1 RAPORT Z BADANIA Badanie potrzeb w zakresie rozwoju kompetencji wychowawczych wśród studentów kierunków nauczycielskich Fundacja REA Rozwój, Edukacja, Aktywność http://fundacja-rea.org/
Fundacja REA Rozwój, Edukacja, Aktywność CEL BADANIA I METODOLOGIA BADAWCZA 2 2
CEL I METODOLOGIA BADAWCZA Celem projektu było zbadanie subiektywnego poziomu kompetencji wychowawczych wśród studentów kierunków nauczycielskich uczelni we Wrocławiu. Badanie zostało przeprowadzone za pośrednictwem ankiety w postaci formularza internetowego Google w dniach 25 maja 12 czerwca 2014. Formularz zawierał 43 pytania (otwarte i zamknięte) dotyczące danych metryczkowych, subiektywnego poziomu kompetencji i potrzeb szkoleniowych w zakresie ich doskonalenia. 43 pytania Kompetencje wychowawcze Ankieta on-line 3
CEL BADANIA Ilustracja 1. Fragment formularza internetowego 4
PRÓBA BADAWCZA Ankietę on-line wypełniło łącznie 61 osób, Rekrutacja do badania odbyła się metodą kuli śnieżnej. Dobór do próby badawczej był celowy respondentami miały być studenci kierunków nauczycielskich. Osoby badane były w przeważającej mierze studentami uczelni wrocławskich. Kilkoro respondentów studiuje w Krakowie i Warszawie. Ilustracja 2. Uczelnie, na których studiują respondenci. 5
PRÓBA BADAWCZA Wszyscy uczestnicy badania byli studentami kierunków nauczycielskich takich jak: Pedagogika, Biologia z Chemią, Biologia z Geografią, Biologia, Filologia Angielska, Historia, Polonistyka, Wychowanie Przedszkolne i Edukacja Wczesnoszkolna, Przyroda, Kształcenie Wczesnoszkolne z Wychowaniem Przedszkolnym. 6
Fundacja REA Rozwój, Edukacja, Aktywność OCENA KOMPETENCJI WYCHOWAWCZYCH I NAUCZYCIELSKICH 7 7
OCENA KOMPETENCJI WYCHOWAWCZYCH I NAUCZYCIELSKICH Część ankiety dotycząca samooceny kompetencji i wiedzy w zakresie różnych obszarów pracy nauczyciela i wychowawcy zawierała 35 pytań. Uczestnicy badania udzielali odpowiedzi zaznaczając na pięciostopniowej skali jak bardzo zgadzają się z określonym stwierdzeniem. Przykładowy format pytania znajduje się poniżej: Wiem, jak zmotywować uczniów do zdobywania wiedzy i przygotowywania się do zajęć. zdecydowanie się nie zgadzam raczej się nie zgadzam trudno powiedzieć raczej się zgadzam zdecydowanie się zgadzam W dalszej części raportu przedstawione zostaną obszary, w obrębie których uczestniczy badania deklarowali najniższe poczucie własnych kompetencji. 8
OCENA KOMPETENCJI WYCHOWAWCZYCH I NAUCZYCIELSKICH Studenci wyrazili poważne wątpliwości dotyczące ich umiejętności i wiedzy w zakresie współpracy z organizacjami pozarządowymi jako nauczyciele ( 36% badanych). 19% zdecydowanie nie orientowało się w tym, jak na życie szkoły wpływają władze samorządowe i centralne. Wiem, jak mogę nawiązywać współpracę z organizacjami pozarządowymi w swojej pracy dydaktycznej i wychowawczej. 11% 20% zdecydowanie się nie zgadzam raczej się nie zgadzam 25% 16% trudno powiedzieć raczej się zgadzam 28% zdecydowanie się zgadzam 9
OCENA KOMPETENCJI WYCHOWAWCZYCH I NAUCZYCIELSKICH Powtarzająca się grupą problemów obszarów deficytu wiedzy i kompetencji, na które w odpowiedziach zwracali uwagę uczestnicy badania było formalne działanie szkoły, jej pracowników i struktur wewnętrznych: 20% przyszłych nauczycieli nie wie w jaki sposób będą mogli wpływać na funkcjonowanie szkoły, w której będą pracować. Aż 49% badanych nie wie jakie kompetencje ma rada szkoły i jak doprowadzić do jej powstania. 28% respondentów deklaruje, że nie wie, jak rozwijać samorządność uczniów w szkole, np. wspierać działania samorządu szkolnego. Wiem, w jaki sposób jako nauczyciel będę mógł wpływać na funkcjonowanie szkoły, w której będę pracował. 11% 8% 13% Wiem, jakie kompetencje ma rada szkoły i jak doprowadzić do jej powstania. 25% 10% 18% Wiem, jak rozwijać samorządność uczniów w szkole, np. wspierać działania samorządu szkolnego. 21% 10% 18% zdecydowanie się nie zgadzam raczej się nie zgadzam trudno powiedzieć 34% 33% 16% 31% 28% 23% raczej się zgadzam zdecydowanie się zgadzam 10
OCENA KOMPETENCJI WYCHOWAWCZYCH I NAUCZYCIELSKICH Kolejnym obszarem, w którym znaczna część respondentów wyraziła poważne wątpliwości co do własnych kompetencji i umiejętność jest kontakt z rodzicami. Pytani o wiedzę na temat tego jak efektywnie poprowadzić zebranie z rodzicami, w znaczącej mierze odpowiadali, że nie wiedzą w jaki sposób zrealizować podobny cel. Jedynie 7 % badanych była pewna, że potrafi poprowadzić zebranie z rodzicami. Wiem, jak dobrze poprowadzić zebranie z rodzicami. 7% 15% zdecydowanie się nie zgadzam raczej się nie zgadzam 31% 18% trudno powiedzieć raczej się zgadzam 30% zdecydowanie się zgadzam 11
OCENA KOMPETENCJI WYCHOWAWCZYCH I NAUCZYCIELSKICH Studenci deklarowali, że nie znają technik pracy dydaktycznej i wychowawczej stosowanych w szkołach alternatywnych. 32% odpowiedziała, że nie posiada takiej wiedzy, a 13% nie miało zdania. Wynik ten sugeruje, że programy nauczania przyszłych pedagogów na uczelniach wyższych często nie zawierają tego typu treści i być może należałoby je uzupełnić poprzez odpowiednie szkolenia czy inną formę doskonalenia kompetencji zawodowych. Znam techniki pracy dydaktycznej i wychowawczej stosowane w szkołach alternatywnych (np. waldorfskie, demokratyczne) i wiem, jak wykorzystywać je w swojej pracy. 21% 33% 16% 13% 16% zdecydowanie się nie zgadzam raczej się nie zgadzam trudno powiedzieć raczej się zgadzam zdecydowanie się zgadzam 12
OCENA KOMPETENCJI WYCHOWAWCZYCH I NAUCZYCIELSKICH 1/3 studentów nie wiedziała skąd wywodzi się obecny system edukacji. Pewność, co do znajomości historii systemu nauczania wyraziło jedynie 10% badanych. Co więcej, tylko 7% badanych uznało, że dobrze znają zasady funkcjonowania polskiego systemu edukacji i umieją się w nim odnaleźć. Wyniki ten wskazują na obszary wiedzy, które wymagają uzupełnienia. Wiem, skąd wywodzi się kształt dzisiejszego systemu edukacji. 33% 10% 10% 25% 23% zdecydowanie się nie zgadzam raczej się nie zgadzam trudno powiedzieć raczej się zgadzam zdecydowanie się zgadzam Znam dobrze zasady funkcjonowania polskiego systemu edukacji i umiem się w nich odnaleźć. 46% 7% 10% 13% 25% zdecydowanie się nie zgadzam raczej się nie zgadzam trudno powiedzieć raczej się zgadzam 13
OCENA KOMPETENCJI WYCHOWAWCZYCH I NAUCZYCIELSKICH Zebrane dane dotyczące samooceny kompetencji nauczycielskich i wychowawczych, sugerują także, że w zakresie pracy z uczniami przyszli pedagogowie odczuwają braki w wiedzy dotyczącej pracy z uczniem z problemami i reagowania w sytuacjach trudnych. 33% badanych nie wie jak pracować z uczniami z zaburzeniami (np. Zespół Aspergera, ADHD) i jak odróżnić je od normalnych zachowań. 28% nie wie jak reagować na przemoc seksualną w klasie. 22% nie wie jak reagować na zachowania ryzykowne wśród uczniów, np. używanie narkotyków, papierosów, alkoholu. 20% nie wie jak poradzić sobie z konfliktem w klasie. 26% nie wie jak poradzić sobie z agresją ucznia. Relatywnie wysoki odsetek studentów deklarujących niskie poczucie kompetencji w obszarze pracy z uczniem trudnym i radzenia sobie w sytuacjach krytycznych w klasie wskazuje na znaczną potrzebę doskonalenia wiedzy i umiejętności w tych wysoce wymagających dziedzinach. 14
OCENA KOMPETENCJI WYCHOWAWCZYCH I NAUCZYCIELSKICH OBSZARY DEFICYTÓW KOMPETENCJI PROBLEMY W KLASIE I SYTUACJE KRYTYCZNE Agresja Konflikt Przemoc seksualna Zachowania ryzykowne Uczeń z zaburzeniami 15
Fundacja REA Rozwój, Edukacja, Aktywność POTRZEBY SZKOLENIOWE STUDENTÓW 16 16
POTRZEBY SZKOLENIOWE Aż 58% uczestników badania jest zaniepokojonych swoją przyszłością na rynku pracy. Jedynie 18% jest względnie pewna, że po skończeniu studiów znajdzie pracę w zawodzie. Wyniki te w znaczącej mierze mogą stanowić wyjaśnienie faktu, że studenci kierunków nauczycielskich wyrażają gotowość i chęć do rozwijania swoich kompetencji, gdyż w ten sposób mogą stać się konkurencyjni na rynku pracy. Jestem spokojny, że uda mi się znaleźć pracę w zawodzie po skończeniu studiów. 16% 2% 25% zdecydowanie się nie zgadzam raczej się nie zgadzam trudno powiedzieć 25% raczej się zgadzam 33% zdecydowanie się zgadzam 17
POTRZEBY SZKOLENIOWE Ponad połowa uczestników badania (51%, N=61) w ciągu ostatnich 5 lat nie brała udziału w żadnym szkoleniu podnoszącym kompetencje nauczycielskie. Jednocześnie, aż 77% osób badanych zadeklarowało, że chętnie wzięłoby udział w szkoleniu doskonalącym kompetencje nauczycielskie. Czy byłbyś zainteresowany udziałem w szkoleniu doskonalącym kompetencje nauczycielskie? 10% 13% 77% Tak Nie wiem Nie 18
POTRZEBY SZKOLENIOWE WNIOSEK Biorąc pod uwagę wyniki opisanej wcześniej subiektywnej oceny kompetencji niezbędnych w efektywnym wykonywaniu zawodu nauczyciela, a także dane dotyczące deklarowanych potrzeb rozwijania tychże umiejętności i wiedzy, sugerują, że w badanej grupie istnieje znaczna potrzeba dodatkowych szkoleń, które wspomagałyby przygotowanie do przyszłej pracy w obszarze edukacji. CYTAT Ani praca w wolontariacie, ani kontakt ze szkołą, ani studia nie dały mi poczucia stąpania po twardym gruncie. 19
POTRZEBY SZKOLENIOWE Formularz kwestionariusza zawierał także pytanie otwarte dotyczące obszarów i kompetencji, które przyszli nauczyciele najbardziej chcieliby rozwijać. Analiza odpowiedzi wykazała, że studentom kierunków nauczycielskich najbardziej zależy na rozwoju w 6 kluczowych dziedzinach, które zostaną szczegółowo przedstawione na kolejnych stronach raportu. Są to: 1. Radzenie sobie z uczniem trudnym. 2. Współpraca z rodzicami. 3. Techniki pracy z uczniami. 4. Motywowanie uczniów. 5. Sprawy organizacyjne i formalne w placówce oświatowej. 6. Rozwój zawodowy i osobisty nauczyciela. CYTAT Chciałbym wziąć udział w szkoleniu doskonalącym kompetencje nauczycielskie, ponieważ uważam, że każda okazja do zdobycia nowych informacji i doświadczenia związanego z pracą z dziećmi jest niezwykle istotna w zawodzie 20
POTRZEBY SZKOLENIOWE Radzenie sobie z uczniem trudnym Jak radzić sobie z uczniem z zaburzeniami (ADHD, Zespół Aspergera itp.)? Jak radzić sobie w sytuacjach skrajnych, krytycznych w klasie? Jak radzić sobie z przemocą, w tym seksualną w szkole? Jakie metody stosować w pracy z uczniami z trudnościami? Współpraca z rodzicami Jak komunikować rodzicom sytuacje trudne? Jak współpracować z rodzicami? W jaki sposób nawiązywać relację i rozmawiać z rodzicami? Jak zorganizować i poprowadzić zebranie z rodzicami? 21
POTRZEBY SZKOLENIOWE Techniki pracy z uczniami Jakie są najnowsze techniki pracy w szkole? Jak tworzyć autorskie programy nauczania? Jak budować relacje z uczniem i klasą w oparciu o szacunek? Jak wprowadzać dobrą atmosferę w klasie? Jak stworzyć grupę i zadbać o bezpieczne warunki do nauki? Motywowanie uczniów Jak aktywizować uczniów i zwiększać ich kreatywność? Jak motywować uczniów do pracy? Jakimi sposobami oddziaływać na uczniów? Jaki system oceniania zastosować, by motywował i nie był karą? Jak budować motywację w klasie? 22
POTRZEBY SZKOLENIOWE Sprawy organizacyjne i formalne w szkole Jak pozyskiwać fundusze od różnych podmiotów? Jak wygląda praca placówki oświatowej (rada rodziców, organizacja funduszy itp.)? Jakie są prawne zasady relacji między placówkami oświatowowychowawczymi a poradniami psychologiczno-pedagogicznymi? Rozwój zawodowy i osobisty nauczyciela Jak zwiększyć swoje szanse na zdobycie zatrudnienia? Jak dbać o siebie jako o nauczyciela? Jak radzić sobie ze stresem w miejscu pracy? 23
POTRZEBY SZKOLENIOWE WNIOSEK 6 wyżej wskazanych dziedzin stanowi obszary, w których studenci kierunków nauczycielskich odczuwają największe deficyty kompetencji. Równocześnie, to właśnie tych tematów i problemów powinny dotyczyć pożądane przez nich szkolenia. CYTAT Gdybym po takim szkoleniu mogła odpowiedzieć pozytywnie i z pewnością siebie na powyższe pytania byłabym wniebowzięta ;) 24
25 Fundacja REA fundacjarea@gmail.com Telefon: 662-038-316, 661-082-964, 663-451-785 Fundacja REA Rozwój, Edukacja, Aktywność http://fundacja-rea.org/