Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Beaty Dobosz pt. "Ocena jakości żywienia pacjentów w wybranych szpitalach na terenie województwa ślqskiego" W świetle aktualnego stanu wiedzy żywienie szpitalne powinno być tral,towane jalm istotna część procesu terapeutycznego, ważnego dla procesu leczenia i powrotu do zdrowia. Prawidłowa dieta stosowana w żywieniu pacjentów szpitalnych powinna pokrywać zapotrzebowanie energetyczne oraz zapewnić niezbędne dla poprawy stanu zdrowia składniki odżywcze. Niewiele jest w Polsce rzetelnych badajl oceniających opiekę żywieniową w warunkach szpitalnych, a zatem cel przedłożonej rozprawy doktorskiej - ocena ilościowa wybranych diet, stosowanych w żywieniu pacjentów, pobrajlych ze szpitali na terenie województwa śląskiego oraz badanie ankietowe satysfakcji pacjenta - należy uznać za bardzo interesujące. Przedstawiona rozprawa zawiera łącznie 134 strony maszynopisu (w tym LV tabel, 17 rycin). Układ pracy jest typowy o zachowanych proporcjach, składa sit; ze wstępu, celów pracy, przedmiotu badań (materiału i metod), a dalej prezentacji wyników, ich dyskusji, wniosków, bibliografii obejmującej 115 pozycji, streszczeń w jt;zyku polskim i angielskim. Doktorantka umieściła również wykaz skrótów użytych w pracy, jal, i wykaz tabel i rycin, co ułatwia zapoznawanie się z treścią dysertacji. Umieszczony na końcu pracy załącznik: wzór ankiety "Ankieta dla pacjentów - ocena żywieniowa" wskazują na bardzo dokładną znajomość przez autora dysertacji literatury analizującej stopień satysfakcji pacjenta z otrzymanych świadczeń medycznych. Wstęp, napisany w 0paJ'cin o bogate i poprawnie dobrane piśmiennictwo, pozwalające na usystematyzowanie faktów dotyczących zagadniell będących przedmiotem rozprawy, logicznie wprowadza czytelnika w jasno sprecyzowany cel pracy.
Badanie przeprowadzono w 30 szpitalach na terenie województwa śląskiego. Do badania zostały włączone szpitale spełniające następujące kryteria: prowadzenie żywienia pacjentów we własnym zakresie, we własnej kuchni szpitalnej; zgoda dyrekcji szpitala na przeprowadzenie badania kwestionariuszowego; wiek pacjentów wypełniających ankietę powyżej 18 lat; zdolność pacjenta do świadomego wypełnienia kwestionariusza. Do analizy przyjęto 3 diety: dietę podstawową, dietę łatwo strawną z ograniczeniem tłuszczu oraz dietę łatwo strawną z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów. Jako narzędzie badawcze wykorzystano dane pochodzące z następujących źródeł: wyników obliczeń teoretycznych jadłospisów dekadowych nzyskanych przy zastosowaniu profesjonalnego komputerowego kalkulatora dietetycznego ALIANT; wyników badaj} laboratoryjnych analizowanych próbek żywności pobranych ze szpitali; badania ankietowego satysfakcji pacjenta Celem dokonajlia analizy statystycznej posłużono się metodaj11i statystycznymi odpowiednimi dla uzyskania koniecznych do racjonalnego wnioskowania danych wyjściowych. Doktorantka przedstawiła wyniki w sposób czytelny, w tabelach, rycinach tekście posługując się komentarzem opartym na aj1alizie statystycznej. Wyniki rozprawy wykazały. że w odniesieniu do przeanalizowanych diet: podstawowej. z ograniczeniem tłuszczu oraz z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów jadłospisy pacjentów nie były prawidłowo zbilansowane pod względem składników energetycznych i odżywczych. Doktorantka wykazała zbyt niską podaż w dietach białka, tłuszczu, węglowodanów, zawartości podstawowych składników mineralnych tj.:wapnia, żelaza, sodu, witanlin: A. Bl, B2, C oraz włókna pokarmowego w stosunku do norm żywienia dla populacji polskiej. W przypadku składu oraz wajiości kalorycznej posiłków z diety podstawowej, analiza wykazała istotne różnice pomiędzy wynikami badaj't 2
laboratoryjnych a wynikami obliczell teoretycznych jadłospisów dekadowych. Wyniki badań laboratoryjnych okazały się znacznie wyższe od teoretycznych, w przypadku zawartości białka oraz zawartości chlorku sodu, natomiast wyniki teoretyczne dotyczące liczby kilokalorii, zawartości tłuszczu, węglowodanów znacznie przewyższały waj.iości odnotowane podczas badań wykonywanych w laboratorium. W przypadku składu oraz wartości kalorycznej posiłków z diety łatwo strawnej z ograniczeniem tłuszczu analiza wykazała istotne różnice pomiędzy wynikami badań laboratoryjnych a wynikami teoretycznymi dotyczącymi zawartości węglowodanów, chlorku sodu oraz procentowego udziału białka. Wyniki badań laboratoryjnych okazały się znacznie wyższe od teoretycznych, w przypadku zawmtości chlorku sodu oraz procentowego udziału białka, natomiast wyniki teoretyczne dotyczące zawartości węglowodanów znacznie przewyższały waj. tości odnotowane podczas badaj.l wykonywanych w laboratorium. W przypadku składu oraz wartości kalorycznej posiłków z diety łatwo strawnej z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów analiza wykazała istotne różnice pomiędzy wynikami badań laboratoryjnych a wynikami teoretycznymi dotyczącymi liczby kilokalorii, zawartości tłuszczu, węglowodanów, chlorku sodu. Wyniki badań laboratoryjnych okazały się znacznie wyższe od teoretycznych. w przypadku zawartości chlorku sodu, natomiast wyniki teoretyczne dotyczące zawartości tłuszczu, zawmtości węglowodanów oraz liczby kilokalorii znacznie przewyższały wartości odnotowane podczas badań wykonywanych w laboratorilu11. Dyskusja. podobnie jak wstęp pracy, przeprowadzona jest w sposób uporządkowany i logiczny, świadczy o dużej wiedzy autorki o poruszanych zagadnieniach. Na podstawie uzyskaj.lych wyników doktorantka sformułowała korespondujące z celami pracy wnioski. 1. Oceniane jadłospisy dekadowe wykazały szereg nieprawidłowości, w zalcresie dobowej podaży wartości energetycznej oraz dobowej podaży białka, tłuszczu, węglowodanów, 3
podstawowych składników mineralnych, witamin oraz zawartości błomlika w stosunku do polskich norm żywienia. 2. Przeprowadzona analiza wykazała istotne różnice pomiędzy wynikami badań laboratoryjnych, a wynikami obliczei1 teoretycznych jadłospisów dekadowych, w zakresie wartości energetycznej i odżywczej. 3. Badanie satysfakcji pacjenta z usrng żywieniowych wykazało, że jakość żywienia szpitalnego me satysfakcjonowała ankietowanych, a znacząca ich większość deklarowała konieczność dodatkowego dożywiania. Uwagi krytyczne l. Str 89 - pacjenci uczestniczący w badaniu oceniali swoją sprawność fizyczną w oparciu o ogólną skalę: bardzo dobra; dobra; przeciętna; niska; bardzo niska. Zdaniem recenzenta w metodologii dyseliacji powinna być podana krótka definicja każdej z w/w aktywności, np. sprawność fizyczna bardzo dobra oznacza, iż pacjent może codzie111le wykonywać ćwiczenia fizyczne, przynajmniej przez godzinę... 2. Str 117 - doktorantka pisze" wpływ płci miał istotne znaczenie" na wiedzę żywieniową; " wraz ze wzrostem wieku respondentów, zmniejszył się ich poziom wiedzy żywieniowej" - recenzent prosi o wyjaśnienie jakie mogły być przyczyny powyższych obserwacji (np. różnice w poziomie wykształcenie; w dostępie do materiałów informacyjnych ~) 3. Str 115 - oceniąjąc jakość podawanych posiłków (smak, zapach, temperatnra, regularność, itp...) "prawie 69 % badanych, w przeważającej części mężczyźni, źle i bardzo źle oceniali jakość podawanych posiłków" - zdaniem recenzenta interesujące 4
byłob y wskazanie, który z analizowanych parametrów w największ ym odsetku s kładal s i ę na negatyw n ą ocenę po s iłku (np, ich zapach?, ich temperatura?,' ",), 4, Str 111 - wiersz 4 od góry - bł ą d w nazwie - " i łatwo steranej z ograniczeniem" powinno b yć " i ł atwo strawnej z ograniczeniem", 5, Str 114-115 - doktorantka omawia wyniki analizy porównawczej pomi ędzy wa rto śc iami oceny j ad ło s pi sów dekadowych oraz oznaczet\ laboratoryjnyc h - zdaniem recenzenta int e res uj ące by loby odniesienie w/w wyników do badat\ autorów innych publikacji. czy dysertacji. Uwagi te ni e rz utują jednak. zdaniem recenzenta, na bardzo pozytywną ocenę dysertacji, którą opracowano starannie ajej fo rma nie budzi wątpliwości. Podj ę c i e bardzo istotnej tematyki badawczej, naklad pracy wykonanej przez d oktora ntk ę, jej wiedza z dziedziny, którą wykazala we wstępie i dyskusji, doborze literatury oraz umi ejęt no ść posługiwania s ię warsztatem naukowym w pełni upoważniają mnie do wystąpienia do Wysokiej Rady Wydziału Zdrowia Publicznego Ś lą sk iego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach o dopuszczenie mgr Beaty Dobosz do dalszych etapów przewodu doktorskiego. 27.05.2019 5