PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNEJ

Transkrypt

1 PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOLNEJ 1

2 1. UWAGI WSTĘPNE Tworzeniu Programu profilaktyki szkolnej towarzyszyło przekonanie, Ŝe: Profilaktyka jest ochroną człowieka przed zagroŝeniami i reagowaniem na nie. Obejmuje eliminację lub redukcję czynników ryzyka oraz wzmacnianie czynników chroniących. Szkoła jest miejscem realizacji profilaktyki pierwszorzędowej, skierowanej do grupy niskiego ryzyka. Profilaktyka pierwszorzędowa polega na promowaniu zdrowego stylu Ŝycia i zapobieganiu zagroŝeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wymogami Ŝycia. Jej celem jest opóźnianie inicjacji lub zachęcanie do abstynencji. Program profilaktyki szkolnej to ogół działań chroniących młodzieŝ przed zakłóceniami w rozwoju i interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagroŝeń. Program profilaktyki szkolnej realizowany będzie w trakcie lekcji i na zajęciach pozalekcyjnych. Rada Pedagogiczna 2. ZADANIA PODMIOTÓW SZKOŁY Określa zadania w zakresie profilaktyki. Diagnozuje sytuację wychowawczą szkoły. Dokonuje analizy działalności profilaktycznej. Nauczyciele Współpracują z wychowawcami klas w realizacji zadań profilaktycznych. Wykonują zalecenia zawarte w orzeczeniach wydanych przez PPP. Doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. Wychowawca klasy Integruje zespół klasowy. Dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie. WyposaŜa uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Realizuje zadania w zakresie profilaktyki we współpracy z rodzicami uczniów. Rozpoznaje indywidualne potrzeby wychowawcze uczniów. 2

3 Wicedyrektor Monitoruje pracę nauczycieli i wychowawców klas oraz pedagoga w zakresie profilaktyki. Diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki. Współpracuje z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z zakresu profilaktyki.. Inicjuje i organizuje przedsięwzięcia określone w Programie szkolnej profilaktyki. Pedagog i psycholog szkoły Rozpoznaje indywidualne potrzeby wychowawcze uczniów oraz analizuje przyczyny niepowodzeń szkolnych. Określa formy i sposoby udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb. Organizuje i prowadzi róŝne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli. Wspiera działania opiekuńczo-wychowawcze nauczycieli, wynikające z Programu profilaktyki szkolnej. Pielęgniarka Dba o zdrowie i bezpieczeństwo uczniów. Organizuje akcje promujące zdrowy styl Ŝycia. Współpracuje z nauczycielami i wychowawcami realizując zadania programu profilaktycznego. Rada Rodziców Opiniuje Program profilaktyki szkolnej. Analizuje opinie rodziców na temat profilaktyki. Współpracuje z Radą Pedagogiczną, wicedyrektorem, Samorządem Uczniowskim. Wspiera działalność opiekuńczo-wychowawczą nauczycieli. Rodzice Przedstawiają Radzie Rodziców opinie na temat profilaktyki. Korzystają z pomocy i wsparcia ze strony pedagoga i szkolnej słuŝby zdrowia w zakresie profilaktyki. Wnioskują do odpowiednich organów i instytucji w sprawach kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych. Organ prowadzący Urząd Gminy Decyduje o zatrudnianiu i wymiarze czasu pracy pedagoga, psychologa, logopedy. Współuczestniczy w wyposaŝaniu szkoły w pomoce dydaktyczne, środki niezbędne do realizacji Programu. 3

4 3. ZASADY ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH PoniŜsze zasady sformułowano na podstawie projektu Standardów jakości pierwszorzędowych programów profilaktycznych realizowanych w szkole i placówce oświatowej, autorstwa Krzysztofa A. Wojcieszke i Joanny Szymańskiej. NaleŜą do nich: Bezpieczeństwo uczestników Respektowanie podmiotowości uczestników. Poszanowanie ich godności i indywidualności. Ochrona prywatności i zapewnienie dyskrecji. Uwzględnianie wieku i poziomu rozwoju uczestników. Uwzględnianie systemu wartości i stopnia wraŝliwości uczestników. Niestosowanie technik, które naruszają mechanizmy obronne osobowości (terapeutycznych, psychomanipulacyjnych). Realizatorzy działań profilaktycznych powinni posiadać przygotowanie pedagogiczne. Adekwatność oddziaływań Działania profilaktyczne powinny być maksymalnie dostosowane do potrzeb i problemów odbiorców oraz mieć wyraźnie określonego adresata. Skuteczność Działania powinny być zgodne z aktualnym stanem wiedzy z dziedziny, której dotyczą. Działania powinny wykorzystywać wiedzę dotyczącą sprawdzonych strategii, form i metod oddziaływania. Działania powinny uwzględniać wiedzę z zakresu psychologii rozwojowej. Rzetelność Informacje powinny być rzetelne. Informacje powinny być dostosowane do poziomu rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego adresata, do jego moŝliwości percepcyjnych. Informacje powinny uwzględniać poziom juŝ posiadanej wiedzy (zbyt wczesne wkraczanie z informacjami na temat zagroŝeń moŝe podsuwać pomysły na niepoŝądane zachowania). Informacje powinny być rzeczowe (odwoływanie się do emocji, np. straszenie, moŝe powodować obronne odrzucanie zagraŝających informacji lub teŝ pobudzać ciekawość). Informacje dotyczące zagroŝeń nie powinny być zbyt szczegółowe (aby nie stanowiły instruktaŝu nieprawidłowych zachowań). 4

5 Głębokość i czas trwania Czas trwania oddziaływań i ich intensywność zaleŝą od zdiagnozowanego wcześniej stopnia zagroŝenia. 4. ROZPOZNANE CZYNNIKI RYZYKA Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające ryzyko wystąpienia zachowań problemowych i związanych z nimi szkód. Są one zróŝnicowane w zaleŝności od rodzaju problemu objętego profilaktyką (od kilkunastu do ponad stu, w zaleŝności od typu problemu). Do zbadanych czynników ryzyka naleŝą: Środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, promujące dane wzorce zachowań. Zachowania dysfunkcyjne występujące w grupach rówieśniczych Słabe wyniki w nauce. Brak celów Ŝyciowych. Dostęp do środków i substancji psychoaktywnych. Wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych. 5. ZACHOWANIA RYZYKOWNE I ICH PRZYCZYNY Zachowania ryzykowne, to działania zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji psychologicznych, społecznych i zdrowotnych. rodzaj zachowania ryzykownego wulgaryzmy, brak kultury osobistej wagary 5 przyczyny obyczaj środowiskowy wzorce wyniesione z domu chęć zaimponowania wyraz buntu, manifestowanie dorosłości wzorce w mediach złe relacje nauczyciel-uczeń brak reakcji nauczyciela i innych dorosłych ubóstwo językowe trudności w nauce uległość wobec kolegów strach przed sprawdzeniem brak zainteresowania niemoŝność sprostania ambicjom rodziców i wymaganiom nauczycieli brak dyscypliny chęć zaimponowania słaba motywacja ( lub jej brak ) niejasne kryteria oceniania

6 brak zainteresowania nauką palenie papierosów, picie alkoholu, zaŝywanie innych środków psychoaktywnych zachowania agresywne wczesna inicjacja seksualna jakość programów nauczania lenistwo osoba nauczyciela nudne lekcje negatywny wpływ grupy rówieśniczej brak zainteresowania ze strony rodziców ciekawość wpływ reklamy w mediach wzorowanie się na dorosłych sposób na odreagowanie moda, szpan nuda, przekora, bunt sytuacja domowa negatywny wpływ grupy rówieśniczej negatywne wzorce, takŝe w mediach sposób na odreagowanie stresu i załatwienie sprawy chęć dominowania, zaistnienia w grupie moda na agresję w grupie rówieśniczej nieumiejętność radzenia sobie z problemami odpowiedź na prowokację niski poziom wiedzy i uświadomienia ciekawość wpływ grupy rówieśniczej moda na dorosłość uległość, nie znajomość zachowań asertywnych sytuacja domowa 6. CZYNNIKI CHRONIĄCE Czynniki chroniące, to wszystkie elementy osłabiające oddziaływanie czynników ryzyka. Wymienia się w tym kontekście: silną więź z rodzicami, opiekę dorosłych zainteresowanie nauką i własnym rozwojem, aktywność, ciekawość poznawczą praktyki religijne zakorzenienie w tradycji społeczności i szacunek dla jej norm konstruktywną grupę rówieśniczą, autorytety 7. CELE PROFILAKTYKI SZKOLNEJ o Ograniczanie zachowań sprzyjających sięganiu po środki odurzające i psychotropowe. o Przeciwdziałanie trudnościom w nauce. 6

7 o Dostarczenie wiedzy i kształtowanie umiejętności ograniczających zachowania niezgodne z prawem. o Zapobieganie i ograniczanie zachowań agresywnych. 8. ZADANIA PROFILAKTYKI SZKOLNEJ 1. Dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umoŝliwienie racjonalnego wyboru. 2. Pomoc w rozwijaniu waŝnych umiejętności społecznych i psychologicznych. 3. Rozwijanie moŝliwości podejmowania działań alternatywnych poprzez zaangaŝowanie uczniów w działalność pozytywną. 4. Reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy. 5. Pomoc w organizowaniu pierwszego kontaktu ze specjalistą. 6. Nawiązanie kontaktu z rodzicami. 7. Motywowanie do podjęcia leczenia, terapii. 9. ODDZIAŁYWANIA PROFILAKTYCZNE I EWALUACJA Cel profilaktyczny: OGRANICZANIE ZACHOWAŃ SPRZYJAJĄCYCH SIĘGANIU PO ŚRODKI ODURZAJĄCE I PSYCHOTROPOWE. Diagnoza wychowawcza. metody diagnozy: ankieta uczeń, rodzic, nauczyciel rozmowa z rodzicami, nauczycielami obserwacja odpowiedzialni: wychowawcy Plan działań informacyjno-edukacyjnych UCZEŃ NAUCZYCIEL RODZIC 1. Zna skutki zdrowotne, prawne i społeczne sięgania po środki odurzające i psychotropowe. 2. Zna techniki radzenia sobie ze stresem. 3. Zna instytucje, do których moŝe zwrócić się o pomoc. 4. Zna mechanizmy uzaleŝnienia się. 5. Zna formy spędzania wolnego czasu. 6. Potrafi odmawiać. 7. Dba o swoje prawa. 1. Zna instytucje wspierające działania profilaktyczne. 2. Posiada wiedzę na temat uzaleŝnień. 3. Zna mechanizmy uzaleŝnień. 4. Potrafi rozpoznać objawy sięgania po środki odurzające i psychotropowe. 5. Potrafi prowadzić interwencję 7 1. Zna skutki zdrowotne i prawne zaŝywania środków odurzających. 2. Zna instytucje, do których moŝe się zwrócić o pomoc. 3. Zna techniki radzenia sobie ze stresem. 4. Potrafi rozpoznać sygnały wskazujące na to, Ŝe jego dziecko sięga po środki odurzające i psychotropowe. 5. Potrafi prosić o pomoc.

8 8. Potrafi w sytuacjach trudnych prosić o pomoc. 9. Nazywa i rozpoznaje swoje emocje i potrzeby. 10. Potrafi radzić sobie z presją. 6. Potrafi pomóc dziecku w organizowaniu wolnego czasu. Instytucje wspierające działania profilaktyczne: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna (szkolenia, informacje) Policja (interwencje, informacje) Ośrodek Terapii UzaleŜnień Planowanie warunków materialnych do realizacji zadania: środki na szkolenia dla nauczycieli papier, materiały piśmiennicze środki audiowizualne (filmy) materiały dydaktyczne (ulotki, literatura fachowa) Monitorowanie i ewaluacja: ankiety sprawdzające stopień świadomości i skuteczności działań (nauczyciel, rodzic, uczeń) listy obecności podczas warsztatów dla rodziców i nauczycieli Cel profilaktyczny: PZECIWDZIAŁANIE TRUDNOŚCIOM W NAUCE. Diagnoza wychowawcza: metody diagnozy: obserwacja i analiza dokumentów (prace pisemne ucznia, dziennik, opinia psychologiczna i pedagogiczna) wywiad (z uczniem, nauczycielami, rodzicami) rozmowa ankieta odpowiedzialni: nauczyciele przedmiotów wychowawca jako koordynator Plan działań informacyjno-edukacyjnych: UCZEŃ NAUCZYCIEL RODZIC 1. Wie, jak się uczyć zna techniki. 2. Wie, jak funkcjonuje mózg w procesie uczenia się i zapamiętywania. 3. Wie, na czym polega higiena pracy umysłowej. 4. Wie, co to jest motywacja do nauki. 5. Zna metody radzenia sobie z emocjami. 6. Potrafi zorganizować miejsce pracy. 7. Potrafi zaplanować czas na naukę i odpoczynek. 8. Przewiduje skutki swoich działań. 9. Dokonuje samooceny. 10. Potrafi prosić o pomoc. 1. Wie, jakie są potrzeby rozwojowe uczniów (zna prawidłowość zachowań) 2. Zna techniki podnoszenia samooceny ucznia. 3. Potrafi motywować ucznia do pracy. 4. Potrafi indywidualizować tok pracy ucznia w zespole klasowym 1. Wie, jak stwarzać warunki do uczenia się dziecka. 2. Wie, gdzie szukać pomocy w przypadku trudności, 3. Wie, jak wspierać dziecko i motywować do nauki. 8

9 Instytucje wspierające działania profilaktyczne: Poradnia Pedagogiczno Psychologiczna pedagog i psycholog (w szkole, jak równieŝ w innych instytucjach) Planowanie warunków materialnych do realizacji zadania: środki na szkolenia nauczycieli, rodziców, uczniów (np. treningi efektywnego uczenia się) doposaŝenie biblioteki szkolnej w publikacje ksiąŝkowe, filmy Monitorowanie i ewaluacja: analiza dokumentów rozmowa z nauczycielami uczącymi i uczniem rozmowa z rodzicami podczas comiesięcznych spotkań oraz rozmów indywidualnych bilans wychowawczy zebranie wszystkich informacji i podsumowanie wyników na radzie pedagogicznej Cel profilaktyczny. DOSTARCZENIE WIEDZY I KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI OGRANICZAJĄCYCH ZACHOWANIA NIEZGODNE Z PRAWEM. Diagnoza wychowawcza. metody diagnozy: ankieta analiza dokumentów obserwacja odpowiedzialni: zespół diagnostyczny wychowawcy pedagog Plan działań informacyjno edukacyjnych UCZEŃ NAUCZYCIEL RODZICE 1. Wie, co to są normy i zna ich znaczenie. 2. Uczestniczy w tworzeniu norm szkolnych. 3. Zna szkolne akty prawne. 4. Zna metody i techniki podejmowania decyzji. 5. Potrafi przewidywać konsekwencje swoich działań. 6. Umie radzić sobie z presją grupy. 7. Wie, co to są: kodeksy, przepisy prawa, sankcje, regulaminy, odpowiedzialność. 1. Zna środowisko ucznia. 2. Zna zasady, przepisy itp. 3. Zna i stosuje techniki decyzyjne. 4. Zna szkolne procedury postępowania w sytuacjach zagroŝenia młodzieŝy. 1. Zna swoje prawa i obowiązki. 2. Zna szkolne procedury dotyczące realizacji obowiązku szkolnego, oceniania, postępowania w sytuacjach zagroŝenia młodzieŝy. Instytucje wspierające działania profilaktyczne: policja kurator sądowy 9

10 Planowanie warunków materialnych do realizacji zadania: wzbogacenie zasobów biblioteki o pozycje dotyczące tematu artykuły biurowe do prowadzenia zajęć środki audiowizualne środki na szkolenia dla nauczycieli Monitorowanie i ewaluacja: obserwacja analiza dokumentów ankieta Cel profilaktyczny: ZAPOBIEGANIE I OGRANICZANIE ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH. Diagnoza: metody diagnozy obserwacja odpowiedzialni wszyscy pracownicy szkoły (informacje zbiera wychowawca klasy) Plan działań informacyjno edukacyjnych: UCZEŃ NAUCZYCIEL RODZIC ADMINISTRACJA 1. potrafi rozpoznawać uczucia u siebie i u innych. 2. Potrafi właściwie zinterpretować emocje. 3. Umie ocenić i odróŝnić zachowania negatywne i pozytywne. 4. Zna obowiązujące normy zachowań. 5. Posiada umiejętności empatyczne. 6. Wie, co to jest przemoc, agresja, szantaŝ, szykany, autoagresja. 7. Zna konsekwencje prawne postępowania agresywnego. 8. Wie, kto to jest agresor i ofiara. 9. Potrafi przewidzieć skutki swoich działań. 10. Zna sposoby i techniki radzenia sobie z napięciem. 11. Potrafi we właściwy sposób wyrazić i rozładować emocje. 12. Potrafi formułować normy postępowania przeciw przemocy. 1. Wie, co to jest przemoc, agresja, szantaŝ, szykany, autoagresja. 2. Zna podstawowe akty szkolne. 3. Zna instytucje wspomagające. 4. Wie, jakie są konsekwencje prawne zachowań agresywnych. 5. Zna sposoby pozytyw- 1. Potrafi rozpoznać i zinterpretować zachowania uczniów (prowadzi diagnozę wychowawczą). 2. Posiada wiedzę na temat agresji, przemocy, szantaŝu, szykan, autoagresji; technik radzenia sobie z przejawami agresji u uczniów oraz prowadzenia interwencji. 3. Wie jak rozmawiać z nego agresorem i ofiarą. 4. Podejmuje działania zapobiegające zachowaniom agresywnym. 5. Zna techniki radzenia sobie ze stresem i emocjami. rozładowywania emocji i radzenia sobie z gniewem. 1. Posiada podstawową wiedzę na temat agresji, przemocy, szantaŝu, szykan, autoagresji. 2. Wie, jakie działania podjąć w sytuacjach trudnych. 3. Reaguje w sytuacjach trudnych. 10

11 Instytucje wspierające działania profilaktyczne: pedagog psycholog policja kurator ośrodki kultury ośrodki interwencji kryzysowej Planowanie warunków materialnych do realizacji zadania: ksiąŝki i filmy dla uczniów, rodziców, nauczycieli o tematyce związanej z tematem programu warsztaty i szkolenia koła zainteresowań imprezy integrujące materiały biurowe programy profilaktyczne doposaŝenie szkoły w sprzęt audiowizualny Monitorowanie i ewaluacja: obserwacja prowadzenie i analiza dokumentów (dziennik, zeszyt uwag, dokumentacja pedagoga, karty obserwacyjne, informacje od instytucji wspomagających) sprawozdanie wychowawcy i pedagoga ankiety rozmowy wywiady 11

12 10. WYBRANA LITERATURA Gaś Z. B., Profilaktyka uzaleŝnień, Warszawa Gaś Z. B., Profilaktyka w szkole. [W:] Zapobieganie uzaleŝnieniom uczniów, Warszawa Grzelak J., Sochocki M. (red.), Ewaluacja profilaktyki problemów dzieci i młodzieŝy, Warszawa Hawkins J. D., Podręcznik ewaluacji programów profilaktycznych, Warszawa Olsztyn1994. Koczurowska J., Standardy jakości programów profilaktycznych. [W:] Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa Korporowicz L. (red.),ewaluacja w edukacji, Warszawa Kosińska E., Mądrze i skutecznie. Zasady konstruowania szkolnego programu profilaktyczno-wychowawczego, Kraków Podręcznik prewencji. Alkohol, narkotyki tytoń, Warszawa Simm M.. Węgrzyn-Jonek M., Budowanie szkolnego programu profilaktyki, Kraków Szymańska J., Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, Warszawa Szymańska J., Szkoła jako miejsce realizacji działań profilaktycznych, [W:] Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa Wojcieszke K.A., Jak uruchomić program profilaktyczny? [w:] Poradnik wychowawcy, (red. M. Pomianowska), Warszawa Wojcieszke K.A. cykle artykułów w miesięczniku "Remedium" w latach Ogólnodostępne materiały z zasobów Internetu. 12