Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw Ekonomika i organizacja produkcji Wykład Dr inż. Ludwik Wicki Inwestycja Inwestowanie Celowo wydatkowane środki firmy skierowane na powiększenie jej dochodów w przyszłości. w wyniku użycia środków finansowych tworzą lub powiększają majątek rzeczowy, majątek finansowy i wartości niematerialne firmy. Inwestowanie, proces gospodarczy polegający na odkładaniu (akumulowaniu) przez podmioty gospodarcze części bieżących dochodów iprzekształceniu ich w inwestycje. lokowanie przez firmy wolnych środków pieniężnych w sposób zapewniający w przyszłości osiąganie lub zwiększenie dochodów. (nabywanie przedsiębiorstw lub ich części akcji, obligacji, lokowanie pieniędzy na długoterminowych depozytach bankowych, ponoszenie nakładów na podnoszenie kwalifikacji. w tym ujęciu w zasadzie nie wpływają na rozmiary produkcji. 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 286 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 287 Inwestycja Pojęcie inwestycji Dokonywanie przez przedsiębiorstwa nakładów na tworzenie nowych zdolności wytwórczych: Nabywanie dóbr inwestycyjnych (budowanie nowych zakładów, zakup maszyn, urządzeń, powiększanie zapasów), które będą służyć wytwarzaniu innych dóbr i usług. Pojęcie inwestycja oznacza każdą lokatę kapitału mającą na celu powiększenie jego zasobu, zarówno finansowego, jak i rzeczowego. Wiąże się ono z przepływem środków z obszaru bieżących płatności do obszaru inwestycji. Jako, że inwestycja ma na celu wzrost kapitału, proces odwrotny, prowadzący do zmniejszenia jego zasobów, nazywamy dekapitalizacją. Drugie, węższe, rozumienie pojęcia inwestycja to lokowanie środków finansowych w dobra trwałego użytkowania. 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 288 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 289 2009-2010 1
Działalność inwestycyjna brutto i netto Ogół czynności związanych z przygotowaniem i realizacją przedsięwzięć rozwojowych firmy, polegających głównie na tworzeniu nowych oraz odtwarzaniu i unowocześnianiu eksploatowanych środków trwałych firmy, a także operacjach finansowogiełdowych, Całokształt nakładów finansowych związanych z tworzeniem nowych, odtwarzaniem i unowocześnianiem obiektów produkcyjnych i nieprodukcyjnych firmy oraz powiększaniem prze operacje finansowe kapitału firmy. Źródło przyrostu kapitału firmy w postaci nowych lub zmodernizowanych maszyn i urządzeń, środków transportu, obiektów budowlanych, itp. Całkowity przyrost majątku w środkach trwałych określamy jako inwestycje brutto, natomiast inwestycje netto to inwestycje brutto pomniejszone o występujące w okresie objętym rozważaniami umniejszenie wartości majątku trwałego (amortyzacja i inne pomniejszenia środków trwałych). Gdy wartość odpisów amortyzacyjnych i innych zmniejszeń stanu środków trwałych (np. sprzedaż) jest większa od inwestycji brutto, wówczas mamy do czynienia za dekapitalizacją majątku trwałego. 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 290 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 291 Rodzaje inwestycji (według kryterium obiektu) Rzeczowe Finansowe Niematerialne Rozwój Akcje Badania i rozwój Modernizacja Obligacje Szkolenia kadr Rodzaje inwestycji według ich celów Z uwagi na cele i główne motywy decyzji inwestycyjnych, rozróżniamy cztery następujące formy inwestycji: restytucyjne (odtworzeniowe). rozwojowe. racjonalizatorskie. reorganizacyjne. Odtworzenie Nieruchomości Zaplecze socjalne 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 292 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 293 Rodzaje inwestycji Metody rachunku Według celu: rozwojowe, modernizacyjne, zabezpieczające Według celu marketingowych: dywersyfikujące produkt firmy, adaptacyjne (polegające na dopasowaniu \asortymentu produkcji do aktualnych potrzeb), racjonalizacyjne (zmierzające do obniżki zużycia energii, nakładów pracy, materiałów, polepszenia jakości) Według źródła finansowania: własne, kredytowane, mieszane Według charakteru: zakupowe, budowlane Według optymalnego czasu inwestycji: krótkoterminowe, średnioterminowe, długoterminowe. Statyczne Porównanie kosztów, Porównanie zysków, Okres zwrotu Rachunek rentowności Prosta stopa zwrotu, Księgowa stopa zwrotu Stopa zwrotu z kapitału własnego 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 294 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 295 2009-2010 2
Metody rachunku Metody oceny efektywności inwestycji Dynamiczne: Nadwyżka zdyskontowana (NPV), Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR), Annuitet. W ocenie ekonomicznej efektywności inwestycji posługujemy się różnymi metodami: metody proste, prosta stopa zwrotu całości kapitału, prosta stopa zwrotu kapitału własnego, księgowa stopa zwrotu, przeciętna prosta stopa zwrotu, okres zwrotu inwestycji, metody finansowo-matematyczne, wartość aktualna netto inwestycji, przeciętna renta roczna, wewnętrzna stopa zwrotu, metody planowania jednoczesnego symulacyjne. 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 296 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 297 Kryteria decydowania w sferze gospodarczej są podejmowane przede wszystkim po to, by poprawić wynik ekonomiczny. Dlatego efektywność inwestycji lub opłacalność użycia kapitału stanowią zasadniczy punkt ich oceny. Jako warunki uboczne ważną rolę w ocenie odgrywają również: oddziaływanie na wypłacalność, elastyczność i opodatkowanie oraz, nieodzownie połączone z każdą inwestycją, ryzyko. Kryteria oceny wykluczających się inwestycji: Efektywność Wypłacalność: udział i warunki kredytu, przebieg sekwencji płatności, rodzaj kredytu, czas, na jaki udziela się kredytu i okres eksploatacji inwestycji, niepewność przyjętych założeń; Ryzyko; Czas trwania amortyzacji; Elastyczność; Optymalny okres eksploatacji i czas odtworzenia środków trwałych. 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 298 2008 EiOGR przyg. L. Wicki 299 Analiza opłacalności Analiza opłacalności Celem analizy efektywności projektów inwestycyjnych jest ocena skutków pieniężnych podjętych decyzji w momencie tworzenia konkretnego planu inwestycyjnego. Celem analizy opłacalności jest dokonanie przeglądu alternatywnych inwestycji, prowadzących do redukcji kosztów i udowodnienia, by że Ludwik Wicki wybrana opcja jest najbardziej odpowiednia pod względem ekonomicznym, biorąc pod uwagę cele, jakie mają być osiągnięte. Przy badaniu opłacalności projektów inwestycyjnych wykorzystuje się metody oceny finansowej, które dzielimy na: 1.Metody statyczne, zwane metodami prostymi. 2.Metody dynamiczne, zwane metodami dyskontowymi. Różnica między nimi sprowadza się w zasadzie do nieuwzględniania (w metodach statycznych) bądź uwzględniania (w metodach dynamicznych) wpływu czynnika czasu na wartości pieniężne uwzględniane w rachunku. 2009-2010 3
Metody szacowania opłacalności Prosty okres zwrotu Metody proste mają charakter uproszczony i służą przede wszystkim wstępnej selekcji projektów inwestycyjnych. Stosowane są na etapie początkowym, przedrealizacyjnym. Nie uwzględniają zmian wartości pieniądza w czasie oraz, opierając się na średniorocznych wielkościach, nie uwzględniają pełnego okresu funkcjonowania przedsięwzięć. Metody proste dzielą się na: okres zwrotu nakładów, prostą stopę zwrotu, analizę progu rentowności. Okres zwrotu jest to czas niezbędny do odzyskania początkowych nakładów na realizację inwestycji z osiąganych nadwyżek finansowych. Jako prosty okres zwrotu z inwestycji (Static Payback Period) określać będziemy czas niezbędny do odzyskania nakładów, które zostały poniesione na realizację inwestycji. Metoda ta określana jest mianem statycznej, ponieważ nie uwzględniamy tu zmiany wartości pieniądza w czasie. Obliczenia prostego okresu zwrotu będziemy dokonywać, dzieląc wartość inwestycji przez roczny dochód jednostki. Prosta stopa zwrotu Analiza progu rentowności Prosta stopa zwrotu określa stosunek średniorocznego zysku, osiąganego w trakcie funkcjonowania przedsięwzięcia do wartości poniesionych nakładów inwestycyjnych. Jednostką okresu zwrotu są lata. Przeciętną prostą stopę zwrotu obliczmy według następującego równania: PBSr = zysk netto (średni roczny) / nakłady inwestycyjne Średnioroczny zysk netto oblicza się, sumując zysk netto w całym okresie funkcjonowania i dzieli się przez liczbę lat funkcjonowania. Prosta stopa pozwala (w sposób uproszczony) ocenić opłacalność pojedynczych projektów i wybrać najbardziej opłacalny (o największej stopie zwrotu). Przez próg rentowności rozumie się taką wielkość produkcji, a zarazem przychodów ze sprzedaży, która pokrywa koszty (to znaczy nie ma ani zysku, ani strat). W takiej sytuacji zwiększenie rozmiarów produkcji, przy zachowaniu niezmienionych pozostałych czynników, powinno zaowocować zyskownością projektu inwestycyjnego. Natomiast zmniejszenie rozmiarów produkcji, przy niezmienionych pozostałych czynnikach produkcji, spowoduje stratę na przedsięwzięciu inwestycyjnym. Próg rentowności Próg rentowności Analiza progu rentowności wykorzystywana jest przede wszystkim do określenia stopnia ryzyka i weryfikacji przyjętych założeń, dotyczących wielkości nakładów inwestycyjnych oraz planowanego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych. Analiza progu rentowności obejmuje badanie tzw. punktu wyrównania BEP (Break Even Point). Próg rentowności to taki wolumen produkcji (sprzedaży), przy którym uzyskane przychody są równe poniesionym kosztom. Szacując koszty i przychody w celu wyliczenia progu rentowności prognozowanej działalności, należy opierać się na danych planowanych dla roku typowego dla funkcjonowania przedsięwzięcia, tj. po okresie dochodzenia do pełnych zdolności produkcyjnych. Próg rentowności ilościowy możemy obliczyć na podstawie poniższego równania: Próg rentowności ilościowy BEP = Ks / (c kz) = P gdzie: Ks koszty stałe produkcji P ilość sprzedanych wyrobów kz jednostkowe koszty zmienne c jednostkowa cena sprzedaży Tak wyrażony próg mówi, ile minimalnie należy wyprodukować, aby przy założonej cenie i kosztach jednostkowych uzyskane przychody pokryły koszty. 2009-2010 4
Wartość aktualna netto Wartość aktualna netto Metody te pokazują jak będą kształtowały się wydatki związane z realizowaną inwestycją oraz jakie i kiedy dzięki tej inwestycji firma osiągnie korzyści. Uwzględniają rozłożenie w czasie przewidywanych wpływów i wydatków. Celowi temu służy dyskontowanie, pozwalające na sprowadzenie do porównywalności nakładów i efektów realizowanych w różnych okresach czasu. Metody dyskontowe obejmują swoją oceną cały okres funkcjonowania przedsięwzięcia, tj. zarówno okres jego realizacji, jak i okres, w którym spodziewane jest osiągnięcie efektów zrealizowanego projektu. Efekty te to zarówno zwrot kapitału (nakładów), jak i zwrot z kapitału (zysk). Do najczęściej stosowanych metod dyskontowych zaliczamy: metodę zaktualizowanej wartości netto NPV (ang. Net Present Value), metodę wewnętrznej stopy zwrotu IRR (ang. Internal Rate of Return) Metoda wartości zaktualizowanej netto pozwala określić obecną wartość wpływów i wydatków pieniężnych związanych z realizowaną inwestycją. NPV można określić jako sumę zdyskontowanych oddzielnie dla każdego roku przepływów pieniężnych netto, zrealizowanych w całym okresie objętym analizą (obejmującym cały okres życia inwestycji), przy stałym poziomie stopy procentowej (dyskontowej) pomniejszonym o początkowe nakłady inwestycyjne. Zdyskontowane przepływy pieniężne to inaczej przepływy pieniężne wyrażone w aktualnej wartości pieniądza. Dyskontowanie polega na przemnożeniu przyszłych przepływów pieniężnych odpowiednich dla danego roku i założonej stopy procentowej przez współczynnik dyskontowy. Ocena NPV Formuła Informacje jakie daje NPV: NPV < 0 Inwestycja nieopłacalna NPV = 0 Inwestycja znajduje się na granicy opłacalności NPV > 0 Inwestycja jest opłacalna tym bardziej, im większa wartość współczynnika 2009-2010 5