EKSPER PERTYZA KONSERWATORSK RSKA DOKUMENTAC TACJA BADAŃ KONSERWAT ATORSKICH I PROGRAM RAM PRAC KONSERWATORS ORSKICH dotyczące Lokalu mieszkalnego nr 3 w zabytkowej ej kamienicy k przy ul. Dąbrowszc szczaków 35 w Olsztynie WYKONAWCA: PRACOWNIA ARTHER SYLWIA HLIWIADCZYN Autorzy dokumentacji dok konserwatorskiej: Mirosław Cholewka, Sylwia Hliwi liwiadczyn, Mariusz Grunwald MORĄG, luty 2017 D O K U M E N T A C J A C H R O N I O N A P R A W E M A U T O R S K I M
SPIS TREŚCI DOKUMENTACJI 1.0. KARTA IDENTYFIKACJI ZABYTKU I DOKUMENTACJI 2.0. HISTORIA OBIEKTU 3.0. OPIS FORMALNY I STAN ZACHOWANIA 4.0. METODYKA BADAŃ 5.0. WYNIKI BADAŃ 6.0. PODSUMOWANIE BADAŃ 7.0. WYTYCZNE KONSERWATORSKIE 8.0. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA - STAN ZACHOWANIA DOKUMENTACJA RYSUNKOWA 2
1.0. KARTA IDENTYFIKACJI ZABYTKU I DOKUMENTACJI NR REJESTRU ZABYTKÓW: A-4069, na wniosek z dnia: 18 czerwca 1998 r. 1.1. PODSTAWA OPRACOWANIA 1. Zalecenia konserwatorskie WUOZ IZNR.5183.324.2016.ls, dnia 03.06.2016 r. 1.2. IDENTYFIKACJA OBIEKTU RODZAJ : mieszkanie na I piętrze kamienicy wraz ze stolarką okienną i drzwiową. DATOWANIE OBIEKTU: 1870-1880 r. WŁAŚCICIEL: Gmina Olsztyn z upoważnienia Zakładu Lokali i Budynków Komunalnych w Olsztynie, ul. Cicha 5, 11-041 Olsztyn MATERIAŁ I TECHNIKA: Ściany z cegły ceramicznej czerwonej tynkowane, sufity tynkowane malowane, podłogi oraz stolarka okienna i drzwiowa z drewna sosnowego, malowana. 1.3. DANE DOTYCZĄCE OPRACOWANIA ZLECENIODAWCA: Zakład Lokali i Budynków Komunalnych w Olsztynie, ul. Cicha 5, 11-041 Olsztyn AUTOR DOKUMENTACJI: Mirosław Cholewka, Sylwia Hliwiadczyn, Mariusz Grunwald DATA I MIEJSCE WYKONANIA: styczeń 2017, Morąg MIEJSCE PRZECHOWYWANIA: 1. EGZ.: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie, ul. Podwale 1, 11-041 Olsztyn 2. EGZ.: Zakład Lokali i Budynków Komunalnych w Olsztynie, ul. Cicha 5, 11-041 Olsztyn 3. EGZ.: Pracownia Arther Sylwia Hliwiadczyn ul. Wenecka 1, 14-300 Morągu 1.4. ZAKRES OPRACOWANIA Zakres opracowania dotyczy wykonania ekspertyzy konserwatorskiej mieszkania wraz ze stolarkami otworowymi lokalu nr 3 znajdującego się w zabytkowej kamienicy przy ul. Dąbrowszczaków 35 w Olsztynie. Ekspertyza określa czy znajdujące się w lokalu elementy pochodzą z I fazy budowy i jaki jest ich stan zachowania. Badania konserwatorskie mają na celu ustalenie pierwotnej kolorystyki. Badania i ekspertyza dotyczy: - stolarka okienna w lokalu - 5 sztuk, - ściany i sufity 6 pomieszczeń. 3
2.0. HISTORIA OBIEKTU Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z 1334. Henryk von Luter założył w zakolu rzeki Łyny strażnicę, nadając jej nazwę Allenstein, zwaną później także Holstin, Olstyn. Prawa miejskie osadzie nadała 31 października 1353 Kapituła Warmińska. Zasadźcą i pierwszym burmistrzem miasta był Jan z Łajs. Jeszcze przed lokacją miasta w 1347 w miejscu strażnicy drewniano-ziemnej rozpoczęto budowę zamku, którą ukończono w 1353, później wielokrotnie przebudowywany. W drugiej połowie XIV wieku (lata 1370-1380) wzniesiono kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła. Do dziś przetrwała wytyczona wtedy sieć ulic i część imponujących fortyfikacji, a wiele istniejących dziś na obszarze Starego Miasta domów wspiera się o średniowieczne fundamenty. Liczne wojny XV wieku wielokrotnie niszczyły miasto. W 1414 Olsztyn został zniszczony przez wojska króla Władysława Jagiełły. W 1440 miasto przystąpiło do Związku Pruskiego. Na mocy II pokoju toruńskiego, Olsztyn wraz z całą Warmią przeszedł pod zwierzchnictwo Polski. Wojna w latach 1519-1521, spustoszyła południową Warmię. Ówczesnym administratorem dóbr kapituły warmińskiej był kanonik fromborski Mikołaj Kopernik. Nastąpił rozwój miasta korzystnie położonego na ruchliwym szlaku Królewiec Warszawa. Mieszkańcy utrzymywali się z handlu i rzemiosła, pośrednicząc w wymianie handlowej między Polską a portami Bałtyku. Rozwój został powstrzymany przez wojny północne w XVII i XVIII wieku, a wielka zaraza lat 1709-1712 wyludniła miasteczko niemal całkowicie. W czasie wojen napoleońskich miasto zostało splądrowane. 3 Lutego 1807 w Olsztynie zatrzymał się cesarz Napoleon Bonaparte. Po wojnach napoleońskich w Prusach utworzono samorząd terytorialny, a w 1818 roku powstał powiat olsztyński. Po 1818 zabudowa miejska wyszła poza mury Starego Miasta. Druga połowa XIX wieku to dynamiczny rozwój pod rządami burmistrza Roberta Zakrzewskiego (Sakrzewskiego), a następnie Oskara Beliana. W latach 1872-1873 przeprowadzono przez Olsztyn magistralę kolejową, łączącą Toruń z Królewcem. Liczba mieszkańców w tym okresie wzrosła z 4 tys. w 1846, do 6 tys. w 1875 i 25 tys. w 1895. Olsztyn zaczął się rozwijać się w kierunku powstałego dworca kolejowego, położonego wówczas na obrzeżach miasta. Pod koniec XIX wieku następuje rozkwit niewielkiego miasta. Utworzenie w 1905 r. rejencji olsztyńskiej podniosło prestiż miasta i spowodowało jego jeszcze prężniejszy rozwój. Wznoszone są nowe gmachy publiczne, między innymi nowy ratusz, gmach rejencji czy neogotyckie kościoły Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Józefa. Powstają liczne kamienice czynszowe i nowoczesne dzielnice mieszkaniowe. W 1890 powstaje gazownia, a w 1892 sieć telefoniczna, nieco później nowoczesny wodociąg i kanalizacja, a w 1907 elektryczność. Od 1884r w mieście stacjonuje garnizon wojskowy. W 1905 roku Olsztyn posiadał 25 tysięcy mieszkańców. W 1939 mieszkało tu ponad 50 tys. osób. 22 Stycznia 1945 Olsztyn zajęła Armia Czerwona, po kilku dniach stacjonowania żołnierze radzieccy podpalili miasto zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy. W 1946 miasto liczyło 23 tys. mieszkańców, a w 1950 45 tys. Jeszcze w końcu XIX wieku w Olsztynie pojawiły się ogromne problemy mieszkaniowe. Tysiące przybyłych ludzi poszukujących pracy w kolejnictwie, wojsku i administracji prężnie rozwijającego się miasta poszukiwała stałego lokum dla siebie i swoich rodzin. Nastąpił ogromny rozkwit budownictwa czynszowego, nie zaspokajał on jednak ówczesnych potrzeb. Ogromna ilość powstałych wówczas kamienic przeznaczona 4
była dla osiedleńców o zasobnych portfelach. Duże, nowoczesne i bogato wyposażone mieszkania zamieszkiwało czasem kilka osób, podczas gdy sutereny i poddasza były gęsto zaludnione. W późniejszych latach budownictwo czynszowe tylko częściowo zaspokajało potrzeby mieszkaniowe, jednak było zbyt drogie dla biedniejszych osiedleńców. Problem ten miała rozwiązać powstała w 1902 r. spółdzielnia mieszkaniowa Allensteiner Wohnungebaugenossenschaft, która zbudowała kilka budynków dla mniej zasobnych mieszkańców. Ulica Dąbrowszczaków stanowiła niegdyś trasę wylotową do Barczewa, stąd jej pierwotna nazwa Wartenburger Strasse. Jej rozwój łączy się ściśle z rozwojem tej części miasta i ulicy Partyzantów ( Bahnhof Strasse) wraz z oddaniem do użytku dworca kolejowego (1873). W końcu XIX wieku była to nadal ulica peryferyjna, zabudowana jednak z większym rozmysłem niż wcześniejsza ul. Partyzantów. Ciągnące się wzdłuż ulicy ogrody mieszczan były sukcesywnie wykupywane i zabudowywane. W latach 1878-1880 powstał tu gmach Sądu Okręgowego, a w 1886 Gimnazjum męskie. W 1883 roku całą ulicę wybrukowano. W 1901 r. w miejscu bagna utworzono skwer i postawiono pomnik cesarza Wilhelma I. Wówczas otrzymała nazwę Kaiser Strasse (ul. Cesarska). Na początku XX wieku ulica miała bardzo prestiżowy charakter. Inwestował tu m.in. przybyły w 1905 roku do Olsztyna Otto Nauyack, który wznosił kamienice o bogatym wystroju architektonicznym. W zabudowie przeważały liczne kamienice czynszowe. Kamienica pod nr 35/36 powstała prawdopodobnie między 1870 a 1880 rokiem. Budynek istnieje na planie miasta z 1892 roku-fot. 1. Jej budowniczym był cieśla August Hossman, który posiadał także cztery inne kamienice na tej ulicy. W 1899 roku w kamienicy mieszkał ziemianin Friedrich von Stabbert, kapitan Carl Bohlman, rotmistrz Felix von Loeper, major Albert Thiele, i Emil Wittje, sekretarka Berta Rodewald, August Schultz,oraz robotnik Jacob Sadowski i murarz Johann Potsch. Z czasem elitarny charakter mieszkańców spadł. W 1938 roku w kamienicy nr 35/36 siedzibę miała elbląska firma meblarska. Mieszkali tu m.in. robotnikjohan Czezka, wdowa Anna Ekrowski, czeladnik blacharski Heinricj Gauder, powiatowy radca szkolny Rudolf Grabinski, wdowa Berta Zierke i meblarz Georg Thiel. O 1945 roku budynek zaadoptowano na 20 mieszkań i 3 lokale użytkowe. Fot. 1. Olsztyn. Fragment planu miasta z 1892 r. autorstwa Luckharda. Oznaczono lokalizację kamienicy. 5
Fot.2. Olsztyn. Fragment planu miasta z 1913 r. autorstwa H. Bonka. Widoczna kamienica wówczas nr 3/4 datowana na okres przed 1900-1905 r. Bibliografia. Adressbuch fuer die Regierungshaupstadt Und den Kreis Allenstein, Ausgabe 1927, Allenstein 1927 Bętkowski R., Olsztyn jakiego nie znacie, Olsztyn 2003. Karta Ewidencyjna Zabytku Architektury i Budownictwa WKZ w Olsztynie autorstwa D. Chodkowskiego Rzempołuch A., Architektura u urbanistyka Olsztyna 1353-1953, Olsztyn 2004. Sikorski J, Olsztyn - założenie i rozwój przestrzenny miasta. Wakar A. Olsztyn 1353-1945, Olsztyn 1971 6
3.0. OPIS FORMALNY OBIEKTU I STAN ZACHOWANIA MIESZKANIE GŁÓWNE ZAŁOŻENIE Mieszkanie obejmuje 7 pomieszczeń. Z sieni wchodzi się do niewielkiego korytarza, z którego troje drzwi prowadzi, do ślepej łazienki, kuchni oraz pokoju I, z niego zaś do pokoju II. Kuchnie doświetlono dużym oknem. W pokojach znajdują się po dwa okna. MATERIAŁ I TECHNIKA Ściany - obwodowe murowane z cegły ceramicznej czerwonej na zaprawie wapienno - piaskowej, tynkowane tynkiem wapienno - piaskowym, kilkukrotnie malowane farbami kredowymi, wyrównywane szpachlą gipsową. Sufity - tynk wapienno - piaskowy na trzcinowym ruszcie, obecnie warstwa malarska biała na wierzchu. Podłogi - podłoga deskowa, obramiona profilowanymi listwami, częściowo zachowanymi, całość malowana kilkukrotnie farbą olejną. STAN ZACHOWANIA POMIESZCZEŃ MIESZKANIA Mieszkanie w ogólnym stanie dostatecznym. Lokal jest przede wszystkim zaniedbany. Obecne warstwy malarskie silnie zabrudzone, wypłowiałe i spatynowane. Drewniana, sosnowa podłoga zachowała się w dobrym stanie. Tynki ścian są w większości wymienione. Oryginalne tynki wapienno-piaskowe znajdują się na sufitach pomieszczeń oraz w strefie lamperii kuchni, lecz w wielu miejscach są spękane i odspojone. Gruntowny remont jak musiał nastąpić w przeszłości polegający na wymianie tynków, stolarek okiennych i drzwiowych zatarł historyczny charakter lokalu. 7
TYP O1 4 szt. LOKALIZACJA, ROZWIĄZANIE FUNKCJONALNE Okna doświetlające mieszkanie nr 3 w elewacji tylnej w strefie I piętra. MATERIAŁ, TECHNIKA, KONSTRUKCJA Okno wtórne w konstrukcji skrzynkowej, rozwierane do wewnątrz, wykonane z drewna sosnowego, malowane. Składa się z 8 skrzydeł. Ramiaki mocowane na czop. Łączenia wzmocnione blaszkami kątowymi. Ościeżnica mocowana na stalowe kotwy osadzone w murze. Założenia ogólne Okno dwudzielne, dwupoziomowe, czterokwaterowe, dzielone w 2/3 wysokości ślemieniem, oraz pionowo prostymi listwami przymykowymi. Nadświetle dwudzielne, jednopoziomowe dwukwaterowe. Skrzydła nadślemienia 2 sztuki zewnętrzne jednodzielne, jednopoziomowe, jednokwaterowe. 2 sztuki wewnętrzne - jednodzielne, jednopoziomowe, jednokwaterowe. Skrzydła podślemienia 4 sztuki jednodzielne, jednopoziomowe, jednokwaterowe. PARAPET, OKAPNIKI Drewniany z rynienką na wodę kondensacyjną. Okucia Wszystkie skrzydła zawieszone są na dwóch parach zawiasów czopowych zakończonych grotem. System zamykania Skrzydła zamykane zamkami języczkowym obsługiwanymi klamką umieszczoną w centralnym punkcie skrzydła. DEKORACJA brak CECHY STYLOWE brak STAN ZACHOWANIA ELEMENTY PIERWOTNE KONSTRUKCJA SKRZYDŁA ZEW. SKRZYDŁA WEW. PARAPET SYSTEMY ZAMYKANIA ZAWIASY KLAMKI - - - - - - - ELEMENTY WTÓRNE PRZEPROWADZONE PRACE TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK Wymiana całej stolarki okiennej. Kilkukrotnie pomalowanie stolarki, częściowa wymiana oszklenia, ZNISZCZENIA I ICH PRZYCZYNY - BRAKI PODSUMOWANIE Brak pierwotnych klamek. STOLARKA WTÓRNA KWALIFIKUJE SIĘ DO WYMIANY I REKONSTRUKCJI NA WZÓR ISTNIEJĄCYCH W SASIEDZTWIE. 8
TYP O2 LOKALIZACJA, ROZWIĄZANIE FUNKCJONALNE Okna doświetlające mieszkanie nr 3 w elewacji tylnej w strefie I piętra. MATERIAŁ, TECHNIKA, KONSTRUKCJA Okno wtórne w konstrukcji skrzynkowej, rozwierane do wewnątrz, wykonane z drewna sosnowego, malowane. Składa się z 8 skrzydeł. Ramiaki mocowane na czop. Łączenia wzmocnione blaszkami kątowymi. Ościeżnica mocowana na stalowe kotwy osadzone w murze. Założenia ogólne Okno trójdzielne, dwupoziomowe, sześciokwaterowe, dzielone w 2/3 wysokości ślemieniem, oraz pionowo prustymi listwami przymykowymi. Nadświetle trójdzielne, jednopoziomowe trójkwaterowe. Skrzydła nadślemienia 3 sztuki zewnętrzne jednodzielne, jednopoziomowe, jednokwaterowe. 3sztuki wewnętrzne - jednodzielne, jednopoziomowe, jednokwaterowe. Skrzydła podślemienia 6sztuki jednodzielne, jednopoziomowe, jednokwaterowe. PARAPET, OKAPNIKI Drewniany z rynienką na wodę kondensacyjną. Okucia Wszystkie skrzydła zawieszone są na dwóch parach zawiasów czopowych zakończonych grotem. System zamykania Skrzydła zamykane zamkami języczkowym obsługiwanymi klamką umieszczoną w centralnym punkcie skrzydła. DEKORACJA brak CECHY STYLOWE brak STAN ZACHOWANIA ELEMENTY PIERWOTNE KONSTRUKCJA SKRZYDŁA ZEW. SKRZYDŁA WEW. PARAPET SYSTEMY ZAMYKANIA ZAWIASY KLAMKI - - - - - - - ELEMENTY WTÓRNE PRZEPROWADZONE PRACE TAK TAK TAK TAK TAK TAK TAK Wymiana całej stolarki okiennej. Kilkukrotnie pomalowanie stolarki, częściowa wymiana oszklenia, ZNISZCZENIA I ICH PRZYCZYNY - BRAKI PODSUMOWANIE Brak pierwotnych klamek. STOLARKA WTÓRNA KWALIFIKUJE SIĘ DO WYMIANY I REKONSTRUKCJI NA WZÓR ISTNIEJĄCYCH W SASIEDZTWIE. 9
TYP Wzór LOKALIZACJA, ROZWIĄZANIE FUNKCJONALNE Okno doświetlające mieszkanie w elewacji tylnej w strefie II piętra. MATERIAŁ, TECHNIKA, KONSTRUKCJA Okno w konstrukcji skrzynkowej, rozwierane do wewnątrz, wykonane z drewna sosnowego, malowane. Składa się z 8 skrzydeł. Ramiaki mocowane na czop. Łączenia wzmocnione blaszkami kątowymi. Ościeżnica mocowana na stalowe kotwy osadzone w murze. Założenia ogólne Okno dwudzielne, trójpoziomowe, sześciokwaterowe, dzielone w 2/3 wysokości ślemieniem, oraz pionowo listwami przymykowymi. Skrzydła nadślemienia 4 sztuki jednodzielne, jednopoziomowe, jednokwaterowe. Skrzydła podślemienia 4 sztuki jednodzielne, dwupoziomowe, dwukwaterowe. PARAPET, OKAPNIKI Drewniany z rynienką na wodę kondensacyjną. Okucia Wszystkie skrzydła zawieszone są na dwóch parach zawiasów czopowych zakończonych grotem. System zamykania Skrzydła zamykane zamkami języczkowym obsługiwanymi klamką umieszczoną w centralnym punkcie skrzydła. DEKORACJA Wydatne ślemię bogato profilowane formami geometrycznymi. Listwy przymykowe w postaci kanelowanych listew z kapitelami ozdobionymi wolutami i bazami schodkowymi. CECHY STYLOWE Stolarka historyczna XIX wiek. 4.0. METODYKA BADAŃ Na ścianach pomieszczeń oraz na sufitach wykonano odkrywki sondażowe mające na celu ukazanie poszczególnych warstw aż do warstwy pierwotnej. Do każdej odkrywki wykonano dokumentację opisową i fotograficzną. Odkrywki ponumerowano, udokumentowano również miejsca, gdzie zostały wykonane. Wyniki analiz przedstawiono w formie graficznej za pomocą tabel, opisowej jak i fotograficznej. Na zdjęciach widoków stolarek, zaznaczono miejsca wykonania odkrywek. Na rzucie poziomym oznaczono miejsca wykonania odkrywek na ścianach i sufitach. W DOKUMENTACJI FOTOGRAFICZNEJ zamieszczono zdjęcia stanu zachowania lokalu mieszkalnego nr 8. W DOKUMENTACJI RYSUNKOWEJ zaznaczono historyczne elementy lokalu do zachowania. 10
5.0. WYNIKI BADAŃ NA RZUCIE OZNACZONO MIEJSCA WYKONANIA ODKRYWEK NA ŚCIANACH I SUFITACH MIESZKANIA ORAZ ORGINALNE ELEMENTY MIESZKANIA.
Odkrywka D35/3/1 Kuchnia, ściana działowa z pokojem, strefa lamperii. Odkrywka D35/3/1 Okrywka pokazuje, wtórne nawarstwienia: na tynku wapienno - piaskowym (0), widoczna jest warstwa malarska błękitna (1), na niej warstwa malarska zielona (2) Tab. 1. Stratygrafia warstw, Odkrywka D35/3/1 Kuchnia, strefa lamperii Nr warstwy faza chronologiczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 I 1870-1880 r. warstwa pierwotna tynk wapienno - piaskowy piaskowy 1 warstwa pierwotna malarska błękitna S 3060 R90B 2 warstwa malarska zielona - 3 warstwa wtórna tynków
Odkrywka D35/3/2 Kuchnia, ściana działowa z pokojem, strefa sufitu. Odkrywka D35/3/2 Okrywka pokazuje zbliżenie na zachowany tynk wapienno piaskowy (0), a na nim widoczna warstwa piaskowa(1), na niej wtórna żółta (2) i pomarańczowa (3) Sufit: Na tynku piaskowo wapiennym (0), warstwa pierwotna biała (1) oraz wtórna biała (2). Tab. 2. Stratygrafia warstw, Odkrywka D35/3/2 Kuchnia, ściana działowa z pokojem, strefa sufitu. Nr warstwy faza chronologiczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 I 1870-1880 r. warstwa pierwotna tynk wapienno - piaskowy piaskowy 1 warstwa pierwotna malarska piaskowy S 1010-Y 2 warstwa malarska żółta - 3 warstwa malarska pomarańczowa - 13
Odkrywka D35/3/3. Pokój I, ściana działowa z pokojem II, strefa lamperii Odkrywka D35/3/3 Okrywka pokazuje warstwy malarskie na wtórnym tynku cementowo-wapiennym. Co świadczy o wymianie tynków tego pomieszczenia. Odkrywka D35/3/4. Pokój II, strefa fasety sufitu. Odkrywka D35/3/4 Zbliżenie pokazuje tynk wapienno - piaskowy (0), na warstwę malarską biała (1),szpachla gipsowa (2), fiolet (3), pomarańczowa (4) biała (5). 14
Odkrywka D35/3/5. Pokój II, ściana strefa lamperii. Odkrywka D35/3/5 Próbka pokazuje fragment tynku wapienno - piaskowego (0), na nim pierwotna warstwa malarska piaskowy (1). Wtórne nawarstwienia: zielony (2), biały (3), błękitny (4), fioletowy(5), błękitny (6). Tab. 3. Stratygrafia warstw. Odkrywka D35/3/5. Pokój II, ściana. strefa lamperii. Nr warstwy faza chronologiczna oznaczenie graficzne warstwy charakterystyka warstwy kolor oznaczenie koloru NCS 0 I 1870-1880 r. warstwa pierwotna tynk wapienno - piaskowy piaskowy 1 warstwa pierwotna malarska piaskowy S 1010-Y 2 warstwa malarska zielony - 3 warstwa malarska biały - 3 warstwa malarska błękitny - 3 warstwa malarska fioletowy - 15
Odkrywka D35/3/7. Pokój II, strefa fasety sufitu. D35/3/7 Odkrywka pokazuje warstwę tynku wapienno - piaskowego (0), a na nim warstwa malarska ugrowa (1), a na niej wymalowanie kolorem ciemno ugrowym. Zły stan zachowania tynku i warstw malarskich nie pozwala jednoznacznie stwierdzić czy te nawarstwienia mogą być pierwotne. 16
6.0. PODSUMOWANIE WYNIKÓW BADAŃ W przeszłości badane mieszkanie poddano gruntownemu remontowi, podczas którego wymieniono wszystkie stolarki okienne i drzwiowe. Ściany pokryto nowymi tynkami cementowowapiennymi i wyrównano masa gipsową. Sufity pomalowano. Oryginalne tynki wapiennopiaskowe zachowały się w złym stanie w kuchni, gdzie pozostają nakryte wieloma warstwami farb olejnych. W wyniku badań odsłonięto oryginalne partie ścian i sufitów w celu ustalenia ich pierwotnej kolorystyki: Sufity biel Ściany- kolor piaskowy, zbliżony do NCS S 1010-Y Lamperie kuchni, kolor niebieski zbliżony do NCS S 3060 R90B Stolarki okienne według badań stratygraficznych klatki schodowej brązowe zbliżone do NCS S 5020-Y50R Podane numery barw mają charakter orientacyjny, zaleca się ręczne mieszanie kolorów na podstawie zachowanych oryginałów bądź zweryfikowanie kolorystyki na miejscu. 7.0. WYTYCZNE KONSERWATORSKIE W badanym lokalu mieszkalnym ochronie konserwatorskiej podlega układ funkcjonalnoprzestrzenny mieszkania wraz z zachowanymi pierwotnymi warstwami tynkarskimi. Zaleca się aby ściany i sufity pomieszczeń uzupełnić i wyrównać szpachla drobnoziarnistą oraz pomalować zgodnie z wynikami badań. Wtórne stolarki okienne należy wymienić na nowe, drewniane zrobione na wzór stolarek pierwotnych zachowanych w elewacji. W tym celu konieczne jest wykonanie inwentaryzacji pomiarowo-rysunkowej pierwotnego okna. 17
DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA STAN ZACHOWANNIA 18
Fot. 1. Olsztyn ul. Dąbrowszczaków 35/3. Widoczne spękania warstw malarskich i odspojenia tynków lamperii. Fot. 2. Olsztyn ul. Dąbrowszczaków 35/3. Widoczna wtórna stolarka otworowa i wtórne warstwy malarskie ścian. 19
Fot. 3. Olsztyn ul. Dąbrowszczaków 35/3. Widoczna wtórna stolarka otworowa oraz zawilgocenia tynków sieni. Fot. 4. Olsztyn ul. Dąbrowszczaków 35/3. Widoczna wtórna, bezstylowa stolarka okienna. 20
Fot. 5. Olsztyn ul. Dąbrowszczaków 35/3. Klatka schodowa budynku. Widoczna pierwotna stolarka okienna poddana zabiegom restauratorskim. Pomalowana w kolorze brązu. 21