ROK AKADEMICKI 2009/2010 Tryb studiów Studia stacjonarne/studia niestacjonarne Kod 5.9/2/106 Nazwa Autorzy ścieżki Rok Semestr DIAGNOZA, WSPARCIE I TERAPIA OSÓB Z RODZIN DYSFUNKCYJNYCH dr Agnieszka Widera-Wysoczańska kierownik dr Hanna Makowska, dr Iwona Krosny-Wekselberg, mgr Beata Grabińska V 9 (łączone studia dzienne i wieczorowe, zajęcia będą odbywać się w trybie studiów dziennych) Liczba godzin 165 Forma zajęć Tematyka zajęć i prowadzący wykład, konwersatoria, seminarium z elementami warsztatu, zajęcia terenowe Dysfunkcje i przemoc w rodzinie (15 godz.) wykład dr Agnieszka Widera-Wysoczańska Uzależnienie i współuzależnienie (45 godz.) - konwersatorium Uzależnienie od środków psychoaktywnych (30 godz.) dr Hanna Makowska Współuzależnienie (15 godz.) dr Hanna Makowska Diagnoza i terapia wobec dzieci i dorosłych (30 godz.) warsztat (2 grupy) dr Agnieszka Widera Wysoczańska O sztuce wychowania (15 godz.) konwersatorium dr Iwona Krosny-Wekselberg Mechanizmy postępowania sprawcy w rodzinie (30 godz.) zajęcia terenowe mgr Beata Grabińska Diagnoza psychologiczna (30 godz.) studium przypadku dr Agnieszka Widera-Wysoczańska Wymagania wstępne Założenia i cele ukończony semestr 8, zainteresowanie psychologią kliniczną, diagnozą i psychoterapią prezentacja podstaw teoretycznych służących diagnozie, analizie i interpretacji osób dorosłych, które doznały złożonych urazów chronicznych w dzieciństwie, przygotowanie studentów do dokonania psychologicznej diagnozy osoby z rodziny dysfunkcjonalnej (PTSD proste i złożone, DESNOS), przygotowanie studentów do przeprowadzania rozpoznania mechanizmów, 1
typów i objawów dysfunkcji w rodzinie z przemocą emocjonalną, seksualną, fizyczną, uzależnieniem (alkohol, narkotyki), współuzależnieniem, rozpoznanie psychospołecznych czynników uzależniania się od alkoholu i funkcjonowania człowieka uzależnionego oraz osób pozostających pod jego wpływem, metody diagnozy, mechanizmy i metody terapii, rozpoznawanie mechanizmów funkcjonowania sprawcy przemocy seksualnej (przebywających w zakładzie karnym), nauka analizy funkcjonowania dzieci i dorosłych - rodziców style wychowania, z rodziny dysfunkcjonalnej, przygotowanie studentów do pełnienia roli doradcy rodzinnego w sytuacji doświadczenia przez rodziców problemów wychowawczych, poznanie form pomocy psychologicznej (interwencja, edukacja, samopomoc, wsparcie, terapia) dla osób (dzieci i dorosłych) pochodzących z rodziny o określonym typie dysfunkcji. Formy 15 godzinny wykład kończy się zaliczeniem na zal na podstawie obecności. Zagadnienia wykładu będą obowiązywały na egzaminie końcowym. zajęcia Diagnoza psychologiczna to przede wszystkim samodzielna praca studenta pod kierunkiem prowadzącego przedmiot. Polega na przeprowadzeniu pełnego badania diagnostycznego z wykorzystaniem metod i sposobów pracy z osobą, poznanych na innych zajęciach ścieżki oraz opracowaniu wyników wraz z sugestiami diagnostycznymi i do dalszej pracy (terapeutycznej, rozwoju zawodowego itp.). Ostateczny termin oddania pracy pisemnej co najmniej dwa tygodnie przed końcem semestru, aby student mógł uzyskać zaliczenie zgodnie z obowiązującą na UWr organizacją roku akademickiego. każdy blok zajęć kończy się zaliczeniem na ocenę na podstawie warunków opisanych w syllabusach. Jeżeli na blok składa się kilka zajęć w indeksie obok nazwy student wpisuje wszystkie osoby prowadzące zajęcia. Oceną końcową jest średnia z uzyskanych przez studenta ocen cząstkowych, którą wpisuje wyznaczony prowadzący. Nie zaliczenie jednych zajęć z bloku oznacza nie zaliczenie całego bloku. Brak jednego z bloków oznacza niedopuszczenie do egzaminu końcowego. egzamin pisemny obejmujący wiadomości z treści programowych z całej ścieżki Warunki ECTS obecność obowiązkowa; zwolnienie lekarskie w przypadku nieobecności; zaliczenie nieobecności przed kolejnymi zajęciami w godzinach konsultacji prowadzącego aktywność znajomość literatury przygotowywanie zadań domowych pozytywne zaliczenie prac cząstkowych obejmujących wiadomości z poszczególnych tematów pozytywne zaliczenie testu pisemnego obejmującego wiadomości z treści programowych całej ścieżki 16 punktów (oceny) + 5 punktów (egzamin) 2
ROK AKADEMICKI 2009/2010 Tryb studiów Studia stacjonarne Kod 106 Nazwa Autor programu Rok DYSFUNKCJE I PRZEMOC W RODZINIE dr Agnieszka Widera-Wysoczańska V Semestr 9 Liczba godzin 15 Forma zajęć Prowadzący Wymagania wstępne Wykład dr Agnieszka Widera-Wysoczańska Ukończony IV rok Założenia i cele W pracy psychologa niezbędna jest umiejętność rozpoznawania mechanizmów rządzących rodziną funkcjonalną i dysfunkcjonalną, czynników ryzyka wskazujących na prawdopodobieństwo występowania danego typu dysfunkcji, wpływu typu dysfunkcji na rozwój jej członków, konsekwencji ponoszonych przez te osoby (dzieci, dorosłych) w sferze emocjonalnej, intelektualnej, somatycznej, społecznej. Formy Warunki ECTS Zaliczenie aktywność, znajomość danych z wykładu i literatury, obecność (zwolnienie lekarskie w przypadku nieobecności, zaliczenie nieobecności w ciągu dwóch tygodni w trakcie konsultacji prowadzącego), 15 godzinny wykład kończy się zaliczeniem na zal na podstawie obecności, zagadnienia wykładu będą obowiązywały na egzaminie końcowym Wybierz element. Treści programowe: 1. Złożony uraz chroniczny vs uraz prosty. 2. Psychologiczne koncepcje dysfunkcji w rodzinie. 3. Mechanizmy dysfunkcji w rodzinie z przemocą emocjonalną i nadopiekuńczoością, 4. Mechanizmy dysfunkcji w rodzinie z przemocą fizyczną, seksualną, 5. Mechanizmy dysfunkcji w rodzinie z przemocą alkoholową. 6. Mężczyźni i kobiety jako sprawcy przemocy w rodzinie. 7. Zasady postępowania psychologicznego. 3
Literatura obowiązkowa Browne, K., Herbert, M. (1999). Zapobieganie przemocy w rodzinie. Warszawa: WSiP Herman, J. (2000). Przemoc. Uraz psychiczny i powrót do równowagi. Gdańsk: GWP. Pospiszyl I. (1994). Przemoc w rodzinie. Warszawa: WSiP Widera Wysoczańska A. (1998). Ten straszny bliski. Charaktery, 3 Widera Wysoczańska A. (2005). Zaburzone rodzicielstwo jako konsekwencja kazirodztwa doznanego w dzieciństwie. Przegląd Psychologiczny, 3. Widera Wysoczańska A. (2006). Reakcje matek na ujawnienie przemocy seksualnej i postępowanie psychologiczne. W: Klebaniuk, J. (red.) Człowiek wobec masowych zjawisk społecznych, s. 393 409.\ 4
ROK AKADEMICKI 2009/2010 Tryb studiów Studia stacjonarne Kod 106 Nazwa Autor programu Rok dr Hanna Makowska V UZALEŻNIENIE I WSPÓLUZALEŻNIENIE Semestr 9 Liczba godzin 30 Forma zajęć Prowadzący Wymagania wstępne Konwersatorium dr Ryszard Poprawa Ukończony IV rok Założenia i cele Wprowadzenie w psychologiczną problematyką uzależniania się i funkcjonowania człowieka uzależnionego oraz osób pozostających pod jego wpływem. Formy Warunki ECTS Kolokwium obecność i aktywność pozytywna ocena z testu Wybierz element. Treści programowe: 1. Rozpoznanie uzależnienia. Kryteria i metody diagnozy. 2. Etiologia, psychospołeczne mechanizmy uzależniania się. 3. Psychospołeczne uwarunkowania alkoholizowania się dzieci i młodzieży. 4. Analiza psychologicznych mechanizmów funkcjonowania człowieka uzależnionego. 5. Zaburzenia psychiczne związane z uzależnieniem od alkoholu. 6. Psychologiczna analiza funkcjonowania w rodzinie z problemem uzależnienia (współuzależnienie, dzieci w rodzinie alkoholowej, DDA). 7. Metody terapii i pomocy psychologicznej osobą uzależnionym oraz rodzinie. 5
Literatura obowiązkowa Literatura uzupełniająca Baumeister R.F., Heatherton T.F., Tice D.M. (2000). Utrata kontroli. Warszawa: PARPA. Cierpiałkowska L. (2000). Alkoholizm. Przyczyny leczenie profilaktyka. Poznao: Wydawnictwo Naukowe UAM. Jellinek E. (1993). Stadia nałogu alkoholowego, w: Dodziuk A.(red.). Wybrane spojrzenia na alkoholizm i jego leczenie. Warszawa: IPZiT. Mellibruda J. (1998). Psychologiczne mechanizmy uzależnienia i koncepcje psychoterapii. Przegląd Psychologiczny, 41, 3/4, 13-59. Mellibruda J., Sobolewska Z. (1998). Koncepcje współuzależnienia i strategie terapeutyczne. Przegląd Psychologiczny, 41, 3/4, 71-81. Poprawa R. (2001). Psychospołeczne uwarunkowania używania i nadużywania alkoholu przez dorastających, w: R.Poprawa (red.), Psychologiczna analiza wybranych problemów funkcjonowania społecznego młodzieży. Wrocław: Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Robinson B.E. (1998). Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholików. Warszawa: PARPA. Volpicelli J.R. (1994). Zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych, w: D.L.Rosenhan, M.E.P.Seligman, Psychopatologia, (t.ii). Warszawa: PTP (roz. 14, s.51-103). Bradshaw J. (1994). Zrozumied rodzinę. Warszawa: IPZiT. Kinney J., Leaton G. (1996). Zrozumied alkohol. Warszawa: PARPA. Poprawa R. (1998). Zarys psychologicznej koncepcji używania alkoholu jako sposobu radzenia sobie ze stresem. Przegląd Psychologiczny, 41, 3/4, 61-70. Wegscheider-Cruse S. (2000). Nowa szansa. Nadzieja dla rodziny alkoholowej. Warszawa: IPZ, PTP. Woititz J.G. (1992). Małżeostwo na lodzie. Warszawa: IPZiT. 6
ROK AKADEMICKI 2009/2010 Tryb studiów Studia stacjonarne Kod 106 Nazwa WSPÓŁUZALEŻNIENIE Autor programu Rok dr Hanna Makowska V Semestr 9 Liczba godzin 15 Forma zajęć Prowadzący Wymagania wstępne Założenia i cele Formy Warunki ECTS Konwersatorium dr Hanna Makowska Ukończony IV rok zapoznanie studentów z problemami rodziny współuzależnionej Omówienie problematyki dzieci wzrastających w rodzinie współuzależnionej i sposobów ich adaptacji do sytuacji rodzinnej zarysowanie programu pomocy psychologicznej dla rodzin współuzależnionych Kolokwium obecność i aktywność na zajęciach znajomość literatury pozytywna ocena z testu wiadomości Wybierz element. Treści programowe: 1. Współuzależnienie - definicje, charakterystyka zjawiska. 2. Rodzina współuzależniona - struktura rodziny, wzorce relacji rodzinnych, wstyd, bezradność i zaprzeczanie. 3. Sposoby przystosowania się dzieci do życia w rodzinie współuzależnionej. 4. Interwencja - konstruktywna próba wpływu na osobę uzależnioną. 5. Terapia rodzin współuzależnionych. Grupy samopomocowe - program Dwunastu Kroków w terapii partnerów osób uzależnionych - ruch Al - Anon. 6, 7. Dorosłe dzieci alkoholików - problematyka tożsamości i związków w dorosłym życiu. 7
Literatura obowiązkowa Beattie M. (1994). Koniec współuzależnienia. Poznań: Media Rodzina of Poznań. Bradshaw J. (1994). Zrozumieć rodzinę. Warszawa: IPZiT. Gaś Z., B. (1997). Rodzina a uzależnienia. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej. Johnson V.E. (1994). Interwencja. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii. Jona I. (1997). Zespół stresu pourazowego dorosłych dzieci alkoholików, w: D. Kubacka Jasiecka, A. Lipowska Teutsch (red.). Oblicza kryzysu psychologicznego i pracy interwencyjnej. Kraków: Wydawnictwo ALL. Kinney J. Leaton, G. (1996). Zrozumieć alkohol. Warszawa: PARPA. Pospiszyl I. (1994). Przemoc w rodzinie. Warszawa: WSiP. Wegscheider Cruse S. (2000). Nowa szansa. Warszawa. Woititz J.G. (1992). Dorosłe Dzieci Alkoholików. Warszawa: IPZiT. Woititz J.G. (2000). Lęk przed bliskością. Gdańsk: GWP. 8
ROK AKADEMICKI 2009/2010 Tryb studiów Studia stacjonarne Kod 106 Nazwa Autor programu Rok DIAGNOZA I TERAPIA WOBEC DZIECI I DOROSŁYCH Z RODZIN DYSFUNKCYJNYCH dr Agnieszka Widera-Wysoczańska V Semestr 9 Liczba godzin 30 Forma zajęć Prowadzący Wymagania wstępne Założenia i cele Zajęcia warsztatowe dr Agnieszka Widera-Wysoczańska Ukończony IV rok nauka diagnozy osoby i rodziny z różnym typem dysfunkcji poprzez obserwację i wywiad; rozpoznawanie czynników ryzyka w rodzinie i środowisku i nauka planowania procesu postępowania psychologicznego w zależności od problemów wynikających z urazów doznanych w dzieciństwie, nauka rozmów profilaktycznych z dzieckiem o sprawach intymnych i pilnowaniu granic. Formy Warunki ECTS Praca pisemna aktywność znajomość treści merytorycznych z seminarium i podanej literatury odrabianie zdań domowych pozytywna ocena z pracy pisemnej prezentowanej na zajęciach: objawy czynniki ryzyka obecności zwolnienie lekarskie w przypadku nieobecności zaliczenie nieobecności w ciągu dwóch tygodni w trakcie konsultacji prowadzącego Wybierz element. Treści programowe: 1. Nauka diagnozowanie objawów niespecyficznych: PTSD proste i złożone i DESNOS. 2. Nauka diagnozowania objawów specyficznych poprzez life span u osób pochodzących z różnych rodzin dysfunkcyjnych oraz czynników ryzyka w rodzinie: 9
diagnozy czynników ryzyka wystąpienia dysfunkcji w rodzinach, diagnozy zasad i ról w rodzinie, diagnozy postaw rodzicielskich, diagnozy mechanizmów wyparcia, diagnozy konsekwencji natychmiastowych i długoterminowych u dzieci, młodzieży i dorosłych. 3. Prezentacja i diagnozowanie przypadków (nagranie na taśmie). 4. Planowanie postępowania terapeutycznego. Literatura obowiązkowa Literatura uzupełniająca Dudek, B. (2003). Zaburzenia po stresie traumatycznym. Gdańsk: GWP. Bradshaw J. (1994). Zrozumieć rodzinę. Warszawa: IPZiT. Bryant, R., Harvey, A. (2003). Zespół ostrego stresu. Warszawa: PWN. Herman, J. (2000). Przemoc. Uraz psychiczny i powrót do równowagi. Gdańsk: GWP. Wallon Ph. (1993). Rysunek dziecka. Warszawa: WSiP Widera Wysoczańska A. (2006), The influenceof Chronic Trauma Experienced in Childhood on Women s Health. W: Kuczyńska, A. (red.), Understanding Sex and Gender, 303 32, Wrocław: ATUT. Lew-Starowicz (1990). Przemoc seksualna. Warszawa: WL Penfold, R. (2007). Kochać zbyt mocno. Warszawa: Nowa Proza. Wills-Brandon C. (1994). Jak mówić NIE i budować udane związki. Gdańsk:ATEXT Widera Wysoczańska A. (2002), Zdrowotne konsekwencje chronicznego urazu doznanego w dzieciństwie, w: G. Dolińska-Zygmunt (red.). Podstawy Psychologii Zdrowia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Widera-Wysoczańska A. (1999). Proces zdrowienia osób, które doznały urazu w dzieciństwie. W: L. Gapik (red.). Postępy Psychoterapii. Wybrane zagadnienia teoretyczne. Tom II. S. 102-113. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Poznańskiego. Widera-Wysoczańska A. (2006). Incest risk factors in the family: a Qualitative Study. Polish Journal of Applied Psychology, 1, 7 29. Widera-Wysoczańska A. (2007). Psychoterapia integracyjna dla osób po urazie chronicznym, Przegląd Terapeutyczny, 1 (czasopismo internetowe, www.ptt-terapia). 10
ROK AKADEMICKI 2009/2010 Tryb studiów Studia stacjonarne Kod 106 Nazwa Autor programu Rok dr Iwona Krosny-Wekselberg V O SZTUCE WYCHOWANIA Semestr 9 Liczba godzin 15 Forma zajęć Prowadzący Wymagania wstępne Założenia i cele Formy Warunki ECTS Konwersatorium dr Iwona Krosny-Wekselberg Ukończony IV rok przygotowanie studentów do pełnienia roli doradcy rodzinnego w sytuacji doświadczanych przez rodziców problemów wychowawczych ustalenie specyfiki roli współczesnego rodzica, przyczyn jej rozchwiania, np. poprzez analizę treści i funkcji prywatnych koncepcji wychowania, rozwoju i natury ludzkiej dostarczenie kryteriów do oceny przebiegu i efektów interakcji wychowawczej sprzyjającej prawidłowemu rozwojowi dziecka w świetle doświadczeo terapeutycznych i dyscypliny badao zwanej psychologią pozytywną Kolokwium obecność i aktywność ocena z kolokwium Wybierz element. Treści programowe 1. Sytuacyjne i osobowościowe uwarunkowania pełnienia ról rodzicielskich. 2. Przyczyny i rodzaje błędów w wychowywaniu dzieci. 3. Dylematy współczesnego rodzica: źródła, funkcje i treści sztywnych koncepcji wychowawczych a przyczyny i konsekwencje koncepcji niesprecyzowanych oraz chwiejnych. 4. Ustalenie typowych pytań charakterystycznych dla osób mających problemy wychowawcze oraz wypracowanie możliwych na nie wypowiedzi. 11
Literatura obowiązkowa Eichelberger W. (1994). Jak wychować szczęśliwe dzieci. Warszawa: Intra Eichelberger W., Samson A. (2003). Dobra miłość. Warszawa: Dom Wydawniczy Ego Nowak Dziemianowicz M. (2002). Doświadczania rodzinne w narracjach. Wrocław: Wydawnictwo UWr Woititz J.G. (2001). Jak stworzyć dziecku wymarzone dzieciństwo. Gdańsk: GWP 12
ROK AKADEMICKI 2009/2010 Tryb studiów Studia stacjonarne Kod 106 Nazwa Autor programu Rok MECHANIZMY POSTĘPOWANIA SPRAWCY PRZEMOCY w RODZINIE mgr Beata Grabińska V Semestr 9 Liczba godzin 15 Forma zajęć Prowadzący Wymagania wstępne Założenia i cele Formy Warunki ECTS Konwersatorium mgr Beata Grabińska Ukończony IV rok Zdobycie wiedzy o manipulacjach sprawców przemocy oraz o postępowaniu z nimi w kontakcie psychoterapeutycznym: pierwszy kontakt ze sprawcą przemocy kontrakt ze sprawcą przemocy postępowanie psychoterapeutyczne Kolokwium obecność obowiązkowa; aktywność znajomość literatury pozytywna ocena z kolokwium Wybierz element. Treści programowe 1. Analiza mechanizmów funkcjonowania sprawców przemocy fizycznej, emocjonalnej i seksualnej. 2.Analiza mechanizmów zaprzeczania sprawców przemocy fizycznej, emocjonalnej i seksualnej. 3.Historia życia sprawcy przemocy. 4.Aktualne relacje sprawcy przemocy w rodzinie. 5.Zasady psychologicznego postępowania ze sprawcą przemocy. 6.Psychologiczne formy oddziaływania na sprawcę przemocy. 7.Metody edukacyjno terapeutyczne stosowane wobec sprawców przemocy w Zakładach Karnych. 13
8. Diagnostyczna rozmowa indywidualna ze sprawcą przemocy w oparciu o kwestionariusze. Literatura obowiązkowa Baisert M. (2004)Kazirodztwo- rodzice w roli sprawców, Warszawa: Scholar Salter A. (2003) Pokonywanie traumy,poznań: Media Rodzina Salter A. (2005) Drapieżcy, Poznań: Media Rodzina Widera - Wysoczańska, A. (2000) Okrutny mistrz manipulacji. Problemy alkoholizmu. 1. Herman J.L. (1999). Przemoc. Uraz psychiczny i powrót do równowagi. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 14