PL B1. Sposób określania stopnia uszkodzenia materiału konstrukcyjnego wywołanego obciążeniami eksploatacyjnymi

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 (21) Numer zgłoszena: (51) Int.Cl. G1N 3/32 (26.1) Urząd Patentowy Rzeczypospoltej Polskej (22) Data zgłoszena: (54) Sposób określana stopna uszkodzena materału konstrukcyjnego wywołanego obcążenam eksploatacyjnym (43) Zgłoszene ogłoszono: BUP 22/4 (45) O udzelenu patentu ogłoszono: WUP 1/1 (73) Uprawnony z patentu: Polska Akadema Nauk Instytut Podstawowych Problemów Technk,Warszawa,PL (72) Twórca(y) wynalazku: Grzegorz Socha,Warszawa,PL Lech Detrch,Warszawa,PL (74) Pełnomocnk: Budzńsk Sławomr, Rzecznk Patentowy, JAN WIERZCHOŃ & PARTNERZY, BIURO PATENTÓW I ZNAKÓW TOWAROWYCH PL B1

2 2 PL B1 Ops wynalazku Przedmotem wynalazku jest sposób określana stopna uszkodzena materału konstrukcyjnego, wywołanego obcążenam eksploatacyjnym, w szczególnośc określana stopna uszkodzena na podstawe analzy nelnowej odpowedz materału konstrukcyjnego na cyklczne obcążene. Obcążena eksploatacyjne mogą być monotonczne rosnące, cyklczne zmenne lub stałe. Obcążena cyklczne zmenne prowadzą do znszczena zmęczenowego materałów konstrukcyjnych, a długotrwałe obcążena stałe wywołują pełzane materałów konstrukcyjnych, przy czym ntensywność pełzana zależy od zakresu obcążeń od temperatury. Wszystke rodzaje obcążeń eksploatacyjnych generują uszkodzena struktury materału konstrukcyjnego, a rozwój tych uszkodzeń prowadz do degradacj właścwośc mechancznych materału, co w konsekwencj może być przyczyną krytycznego znszczena elementów maszyn czy konstrukcj nżynerskch. Rozwój uszkodzeń determnuje zatem żywotność maszyn konstrukcj nżynerskch jest jednym z najważnejszych czynnków, które muszą być brane pod uwagę przy projektowanu tych obektów. W procese kumulacj uszkodzeń materałów konstrukcyjnych pod wpływem obcążeń eksploatacyjnych można wyróżnć trzy fazy: ncjacja wad struktury materału, stopnowy wzrost wad struktury łączene sę ch w pęknęca oraz tzw. pęknęce domnujące prowadzące neuchronne do znszczena elementu konstrukcyjnego. Mechanzmy uszkodzeń degradacj właścwośc mechancznych materałów są różnorodne dla różnych typów zakresów obcążeń. Znszczene materałów konstrukcyjnych jest wynkem lokalnych odkształceń plastycznych zwązanych z ruchem dyslokacj, segregacją perwastków węglków, wydzelenam wtrącenam na grancach zaren, procesam dyfuzyjnym, przemanam fazowym nnym zmanam strukturalnym powodującym spętrzena naprężeń lokalne obszary uplastycznena, a w konsekwencj ncjującym rozwój procesu uszkodzeń. Rozwój uszkodzeń degradacja cech wytrzymałoścowych materałów konstrukcyjnych w trakce eksploatacj stanow od lat stotny problem praktyk nżynerskej. Trudność zmerzena stopna uszkodzena materału pod wpływem obcążeń eksploatacyjnych jest zwązana z brakem dobrze określonej merzalnej mary uszkodzena, z lokalnym charakterem procesu uszkodzeń z różnym mechanzmam generacj uszkodzeń zwązanym z różnym rodzajam obcążeń różnym warunkam eksploatacyjnym. Najbardzej rozpowszechnonym w praktyce nżynerskej metodam oceny stopna uszkodzeń materałów konstrukcyjnych są: metoda emsj akustycznej czy analzy drgań, metody magnetyczne, metody elektryczne w tym efektywna metoda prądów wrowych, metody termograf, różne odmany metod radologcznych ultradźwękowych oraz różne metody optyczne. Wększość z tych metod jest wykorzystywana jako narzędze defektoskop do wykrywana pęknęć wad materałowych. Znane są różne bezpośredne pośredne dośwadczalne sposoby badana rozwoju uszkodzeń materałów wykorzystujące metody optyczne, obserwacje zman pola elektrycznego, magnetycznego, temperatury lub właścwośc mechancznych (np. modułu sprężystośc, gęstośc). Nektóre z metod badana uszkodzeń opartych o obserwacje zman właścwośc mechancznych są znane z monograf J. Lematre, pt. Kurs mechank uszkodzeń", Sprnger-Verlag, Berln 1996 r. Jednakże ne mają one charakteru unwersalnego są doberane w zależnośc od badanego okresu rozwoju uszkodzeń. Inne technk pomarowe stosuje sę do obserwacj propagacj pojedynczej szczelny, a nne do oceny stopna uszkodzeń struktury materału. Przegląd różnych mar uszkodzena został ujawnony w artykule L. Yang A. Fatem, pt. Przegląd lteratury mechanzmów kumulacj znszczena zmęczenowego parametrów kwalfkujących", Journal of Testng and Evaluaton, Vol. 26, Nr 2, 1998 r, str Z artykułu A. Fatem L. Yang, pt. Teora kumulacyjnego znszczena zmęczenowego przewdywana trwałośc: Przegląd stanu wedzy dla materałów jednorodnych", Internatonal Journal Fatgate, Vol. 2, Nr 1, 1998 r. str. 9-34, jest znany sposób defnowana parametru uszkodzena na podstawe rozwoju nelnowej odpowedz materału przy cyklcznym obcążanu o stałej ampltudze, a zwłaszcza na podstawe pomaru nesprężystych odkształceń generowanych w cyklu obcążena. Sposób określana stopna uszkodzena materału konstrukcyjnego, wywołanego obcążenam eksploatacyjnym, według wynalazku polega na tym, że dla umeszczonej w maszyne wytrzymałoścowej próbk wycętej z uszkodzonego materału konstrukcyjnego poddanej cyklcznemu obcążenu o stałej ampltudze naprężena o ustalonym pozome średnm wyznacza sę początkową wartość ampltudy odkształcena nesprężystego Δ próbk uszkodzonego materału konstrukcyjnego w co ε u

3 PL B1 3 najmnej jednym cyklu obcążena. Następne próbkę wycętą z neuszkodzonego materału konstrukcyjnego poddaje sę takemu samemu cyklcznemu obcążenu wyznacza sę wartość ampltudy odkształcena nesprężystego Δ odpowadającą początkow okresu stablnego wzrostu uszkodzena ε zmęczenowego próbk z materału neuszkodzonego dla tego samego cyklu obcążeń oraz wartość ampltudy odkształcena nesprężystego Δ odpowadającą końcow okresu stablnego wzrostu ε f uszkodzena zmęczenowego próbk z materału neuszkodzonego. Na podstawe wynków tych po- Δε Δε Δ ε Δε reprezentującego stopeń marów wylcza sę wartość parametru = ( ) / ( ) D u f uszkodzena materału w badanym punkce konstrukcj. Drug warant sposobu określana stopna uszkodzena materału konstrukcyjnego, wywołanego obcążenam eksploatacyjnym, według wynalazku polega na tym, że dla umeszczonej w maszyne wytrzymałoścowej próbk wycętej z uszkodzonego materału konstrukcyjnego poddanej cyklcznemu obcążenu o stałej ampltudze odkształcena o ustalonym pozome średnm wyznacza sę początkową wartość ampltudy naprężena Δ σ próbk materału uszkodzonego w co najmnej jednym cyklu u obcążena. Następne próbkę wycętą z neuszkodzonego materału konstrukcyjnego poddaje sę takemu samemu cyklcznemu obcążenu wyznacza sę wartość ampltudy naprężeń Δ σ próbk odpowadającą początkow okresu stablnego wzrostu uszkodzena zmęczenowego próbk z materału neuszkodzonego dla tego samego cyklu obcążeń oraz wartość ampltudy naprężeń Δ σ odpowadającą końcow okresu stablnego wzrostu uszkodzena zmęczenowego próbk z materału neuszko- D = Δσ Δσ / dzonego. Na podstawe wynków tych pomarów wylcza sę wartość parametru ( u f ) ( Δ ) reprezentującego stopeń uszkodzena materału w badanym punkce konstrukcj. σ Δσ f Korzystne, próbkę materału uszkodzonego wycna sę z najbardzej uszkodzonego fragmentu badanej konstrukcj, w kerunku maksymalnej ampltudy eksploatacyjnego naprężena głównego. Korzystne, próbkę materału neuszkodzonego wycna sę z takego fragmentu badanej konstrukcj, dla którego obcążena eksploatacyjne ne przekroczyły trwałej wytrzymałośc zmęczenowej. Korzystne, próbkę materału neuszkodzonego wycna sę z materału nepoddawanego obcążenom eksploatacyjnym, o parametrach dentycznych, pod względem składu chemcznego procesu wytwórczego, do parametrów uszkodzonego fragmentu badanej konstrukcj. Zaletą sposobu określana stopna uszkodzena materału konstrukcyjnego jest możlwość cągłej rejestracj rozwoju uszkodzeń na każdym etape ch występowana. Sposób ten umożlwa analzę procesu znszczena degradacj właścwośc mechancznych materałów konstrukcyjnych w trakce ch eksploatacj. Przedmot wynalazku w przykładach wykonana jest zobrazowany na rysunku, na którym fg. 1A przedstawa przebeg cyklcznego obcążena osowego próbk przy stałej ampltudze naprężena w funkcj czasu; fg. 1B - przebeg zman odkształceń próbk materału w funkcj czasu, fg. 2A - przebeg cyklcznego obcążena osowego próbk przy stałej ampltudze odkształcena w funkcj czasu, fg. 2B - przebeg zman naprężeń osowych próbk materału w funkcj czasu, fg. 3 - przebeg naprężena w funkcj odkształcena w jednym cyklu, fg. 4 - przebeg zman różncy odkształceń nesprężystych przy stałej ampltudze naprężena, w funkcj lczby cykl, dla próbk wycętej z materału bez uszkodzeń eksploatacyjnych, na wykrese w skal podwójne logarytmcznej, zaś fg. 5 przedstawa przebeg zman różncy odkształceń nesprężystych przy stałej ampltudze naprężena, w funkcj lczby cykl, dla próbk wycętej z materału z uszkodzenam eksploatacyjnym, na wykrese w skal podwójne logarytmcznej. Ocena stopna uszkodzeń generowanych obcążenam eksploatacyjnym w materałach konstrukcyjnych, odbywa sę na podstawe porównana lokalne merzonego (uśrednonego na wybranej płaszczyźne próbk) rozwoju nelnowej odpowedz materału z uszkodzenam materału bez uszkodzeń, przy takm samym cyklcznym obcążanu o stałej ampltudze naprężena ustalonym pozome średnm. Ta nelnowa odpowedź materału określana jest na podstawe pomaru zman odkształcena nesprężystego w cyklu obcążena. Do badań stopna uszkodzeń materałów konstrukcyjnych wykorzystuje sę standardową próbkę klepsydryczną z przewężenem przekroju poprzecznego w środkowej pomarowej częśc próbk, np. według normy ASTM E (Norma czynnoścowa dla przeprowadzana badań zmęczenowych przy stałej ampltudze sły osowej dla materałów metalcznych), 1997 r. f

4 4 PL B1 Użyce próbk klepsydrycznej zapewna rozwój procesu uszkodzena w najmnejszym przekroju próbk, a co za tym dze lokalny pomar stopna uszkodzena materałów konstrukcyjnych. W trakce badań wykonywany jest lokalny pomar odkształcena materału, za pomocą urządzena merzącego zmanę średncy częśc pomarowej próbk, w mejscu gdze jej powerzchna przekroju jest najmnejsza. Na podstawe zman średncy próbk oblcza sę jej odkształcena poprzeczne, a następne z wartośc współczynnka skurczu poprzecznego (lczby Posson'a) można wyznaczyć wartość odkształcena wzdłużnego. Określone w ten sposób odkształcena mają charakter lokalny, poneważ dotyczą jednego przekroju próbk, w którym koncentruje sę rozwój uszkodzeń. Z drugej strony, odkształcena są uśrednone po całym przekroju, poneważ są wyznaczone na podstawe zmany średncy próbk. Określane stopna uszkodzena materałów konstrukcyjnych przeprowadza sę za pomocą maszyny wytrzymałoścowej, umożlwającej realzację obcążeń cyklcznych, z zapewnenem utrzymana stałej wartośc zakresu naprężena lub odkształcena w cyklu obcążena. Podczas pomarów próbka materału jest zamocowana w maszyne wytrzymałoścowej w sposób zapewnający osowość obu częśc chwytowych maszyny unemożlwający powstawane sł bocznych, zarówno w chwl mocowana jak podczas obcążana. Pomary przeprowadza sę dla co najmnej dwóch próbek - jednej wycętej z materału z uszkodzenam drugej wycętej z tego samego materału bez uszkodzeń. Próbkę perwszą wycna sę z najbardzej narażonego na uszkodzena fragmentu konstrukcj, w kerunku maksymalnej ampltudy naprężena głównego, generowanego w trakce eksploatacj. Próbkę drugą wycna sę z fragmentu konstrukcj narażonego na mnmalne obcążena eksploatacyjne, a tym samym pozbawonego uszkodzeń, względne z materału nowego nepoddanego obcążenom eksploatacyjnym, przy czym materał ten mus być dentyczny pod względem składu chemcznego procesu wytwórczego, jak materał uszkodzony. Obe próbk mocuje sę kolejno na maszyne wytrzymałoścowej poddaje sę je takm samym osowym obcążenom cyklcznym, o ustalonej wartośc ampltudy pozome średnm, aż do znszczena, to jest do oddzelena dwóch częśc próbk. Pomar może być wykonany przy kontrolowanych naprężenach, albo przy kontrolowanych odkształcenach. Przy perwszym rodzaju badań w maszyne wytrzymałoścowej próbka poddawana jest cyklcznemu obcążanu ze stałą ampltudą wartoścą średną sły osowej, przelczanych na stałą wartość naprężena nomnalnego odnesonego do początkowego przekroju próbk stałą wartoścą naprężena średnego. Przebeg tego typu obcążena jest przedstawony na fg. 1A w postac zman naprężena osowego σ w funkcj czasu t. Ampltuda naprężena σ a naprężene średne σ m są stałe w trakce całego pomaru, przy czym zaleca sę prowadzene badań przy cyklach symetrycznych, dla których σ m =. Odpowedź materału wyznacza sę z rejestrowanego dla wybranych cykl przebegu zman odkształceń ε próbk w funkcj czasu t (fg. 1B). Odkształcena ε = Δr/r określa sę na podstawe pomarów zmany średncy badanej próbk w mejscu jej przewężena. Ampltuda odkształcena ε zwększa sę w kolejnych cyklach obcążena na skutek rozwoju uszkodzeń struktury materału. Pomary można też wykonywać przy cyklcznym obcążanu ze stałą ampltudą odkształcena ε a stałą wartoścą odkształcena średnego ε m, w trakce całego pomaru (fg. 2A), przy czym zaleca sę prowadzene pomarów przy cyklach symetrycznych, dla których ε m =. Odpowedź materału wyznacza sę z rejestrowanego przebegu zman sły osowej przelczonej na naprężena σ, w mejscu przewężena próbk, w funkcj czasu t (fg. 2A). Ampltuda naprężeń osowych σ maleje w kolejnych cyklach obcążena na skutek rozwoju uszkodzeń struktury materału. Zarejestrowane zmany naprężena odkształcena w postac parametrycznej, jako wykresy σ = σ(t) ε = ε(t), umożlwają wyznaczene zależnośc σ = σ(ε) w wybranych cyklach obcążena. Na fg. 3 jest przedstawony, przykładowo, wykres zależnośc σ = σ(ε) dla jednego cyklu obcążena. Z tego wykresu wyznacza sę różncę odkształceń Δε w danym cyklu odpowadającą jej różncę odkształceń nesprężystych Δε dla perwszego sposobu obcążana ze stałą ampltudą naprężena, zaś w przypadku drugego sposobu obcążana wyznacza sę różncę naprężeń Δσ w danym cyklu. Różnce odkształceń nesprężystych Δε (w przypadku perwszego sposobu obcążana ze stałą ampltudą naprężena) oraz różnce naprężeń Δσ w danym cyklu (w przypadku drugego sposobu obcążana ze stałą ampltudą odkształcena), przedstawa sę na wykresach w skal podwójne logarytmcznej, w funkcj kolejnych cykl. Na fg. 4 jest przedstawony charakterystyczny przebeg zman różncy odkształceń nesprężystych log Δε w funkcj kolejnych cykl log N, dla próbk wycętej z materału nowego, a węc bez uszko-

5 PL B1 5 dzeń powstałych w wynku obcążeń eksploatacyjnych, dla perwszego rodzaju obcążeń cyklcznych przy stałej ampltudze naprężena. Na fg. 5 jest przedstawony charakterystyczny przebeg zman różncy odkształceń nesprężystych log Δε w funkcj kolejnych cykl log N dla próbk wycętej z materału z uszkodzenam powstałym pod wpływem obcążeń eksploatacyjnych, a węc wycętej z najbardzej narażonego na uszkodzena fragmentu konstrukcj, dla perwszego rodzaju obcążeń cyklcznych przy stałej ampltudze naprężena. Wyznaczene na podstawe wykonanych pomarów przebegów zman różncy odkształceń nesprężystych Δε dla próbk wycętej z materału bez uszkodzeń powstałych w wynku obcążeń eksploatacyjnych dla próbk wycętej z materału z uszkodzenam powstałym pod wpływem obcążeń eksploatacyjnych dla perwszego rodzaju obcążeń cyklcznych przy stałej ampltudze naprężena, umożlwa wyznaczene wartośc parametru D reprezentującego stopeń uszkodzena materału dla badanego mejsca konstrukcj. Wartość tego parametru, zwanego parametrem uszkodzena wylcza sę z zależnośc: W podanym wzorze ε u D Δε Δε Δε Δε u f = (1) Δ (fg. 5) oznacza początkową wartość różncy odkształceń nesprężystych w cyklu dla próbk wycętej z materału z uszkodzenam powstałym pod wpływem obcążeń eksploatacyjnych, wyznaczoną w perwszych cyklach obcążena, Δ (fg. 4) oznacza początkową wartość różncy odkształceń nesprężystych w cyklu dla próbk z materału neuszkodzonego, wyznaczoną w początkowej faze cyklcznego obcążana, przed osągnęcem lczby cykl N, przy której rozpoczyna sę faza stablnego rozwoju uszkodzeń zwązana ze wzrostem prędkośc uszkodzeń, zaś (fg. 4) oznacza końcową wartość różncy odkształceń nesprężystych wyznaczoną w końcowej faze cyklcznego obcążana przy lczbe cykl N f, przy której kończy sę faza stablnego rozwoju uszkodzeń, a następuje gwałtowny wzrost prędkośc uszkodzeń zwązany z powstanem w materale szczelny domnującej, który to moment jest traktowany jako moment znszczena materału konstrukcyjnego. Wartość Δ odpowada początkow okresu stablnego rozwoju uszkodzeń obserwowanego od cyklu ε N, zdefnowanego przez wyraźną zmanę prędkośc wzrostu uszkodzeń (fg. 4). Wartość ε ε f Δ ε f Δ odpowada końcow okresu stablnego rozwoju uszkodzeń obserwowanego od cyklu N f, zdefnowanego przez drugą wyraźną zmanę prędkośc wzrostu uszkodzeń (fg. 4). Gwałtowne zwększene prędkośc wzrostu uszkodzeń, po przekroczenu lczby cykl N f, wynka z utworzena sę jednej domnującej szczelny, która neuchronne prowadz do krytycznego znszczena badanego fragmentu konstrukcj. Określene stopna uszkodzena materału jest zwązane z przedzałem stablnego wzrostu uszkodzeń dla lczby cykl N f > N > N. Wartość parametru uszkodzena D określa stopeń degradacj materału konstrukcyjnego w skal od do 1, przy czym odpowada materałow neuszkodzonemu, a 1 odpowada materałow znszczonemu. Stopeń uszkodzena można też wyznaczyć na podstawe wynków pomarów według drugego schematu obcążena przy stałej ampltudze odkształcena ε a (fg. 2). Odpowedź materału będze wówczas określona w naprężenach σ. W marę rozwoju uszkodzena materału różnca naprężeń σ a w jednym cyklu będze malała pod wpływem pojawających sę w materale wad strukturalnych. Jakkolwek procedura badawcza będze w tym przypadku analogczna do opsanej, to we wzorze (1) wartośc różnc ampltud odkształcena nesprężystego Δε zajmą wartośc różnc ampltud naprężena Δσ: Δσ u Δσ f D = (2) Δσ Δσ W podanym wzorze Δσ u oznacza początkową wartość różncy naprężeń w cyklu obcążena dla próbk wycętej z materału z uszkodzenam powstałym pod wpływem obcążeń eksploatacyjnych, Δσ oznacza początkową wartość różncy naprężeń w cyklu obcążena dla próbk z materału neuszkodzonego wyznaczoną w początkowej faze cyklcznego obcążana przed osągnęcem lczby cykl N, przy której rozpoczyna sę faza stablnego rozwoju uszkodzeń zwązana ze wzrostem prędkośc uszkodzeń, zaś Δσ f oznacza końcową wartość różncy naprężeń wyznaczoną w końcowej faze cyklcznego obcążana przy lczbe cykl N f, przy której kończy sę faza stablnego rozwoju uszkodzeń, co objawa sę gwał- f

6 6 PL B1 townym wzrostem prędkośc uszkodzeń zwązanym z powstanem w materale szczelny domnującej, który to moment jest traktowany jako moment znszczena materału konstrukcyjnego. Reasumując, parametr uszkodzena jest defnowany na podstawe pomaru odkształceń nesprężystych próbk lub zmany naprężeń próbk przy cyklcznym obcążanu o stałej ampltudze. Odkształcena nesprężyste są zwązane z lokalnym obszaram plastycznym wokół wad struktury pęknęć. Przyjęce jako mary uszkodzena lokalnych odkształceń nesprężystych w jednym cyklu obcążena jest zgodne z lokalnym charakterem procesu uszkodzena oraz z prześwadczenem, wynkającym z dotychczasowej wedzy, że rozwój procesu znszczena zmęczenowego zwązany jest z odkształcenam plastycznym generującym pęknęca wady struktury. Mara ta umożlwa równeż kwalfkację ocenę wpływu różnorodnych mechanzmów zman strukturalnych na rozwój uszkodzeń prowadzących do znszczena. Punktem wyjśca takej kwalfkacj jest stwerdzene, że zmany strukturalne prowadzące do powstana lokalnych odkształceń trwałych (nesprężystych) ncjują powstane wad pęknęć prowadzących do rozwoju procesu znszczena materału. Zastrzeżena patentowe 1. Sposób określana stopna uszkodzena materału konstrukcyjnego, wywołanego obcążenam eksploatacyjnym, w którym umeszczoną w maszyne wytrzymałoścowej próbkę poddaje sę cyklcznemu obcążenu o stałej ampltudze naprężena o ustalonym pozome średnm, znamenny tym, że dla umeszczonej w maszyne wytrzymałoścowej próbk wycętej z uszkodzonego materału konstrukcyjnego poddanej cyklcznemu obcążenu o stałej ampltudze naprężena o ustalonym pozome średnm wyznacza sę początkową wartość ampltudy odkształcena nesprężystego Δ ε u próbk uszkodzonego materału konstrukcyjnego w co najmnej jednym cyklu obcążena, następne w maszyne wytrzymałoścowej umeszcza sę próbkę wycętą z neuszkodzonego materału konstrukcyjnego poddaje sę takemu samemu cyklcznemu obcążenu wyznacza sę wartość ampltudy odkształcena nesprężystego Δ ε odpowadającą początkow okresu stablnego wzrostu uszkodzena zmęczenowego próbk z materału neuszkodzonego dla tego samego cyklu obcążeń oraz wartość ampltudy odkształcena nesprężystego Δ ε f odpowadającą końcow okresu stablnego wzrostu uszkodzena zmęczenowego próbk z materału neuszkodzonego, po czym, na podstawe wynków tych pomarów, wylcza sę wartość parametru D = ( Δε u Δε ) / ( Δ ε f Δε ) reprezentującego stopeń uszkodzena zmęczenowego materału w badanym punkce konstrukcj. 2. Sposób według zastrz. 1, znamenny tym, że próbkę materału uszkodzonego wycna sę z najbardzej uszkodzonego fragmentu badanej konstrukcj, w kerunku maksymalnej ampltudy eksploatacyjnego naprężena głównego. 3. Sposób według zastrz. 1, znamenny tym, że próbkę materału neuszkodzonego wycna sę z takego fragmentu badanej konstrukcj, dla którego obcążena eksploatacyjne ne przekroczyły trwałej wytrzymałośc zmęczenowej. 4. Sposób według zastrz. 1, znamenny tym, że próbkę materału neuszkodzonego wycna sę z materału nepoddawanego obcążenom eksploatacyjnym, o parametrach dentycznych, pod względem składu chemcznego procesu wytwórczego, do parametrów uszkodzonego fragmentu badanej konstrukcj. 5. Sposób określana stopna uszkodzena materału konstrukcyjnego, wywołanego obcążenam eksploatacyjnym, w którym umeszczoną w maszyne wytrzymałoścowej próbkę poddaje sę cyklcznemu obcążenu o stałej ampltudze odkształcena o ustalonym pozome średnm, znamenny tym, że dla umeszczonej w maszyne wytrzymałoścowej próbk wycętej z uszkodzonego materału konstrukcyjnego poddanej cyklcznemu obcążenu o stałej ampltudze odkształcena o ustalonym pozome średnm wyznacza sę początkową wartość ampltudy naprężena Δσ u próbk materału uszkodzonego w co najmnej jednym cyklu obcążena, następne próbkę wycętą z neuszkodzonego materału konstrukcyjnego poddaje sę takemu samemu cyklcznemu obcążenu wyznacza sę wartość ampltudy naprężeń Δσ próbk odpowadającą początkow okresu stablnego wzrostu uszkodzena zmęczenowego próbk z materału neuszkodzonego dla tego samego cyklu obcążeń oraz wartość ampltudy naprężeń Δσ f odpowadającą końcow okresu stablnego wzrostu uszkodzena zmęczenowego próbk z materału neuszkodzonego, po czym, na podstawe wynków tych pomarów,

7 wylcza sę wartość parametru D = ( Δσ Δσ ) / ( ) PL B1 7 u f Δσ Δσ f reprezentującego stopeń uszkodzena zmęczenowego materału w badanym punkce konstrukcj. 6. Sposób według zastrz. 5, znamenny tym, że próbką materału uszkodzonego wycna sę z najbardzej uszkodzonego fragmentu badanej konstrukcj, w kerunku maksymalnej ampltudy eksploatacyjnego naprężena głównego. 7. Sposób według zastrz. 5, znamenny tym, że próbkę materału neuszkodzonego wycna sę z takego fragmentu badanej konstrukcj, dla którego obcążena eksploatacyjne ne przekroczyły trwałej wytrzymałośc zmęczenowej 8. Sposób według zastrz. 5, znamenny tym, że próbkę materału neuszkodzonego wycna sę z materału nepoddawanego obcążenom eksploatacyjnym, o parametrach dentycznych, pod względem składu chemcznego procesu wytwórczego, do parametrów uszkodzonego fragmentu badanej konstrukcj. Rysunk

8 8 PL B1

9 PL B1 9

10 1 PL B1 Departament Wydawnctw UP RP Cena 2, zł.