,, OPINIA TECHNICZNA NA TEMAT STANU PIWNIC I PRZYZIEMIA BUDYNKU MIESZKALNEGO WIELORODZINNEGO PRZY UL. ŚWIĘTOJAŃSKIEJ 29 W GLIWICACH Autorzy opracowania: dr inż. Lesław Hebda Rzeczoznawca Budowlany CRRB GUNB nr 28/08/R/C mgr inż. Zbigniew Borowicki Warszawa * grudzień * 2009 Handlowy SA
,, 1. Podstawa opracowania Opracowanie przygotowano na podstawie Umowy zawartej w dniu 23.09.2009 r. pomiędzy Zarządem Budynków Miejskich II Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. z siedzibą w Gliwicach, ul. Warszawska 35 b. a 2. Przedmiot, cel i zakres opracowania Przedmiotem opracowania jest piwnica i część cokołowa budynku mieszkalnego, wielorodzinnego zlokalizowanego przy ul. Świętojańskiej 29 w Gliwicach. Celem opracowania jest ocena stanu technicznego przedmiotowej piwnicy i cokołu budynku, jako materiału wyjściowego do zaprojektowania izolacji przeciwwilgociowej. Opracowanie swoim zakresem obejmuje oględziny przedmiotowych elementów budynku, wykonanie badań zawilgocenia i zasolenia oraz odkrywki, analizę zebranych danych, opracowanie wniosków i zaleceń. 3. Materiały wykorzystane przy sporządzaniu opracowania 3.1. Informacje uzyskane od administratora i lokatorów 3.2. Inwentaryzacja 4. Wprowadzenie w zagadnienie Przedmiotowy budynek został prawdopodobnie wzniesiony na początku dwudziestego wieku, w technologii tradycyjnej, murowany z cegły pełnej. Jest to obiekt o trzech kondygnacjach naziemnych, z poddaszem użytkowym, całkowicie podpiwniczony, usytuowany w zabudowie ulicznej ciągłej. Dostępne są dwie elewacje podłużne: frontowa i od podwórka oraz jedna szczytowa, od strony przejazdu. Powierzchnia jego zabudowy wynosi 219,7 m 2, a kubatura 2.974,0 m 3. W budynku od dawna występują problemy z zawilgoceniem i zalewaniem wodą pomieszczeń piwnic. 5. Przeprowadzone oględziny i badania Oględziny i badania przedmiotowego budynku zostały przeprowadzone w miesiącu październiku 2009. Handlowy SA
Stan elewacji frontowej wskazuje, że funkcje lokali i pomieszczeń w budynku ulegały zmianie. Aktualnie na parterze od strony południowo-wschodniej i w północnowschodniej części piwnicy znajdują się lokale użytkowe (fot. 1). Fot. 1. Elewacja frontowa budynku przy ul. Świętojańskiej 29. W ramach remontu lokalu sklepowego znajdującego się parterze, przeprowadzono również renowację południowo-wschodniego fragmentu elewacji, od poziomu terenu poprzez cokół aż do gzymsu nad parterem. Brak jest danych, jakie materiały zostały zastosowane w pracach remontowych elewacji. Na drugiej części elewacji, w pasie przyziemia, widoczne są uszkodzenia spowodowane zawilgoceniem. Na cokole występują odspojenia tynku od podłoża, ubytki w styku z terenem, ślady zawilgoceń spowodowane oddziaływaniem wód rozbryzgowych (fot. 2). Na elewacji frontowej widoczne są też okna należące do pomieszczeń w piwnicy. Każde z nich posiada swój szacht. Szachty te jednak są zdegradowane i brak drożnego ich odwodnienia (fot. 3). W pasie podokiennym na tynku, nad gzymsem cokołowym, widoczne są ślady zawilgoceń, Handlowy SA
Fot. 2. Wygląd cokołu budynku na elewacji frontowej w trakcie opadów atmosferycznych. Widoczne zawilgocenia i uszkodzenia tynku Fot. 3. Przykład degradacji obudowy szachu przy oknie piwnicznym Handlowy SA
szczególnie intensywne w pobliżu zadaszenia nad wejściem do pomieszczenia użytkowego w piwnicy (fot. 4). Fot. 4. Zawilgocenie elewacji spowodowane przez zadaszenia wejścia do lokalu użytkowego w piwnicy. Widoczne też są uszkodzenia tynku na cokole budynku. Na elewacji szczytowej od strony przejazdu widoczne są ślady wymiany tynku i naprawy cokołu (fot. 5). Nowy tynk jest tynkiem cementowym. Cokół budynku na tej elewacji został pokryty preparatem powłokowym, który ma prawdopodobnie zabezpieczać przed nasiąkaniem wodą (fot. 6). Brak jest jednak danych odnośnie rodzaju zastosowanego preparatu i jego paroprzepuszczalności. Zastosowanie mocnego i szczelnego tynku cementowego dodatkowo pokrytego środkiem uszczelniającym może utrudnić obsychanie ścian budynku i zwiększyć zasięg podciągania kapilarnego wilgoci. Od strony podwórka na elewacji nie ma śladów względnie nowych napraw i remontów (fot 7). Widoczne są uszkodzenia tynku, ubytki cegieł w pasie tuż na poziomem terenu spowodowane oddziaływaniem wilgoci i korozji mrozowej i chemicznej (fot. 8). Handlowy SA
Fot. 5. Naprawiony fragment elewacji szczytowej budynku od strony przejazdu. Prawdopodobnie wymieniono tynk na mocny, szczelny cementowy, na cokole budynku i części ściany szczytowej w poziomie parteru Fot. 6. Ślady nasycania cokołu budynku preparatem uszczelniającym Handlowy SA
Fot. 7. Elewacja budynku do strony podwórka nie była remontowana ani naprawiana Handlowy SA
Fot. 8. W części cokołowej budynku od strony podwórka widoczne są uszkodzenia tynku, jego odspojenia od podłoża, ubytki cegieł spowodowane zawilgoceniem oraz korozją mrozowa i chemiczną W trakcie opadów atmosferycznych odsadzka cokołu budynku jest stale nawilgacana (fot. 9). Na elewacji, od strony podwórka znajduje się system rynien i rur spustowych, odprowadzających wody opadowe z połaci dachowej bezpośrednio do kanalizacji deszczowej. W chwili prowadzenia oględzin system ten był sprawny. Samo podwórko oraz przejazd prowadzący na to podwórko nie posiadają utwardzonej nawierzchni. Od strony podwórka, wykonano odkrywkę ściany fundamentowej (fot. 9). W wykonanej odkrywce okazało się, że ściana ta jest wymurowana z kamienia i nie posiada żadnej izolacji pionowej (fot. 10). Budynek nie posiadał takiej izolacji od chwili wybudowania. Przeprowadzono też pomiary zawilgocenia części cokołowej budynku, przy użyciu miernika mikrofalowego MOST 100B niemieckiej firmy Hf-Sensor, z sondą o zasięgu 20-30 cm. Wyniki pomiarów zawilgocenia części cokołowej przedstawia załączony do opracowania rysunek. Handlowy SA
Fot. 9. Wykonana odkrywka ściany fundamentowej budynku. Na odsadzce cokołowej budynku ślady zawilgoceń powstające w czasie opadów atmosferycznych Handlowy SA
Fot. 10. Ściana fundamentowa w odkrywce jest wymurowana z kamienia i nie posiada ani nie posiadała żadnej izolacji pionowej W chwili prowadzenia badań najsilniej zawilgocony był cokół budynku na ścianie szczytowej od strony przejazdu wraz z narożnikiem północnym, oraz cokół i ściany elewacyjne na froncie i od podwórka od strony południowo wschodniej w styku z budynkiem sąsiednim. Na pozostałych powierzchniach cokół budynku był suchy lub co najwyżej wykazywał podwyższone zawilgocenie (nieco powyżej 3% wilgotności masowej) Piwnice w przedmiotowym budynku składają się z dwóch, niezależnych, niepołączonych ze sobą części, rozdzielonych ścianami fundamentowymi bramy przejściowej. Do części wchodzi się bezpośrednio z podwórka, a do części piwnicy z bramy przejściowej. Stan pomieszczeń piwnic w obu częściach nie różni się od siebie. W obu przypadkach widoczne są na ścianach uszkodzenia tynków spowodowane zawilgoceniem oraz ubytki w materiale konstrukcyjnym ścian cegle (fot. 12-14). Handlowy SA
Fot. 12. Przykład zniszczenia tynku wskutek oddziaływania zawilgocenia na ścianie wewnętrznej piwnicy W części piwnicy dostępnej z klatki schodowej stwierdzono strop ceglany, odcinkowy, oparty na belkach stalowych. W piwnicy dostępnej bezpośrednio z podwórka, nad częścią pomieszczeń stwierdzono płaski strop. W naturalnej odkrywce zaobserwowano, że tynk jest ułożony na trzcinie na deskach. Świadczy to, że strop nad tą częścią piwnicy jest drewniany. Jest to dość rzadko spotykane rozwiązanie konstrukcyjne. Handlowy SA
Fot. 13. Korytarz wejściowy do części piwnic, dostępnych od podwórka. Po lewej stronie najsilniej zawilgocona ściana wewnętrzna. W półściance po prawej stronie widoczny znaczny ubytek cegły Handlowy SA
Fot. 14. Kolejny przykład uszkodzenia tynku i cegły w skutek zawilgocenia w ścianie wewnętrznej piwnicy W trakcie oględzin przeprowadzone zostały pomiary zawilgocenia ścian piwnic w przedmiotowym budynku. Badania również wykonano miernikiem mikrofalowym MOIST 100B z sondą o zasięgu 20-30 cm. Przeprowadzone badania zawilgocenia ścian wewnętrznych piwnic, których wyniki są załączone do niniejszego opracowania, wyraźnie wykazały występowania podwyższonego zawilgocenia (powyżej 3% wilgotności masowej) w ścianach fundamentowanych do wysokości ok. 50 cm powyżej poziomu posadzki w piwnicy. W jednym miejscu zawilgocenie ściany wewnętrznej piwnicy było wręcz bardzo wysokie, rzędu 12%. Niestety, nie wszystkie pomieszczenia piwnic zostały udostępnione przez lokatorów do oględzin. Między innymi nie udało się wykonać pomiarów zawilgocenia ściany od sąsiada. Równolegle z wykonywaniem pomiarów zawilgocenia, w 5 miejscach pobrano próbki tynku do badań poziomu zasolenia. Dwie próbki zostały pobrane z ścian wewnętrznych w piwnicy, a trzy ze ścian zewnętrznych części cokołowej. Miejsca pobrania próbek zostały zaznaczone na załączonych rysunkach. Handlowy SA
Badania zawartości soli w pobranych próbkach przeprowadzono metoda polową przy zastosowaniu zestawu odczynników firmy Tical Polska. Z przeprowadzonych badań wynika, że zawartość soli nie przekracza poziomu średniego według klasyfikacji WTA. We wszystkich próbkach pobranych budynku ujawniły się azotany w stałym stężeniu. Mogą one pochodzić z gruntu jak i z nieszczelności kanalizacji. We wszystkich próbkach pobranych z cokołu budynku ujawniły się chlorki. Prawdopodobnie pochodzą one ze środków stosowanych do odladzania chodników. Zmienna i stosunkowo niewielka zawartość siarczanów wskazuje na ich pochodzenie z gruntu. W trakcie prowadzonych oględzin, z uwagi na bardzo ograniczoną ilość pomieszczeń udostępnionych do oględzin i ich zapełnienie różnymi rzeczami i materiałami, nie stwierdzono ognisk porażenia grzybami domowymi ani grzybami-pleśniami. W ramach oględzin nie prowadzono też badań mykologicznych, ponieważ wykraczało to poza zakres niniejszego opracowania. Można jednak stwierdzić, że pomieszczenia piwnic w przedmiotowym budynku są zagrożone prażeniem grzybami domowymi lub/i grzybamipleśniami. Z przeprowadzonych badań geologicznych wynika, że w bezpośrednim sąsiedztwie budynku, do głębokości około 1 m poniżej poziomu terenu znajdują się grunty nasypowe, a niżej do poziomu posadowienia budynku zalegają gliny piaszczyste. Zwierciadło swobodne wody gruntowej stabilizuje się na głębokości ok. 4 m poniżej poziomu terenu, czyli ok. 2,5 poniżej poziomu fundamentów. W wykonanym otworze badawczym odnotowano też występowanie w glinie wodonośnych warstw piaszczystych. Wykonana wstępna ocena warunków gruntowo-wodnych jest dołączona do niniejszego opracowania. Zwrócono w nich uwagę na możliwość występowania w gruntach nasypowych lokalnych sączeń wody w okresach zwiększonych opadów atmosferycznych i roztopów. 6. Podsumowanie Na podstawie przeprowadzonych oględzin i badań można stwierdzić, głównym źródłem zawilgocenia budynku są wody opadowe. Po pierwsze wody te wnikają wokół budynku w warstwę nasypów nie kontrolowanych, docierają do poziomu glin piaszczystych i na tym poziomie są kumulowane, docierają do ścian fundamentowych i fundamentów budynku. Ponieważ ściany fundamentowe budynku są pozbawione izolacji pionowej, wody opadowe zawieszone w gruncie mają ułatwiona penetrację w strukturę ścian i dalej do wnętrza piwnic i w górę ścian w efekcie podciągania kapilarnego. Również część zawieszonych wód opadowych podpływa pod fundamenty i jest przez nie podciągana kapilarnie. Nierównomierność układu warstw gruntowych tłumaczy też stwierdzone zróżnicowane zawilgocenie ścian piwnic. Handlowy SA
Docierające i przenikające do ścian i fundamentów piwnic wody opadowe podskórne niosą ze sobą rozpuszczone po drodze sole, które wewnątrz budynku, w tworzących się strefach odparowania, ulegają ponownej krystalizacji niszcząc najpierw strukturę tynku, a następnie cegły. Po drugie wody opadowe nawilgacają część cokołowa budynku jako wody rozbryzgowe, powodując degradację tynku cegły w części cokołowej budynku głownie w wyniku korozji mrozowej i ługującej. Zasięg zawilgoceń spowodowanych wodą rozbryzgową jest dość znaczny, zwłaszcza na elewacji frontowej, gdzie sięga powyżej funkcjonującej izolacji poziomej w poziomie stropu nad piwnicą. Na podstawie przeprowadzonych oględzin, badań i analiz można stwierdzić, że piwnica w przedmiotowym budynku wymaga zabezpieczenia przeciwwilgociowego obejmującego następujące elementy: - wykonanie izolacji pionowej typu powłokowego zewnętrznych ścian fundamentowych, za wyjątkiem ściany od sąsiada - wykonanie izolacji typu strukturalnego w części ściany od sąsiada - wykonanie izolacji poziomej we wszystkich ścianach konstrukcyjnych w piwnicy w poziomie posadzki - wykonanie izolacji poziomej, z wyprowadzeniem na ściany, na całej posadzce w piwnicy - wymianę tynków w części cokołowej budynku na tynki renowacyjne i ich hydrofobizację powierzchniową - osuszenie ścian w piwnicy za pomocą tynków renowacyjnych, przy jednoczesnym zwiększeniu skuteczności wymiany powietrza w pomieszczeniach piwnicy. Prace zabezpieczające przed zawilgoceniem muszą być poprzedzone pracami związanymi z przemurowaniem ścian, wymianą i uzupełnieniem cegieł, uporządkowaniem kwestii okienek piwnicznych, szachtów odwadniających. Należy zwrócić uwagę na uszkodzenia i ubytki cegieł, zwłaszcza ten największy od podwórka, udokumentowany na fot. 6. Wielkość i głębokość ubytku stanowią zagrożenie dla lokalnej stateczności budynku. Budynek jest w stanie awaryjnym. Doprowadzenie do takiego stanu przez właściciela lub/i administratora stanowi naruszenie Prawa Budowlanego, art. 61 i 5. W budynku część stropu nad piwnica jest drewniana. Strop ten powinien być poddany ekspertyzie mykologiczno-budowlanej. Ponieważ piwnice, z uwagi na zwilgocenie, SA zagrożone porażeniem grzybami domowymi lub/i grzybami-pleśniami. 7. Wnioski i) Przedmiotowy budynek, z uwagi na głębokie i rozległe ubytki cegły w ścianie zewnętrznej jest w stanie awaryjnym i wymaga natychmiastowego zabezpieczenia i wzmocnienia Handlowy SA
ii) Przedmiotowy budynek w piwnicach i części cokołowej ma też poważne problemy z zawilgoceniem, czemu sprzyjają warunki gruntowo-wodne iii) Piwnice w przedmiotowym budynku nie mają pionowej izolacji zewnętrznej, izolacja pozioma znajduje się w poziomie stropu parteru, a uszkodzenia tynku i cegieł wskazują, że pomieszczenia te są z okresowo zawilgacane w skutek podciągania kapilarnego, przenikania przez ściany zewnętrzne oraz oddziaływanie wód rozbryzgowych iv) Piwnica oraz cokół w przedmiotowym budynku wymagają remontu, wzmocnienia, odkażenia, osuszenia i zabezpieczenia przed wilgocią v) Prace remontowe musza być przeprowadzone na podstawie sporządzonego uprzednio projektu budowlano-wykonawczego Handlowy SA
Henkel Polska sp. z o.o. data: 2009-10-20 Zestawienie wyników badań zawartości soli Ul. Świętojańska 27 i 29, Gliwice Świętojańska 27 Opis próby Cl - [%] SO 2-3 [%] NO - 3 [%] Piwnica I 0,25 0,6 0,25 Piwnica II 0 0,1 0,25 Pod I 0,25 0,6 0,25 Pod II 0,25 0,6 0,25 Pod III 0,25 0,2 0,25 Świętojańska 29 Opis próby Cl - [%] SO 2-3 [%] NO - 3 [%] Piwnica 0,25 0,8 0,05 Pod I 0,5 0,4 0,25 Pod II 0,0 0,8 0,125 Klasyfikacja szkodliwych soli budowlanych Poziom zasolenia Chlorki [%] Siarczany [%] Azotany [%] Niski < 0,2 < 0,5 < 0,1 Średni 0,2 0,5 0,5 1,5 0,1 0,3 Wysoki >0,5 >1,5 >0,3 Za kompleksowy poziom zasolenia muru przyjmujemy ten, który ma maksymalną wartość, niezależnie od tego jaki typ jonów tą wartość osiąga.