GiPolMedProject 3 (49) 2018: 056-061 ARTYKUŁ ORYGINALNY Choroby przeoszoe zagrożeie psychosomatyczego zdrowia człowieka Karolia Kaczmarczyk Studeckie Towarzystwo Naukowe przy Zakładzie Pielęgiarstwa w Giekologii i Położictwie Katedry Zdrowia Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląski Uiwersytet Medyczy w Katowicach STRESZCZENIE WKŁAD AUTORÓW: (A) Projekt badaia (B) Zbieraie Daych (C) Aaliza Statystycza (D) Iterpretacja Daych (E) Przygotowaie Rękopisu (F) Gromadzeie Piśmieictwa (G) Gromadzeie Fuduszy Wstęp. Choroby przeoszoe (Sexually Trasmitted Diseases - STD) mogą być przyczyą poważych kosekwecji medyczych, seksualych, psychologiczych i emocjoalych. Czyikiem predyspoującym do występowaia chorób przeoszoych są często przygode kotakty seksuale bez zabezpieczeia barierowego. Młodzi ludzie, coraz wcześiej rozpoczyają aktywość seksualą i jest to związae między iymi z łatwiejszym dostępem do mediów i tematyki z tym związaej, jak rówież wyikiem iskiego poziomu edukacji seksualej i prozdrowotej. Celem pracy była ocea poziomu wiedzy kobiet i mężczyz w zakresie chorób przeoszoych oraz kosekwecji ryzykowych zachowań seksualych. Materiał i metody. Badaia akietowe przeprowadzoo w grupie 118 kobiet i mężczyz w przedziale wiekowym 18-50 lat w oparciu o autorski kwestioariusz akiety. Wyiki. Badaia włase potwierdzają, że zaiteresowaie chorobami przeoszoymi domiuje wśród młodych ludzi. Akietowai to w 83,9 osoby aktywe seksualie. Średi wiek iicjacji seksualej wyiósł 19 lat zarówo dla kobiet, jak i mężczyz. Akietowai w większości oceiają poziom swojej wiedzy a iski (30,6 kobiet i 42,4 mężczyz) oraz dostateczy (43,5 kobiet i 33,3 mężczyz). Wioski. Istieje koieczość edukacji społeczeństwa w zakresie medyczych, seksualych i psychologiczych kosekwecji chorób przeoszoych. Słowa kluczowe: choroby przeoszoe ; wiedza; zdrowie; zagrożeia Adres do korespodecji: Karolia Kaczmarczyk Studet Scietific Society at the Divisio of Nursig i Gyecology ad Obstetrics, Departmet of Wome s Health, Medical Uiversity of Silesia i Katowice, Departmet of Nursig i Gyecology ad Obstetrics 12 Medyków Str., 40-752 Katowice, Polad Mobile phoe: +48 794705431 E-mail: karoliakaczmarczykpl@gmail.com Liczba słów: 1177 Tabele: 4 Ryciy: 5 Piśmieictwo: 12 Received: 30.07.2018 Accepted: 07.09.2018 Published: 28.09.2018 WSTĘP Choroby przeoszoe (Sexually Trasmitted Diseases) dotyczą dużej liczby osób, w tym coraz częściej ludzi młodych rozpoczyających życie seksuale. Pomimo programów edukacyjych w dalszym ciągu odotowuje się coraz więcej przypadków zachorowań a STD. Choroby przeoszoe to ie tylko problem medyczy, ale rówież społeczy i ekoomiczy [1,2]. Czyikiem predyspoującym do występowaia chorób przeoszoych są często przygode kotakty seksuale bez zabezpieczeia barierowego. Młodzi ludzie, coraz wcześiej rozpoczyają aktywość seksualą i jest to związae między iymi z łatwiejszym dostępem do mediów i tematyki z tym związaej, jak rówież wyikiem iskiego poziomu edukacji seksualej i prozdrowotej. Wczesa iicjacja seksuala, duża ilość parterów seksualych oraz brak zabezpieczeia powodują szerzeie się staów zapalych arządów płciowych, jak rówież wzrost zachorowań a choroby przeoszoe [3-7]. CEL PRACY Celem pracy jest ocea poziomu wiedzy kobiet i mężczyz w zakresie chorób przeoszoych i kosekwecji ryzykowych zachowań seksualych. MATERIAŁ I METODY Badaia akietowe przeprowadzoo w grupie 118 kobiet i mężczyz w przedziale wiekowym 18-50 lat. Do badań opracowao autorski kwestioariusz akiety zawierający 23 pytaia dotyczące problemów będących przedmiotem badań w pracy. Pytaia były skategoryzowae, zamkięte oraz otwarte pozwalające a swobodą wypowiedź. Kwestioariusz akiety zamieszczoo a portalu iteretowym www.survio.com. Przeprowadzoo badaia pilotażowe poprzedzające badaia właściwe. 56
K. Kaczmarczyk Choroby przeoszoe zagrożeie psychosomatyczego zdrowia człowieka WYNIKI Charakterystyka socjodemgraficza badaej grupy kobiet i mężczyz. W badaiach wzięło udział 85 (72) kobiet i 33 (28) mężczyz w wieku 18-50 lat, w tym większość zajdowała się w przedziale wiekowym 18-29 lat (odpowiedio 61,1 kobiet oraz 63,6 mężczyz). Wykształceie wyższe posiadało 44,7 kobiet i 48,5 mężczyz, wykształceie średie 30,6 kobiet i 18,2 mężczyz. W związku ieformalym było 35,3 kobiet i 42,4 mężczyz. W związku małżeńskim zajdowało się odpowiedio 41,2 kobiet i 21,2 mężczyz. Sta woly deklarowało 23,5 kobiet i 36,4 mężczyz. Większość zamieszkiwała terey miejskie (odpowiedio 60 kobiet i 63,6 mężczyz). Charakterystyka badaej grupy kobiet i mężczyz ze względu a aktywość seksualą. W badaiach uczesticzyło 94,1 kobiet i 93,9 mężczyz orietacji heteroseksualej, 1,2 kobiet orietacji homoseksualej oraz 4,7 kobiet i 6,1 mężczyz orietacji biseksualej. Zdecydowaa większość kobiet (83,5) kobiet i mężczyz (84,8) było aktywych seksualie (ryc.1.). Wiek iicjacji seksualej przed ukończeiem 18. roku życia deklarowało 49,4 kobiet i 51,5 mężczyz (ryc.2.). Jedego partera seksualego posiadało 37,6 kobiety i 27,3 mężczyz. W związku seksualym z 2-3 osobami było odpowiedio 27,1 kobiet i 36,4 mężczyz. Liczbę parterek/ów seksualych 4 i więcej zadeklarowało 22,4 kobiet i 27,3 mężczyz (tab.1.). Ryc. 1. Aktywość seksuala badaej grupy Ryc. 2. Wiek iicjacji seksualej Tab. 1. Liczba parterów seksualych Liczba parterów seksualych Płeć Mężczyźi 0 11 12,9 3 9,1 1 32 37,6 9 27,3 2 3 23 27,1 12 36,4 4 19 22,4 9 27,3 57
GiPolMedProject 3 (49) 2018: 056-061 Ocea poziomu wiedzy badaej grupy kobiet i mężczyz a temat chorób przeoszoych drogą płciową. Sta wiedzy badaych kobiet i mężczyz w zakresie zajomości chorób przeoszoych drogą płciową obrazuje tabela 2. Najwyższy poziom świadomości społeczej, zarówo kobiet, jak i mężczyz dotyczył AIDS. Zajomość czyików i ryzykowych zachowań sprzyjających występowaiu zakażeń przeoszoych drogą kotaktów seksualych przedstawia tabela 3. Wśród kosekwecji ryzykowych zachowań seksualych badai ajczęściej wymieiali: zarażeie się chorobami przeoszoymi (83,5 kobiet i 75,8 mężczyz), ieplaowaa ciąża (41,2 kobiet i 27,3 mężczyz), zaburzeia psychicze, depresja (8,2 kobiet i 12,1 mężczyz), śmierć (3,5 kobiet i 12,1 mężczyz), rozpad związku (3,5 kobiet i 9,1 mężczyz) oraz długotrwałe i kosztowe leczeie (2,4 kobiet i 6,1 mężczyz). Wszystkie kategorie odpowiedzi prezetują ryciy 3 i 4. Tab. 2. Sta wiedzy akietowaych w zakresie zajomości chorób przeoszoych Choroby przeoszoe Kiła 74 87,1 27 81,8 AIDS 80 94,1 31 93,9 WZB typu B 24 28,2 7 21,2 WZW typu C 27 31,8 9 27,3 Opryszczka arządów płciowych 79 92,9 27 81,8 Kłykciy kończyste 20 23,5 5 15,2 Wrzód miękki 9 10,6 4 12,1 Rzeżączka 78 91,8 27 81,8 Kadydoza pochwy 53 62,4 13 39,4 HPV (wirus brodawczaka 60 70,6 11 33,3 ludzkiego) Ziarica weerycza 42 49,4 7 21,2 Ziariiak pachwiowy 14 16,5 5 15,2 Wszawica łoowa 53 62,4 20 60,6 Świerzb 33 38,8 14 42,4 Chlamydioza 44 51,8 14 42,4 Mężczyźi Tab. 3. Czyiki i zachowaia ryzykowe sprzyjające występowaiu chorób przeoszoych w opiii badaych kobiet i mężczyz Czyiki i ryzykowe zachowaia sprzyjające wystąpieiu STD Mężczyźi Częsta zmiaa partera 84 98,8 32 97,0 seksualego Prostytucja 75 88,2 28 84,8 Stosuek geitaly, aaly, 70 82,4 27 81,8 oraly bez zabezpieczeia Niewłaściwa higiea ityma 50 58,8 25 75,8 Używaie tej samej bielizy, 40 47,1 13 39,4 ręczików, środków myjących * (możliwość wielokrotego wyboru odpowiedzi) Ryc. 3. Kosekwecje ryzykowych zachowań seksualych w opiii kobiet 58
K. Kaczmarczyk Choroby przeoszoe zagrożeie psychosomatyczego zdrowia człowieka Sta wiedzy kobiet i mężczyz w zakresie profilaktyki chorób przeoszoych drogą płciową jest porówywaly. Najczęściej wskazywao stosowaie prezerwatywy (92,9 kobiet, 93,9 mężczyz). Kolejym działaiem prewecyjym często podawaym przez badaych jest uikaie przypadkowych kotaktów seksualych (88,2 kobiet, 87,9 mężczyz) oraz stosowaie odpowiediej higiey (37,9 kobiet, 60,6 mężczyz). Niewielki odsetek kobiet (4,7) i mężczyz (9,1) podaje ie metody chroiące przed zakażeiem STD, takie jak: badaie lekarskie partera przed rozpoczęciem współżycia, obserwacja pod kątem występowaia ewetualych objawów, regulare wizyty kotrole u giekologa (tab. 4). Rycia 5. przedstawia samooceę stau wiedzy osób akietowaych w zakresie chorób przeoszoych drogą kotaktów seksualych. Akietowai mogli oceić swoją wiedzę w skali od 0 do5. Przyjęto astępującą iterpretację stau wiedzy: brak wiedzy (0), iski poziom wiedzy (1-2), dostateczy (3), dobry (4) oraz bardzo dobry ajwyższy sta wiedzy (5). Ryc. 4. Kosekwecje ryzykowych zachowań seksualych w opiii mężczyz Tab. 4. Wiedza kobiet i mężczyz a temat profilaktyki chorób przeoszoych Działaia prewecyje Mężczyźi Prezerwatywa 79 92,9 31 93,9 Uikaie przypadkowych 75 88,2 29 87,9 kotaktów seksualych Odpowiedia higiea 32 37,6 20 60,6 Błoa dopochwowa 8 9,4 6 18,2 Kapturek aszyjkowy 6 7,1 0 0 IUD 2 2,4 2 6,1 Atykocepcja farmakologicza 4 4,8 5 15,2 Ie (kotrole badaie lekarskie, 4 4,7 3 9,1 obserwacja objawów) Ryc. 5. Samoocea badaych w zakresie wiedzy a temat chorób przeoszoych 59
GiPolMedProject 3 (49) 2018: 056-061 Wiedzę a poziomie iskim (skala 1, 2) oceiło 30,6 kobiet i 42,4 mężczyz. Największy odsetek akietowaych deklarował swoją wiedzę a poziomie dostateczym (skala 3), odpowiedio 43,5 kobiet i 33,3 mężczyz. Sta wiedzy a poziomie dobrym (4) deklarowało 20 kobiet i 21,2 mężczyz, atomiast a poziomie bardzo dobrym (5) 5,9 kobiet i 3 mężczyz (rycia 5). DYSKUSJA Choroby przeoszoe mogą być przyczyą poważych kosekwecji medyczych, seksualych, psychologiczych i emocjoalych. Problemy atury medyczej, takie jak ból, upławy, zmiay skóre, dyzuria i ie zmuszają chorego do kosultacji lekarskiej i wdrożeia atychmiastowego leczeia farmakologiczego. Jedak często STD są przyczyą rówież psychologiczych dysfukcji. Lew-Starowicz i wsp. zwracają uwagę, że zwłaszcza iezdiagozowae choroby przeoszoe drogą płciową mogą powodować kosekwecje atury seksuologiczej: zaburzeie orgazmu, problemy z pożądaiem i podieceiem, utrata poczucia własej wartości, rozpad relacji parterskich [7]. W badaiach własych wystąpieie zaburzeń psychiczych i depresji, jako kosekwecji wywołaych STD wskazało 8.2 kobiet i 12.1 mężczyz, a rozpad związku parterskiego podało 3,5 kobiet i 9.1 mężczyz. Ryzyko zachorowań a choroby przeoszoe wzrasta wraz z liczbą parterów, większą częstotliwością zmiay parterów seksualych, większą liczbą przygodych kotaktów seksualych [5,8]. Zależy także od preferecji seksualych, od rodzaju stosuków płciowych. Świadomość polskiego społeczeństwa w tym zakresie jest zróżicowaa. W aalizowaym materiale badawczym zdecydowaa większość kobiet i mężczyz posiadała wysoką świadomość o ryzykowych zachowaiach sprzyjających występowaiu STD. Badaia włase potwierdzają, że zaiteresowaie chorobami przeoszoymi domiuje wśród młodych ludzi. Akietowai to w 83,9 osoby aktywe seksualie. Średi wiek iicjacji seksualej wyiósł 19 lat zarówo dla kobiet, jak i mężczyz. Wiele publikacji podkreśla iicjowaie aktywości seksualej w bardzo wczesym wieku [5,7,9,10]. Według daych literaturowych w Europie Środkowej i Zachodiej średi wiek iicjacji seksualej wyosi 17-18 lat, atomiast w Europie Wschodiej 20 lat [10]. W aalizowaych badaiach 49,4 kobiet oraz 51,8 mężczyz rozpoczęła aktywość seksualą poiżej 18. roku życia. Wczesy wiek iicjacji seksualej jest jedym z ajczęstszych ryzykowych zachowań seksualych. Ifekcje i choroby przeoszoe są skutkiem wczesej iicjacji seksualej, częstej zmiay parterów, iskiego poziomu wiedzy a temat higiey itymej i profilaktyki zdrowotej [6]. Jedą ze skuteczych metod ochroy przed STD jest stały związek parterski. Pomimo, iż w badaiach własych 98,8 kobiet i 97 mężczyz wskazuje częstą zmiaę partera seksualego, jako podstawowy czyik ryzykowych zachowań sprzyjających występowaiu STD, to jedocześie wysoki odsetek badaych preferuje wieloparterstwo. W związku seksualym z 2-3 parterami pozostawało 27,1 kobiet oraz 36,4 mężczyz. Czterech i więcej parterów/parterek deklarowało 22,4 kobiet i 27,3 mężczyz. W świetle badań własych główym zagrożeiem przypadkowych kotaktów seksualych według akietowaych jest możliwość zarażeia się STD oraz ieplaowaa ciąża. Zdaiem iych autorów młodzi ludzie, jako główe zagrożeie ryzykowych zachowań seksualych podają tylko ieplaowaą ciążę [10]. Z powodu zaczego wzrostu zachorowań a STD w ostatich latach wielu autorów zwraca uwagę a seksuale kosekwecje chorób przeoszoych i potrzebę promocji zdrowia seksualego oraz programów edukacyjych w tym zakresie [5,7,11,12]. Samoocea akietowaych dotycząca poziomu wiedzy a temat chorób przeoszoych drogą płciową jest iska (30,6 kobiet i 42,4 mężczyz) lub dostatecza (33,3 kobiet i 43,5 mężczyz). W badaiach Olejiczak i wsp. dostateczy poziom wiedzy deklarowało 80 mężczyz.[2]. Badaia włase potwierdzają koieczość podejmowaia działań edukacyjych. WNIOSKI Niska i dostatecza samoocea akietowaych dotycząca poziomu wiedzy a temat chorób przeoszoych wskazuje a potrzebę edukacji społeczeństwa w tym zakresie oraz tworzeie efektywych programów profilaktyczych. 60
K. Kaczmarczyk Choroby przeoszoe zagrożeie psychosomatyczego zdrowia człowieka 1. Reszke R, Reich A. Aktuale wytycze dotyczące chorób przeoszoych. Dermatol. Prakt. 2016; 24-41. 2. Olejiczak D, Wodzyńska K, Religioi U. Wiedza ucziów klas maturalych a temat chorób przeoszoych drogą płciową. Problemy Pielęgiarstwa 2012;20(3):317-326. 3. Jarząbek-Bielecka G, Pawlaczyk M, Pisarska-Krawczyk M et al. Choroby przeoszoe u astolatków. Curr Gyeocol Ocol. 2015;20-26. 4. Mroczkowski TF. Choroby przeoszoe. Wydawictwo Czelej Lubli, 2012. 5. Izdebski Z, Wąż K. Zdrowie seksuale i reprodukcyje młodzieży. Zdrowie publicze i Zarządzaie 2014; 12(1): 45-55. 6. Imacka J, Bulsa M. Ryzykowe zachowaia seksuale młodzieży jako czyik zwiększający ryzyko zakażeia chorobami przeoszoymi. Hygeia Public Health. 2012;47(3):272 276. 7. Lew-Starowicz Z, Łukasiewicz M. Seksuale aspekty chorób przeoszoych. Postępy Nauk Medyczych 2008;4:228-230. 8. Choroszy-Król I. Choroby przeoszoe zagrożeie a wakacjach. Family Medicie ad Primary Care Review 2011;13,2:287 29. 9. Mazur J, Małkowska-Szkutik A. (red.), Wyiki badań HBSC 2010. Raport techiczy, Istytut Matki i Dziecka, Warszawa 2011. 10. Mężyk I, Skrzypulec-Plita V. Ryzykowe zachowaia seksuale w aspekcie szerzeia się chorób przeoszoych. Dermatol Prakt. 2015;7(1):40-44. 11. Izdebski Z. Seksualość Polaków a początku XXI wieku. Studium Badawcze, Wydawictwo Uiwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012. 12. Młyarczyk-Boikowska B, Rudicka I, Majewski S. Praktycze wytycze postępowaia w chorobach przeoszoych. Med Dypl. 2016; 17-19. PIŚMIENNICTWO 61