1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Podstawy psychogerontologii - aspekty badawcze, praktyczne i teoretyczne 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Basics of psychogerontology - aspects of research, practical and theoretical 3. Jednostka prowadząca przedmiot Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Psychologii, Zakład Zakład Psychologii Ogólnej 4. Kod przedmiotu/modułu 5. Rodzaj przedmiotu Fakultatywny 6. Kierunek studiów Psychologia 7. Poziom studiów (I lub II stopień lub jednolite studia magisterskie) Jednolite studia magisterskie 8. Rok studiów III 9. Semestr (zimowy lub letni), letni 10. Forma zajęć i liczba godzin (dotyczy nazw różnych typów zajęć) Forma zajęć: Wykład, 15 godzin 11. Imiona, nazwiska, tytuły/stopnie naukowe osób prowadzących zajęcia Tomasz Frąckowiak, doktor/adiunkt 12. Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych dla przedmiotu brak 13. Cele przedmiotu C1 Poznanie psychologicznej sylwetki człowieka starszego i zmian rozwojowych okresu starzenia się C2 Poznanie psychologicznych uwarunkowań długowieczności (czynników, które sprzyjają dożywaniu 90, 100 lat) C3 Pełniejsze rozumienie osób starszych, które nas otaczają, lepsze 1
przygotowanie się do opieki nad starszymi osobami z rodziny C4 Poznanie charakterystyki usług psychologicznych adresowanych do osób starszych oraz umiejętności terapeutycznych przydatnych do ich wykonywania C5 C6 C7 C8 C9 C10 C11 C12 14. Zakładane efekty kształcenia (dla przedmiotu) Symbole kierunkowych efektów kształcenia, np.: K_W01*, K_U05, K_K03 (symbole dla kierunku) EK_W_01 Zna podstawowe pojęcia gerontologiczne i dziedziny gerontologii EK_W_02 Zna periodyzację okresu starzenia się i zdaje sobie sprawę z jej umownego i zmiennego charakteru. EK_W_03 Rozumie odmienność mechanizmów kształtujących poczucie jakości życia na etapie wczesnego, późnego i sędziwego starzenia się EK_W_04 Zna konsekwencje funkcjonowania negatywnych stereotypów na temat starzenia się, dla indywidualnego doświadczania starości EK_W_05 EK_U_01 Potrafi scharakteryzować strukturę potrzeb ludzi starszych i wynikające z niej zadania do pracy terapeutycznej EK_U_02 Wskaże zasoby sprzyjające dożywaniu zaawansowanego wieku w dobrej kondycji EK_U_03 Umie wykorzystać wiedzę na temat uwarunkowań dobrego poczucia jakości życia osób w zaawansowanym wieku do projektowania sposobów polepszania samopoczucia osób starszych. EK_U_04 Potrafi scharakteryzować rolę aktywności profilaktycznej w optymalnej adaptacji do wieku senioralnego EK_U_05 Umie stosować metody pracy adekwatne do wieku senioralnego K_W03, K_W04, K_W05 K_U04, K_U06, K_U09 2
EK_K_01 Potrafi scharakteryzować umiejętność nawiązywania profesjonalnego kontaktu z osobami starszymi, która zakłada jego indywidualizację według uwarunkowań poznawczych, emocjonalnych, behawioralnych i zdrowotnych danego seniora EK_K_02 EK_K_03. EK_K_04. EK_K_05. K_K05, K_K06 15. Treści programowe 1. Etap starzenia się człowieka jako wyzwanie dla współczesnej psychologii zdrowia i praktyki psychologicznej wspierającej dobrostan osób starszych. Czym zajmuje się psychologgerontolog (aspekty teoretyczne, badawcze i praktyczne). Demograficzne przemiany stratyfikacji wiekowej społeczeństwa. 2. Teorie pomagające zrozumieć i wspierać pozytywne starzenie się. Zarys koncepcji pozytywnego starzenia się. Trzy teorie starzenia ważne z punktu widzenia utrzymywania dobrostanu w późnym wieku: teoria rozwoju psychospołecznego E. H. Eriksona, teoria selektywności, optymalizacji i kompensacji (SOC) P. B. Batlesa i współ. oraz teoria ciągłości R. Atchley a. 3. Rola aktywności własnej osób starszych w optymalnej adaptacji do wieku senioralnego. Rola aktywności fizycznej w zaawansowanym wieku. Aktywność ruchowa a kondycja fizyczna. Aktywność ruchowa jako profilaktyka starzenia się mózgu. Aktywność ruchowa a stan emocjonalny. Rola aktywności umysłowej w zaawansowanym wieku. 4. Praca psychologa z osobami starszymi zagadnienia ogólne. Człowiek starszy jako adresat pomocy psychologicznej. Struktura potrzeb ludzi starszych i wynikające z niej zadania do pracy terapeutycznej. Umiejętność nawiązywania kontaktu z osobą starszą (aspekt poznawczy, aspekt emocjonalny, rozumienie perspektywy spostrzegania rzeczywistości przez osobę starszą). Specyficzne problemy osób starszych i metody pomocy psychologicznej. Prowadzenie zajęć psychoedukacyjnych dla osób starszych. 5. Pomoc psychologiczna we wspieraniu pozytywnego starzenia się w sferze poznawczej i osobowościowej. Wspomaganie funkcjonowania poznawczego osób starzejących się (trening funkcji poznawczych). Wspomaganie funkcjonowania osobowościowego osób starzejących się (selektywna optymalizacja i kompensacja w zakresie samooceny, kształtowanie obrazu siebie przez dokonanie pozytywnego bilansu życia, podtrzymywanie ciągłości poczucia tożsamości poprzez analizę retrospektywną). 6. Patologiczne starzenie się przyczyny i objawy zaburzeń okresu senioralnego. Podatność na zaburzenia okresu starzenia się (jak podatność biologiczna na zaburzenia umysłowe wzrasta z wiekiem i jak czynniki psychologiczne wpływają na zdrowie psychiczne u osób starzejących 3
się?) Zaburzenia funkcjonowania wywołane chorobami: Alzheimera, Parkinsona, demencją naczyniową, chorobą Picka. Problemy emocjonalne (lęk wieku podeszłego, depresja wieku podeszłego). Nadużywanie określonych substancji w wieku podeszłym. Zachowania autodestrukcyjne i kryzys suicydalny w starszym wieku. Zaburzenia urojeniowe i psychoza starcza. 7. Metody leczenia zaburzeń okresu starzenia się Postępy leczenia farmakologicznego. Metody psychoterapii wspomagające leczenie zaburzeń wieku podeszłego (terapia psychodynamiczna, poznawczo-behawioralna, systemów rodzinnych, egzystencjalna, różne formy terapii grupowej). Dopasowanie rodzaju terapii do zaburzenia osoby starszej i jej predyspozycji. Terapia reminiscencyjna (autobiograficzna) jako specyficzny rodzaj terapii osób starszych. Odwołanie się do zasobów duchowych. Czy trauma może nieść ze sobą rozwój i korzyści? 8. Jakość życia osób długowiecznych, stulatków. Prezentacja holistycznej koncepcji poczucia jakości życia (poczucie jakości życia na różnych etapach rozwoju i mechanizmy jego kształtowania). Czy osoby długowieczne są szczęśliwe? Badanie uwarunkowań poczucia jakości życia stulatków jako próba określenia zasobów sprzyjających dożywaniu bardzo zaawansowanego wieku (długowieczności). Przydatność wiedzy na temat poczucia jakości życia osób długowiecznych w projektowaniu sposobów polepszania samopoczucia osób w bardzo zaawansowanym wieku. Czego możemy dowiedzieć się od stuletnich ludzi o życiu i radzeniu sobie w nim? 1. 16. Zalecana literatura Obowiązkowa: 1. Frąckowiak T. (2012). Poczucie jakości życia osób długowiecznych. Psychologia Rozwojowa, 17, (1), 101-114. 2. Hill R. D. (2009). Pozytywne starzenie się. Warszawa: Panaceum. 3. Perls T. T., Silver M., Lauerman J. F. (1999). Dożyć do setki. Wykorzystajmy drzemiący w nas potencjał długowieczności. Na podstawie badań nad najstarszymi ludźmi Ameryki. Poznań: Wydawnictwo Moderski i S-ka. 4. Straś-Romanowska, M. (2011). Późna dorosłość. W: J. Trempała (red.). Psychologia rozwoju człowieka. Podręcznik akademicki, 326-350. Warszawa: PWN Uzupełniająca: 1. Mossakowska, M., Broczek, K., Witt, M. (2007). Skazani na długowieczność. W poszukiwaniu czynników pomyślnego starzenia. Poznań: Ośrodek Wydawnictw Naukowych. 2. Robbins, J. (2006). Zdrowi stulatkowie. Naukowo potwierdzone sekrety najzdrowszych i najdłużej żyjących ludzi na świecie. Wrocław: Wydawnictwo PURANA. 4
3. Vaillant, G. E. (2007). Pozytywne starzenie się. W: P. A. Linley, S. Joseph (red.). Psychologia pozytywna w praktyce, 334-362. Warszawa: PWN. 1. 17. Forma zaliczenia poszczególnych komponentów przedmiotu, sposób sprawdzenia osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia - wykład:. - wykład fakultatywny: Dwie możliwości: sprawdzian pisemny w formie testu z pytaniami zamkniętymi lub praca teoretyczna (forma zaliczenia do wyboru przez studentów) - ćwiczenia:. - laboratorium:. - konwersatorium:. - warsztat:. - zajęcia fakultatywne:. - inne:. 18. Język wykładowy polski 19. Obciążenie pracą studenta Forma aktywności studenta Średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności Godziny zajęć (wg planu studiów) z nauczycielem: - wykład:. godzin - wykład fakultatywny: 15 godzin - ćwiczenia:. godzin - laboratorium:. godzin - konwersatorium:. godzin - warsztat:. godzin - zajęcia fakultatywne:. godzin - inne:. godzin 15 godzin Praca własna studenta np.: - przygotowanie do zajęć: 20. godzin - opracowanie wyników:. godzin - czytanie wskazanej literatury: 15. godzin - napisanie raportu z zajęć:. godzin - przygotowanie do egzaminu:. godzin - przygotowanie do kolokwium:. godzin 35godzin Suma godzin 50godzin Liczba punktów ECTS 2 5