli, szkół i placówek systemu oświaty, partnerów społecznych, a także przedstawicieli organów samorządu terytorialnego oraz sprawujących nadzór pedagogiczny zostały w Ministerstwie podjęte prace nad projektem rozporządzenia w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych 6 oraz projektem rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym 7. Proponowane regulacje będą uwzględniać pełniejszą realizację potrzeb dziecka, w tym także potrzeby wynikające z zaburzeń komunikacji werbalnej. Ponadto w nowej perspektywie finansowej na lata Ministerstwo Edukacji Narodowej rekomendowało regionom realizację działań wspierających jednostki systemu oświaty w zakresie indywidualizacji pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, m.in. doposażenie przedszkoli, szkół i placówek w sprzęt specjalistyczny, pomoce i środki dydaktyczne, konieczne do rozpoznawania potrzeb, 3 Art. 22a ustawy o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.). 4 Art. 12 ust. 2 ustawy Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 984, z późn zm.). 5 Przepis wprowadzony art. 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 357). 6 Projektowane rozporządzeni zastąpi rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1072). 7 Projektowane rozporządzenie zastąpi dwa obecnie obowiązujące rozporządzenia: rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. z 2014 r. poz. 392) oraz w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 414).

3 wspomagania rozwoju i prowadzenia terapii dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym z autyzmem. W powyższych działaniach rekomendowano przygotowanie kadry pedagogicznej do efektywnego stosowania pomocy dydaktyczno-naukowych w pracy z dziećmi i młodzieżą ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, co umożliwi podniesienie jakości wsparcia udzielanego w ramach kształcenia specjalnego i pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiednio do rozpoznanych indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży, w tym również dzieci i młodzieży z autyzmem. Ad 2 W kontekście zapewnienia uczniom z autyzmem adekwatnego do ich potrzeb wsparcia w procesie edukacji wskazać należy konsekwentnie od 2010 r. wprowadzane przepisy prawa, które mają na celu zapewnienie dzieciom i młodzieży niepełnosprawnym powodzenia w nauce szkolnej, wyrównywanie ich szans edukacyjnych i zapewnienie odpowiednich warunków do nauki i pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Wprowadzono regulacje umożliwiające m.in. sprawniejsze rozpoznawanie i zaspokajanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz wspieranie rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych, umożliwiono szybsze reagowanie na potrzeby dzieci 8. Doprecyzowano także przepisy dotyczące indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (IPET), opracowywanego dla uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, podkreślając rolę rodziców w planowaniu pracy z dzieckiem niepełnosprawnym 9. W ustawie o systemie oświaty 10 dodano przepis jednoznacznie wskazujący, że uczniowi objętemu kształceniem specjalnym dostosowuje się odpowiednio program wychowania przedszkolnego i program nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Mając na uwadze potrzeby dziecka niepełnosprawnego, w tym dziecka z autyzmem, w ramach realizacji Rządowego Programu Bezpieczna i przyjazna szkoła w 2012 i 2013 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej przeprowadziło otwarte konkursy ofert na realizację zadań publicznych dotyczących obszaru pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi W 2012 r. konkurs pn. Edukacja włączająca w kształceniu uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkołach ogólnodostępnych, z oddziałami integracyjnymi i integracyjnych, adresowany do jednostek samorządu terytorialnego, które prowadziły przedszkola, szkoły i placówki oraz organizacji pozarządowych oraz podmiotów, o których mowa w art. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie 11, miał na celu wyłonienie 8 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 532). 9 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 sierpnia 2013 r. zmieniające rozporządzenia: w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. poz. 957) oraz w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. poz. 958). 10 Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 357). 11 Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2014 r. poz. 1118, z późn. zm.).

4 najkorzystniejszych ofert podmiotów, które zrealizują w szkołach ogólnodostępnych, z oddziałami integracyjnymi oraz szkołach integracyjnych, projekty upowszechniające ideę edukacji włączającej. W roku 2013 został ogłoszony otwarty konkurs ofert na realizację zadania publicznego pn.: Szkoła przyjazna i bezpieczna dla dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi projekty promujące i upowszechniające działania z obszaru bezpiecznego i efektywnego funkcjonowania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkołach ogólnodostępnych i integracyjnych, wspierające indywidualizację kształcenia oraz kształtowanie przyjaznego i bezpiecznego klimatu społecznego w szkole, gdzie grupą docelową konkursu byli uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym uczniowie niepełnosprawni. Natomiast w ramach Priorytetu III Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki realizowanych było wiele projektów mających na celu wsparcie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W latach Ministerstwo Edukacji Narodowej we współpracy z Akademią Pedagogiki Specjalnej w Warszawie realizowało projekt systemowy Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Działania projektu służyły przygotowaniu szkół i placówek, organu nadzoru pedagogicznego i organów prowadzących do realizacji zadań w zakresie organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej i kształcenia specjalnego. W ostatnich latach podjęło również szereg działań ułatwiających uczniom z autyzmem dostęp do podręczników szkolnych. Uczniowie z autyzmem, w tym zespołem Aspergera, posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, od roku szkolnego 2014/2015 mogli także skorzystać w ramach programu rządowego Wyprawka szkolna, z dofinansowania do zakupu podręczników szkolnych, a w przypadku występowania u ucznia również niepełnosprawności intelektualnej w stopniu umiarkowanym lub znacznym także zakupu materiałów edukacyjnych. W 2014 r. wprowadzono regulacje 12 określające, iż zespoły nauczycieli prowadzących poszczególne zajęcia edukacyjne, wybierając podręczniki, materiały edukacyjne lub materiały ćwiczeniowe dla uczniów niepełnosprawnych objętych kształceniem specjalnym, zobowiązane są uwzględnić potrzeby edukacyjne i możliwości psychofizyczne tych uczniów, zgodnie z zasadą indywidualizacji edukacji uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zagwarantowano również, że uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów mają prawo do bezpłatnego dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych, przeznaczonych do obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, określonych w ramowych planach nauczania ustalonych dla tych szkół. Na realizację ww. zadań szkoły będą otrzymywać dotację celową 13. W 2015 r. wprowadzono możliwość zwiększenia wysokości tej dotacji w przypadku uczniów niepełnosprawnych, którzy korzystać będą z podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów 12 Art. 22aa i 22ab ustawy o systemie oświaty wprowadzone ustawą z dnia 30 maja 2014 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 811). 13 Art. 22ae ustawy o systemie oświaty.

5 ćwiczeniowych dostosowanych do potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych tych uczniów. W przepisach 14 określono wysokość wskaźnika zwiększającego kwotę dotacji celowej na wyposażenie szkół w podręczniki, materiały edukacyjne lub materiały ćwiczeniowe, w przypadku m.in. uczniów z autyzmem, w tym zespołem Aspergera. W roku 2014 wykonane zostały również adaptacje opracowanego na zlecenie MEN 15 podręcznika pt. Nasz elementarz" dla klasy I szkoły podstawowej, dostosowane do potrzeb uczniów z różnymi rodzajami niepełnosprawności. W ww. pracach uwzględniono zarówno potrzeby uczniów z dysfunkcjami wzroku, słuchu, z niepełnosprawnością intelektualną, jak i napotykających na trudności komunikacyjne. Z myślą o potrzebach dzieci posługujących się komunikacją alternatywną adaptacje uzupełniono o zeszyt piktogramów (PCS). Uczniowie niesłyszący i słabosłyszący mogą natomiast korzystać z multimedialnej wersji adaptacji w polskim języku migowym. Zaadaptowane podręczniki zostały wydrukowane i przekazane do szkół zgodnie z indywidualnymi potrzebami edukacyjnymi uczniów. Dodatkowo zostały umieszczone na stronie internetowej pod adresem: Ww. podręczniki mogą być stosowane we wszystkich rodzajach szkół, do których uczęszczają uczniowie niepełnosprawni, a zatem w szkołach ogólnodostępnych, integracyjnych i specjalnych. W 2015 roku prowadzone są prace nad adaptacją podręcznika do klasy II szkoły podstawowej. Ad 3 Oceny poziomu funkcjonowania i wynikających z niego potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dziecka niepełnosprawnego dokonują specjaliści w poradni psychologiczno-pedagogicznej, wskazując w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego zalecane formy kształcenia oraz zalecane warunki realizacji potrzeb edukacyjnych, formy stymulacji, rewalidacji, terapii, usprawniania, rozwijania potencjalnych możliwości i mocnych stron dziecka oraz inne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Na podstawie ww. orzeczenia oraz wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania dziecka 16, zespół nauczycieli i specjaliści pracujący z dzieckiem opracowują ww. indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny. Wybór metod i form pracy z uczniem, w tym z uczniem niepełnosprawnym, należy zatem do nauczycieli i specjalistów prowadzących z nim zajęcia. Nie przewiduje się ograniczania tych kompetencji poprzez wskazywanie obowiązku stosowania określonych narzędzi do realizacji programów nauczania, co uzasadnione jest zróżnicowaniem indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów i ich możliwości psychofizycznych, które 14 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2015 r. w sprawie wysokości wskaźników zwiększających kwoty dotacji celowej na wyposażenie szkół w podręczniki, materiały edukacyjne i materiały ćwiczeniowe dla uczniów niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 441). 15 Na podstawie art. 22 ad ustawy o systemie oświaty, wyposażenie szkół podstawowych w podręczniki do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej w klasach I-III zapewnia minister właściwy do spraw oświaty i wychowania. Podręczniki te są dostosowane do potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych uczniów niepełnosprawnych ust. 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 414).

6 także, m.in. pod wpływem oddziaływań terapeutycznych, zmieniają się w czasie. Precyzyjna ocena, zarówno podczas diagnozy w poradni psychologicznopedagogicznej, jak i wielospecjalistycznej oceny funkcjonowania ucznia niepełnosprawnego, powinna wyznaczać zarówno kierunki, jak i metody pracy z nim, w tym również stosowane przez nauczycieli narzędzia i pomoce dydaktyczne. Z poważaniem Z upoważnienia MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ Tadeusz Sławecki Sekretarz Stanu / podpisany cyfrowo/