RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 2305974 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 24.09.2010 10179538.3 (97) O udzieleniu patentu europejskiego ogłoszono: 15.05.2013 Europejski Biuletyn Patentowy 2013/20 EP 2305974 B1 (13) (51) T3 Int.Cl. F01M 5/00 (2006.01) F01M 1/12 (2006.01) F01P 11/08 (2006.01) (54) Tytuł wynalazku: UKŁAD I SPOSÓB CHŁODZENIA ŚRODKA SMARUJĄCEGO (30) Pierwszeństwo: 24.09.2009 EP 09460043 (43) Zgłoszenie ogłoszono: 06.04.2011 w Europejskim Biuletynie Patentowym nr 2011/14 (45) O złożeniu tłumaczenia patentu ogłoszono: 30.09.2013 Wiadomości Urzędu Patentowego 2013/09 (73) Uprawniony z patentu: Eaton Truck Components Sp. z.o.o., Tczew, PL (72) Twórca(y) wynalazku: PL/EP 2305974 T3 GRZEGORZ ANDRZEJAK, Ciechanów, PL JAKUB KOGUT, Gdynia, PL ANTHONY KILSHAW, Wigan, GB (74) Pełnomocnik: rzecz. pat. Robert Teofilak SULIMA GRABOWSKA SIERZPUTOWSKA BIURO PATENTÓW I ZNAKÓW TOWAROWYCH SP.J. Skr. poczt. 6 00-956 Warszawa 10 Uwaga: W ciągu dziewięciu miesięcy od publikacji informacji o udzieleniu patentu europejskiego, każda osoba może wnieść do Europejskiego Urzędu Patentowego sprzeciw dotyczący udzielonego patentu europejskiego. Sprzeciw wnosi się w formie uzasadnionego na piśmie oświadczenia. Uważa się go za wniesiony dopiero z chwilą wniesienia opłaty za sprzeciw (Art. 99 (1) Konwencji o udzielaniu patentów europejskich).
SGS-3941/VAL EP 2 305 974 B1 Opis 5 10 15 20 25 30 35 40 45 [0001] Niniejszy wynalazek dotyczy układu chłodzenia środka smarującego, a w szczególności, lecz nie wyłącznie, układu chłodzenia oleju smarującego podzespoły samochodowe takie jak silnik samochodu lub skrzynia biegów. Niniejszy wynalazek dotyczy również sposobów wytwarzania układu chłodzenia środka smarującego przeznaczonego między innymi do układu chłodzenia oleju smarującego silnik lub skrzynię biegów w silniku pojazdu samochodowego. [0002] System taki jak silnik samochodowy lub układ przeniesienia napędu wymaga smarowania ruchomych części w celu wyeliminowania lub ograniczenia występującego między nimi tarcia oraz zminimalizowania zużywania się podzespołów. Środek smarujący (na przykład olej) również chłodzi wspomniane podzespoły. Olej znajduje się w układzie cyrkulacyjnym, a zatem może być ponownie wykorzystywany. Podczas działania podzespołów następuje jednak wzrost ich temperatury, zaś ciepło przekazywane jest do krążącego w układzie oleju. Zjawisko to nasila się w przypadku ciężkich warunków pracy (na przykład wysokiego momentu obrotowego silnika/niskiej prędkości pojazdu) oraz na przykład w wyniku tarcia występującego między podzespołami lub między podzespołami a znajdującymi się w oleju zanieczyszczeniami. Przegrzanie oleju może spowodować obniżenie jego jakości, na przykład na skutek jego utlenienia, co prowadzi do zmniejszenia skuteczności działania układu smarowania i może potencjalnie doprowadzić do uszkodzenia podzespołów. Możliwe jest zatem wykorzystywanie chłodnicy oleju przeznaczonej do chłodzenia oleju, co ma na celu zapobieżenie obniżaniu jego jakości oraz zwiększenie trwałości oleju i podzespołów. [0003] Jednym z zastosowań takiej chłodnicy oleju jest układ przeniesienia napędu w pojeździe. W obecnym stanie techniki znane jest umieszczanie chłodnicy oleju wewnątrz lub na zewnątrz skrzyni biegów, między pompą oleju przekładniowego a układem smarowania skrzyni biegów olejem. Olej dostarczany jest z miski olejowej układu smarowania do pompy oleju i chłodzony jest z wykorzystaniem chłodnicy przed dotarciem do układu smarowania skrzyni biegów olejem. Następnie olej powraca do miski olejowej. Jest to typowy szeregowy układ chłodzenia oleju smarującego (fig. 1a). Jednak chłodzenie oleju nie zawsze musi być konieczne, na przykład w przypadku normalnych warunków pracy. Chłodzenie może ponadto być niekorzystne, ponieważ chłodzenie oleju powoduje zwiększanie jego lepkości. [0004] Powoduje to zmniejszenie prędkości przepływu oleju i może ograniczyć skuteczność działania układu smarowania oraz zmniejszyć sprawność mechaniczną układu przeniesienia napędu na skutek strat związanych z hydrodynamicznymi oporami oleju. [0005] Znany jest również równoległy układ chłodzenia oleju smarującego (fig. 1b), w przypadku którego zapewniona jest również obejściowa droga przepływu przebiegająca bezpośrednio między pompą oleju a układem smarowania skrzyni biegów (tj. z pominięciem chłodnicy oleju) oraz wielotorowa droga wprowadzania oleju do układu smarowania skrzyni biegów. W takich równoległych układach chłodzenia oleju smarującego występują samoczynnie sterowane zawory, na przykład zawory reagujące na temperaturę oleju lub zawory reagujące na ciśnienie oleju, co ma na celu zmienianie ilości oleju przepływającego przez chłodnicę oleju, a zatem przez główną drogę przepływu w przypadku osiągnięcia pewnej wartości progowej temperatury lub ciśnienia. [0006] Przykładowo, w amerykańskim opisie patentowym US 3353590 opisano zespolony moduł filtrowania i chłodzenia oleju przeznaczony do silników o spalaniu wewnętrznym, który zawiera reagujący na temperaturę zawór umieszczony w obudowie silnika, który reaguje na temperaturę oleju i steruje przepływem oleju do modułu chłodzącego, gdy temperatura oleju jest niższa od z góry określonej wartości.
2 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 [0007] Wykorzystywanie samoczynnie sterowanych zaworów powoduje zwiększenie stopnia złożoności wytwarzania i konserwacji układów znanych w obecnym stanie techniki. Dotyczy to w szczególności wytwarzania pojazdów samochodowych posiadających różniące się od siebie charakterystyki osiągów w zależności od zastosowania (na przykład różne silniki samochodowe i skrzynie biegów), a zatem z natury posiadających różne wymagania dotyczące smarowania i chłodzenia. W przypadku konwencjonalnych procesów produkcyjnych trudne jest zatem zapewnienie pożądanego smarowania i chłodzenia w przewidywanych warunkach eksploatacji dla danego zastosowania lub pojazdu. Istnieje zatem problem związany z zapewnieniem podczas wytwarzania układu dostosowanego do każdego zastosowania i pojazdu bez nadmiernego zwiększania złożoności i kosztów. [0008] Wynalazek dotyczy zapewnienia układu chłodzenia środka smarującego wyposażonego w statyczny lub stały układ równoważący, w którym ilość środka smarującego przepływającego przez drogę (drogi) przepływu jest wstępnie ustalana lub określana w oparciu o wymaganą ilość środka smarującego (na przykład oleju) przepływającego podczas użytkowania wytwarzanego pojazdu, która uzależniona jest od jego charakterystyki eksploatacyjnej lub roboczej. Zaletą wynalazku jest wykorzystywanie prostego rozwiązania regulacji wstępnie ustalonego lub statycznego zrównoważenia między zewnętrznym chłodzeniem środka smarującego a wymaganiami dotyczącymi smarowania wewnętrznego, przy czym zrównoważenie może być ustalone podczas wytwarzania i montowania układu, a zatem jest ono statyczne lub stałe przed i po rozpoczęciu eksploatacji układu. Statyczny lub stały układ równoważący ujawniono na przykład w FR 2871516. [0009] Niniejszy wynalazek opracowano biorąc pod uwagę powyższe rozwiązania. [0010] W pierwszym aspekcie niniejszego wynalazku udostępniono układ chłodzenia środka smarującego według zastrzeżenia 1. W drugim aspekcie niniejszego wynalazku udostępniono silnik samochodowy lub układ przeniesienia napędu według zastrzeżenia 4. W trzecim aspekcie niniejszego wynalazku udostępniono sposób wytwarzania układu chłodzenia środka smarującego według zastrzeżenia 5. [0011] W wynalazku udostępniono proste urządzenie mechaniczne, które może mieć postać mechanicznej zatyczki lub gwintowanej śruby wybieranej w zależności od wymagań związanych z zastosowaniem (na przykład samochodu) po jego wytworzeniu, dzięki czemu wyeliminowano konieczność dostosowywania lub kalibrowania samoczynnie sterowanego zaworu przepływowego wykorzystywanego w układach znanych w obecnym stanie techniki. [0012] Element blokujący ma postać zatyczki lub gwintowanej śruby umieszczanej w pierwszej lub drugiej drodze przepływu. Zatyczka może posiadać rozmiary wybrane w taki sposób, by zapewniała blokowanie w z góry określonym stopniu pierwszej lub drugiej drogi przepływu, co ma na celu zablokowanie drogi przepływu we wstępnie ustalonym i stałym stopniu, a zatem zapewnienie statycznego sterowania ilością środka smarującego przepływającego przez wspomnianą pierwszą lub drugą drogę przepływu podczas działania układu. Zatyczka może posiadać głowicę i korpus, przy czym korpus może być umieszczany w pierwszej lub drugiej drodze przepływu podczas wytwarzania układu. Korpus zatyczki może posiadać długość wybraną w taki sposób, by blokował lub przesłaniał w z góry określonym stopniu pierwszą lub drugą drogę przepływu. Korpus zatyczki może być nagwintowany na całej długości lub pewnej jej części, dzięki czemu korpus zatyczki może współpracować z odpowiednio nagwintowanym otworem wykonanym w pierwszej drodze przepływu. Odległość, na jaką korpus zatyczki rozciąga się na drodze przepływu, a zatem wstępne ustawienie lub wstępne wybranie statycznego zrównoważenia między ilościami płynu lub środka smarującego przepływającego podczas eksploatacji przez pierwszą i drugą drogę przepływu, można określić przez liczbę obrotów wykonywanych podczas wkręcania nagwintowanego korpusu do otworu. [0013] Zaletą wynalazku jest to, że zatyczka jest prostym urządzeniem mechanicznym, które może zostać łatwo zamontowane w układzie chłodzenia środka smarującego podczas
3 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 procesu produkcyjnego. Dzięki dokonaniu prostego wyboru spośród zatyczek o różnych długościach możliwe jest wstępne ustawienie lub wstępne wybranie przepływu środka smarującego przez drogę przepływu, w której umieszczona jest zatyczka, przy czym wybór ten uzależniony jest od typu pojazdu lub pożądanego trybu jego eksploatacji. Mówiąc innymi słowami, śruba wybrana spośród wielu śrub o różnych rozmiarach może odpowiadać danemu silnikowi lub typowi pojazdu spośród wielu różnych silników lub typów pojazdów. Alternatywnie lub dodatkowo, wstępne ustawienie ograniczenia przepływu może zostać uzyskane przez wprowadzenie zatyczki do drogi przepływu na z góry określoną głębokość. Upraszcza to wytwarzanie układów chłodzenia środka smarującego i jest szczególnie użyteczne w przypadku linii montażowej stosowanej do wytwarzania różnych typów pojazdów, które wymagają różnego zrównoważenia przepływu. [0014] W sposobach według wynalazku etap selektywnego blokowania może obejmować następujące kroki: dokonanie wyboru spośród wielu elementów blokujących, z których każdy skonfigurowany jest pod kątem blokowania pierwszej i/lub drugiej drogi przepływu w celu uzyskania określonej statycznej i wstępnie ustalonej ilości przepływającego środka smarującego odpowiadającej danemu zastosowaniu silnika lub układu przeniesienia napędu; oraz umieszczenie wybranego elementu blokującego we wspomnianej pierwszej lub drugiej drodze przepływu. [0015] W niektórych wykonaniach wynalazku układ chłodzenia środka smarującego korzystnie pozbawiony jest samoczynnego sterowania przepływem w drogach przepływu, dzięki czemu uzyskano rzeczywiście wstępnie ustalone lub statyczne zrównoważenie ilości środka smarującego przepływającego w drogach przepływu. Alternatywnie lub dodatkowo, ograniczony przepływ może być statyczny i wstępnie ustalony niezależnie od jakiegokolwiek sterowania samoczynnego. [0016] Pompa środka smarującego może dostarczać środek smarujący ze zbiornika środka smarującego do wlotu środka smarującego za pośrednictwem wlotowej drogi przepływu. Pompa może być napędzana z wykorzystaniem silnika lub układu przeniesienia napędu. Zespół pompy może posiadać przyłącze przeznaczone do podłączania wlotu chłodnicy i przyłącze przeznaczone do podłączania wylotu chłodnicy. [0017] W układzie chłodzenia środka smarującego lub zintegrowanym zespole pompy może znajdować się element (na przykład otwór) przeznaczony do wprowadzania elementu blokującego w celu zmieniania lub regulowania przepływu środka smarującego. [0018] Zintegrowany zespół pompy korzystnie zapewnia wygodny sposób wprowadzenia układu chłodzenia środka smarującego według pierwszego i trzeciego aspektu wynalazku do układu przeniesienia napędu z silnika podczas jego wytwarzania. Zespół pompy korzystnie ma postać niezależnego zespołu, który zawiera nie tylko pompę środka smarującego oraz wlot i wylot środka smarującego, lecz również proste urządzenie (element blokujący) przeznaczony do regulowania ilości środka smarującego przepływającego przez zespół. [0019] Recyrkulacyjny układ smarowania może zawierać układ chłodzenia środka smarującego i/lub zespół pompy oleju oraz drogi przepływu przeznaczone do przemieszczania środka smarującego ze zbiornika do wlotu środka smarującego i z wylotu środka smarującego (lub z podzespołu, do którego dostarczony został środek smarujący pochodzący z wylotu środka smarującego) z powrotem do zbiornika. Element blokujący umieszczony w pierwszej/drugiej drodze przepływu zapewnia uzyskanie recyrkulacyjnego układu smarowania z regulowanym chłodzeniem. [0020] Wykonania niniejszego wynalazku zostaną poniżej opisane w odniesieniu do załączonego rysunku, na którym: Fig. 2 przedstawia schematycznie drogi przepływu środka smarującego w równoległym układzie smarowania/chłodzenia;
4 Fig. 3 przedstawia uproszczoną reprezentację dróg przepływu środka smarującego z fig. 2; 5 10 15 20 25 Fig. 4 i 5 przedstawiają równoległy układ chłodzenia oleju zastosowany w typowym samochodowym układzie przeniesienia napędu; Fig. 6a i 6b przedstawiają przykładowy zespół pompy oleju, który może być wykorzystywany w układzie przedstawionym na fig. 2, zaś fig. 6c przedstawia przekrój poprzeczny zespołu pompy oleju z fig. 6a; Fig. 7 przedstawia zespół pompy oleju przedstawiony na fig. 6a do 6c, który został umieszczony w obudowie samochodowej skrzyni biegów; Fig. 8 przedstawia zespół pompy oleju przedstawiony na fig. 6a do 6c, który został umieszczony w zespole obudowy samochodowej skrzyni biegów, przy czym widoczna jest tu jedna z dróg przepływu środka smarującego; Fig. 9 i 10 przedstawiają odpowiednio widoczne z boku i z góry ogólne przekroje poprzeczne zespołu pompy oleju oraz schematyczny widok pompy oleju; Fig. 11a i 11b przedstawiają zatyczkę środka smarującego według jednego z wykonań wynalazku; Fig. 12a i 12b przedstawiają zatyczkę środka smarującego według innego wykonania wynalazku; Fig. 13a i 13b przedstawiają dwie przykładowe zatyczki przeznaczone do wykorzystywania w różnych wykonaniach niniejszego wynalazku. 30 35 40 45 50 [0021] Na fig. 2 przedstawiono schematyczną reprezentację równoległego układu 10 chłodzenia środka smarującego. Opisywany układ 10 wykorzystywany jest w samochodowym układzie 44 przeniesienia napędu (nie pokazanym na tej figurze zobacz na przykład fig. 4), należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że przewidywanych jest również jego wiele innych zastosowań. Środek smarujący (na przykład olej) dostarczany jest z miski olejowej 19 skrzyni biegów do wlotu 40 zespołu 24 pompy oleju za pośrednictwem rurki ssącej 21 (zobacz również fig. 8), która posiada wlot znajdujący się w misce olejowej 19 skrzyni biegów. Olej pompowany jest przez wylot 42 z zespołu 24 pompy oleju do wymagającego smarowania podzespołu 14 (na przykład sekcji zmiany biegów samochodowego układu przeniesienia napędu) za pośrednictwem wylotowej drogi 17 przepływu. Środek smarujący pochodzący z podzespołu 14 jest ponownie wprowadzany do miski olejowej 19 skrzyni biegów za pośrednictwem drogi 20 przepływu, przy czym przepływa on na przykład dzięki działaniu siły grawitacji (zobacz również fig. 5). Z miski olejowej 19 olej jest ponownie wprowadzany do zespołu 24 pompy oleju za pośrednictwem olejowej rurki ssącej 21. Między wlotem 40 a wylotem 42 utworzona jest w zespole 24 pompy oleju pierwsza (obejściowa) droga 18 przepływu. [0022] Druga (główna) droga 16 przepływu rozpoczyna się przy wlocie 40 zespołu 24 pompy oleju i prowadzi przez chłodnicę 22 oleju do smarowanego podzespołu 14. Olej opuszcza zespół 24 pompy oleju przez przyłącze 26a, które połączone jest z łącznikiem 26 umieszczonym na obudowie 45 skrzyni biegów 44. Łącznik 26 połączony jest z giętkim przewodem 28. Giętki przewód 28 połączony jest za pośrednictwem łącznika 30 z chłodnicą 22 oleju. Na chłodnicy 22 oleju umieszczony jest drugi łącznik 32, który połączony jest z drugim giętkim przewodem 34. Giętki przewód 34 połączony jest z kolei z obudową
5 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 skrzyni biegów 45 za pośrednictwem czwartego łącznika 36. Łącznik 36 połączony jest z drugim przyłączem 36a znajdującym się w zespole 24 pompy oleju. [0023] Główna i obejściowa droga 16, 18 przepływu znajdują się zatem między wlotem 40 zespołu 24 pompy oleju a wylotem 42 prowadzącym do smarowanego podzespołu 14. W pierwszej drodze 18 przepływu obchodzona jest jednak chłodnica 22 oleju. Uzyskano zatem równoległy układ 10 smarowania. Przy wylocie 42 prowadzącym do smarowanego podzespołu 14 zapewniony jest połączony przepływ oleju z dróg 16, 18 przepływu. [0024] W obejściowej drodze 18 przepływu znajduje się zatyczka 38. W przedstawionym wykonaniu wynalazku zatyczka 38 umieszczona jest w zespole 24 pompy oleju. Rozmiar zatyczki 38 określa stopień zablokowania lub przesłonięcia obejściowej drogi 18 przepływu, a zatem zapewnia zmienianie lub regulowanie ilości środka smarującego przepływającego przez obejściową drogę 18 przepływu. [0025] Na fig. 3 przedstawiono uproszczony schemat przebiegu głównej i obejściowej drogi 16, 18 przepływu. Olej wprowadzany do zespołu 24 pompy oleju kierowany jest przez obejściową drogę 18 przepływu i główną drogę 16 przepływu, jeżeli rozmiary zatyczki 38 umożliwiają przepływanie przez nią oleju. [0026] Na fig. 4 i 5 przedstawiono przykładowe wykonania układu 10 chłodzenia oleju wykorzystywanego w samochodowym układzie 44 przeniesienia napędu. Chłodnica 22 korzystnie zamontowana jest w miejscu, do którego dociera bezpośrednio strumień nieogrzanego powietrza, na przykład z przodu chłodnicy silnika. Zapewnia to optymalną skuteczności działania chłodnicy 22 i maksymalną wydajność układu. Należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że chłodnica 22 może być zamontowana w dowolnym innym miejscu i może być chłodzona wodą, nie zaś powietrzem. [0027] Na fig. 6a i 6b przedstawiono odpowiednio widoki z przodu i z tyłu przykładowego zespołu 24 pompy oleju. Na fig. 6c przedstawiono przekrój poprzeczny zespołu pompy oleju przedstawionego na fig. 6a. Zespół 24 pompy oleju zawiera pompę 12 oleju. W przedstawionym wykonaniu wynalazku wykorzystywana jest pompa wyporowa lub gerotorowa zawierająca wirnik wewnętrzny 12a i zewnętrzny 12b. Zespół 24 pompy oleju zawiera ponadto przyłącza wlotowe i wylotowe 26a, 36a chłodnicy. Przedstawiono tu również wlot 40 prowadzący od rurki ssącej 21 do zespołu 24 pompy oleju oraz wyloty 42 i 43 prowadzące z zespołu 24 pompy oleju do smarowanych podzespołów. [0028] W przedstawionym wykonaniu wynalazku pompa 12 oleju dostarcza olej do skrzyni biegów 44 za pośrednictwem głównych przewodów olejowych (na przykład 40a) znajdujących się w zespole 24 pompy oleju. Olej przepływa do i z chłodnicy 22 oleju za pośrednictwem głównej drogi 16 przepływu, przez kanał przepływu 16a oleju znajdujący się w zespole 24 pompy oleju. Olej który ma zostać ochłodzony opuszcza zespół pompy oleju za pośrednictwem przyłącza 26a i opuszcza obudowę 45 skrzyni biegów za pośrednictwem łącznika 26. Olej powraca z chłodnicy 22 do zespołu 24 pompy oleju za pośrednictwem łącznika 36, który również umieszczony jest w obudowie 45 skrzyni biegów, oraz za pośrednictwem przyłącza 36a znajdującego się w zespole pompy oleju. Olej dostarczany jest za pośrednictwem obejściowej drogi 18 przepływu, przez kolejny kanał 18a przepływu oleju. Kanały 16a, 18a przepływu oleju znajdujące się w zespole 24 pompy oleju mogą stanowić oddzielne podzespoły, nie zaś być umieszczone na zespole 24 pompy oleju. Należy zatem zdawać sobie sprawę z tego, że główne przewody olejowe i kanały przepływu oleju stanowią jedynie dogodne rozwiązania zapewniające połączenia prowadzące do i z pompy oleju, a więc podzespoły te mogą zostać pominięte lub mogą mieć inną postać. [0029] Na fig. 7, przedstawiono zespół 24 pompy oleju przymocowany do obudowy 45 skrzyni biegów 44. Zespół 24 pompy oleju można zatem traktować jako przednią płytę obudowy 45 skrzyni biegów. Wykorzystywany jest również wylot 43 oleju przeznaczony do dostarczania oleju do pomocniczych układów olejowych, na przykład w celu natryskiwania oleju na przekładnie zębate i smarowania sekcji zmiany biegów. Drogę 43a przepływu oleju prowadzącą z wylotu 43 przedstawiono na fig. 8.
6 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 [0030] Na fig. 9 przedstawiono przekrój poprzeczny obudowy 45 skrzyni biegów w połączeniu ze schematycznym widokiem znajdującego się w sąsiedztwie zespołu 24 pompy oleju. Widoczna jest tu główna droga 16 przepływu prowadząca z wlotu 40 do pompy 12 oleju przez zespół 23 pompy oleju, z/do wylotu/wlotu 26, 36 oleju. Widoczne jest tu również miejsce umieszczenia przyłączy 26a, 36a w zespole 24 pompy oleju, jak również połączenie między przyłączami 26a, 36a a wylotem i wlotem 26, 36 chłodnicy oleju. Wylot i wlot 26, 36 chłodnicy nie są bezpośrednio widoczne na fig. 9, natomiast na fig. 10 przedstawiono wylot i wlot 26, 36 oleju znajdujące się po górnej stronie obudowy 45 skrzyni biegów oraz połączenie między wlotem/wylotem a główną drogą 18 przepływu. Widoczna jest tu również zatyczka 38, która określa stopień przesłonięcia drogi 18 przepływu. [0031] Na fig. 11a i 11b przedstawiono w powiększeniu fragment zespołu 24 pompy oleju. Widoczna jest tu zatyczka 38 zamontowana w zespole 24 pompy oleju. Krawędź znajdująca się po lewej stronie fig. 11a została odcięta, przy czym linia odcięcia przechodzi przez zatyczkę 38. Na fig. 11b przedstawiono przekrój poprzeczny zespołu 24 pompy oleju. W przedstawionym wykonaniu wynalazku zatyczka 38 zajmuje niemal cały obszar 18 przepływu, a zatem ogranicza przepływ oleju. [0032] Na fig. 12a i 12b przedstawiono widoki bardzo podobne do przedstawionych na fig. 11a i 11b, lecz widoczna jest tu zatyczka 38 o mniejszej długości, a zatem zatyczka 38 zajmuje mniejszą część obszaru 18 przepływu, umożliwiając przepływ oleju. [0033] Na fig. 11a, 11b, 12a i 12b widoczny jest również wykonany w zespole 24 pompy oleju otwór 39, w którym umieszczona jest zatyczka 38. [0034] Podczas wytwarzania/montowania układu 10 możliwe jest wybranie zatyczki 38 o długości zapewniającej odpowiednią ilość oleju przepływającego przez główną drogę 18 przepływu dostosowaną do danego zastosowania wymagającego smarowania, na przykład do układu przeniesienia napędu w konkretnym pojeździe. Długość zatyczki 38 zapewnia regulację ilości oleju przepływającego przez główną drogę 18 przepływu. Na fig. 13a przedstawiono zatyczkę 38 według jednego z wykonań wynalazku, gdzie zatyczka 38 posiada dużą długość i zapewnia zablokowanie całej drogi 18 przepływu lub znacznej jej części. Na fig. 13b przedstawiono alternatywne wykonanie wynalazku, gdzie zatyczka 38 posiada korpus o mniejszej długości, co powoduje zablokowanie drogi 18 przepływu w znacznie mniejszym stopniu niż ma to miejsce na fig. 13a. [0035] Korpus zatyczki 38 może być gładki lub może posiadać gwint znajdujący się wzdłuż jego całej długości lub jej części. Wykonany w zespole 24 pompy oleju otwór 39, w którym umieszczana jest zatyczka 38, może być nagwintowany w sposób zapewniający jego współpracę z zatyczką 38. Gwint zapewnia dodatkową możliwość regulowania stopnia przesłonięcia głównej drogi 18 przepływu, przy czym regulacja uzależniona jest od typu pojazdu lub przewidywanego środowiska eksploatacji pojazdu, w którym wykorzystywany jest układ chłodzenia. [0036] Ponieważ olej pochodzący z pompy 12 oleju dostarczany jest zarówno do głównej jak i do obejściowej drogi 16, 18 przepływu, kontrolowanie przepływu oleju przez główną drogę 16 przepływu ma wpływ na ilość oleju przepływającego przez obejściową drogę 18 przepływu. Wynalazek zapewnia zatem proste rozwiązanie umożliwiające uzyskanie układu chłodzenia do pojazdu lub układu przeniesienia napędu, który po wyprodukowaniu wykazuje właściwe zrównoważenie między ilościami oleju przepływającymi przez dane drogi przepływu. Korzystnie wybierany jest prosty podzespół mechaniczny (zatyczka 38), co dokonywane jest w zależności od wymagań dotyczących zastosowania/pojazdu, nie jest zaś konieczne dostosowywanie układu do stosowania w każdym z zastosowań/pojazdów, co miało miejsce do chwili obecnej. Należy zdawać sobie sprawę z tego, że zatyczka 38 może być umieszczona w głównej drodze 16 przepływu, zamiast w obejściowej drodze 18 przepływu, co zapewnia uzyskanie podobnych efektów. [0037] W wykonaniach wynalazku mogą być również wykorzystywane urządzenia znane z obecnego stanu techniki, takie jak urządzenia uruchamiające się przy/powyżej/poniżej
7 pewnej temperatury lub ciśnienia oleju, co ma na celu zapewnienie dodatkowego sterowania wydajnością chłodzenia w sytuacjach związanych ze skrajnym nagrzewaniem się lub chłodzeniem oleju. Zastrzeżenia patentowe 5 10 15 20 25 30 35 40 45 1. Układ (10) chłodzenia środka smarującego zawierający: pierwszą drogę (18) przepływu, która łączy wlot (40) środka smarującego z wylotem (42) środka smarującego; drugą drogę (16) przepływu, która łączy wspomniany wlot środka smarującego ze wspomnianym wylotem środka smarującego i znajdującą się między nimi chłodnicą (22) środka smarującego, przy czym druga droga przepływu przebiega równolegle do wspomnianej pierwszej drogi (18) przepływu; i element umieszczony w taki sposób, by blokował całą lub część wspomnianej pierwszej i/lub drugiej drogi przepływu w celu ograniczenia przepływu przez nią środka smarującego oraz uzyskania wstępnie wybranej i stałej ilości środka smarującego, a zatem wstępnie wybranego i stałego zrównoważenia między ilością środka smarującego przepływającą przez wspomnianą pierwszą drogę przepływu a ilością środka smarującego przepływającą przez wspomnianą drugą drogę przepływu, znamienny tym, że wspomniany element blokujący ma postać zatyczki lub gwintowanej śruby zamocowanej podczas procesu produkcyjnego we wstępnie określonym położeniu w pierwszej i/lub drugiej drodze przepływu. 2. Układ chłodzenia środka smarującego według zastrzeżenia 1, gdzie wspomniany ograniczony przepływ jest stały i wstępnie określony, zaś układ smarowania pozbawiony jest samoczynnego sterowania przepływem przez pierwszą i drugą drogę przepływu. 3. Układ chłodzenia środka smarującego według zastrzeżenia 1, gdzie wspomniany ograniczony przepływ jest stały i wstępnie określony oraz jest niezależny od sterowania samoczynnego. 4. Silnik pojazdu samochodowego lub układ przeniesienia napędu wyposażony w układ chłodzenia środka smarującego według dowolnego z powyższych zastrzeżeń zawierający płytę montowaną do skrzyni biegów silnika, przy czym wspomniana płyta ukształtowana jest w taki sposób, by zawierała: obudowę pompy (12) środka smarującego, gdzie pompa skonfigurowana jest w taki sposób, by dostarczała środek smarujący do wspomnianej skrzyni biegów; wlot (40) środka smarującego przeznaczony do wprowadzania środka smarującego pochodzącego ze zbiornika; wylot (42) środka smarującego przeznaczony do dostarczania środka smarującego do wspomnianej skrzyni biegów, znamienny tym, że element blokujący zawiera wykonany we wspomnianej pierwszej lub drugiej drodze przepływu otwór (39) przeznaczony do wprowadzania zatyczki blokującej (38) lub nagwintowanej śruby, przy czym umieszczona w ten sposób zatyczka blokująca lub nagwintowana śruba blokuje całą lub część wspomnianej pierwszej lub drugiej drogi przepływu zapewniając wstępnie wybrany i wstępnie określony przepływ. 5. Sposób wytwarzania układu (10) chłodzenia środka smarującego, gdzie sposób obejmuje: zapewnienie pierwszej drogi (18) przepływu przebiegającej między wlotem (40) środka smarującego a wylotem (42) środka smarującego; zapewnienie drugiej drogi (16) przepływu przebiegającej między wspomnianym wlotem środka smarującego a wspomnianym wylotem środka smarującego i znajdującej się między nimi chłodnicy (22) środka smarującego, przy czym druga droga przepływu przebiega równolegle do wspomnianej pierwszej drogi przepływu; i selektywne blokowanie całej lub części wspomnianej pierwszej i/lub drugiej drogi
8 5 10 15 przepływu w celu ograniczenia przepływu przez nią środka smarującego oraz uzyskania wstępnie wybranej i stałej ilości środka smarującego, a zatem wstępnie wybranego i stałego zrównoważenia między ilością środka smarującego przepływającą przez wspomnianą pierwszą drogę przepływu a ilością środka smarującego przepływającą przez wspomnianą drugą drogę przepływu podczas użytkowania układu chłodzenia środka smarującego, znamienny tym, że etap selektywnego blokowania obejmuje wprowadzenie zatyczki lub gwintowanej śruby do drogi przepływu w stopniu odpowiadającym z góry określonemu zastosowaniu silnika pojazdu lub układu przeniesienia napędu, dzięki czemu uzyskiwane jest wstępnie wybrane i stałe zrównoważenie przepływu. 6. Sposób według zastrzeżenia 5, gdzie etap selektywnego blokowania obejmuje dokonanie wyboru spośród wielu elementów blokujących (38), z których każdy skonfigurowany jest w taki sposób, by blokował pierwszą i/lub drugą drogę przepływu umożliwiając uzyskanie innej stałej i wstępnie określonej ilości przepływającego środka smarującego odpowiadającej danemu zastosowaniu silnika lub układu przeniesienia napędu, oraz wprowadzenie wybranego elementu blokującego (38) do wspomnianej pierwszej lub drugiej drogi przepływu. Uprawniony: Eaton Truck Components Sp. z.o.o. Pełnomocnik: dr inż. Robert Teofilak Rzecznik patentowy
9 szeregowy Pompa oleju równoległy Pompa oleju Chłodnica oleju Skrzynia biegów Chłodnica oleju Skrzynia biegów
10
11
12
13 Poziom oleju
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23 DOKUMENTY CYTOWANE W OPISIE Ta lista dokumentów cytowanych przez Zgłaszającego została przyjęta jedynie dla informacji czytającego i nie jest częścią składową europejskiego opisu patentowego. Została ona utworzona z dużą starannością; Europejski Urząd Patentowy nie ponosi jednak żadnej odpowiedzialności za ewentualne błędy i braki. Dokumenty patentowe cytowane w opisie US 3353590 A [0006] FR 2871516 [0008]