W naszej codziennej pracy z dziećmi korzystamy z wielu sprawdzonych i pewnych metod. Nie są to jednak tylko tradycyjne metody pracy z dziećmi, ale także nowatorskie rozwijające zdolności i zainteresowania dzieci. Wychodzimy z założenia, że najlepszym podejściem do wychowania i nauczania jest umiejętne połączenie dwóch rodzajów działań: tradycyjnego postępowania z najmłodszymi i oryginalnego, często nieszablonowego rozbudzania w nich ich ukrytych zdolności i zainteresowań. Metoda Dobrego Startu Metoda Dobrego Startu kształtuje orientację przestrzenną, jednocześnie rozwija funkcje językowe, spostrzeżeniowe, dotykowe, kinestetyczne i motoryczne. Ćwiczenia zawarte w tej metodzie usprawniają jednocześnie analizatory: wzrokowy (znak graficzny), słuchowy (piosenka) i kinestetyczno-ruchowy (odtwarzanie znaków graficznych zgodnie z rytmem piosenki). Ćwiczenia przyczyniają się także do kształcenia lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni oraz kształtują zdolność operowania symbolami. Wiele elementów zawartych w omawianej metodzie stanowi atrakcyjną formę zajęć, dzięki czemu wyzwalana jest aktywność dziecka i to zarówno w kierunku wykonywania konkretnych ćwiczeń związanych z realizacją znaku, jak i nawiązywania kontaktów z rówieśnikami. Metoda ta przeznaczona jest przede wszystkim dla dzieci z zaburzeniami funkcji percepcyjno motorycznych. Metoda pedagogiki zabawy Metoda pedagogiki zabawy z dziećmi w wieku przedszkolnym zawierają w sobie elementy zabawy i nauki. W zabawie dziecko ma okazję zdobyć wiedzę, umiejętności, wartości społeczne i moralne, doświadczyć wrażeń, emocji i uczuć. Nauczyciel ma możliwość wspierania, wzmacniania, aktywizowania i stymulowania dziecka. Pedagogika zabawy to działanie w grupie, które daje radość, które uczy, bawi i wychowuje. W metodach pedagogiki zabawy w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym zastosowano następujący podział: - metody wstępne - metody aktywizujące - metody integracyjne - metody twórczego opracowania tematu 1 / 8
- metody informacji zwrotnej - metody plastyczne Metody wstępne Zabawy zawierające tę metodę ułatwiają rozpoczęcie zajęć, wprowadzenie w temat, podzielenie się wiadomościami, spostrzeżeniami, odczuciami i doświadczeniami, ułatwiają nawiązanie do współpracy i nabranie zaufania do innych dzieci w zespole, oswojenie z nowym miejscem lub sytuacją, pozwalają zaznaczyć swoją obecność, stwarzają miłą atmosferę i ożywiają grupę. Metody aktywizujące Zabawy aktywizujące pobudzają dzieci do konkretnej aktywności fizycznej, umysłowej i emocjonalnej, służącej osiąganiu zamierzonych celów. Metody te zachęcają dzieci do uczenia się, poznawania, rozumienia, doświadczania i odczuwania siebie oraz świata poprzez czynne działanie i aktywny udział we wspólnej zabawie. Metody integracyjne Zabawy integracyjne związane są ze wspólnym działaniem w małej lub dużej grupie, z ruchem, tańcem, śmiechem. Pozwalają one dzieciom na bliższe poznanie się nawiązanie bezpośrednich i życzliwych relacji, wytworzenie ciepłej i serdecznej atmosfery w grupie, zbliżenie emocjonalne i nabranie zaufania do siebie nawzajem, wymianę informacji o sobie i otoczeniu, poczucie jedności grupy, w której każde dziecko ma swoje miejsce, jest ważne, doceniane i potrzebne jako członek zespołu, z którym wiążą je więzi emocjonalne. Metody twórczego opracowania tematu Zabawy z tej grupy metod umożliwiają nowatorskie opracowanie tematu, ułatwiają zainteresowanie się danym zagadnieniem, poszukuje rozwiązań postawionego problemu. Nie ma z góry ustalonego tylko jednego gotowego i właściwego rozwiązania zagadnienia. Każde rozwiązanie stawianego zadania jest właściwe i każde dziecko ma w tych metodach szansę zaprezentować siebie i własny punkt widzenia. Efekt pracy twórczej jest specyficznym dziełem danej osoby lub danej grupy. Metody informacji zwrotnej Zabawy zawierające takie metody umożliwiają poznanie wrażeń, przeżyć, myśli, poglądów, oczekiwań,nastrojów, zaangażowania w działania oraz zainteresowania tematem u 2 / 8
poszczególnych dzieci w grupie. Każde dziecko zarówno w trakcie zabawy, jak i po jej przebiegu sygnalizuje swój odbiór i swoje odczucia. Może to zrobić w sposób werbalny, rysunkowy, ruchowy, dźwiękowy. Uzyskane informacje zwrotne są również ważne do zdiagnozowania potrzeb dziecięcych, które pomagają nam projektować następne działania edukacyjne w grupie przedszkolnej. Metody plastyczne W działaniach zawierających techniki plastyczne i konstrukcyjne najważniejszy jest sam proces tworzenia i dochodzenia do czegoś nowego, niezwykłego, a często wspólnego rozwiązania. Sam efekt artystyczny nie jest tak ważny, co wkład pracy, starania, wysiłek, zaangażowanie i strona emocjonalna oraz treść i tematyka pracy. Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne Ruch Rozwijający Weroniki Sherborne znajduje zastosowanie przede wszystkim w pracy z dziećmi z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego. Zajęcia prowadzone tą metodą zbliżają dzieci do siebie, ułatwiają nawiązanie przyjaznych kontaktów niewerbalnych poprawia komunikację dziecka z otoczeniem, uaktywniając,,język ciała i ruchu. Program terapii Weroniki Sherborne nastawiony jest na rozwijanie poprzez odpowiednie ćwiczenia i zabawy ruchowe takich cech jak: poczucie bezpieczeństwa, odpowiedzialności, wrażliwości, umiejętności nawiązywania kontaktu z drugą osobą. Metoda może przyczynić się do rozwoju dzieci w dwóch ważnych dziedzinach w wykształcaniu obrazu samego siebie oraz nawiązywaniu kontaktów społecznych. Dzieci podczas sesji ruchowych koncentrują się na wykonywanych ćwiczeniach i są świadome tego co dzieje się z ich ciałem, w ten sposób uczą się na własnych doświadczeniach ruchowych. Weronika Sherborne nazywa to słuchaniem własnego ciała. Warunkiem prowadzenia terapii jest zabawowa, radosna atmosfera. Metoda Marianny i Kristophera Knill - Programy Aktywności, Świadomości Ciała, Kontakt i Komunikacja Metoda Marianny i Kristophera Knill jest skuteczną terapią w pracy z dziećmi o różnym poziomie rozwoju intelektualnego, z różnymi rodzajami niepełnosprawności fizycznej, w pracy z osobami autystycznymi czy z uszkodzonym wzrokiem lub słuchem. Przez pracę z ciałem możliwe jest nawiązanie kontaktu interpersonalnego i stworzenia więzi emocjonalnych z drugą osobą. Poprzez dotyk i naśladowanie dziecko poznaje własne ciało i buduje obraz samego siebie. W tej terapii istotną rolę odgrywa nowatorska muzyka każdy ruch dziecka wspierany jest przez specjalny akompaniament muzyczny, który wprowadza strukturę porządkującą przebieg 3 / 8
zajęć, określa ramy czasowe całej sesji, jak i wszystkich jej składowych. Cele programów: - wywołanie ukierunkowanej uwagi dziecka, - kształtują świadomość ciała dziecka, - doskonalą orientację w schemacie ciała, znajomość poszczególnych części ciała ręce, kolana, palce itd. - rozwijają sprawności manualne rozmachowe - precyzyjne ruchy rąk i palców. Terapia Behawioralna Terapia behawioralna jest jedną z wielu metod postępowania terapeutycznego w przypadku autyzmu dziecięcego. Głównymi celami terapii behawioralnej są: 1. Zwiększenie ilości zachowań, które są deficytowe. Zachowania deficytowe są to te zachowania, które uważa się za normalne i pożądane u dziecka w pewnym wieku, a które u danego dziecka występują zbyt rzadko lub nie występują wcale (np. prawidłowa mowa, okazywanie uczuć, zabawa tematyczna). Zadaniem terapeuty behawioralnego jest kształtowanie u dziecka jak największej liczby zachowań adaptacyjnych, które rozwiną jego niezależność i umożliwią mu efektywne funkcjonowanie w środowisku. 2. Redukowanie zachowań niepożądanych. Do zachowań niepożądanych zaliczane jest zachowanie wpływające negatywnie na proces 4 / 8
uczenia się. Redukowanie zachowań niepożądanych dotyczy takich czynności jak: zachowania destrukcyjne, zachowania agresywne i autoagresywne, zachowania autostymulacyjne, zachowania rytualistyczne, zachowania zakłócające, odmawianie jedzenia, nieprawidłowe reakcje emocjonalne, nieprawidłowa mowa. Praca nad eliminowaniem zachowań niepożądanych jest najtrudniejszym, ale zarazem i najważniejszym obszarem terapii. Jest niezbędna, aby dziecko osiągnęło gotowość do podjęcia nauki. 3. Generalizowanie i utrzymywanie efektów terapii. Trzecim, bardzo ważnym celem terapii behawioralnej jest generalizacja i utrzymanie efektów terapii w czasie. Jest to najważniejszy etap w procesie nauczania. Musimy mieć świadomość, że nawet najlepiej wyuczone umiejętności mogą nigdy nie wystąpić w życiu codziennym. Pojawia się zatem problem przeniesienia nowo nabytych umiejętności w środowisko naturalne. Ważne jest również uczenie okazjonalne, czyli aranżowanie sytuacji uczenia się w sytuacji codziennej aktywności dziecka. Terapia behawioralna opiera się na kilku podstawowych zasadach, których przestrzeganie gwarantuje osiągnięcie sukcesu w pracy z dzieckiem. Są to: - zasada małych kroków, - zasada stopniowania trudności, - zasada stosowania wzmocnień. Metoda audytywno-werbalna Twórcą metody jest Susann Schmidt-Giovannini, pedagog pracujący z dziećmi z wadą słuchu. W tej metodzie wykorzystuje się w procesie kształcenia mowy ustnej głównie drogę słuchową (z wykorzystaniem aparatów słuchowych lub bez nich). Rewalidacja opiera się na wczesnym wychowaniu słuchowym i treningu słuchowym. Wykorzystuje się maksymalnie posiadane przez dziecko resztki słuchu, a także mowę w jej formie dźwiękowej i graficznej. Metoda ta należy do metod oralnych. Terapia metodą audytywno-werbalną zalecana jest już od samego początku życia dziecka. Biorą w niej udział pedagog terapeuta, dziecko i rodzice. Metoda audytywno-werbalna oznacza naukę mowy na drodze słuchowej wg zasady słuchaj i patrz. Metoda zakłada konieczność stymulacji resztek słuchu dziecka niedosłyszącego w celu 5 / 8
naturalnego rozwinięcia mowy. Dokonuje się to poprzez rozbudzenie w dziecku zainteresowania światem dźwięków, poznawanie różnych cech dźwięków i rozpoznawanie mowy na drodze słuchowej. Uwrażliwianie dziecka na dźwięki płynące z otoczenia odbywa się nie tylko w sytuacji zadaniowej, ale przede wszystkim w różnych sytuacjach życia codziennego. Takie nauczanie należy rozpocząć od urodzenia, kontynuując je w przedszkolu i szkole. Zdaniem S.Schmidt - Giovannini, każdą czynność, spostrzeżenie i wydarzenie należy przekształcać w mowę. Nie może to być jednak mowa zdeformowana. Wykorzystując tę metodę dajemy dziecku szansę wychowywania się w środowisku rodzinnym, wśród słyszących rówieśników, uczęszczania do przedszkola masowego i szkoły masowej względnie integracyjnej, co daje możliwość niezależności i uczestnictwa w społeczeństwie ludzi słyszących. Metoda Integracji Sensorycznej Stymulacja polisensoryczna w Sali Doświadczania Świata Czym jest Integracja Sensoryczna (SI) - zmysły są kanałami, poprzez które odbieramy informacje ze świata zewnętrznego, czyli bodźce. Informacje te są następnie przekazywane poprzez układ nerwowy do mózgu. Ten z kolei odpowiednio je interpretuje i pozwala nam na nie odpowiedzieć, zareagować. Kiedy wszystkie te procesy zachodzą w sposób prawidłowy, mówimy wówczas o integracji sensorycznej. U zdrowego człowieka wszystkie zmysły, czyli wzrok, słuch, dotyk, węch i smak, a także zmysł równowagi (przedsionkowy) oraz zmysł czucia głębokiego (propriocepcja) funkcjonują prawidłowo. Jeśli jednak pojawią się nieprawidłowości w działaniu któregokolwiek z wymienionych układów sensorycznych, mogą wystąpić zaburzenia takie jak: - trudności w nauczeniu się nowych umiejętności (np. jazda na rowerze), - trudności w wykonywaniu czynności precyzyjnych (np. pisanie, cięcie, rysowanie, nawlekanie), - trudności z opanowaniem zdolności pisania oraz czytania, - niewłaściwe napięcie mięśniowe, - trudności w koncentracji uwagi, - unikanie lub nadmierna chęć zabaw na huśtawkach, karuzelach, zjeżdżalniach itp., - unikanie zatłoczonych miejsc, - nadwrażliwość na hałas i światło, - nadmierna ruchliwość, - niezgrabność ruchowa, - nadwrażliwość na dotyk, która objawia się m.in. unikaniem zabaw plasteliną, zabawą w piasku, noszeniem niektórych ubrań, - unikanie niektórych smaków, - unikanie obcinania paznokci i włosów. 6 / 8
Metoda Integracji Sensorycznej jest bardzo interesująca dla dziecka, pozwala na wszechstronny rozwój oraz całkowicie pochłania jego aktywność, gdyż ma charakter wesołej zabawy ruchowej. Podczas tej zabawy dostarczane są dziecku takie bodźce, których najbardziej potrzebuje jego system nerwowy (co wiemy z diagnozy, kwestionariuszy wypełnianych przez rodziców/opiekunów, z dokumentacji specjalistycznej). Dzięki niej dziecko nabywa niezbędnych umiejętności ułatwiających orientację w otaczającym go świecie. Pamiętajmy jednak, że podczas terapii, dzieci nie uczy się konkretnych umiejętności, lecz poprawiając integrację sensoryczną wzmacniane są procesy nerwowe leżące u ich podstaw. Konkretne zdolności pojawiają się w sposób naturalny, jako konsekwencja poprawy funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Metoda E. Gruszczyk Kolczyńskiej i Ewy Zielińskiej Dziecięca matematyka Edukacja matematyczna według propozycji E. Gruszczyk-Kolczyńskiej sprzyja stymulowaniu uzdolnień matematycznych u dzieci, a także dobrze przygotowuje je do nauki matematyki w szkole. Program edukacji matematycznej E. Gruszczyk-Kolczyńskiej ujmuje 12 kręgów tematycznych, które należy realizować w podanej kolejności, uwzględniając stopniowanie trudności i prawidłowości rozwoju dziecka: 1. Orientacja przestrzenna, czyli kształtowanie umiejętności, które pozwolą dziecku dobrze orientować się w przestrzeni i rozmawiać o tym, co się wokół niego dzieje. 2. Rytmy rozwijają umiejętność skupiania uwagi na prawidłowościach i korzystania z nich w różnych sytuacjach; potrzebne są przy nabywaniu umiejętności liczenia i rozumienia sensu mierzenia. 3. Kształtowanie umiejętności liczenia oraz dodawania i odejmowania - obejmuje proces począwszy od liczenia konkretnych przedmiotów przez liczenie na palcach do liczenia w pamięci. 4. Wspomaganie rozwoju operacyjnego rozumowania, którego celem jest przygotowanie dziecka do zrozumienia pojęcia liczby naturalnej (zbiory). 5. Rozwijanie umiejętności mierzenia długości w zakresie dostępnym 6-latkom (1 cm, 1 m, 1 km, stopa, kroki, łokieć, dłoń, patyk, sznurek, miara). 6. Klasyfikacja czyli wspomaganie rozwoju czynności umysłowych potrzebnych do tworzenia pojęć (wprowadzenie dzieci do zadań o zbiorach i ich elementach segregowanie). 7. Układanie i rozwiązywanie zadań arytmetycznych doskonalenie umiejętności rachunkowych dzieci. 8. Zapoznanie dzieci z wagą i sensem ważenia (ważymy lalki, piłki, misia i inne zabawki), używamy terminu ciężar. 9. Mierzenie płynów pomaga dzieciom zrozumieć pojęcia: mniej więcej. 7 / 8
10. Intuicje geometryczne - kształtowanie pojęć geometrycznych dziecko konstruuje w swoim umyśle pojęcia: figury, układanie szlaczków, lustrzane odbicia figur. 11. Konstruowanie gier przez dzieci hartuje odporność emocjonalną i rozwija zdolności do wysiłku umysłowego: gry opowiadania, gry z czynnościami matematycznymi (doliczania, odliczanie). 12. Zapisywanie czynności matematycznych znakami (<, >, =,+,-). Wszystkie wymienione wyżej kręgi tematyczne trzeba zrealizować w podanej kolejności, gdyż uwzględnia ona nie tylko stopniowanie trudności, ale także prawidłowości rozwoju dziecka. Metody pracy twórczej stosowane w programie edukacyjnym DI - Oczyma Wyobraźni: Wyzwania Na Już oraz Wyzwania Drużynowych Wyzwania Na Już Uczą dzieci radzenia sobie z nieoczekiwanymi sytuacjami, stymulują wyobraźnię, angażują do błyskotliwego i innowacyjnego rozwiązywania wyzwań, sprawdzają umiejętność szybkiego myślenia na zawołanie, tu i teraz, często przy deficycie czasu oraz środków. Stosuje się pięć typów wyzwań Na Już : teatralne, techniczne, techniczno-teatralne, komunikacyjne oraz logiczne. Wyzwania Drużynowe To dokładnie obmyślane łamigłówki, które rzucają wyzwanie uczestnikom poprzez celowe stymulowanie zmysłów, których używamy do nauki. Uczą umiejętności rozwiązywania zadań długofalowych, z odległym celem. Są realizowane metodą projektu. Uczestnicy całkowicie samodzielnie (bez pomocy trenera) dochodzą do rozwiązania łamigłówki, tworząc przy tym scenariusz krótkiego występu, przygotowując scenografię, stroje, spełniając specyficzne wymagania stawiane w zadaniu, w efekcie stając się twórcą totalnym: aktorem, reżyserem, scenografem, scenarzystą, twórcą i realizatorem wszystkich pomysłów. 8 / 8