Nieliniowości fizyczne Część 2 : Nieliniowość sprężysta. Teoria nośności granicznej

Transkrypt

1 Wykład 6: Nieliniowości fizyczne Część 2 : Nieliniowość sprężysta. Teoria nośności anicznej Leszek CHODOR dr inż. bud, inż.arch. leszek@chodor.co Literatura: [] Timoschenko S. Goodier A.J.N., Theory of Elasticity Mc Graw Hill, 2 nd, Oxford, 95 [2] Piechnik S., Wytrzymałość materiałów dla wydziałów budowlanych,, PWN, Warszaw-Kraków, 980 [3] Rakowski G., Kacprzyk Z., Metoda Elementów Skończonych w mechanice konstrukcji, Oficyna PW, Warszawa, 2005 [4] Bower A., Linear Elasticity,, Lecture Notes, Division of Engineering Brown University Spring 2005, [5] Lebedev L.P., Cloud M.J., Tensor Analysis with Applications in Mechanics, World Scientific, 200 [6] Chodor L., publikacje własne - różne. [7] Brunarski L., Kwieciński M., Wstęp do teorii sprężystości i plastyczności, Wyd PW, Warszawa 980 Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności

2 Zginanie pręta z materiału nieliniowo sprężystego {} Niech materiał, z którego wykonany jest pręt, charakteryzuje krzywa rozciągania Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 2

3 Zginanie pręta z materiału nieliniowo sprężystego {2} Jeśli przyjmiemy założenie płaskich przekrojów, to Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 3

4 Zginanie pręta z materiału nieliniowo sprężystego {3} Zaniedbując naprężenie normalne s y i sz, jako małe w porównaniu z s x, możemy na podstawie krzywej rozciągania zapisać (9) Warunki równoważności układów sil wewnętrznych i zewnętrznych (0a) (0b) Różne funkcje, które opisują rozkład naprężenia w strefie ściskanej i rozciąganej powodują, ze os obojętna nie pokrywa się z osią ciężkości. Położenie osi obojętnej jak i krzywiznę belki wyznaczymy z układu równań jw. Stanowi to o rozwiązaniu zadania Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 4

5 Zginanie pręta z materiału nieliniowo sprężystego {4} Mimo, że rozwiązanie zadania nie przedstawia merytorycznych trudności, to obliczenia są żmudne nawet dla przekroju prostokątnego (0a) Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 5

6 Zginanie pręta z materiału nieliniowo sprężystego {5} Jak widać rozwikłanie tych związków nie jest proste. Upraszcza się dla A=B i m=n. Wówczas oś obojętna pokrywa się z osią ciężkości, (0a) jest spełniony tożsamościowo, a z (0b) mamy: Z wzoru na rozkład naprężeń, wynika, ze są one rozłożone nieliniowo po wysokości przekroju Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 6

7 Zginanie pręta z materiału idealnie sprężystoplastycznego {} Materiał idealnie sprężysto-plastyczny (Prandtla) ( ) E 0 Re p p Zachowujemy wszystkie założenia zginania w TS, A ponadto: Naprężenie styczne mają znikomy wpływ na osiągnięcie stanu plastycznego Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 7

8 Zginanie pręta z materiału idealnie sprężystoplastycznego {2} plastyczne sprężyste Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 8

9 Zginanie pręta z materiału idealnie sprężystoplastycznego {3} Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 9

10 Zginanie pręta z materiału idealnie sprężystoplastycznego {4} Wyznacza położenie osi obojętnej Rozkład aniczny sprężysty Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 0

11 Zginanie pręta z materiału idealnie sprężystoplastycznego {5} Obciążenie zewnętrzne, wywołujące choć w jednym przekroju moment zginający spręzysty, aniczny (M z nadkreśleniem) nazywa się obciążeniem anicznym sprężystym. W przypadku jednostronnie sprężysto-plastycznego rozkładu naprężeń: Dla anicznego plastycznego rozkładu: Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności

12 Zginanie pręta z materiału idealnie sprężystoplastycznego {6} Nośność plastyczna przekroju (moment zginający plastyczny, aniczny (M z podwójnym nadkreśleniem)wyznaczamy więc z zależności: Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 2

13 Zginanie pręta z materiału idealnie sprężystoplastycznego {7} Rozkład naprężeń w stanie sprężysto-plastycznym w przekroju symetrycznym Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 3

14 Zginanie pręta z materiału idealnie sprężystoplastycznego {8} Wysokość strefy uplastycznionej i równanie różniczkowe linii ugięcia Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 4

15 Pojęcie przedstawimy na przykładzie belki: Przegub plastyczny {} Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 5

16 Przegub plastyczny {2} Równanie frontu plastycznego: Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 6

17 Nośność aniczna {} Definicja: Obciążenie, przy którym konstrukcja traci zdolność do nośną i staje się geometrycznie zmienna = nośność aniczna. Jeśli podstawą wymiarowania jest stan nośności anicznej, mówić będziemy o wymiarowaniu metodą nośności anicznej. Wyznaczenie nośności anicznej może być wykonane dwojaką drogą: podejściem statycznym: zwiększamy obciążenie, wywołujące kolejno stany sprężyste, sprężysto-plastyczne aż do stanu zniszczenia (nośności anicznej) 2. podejściem kinematycznym: bezpośrednia analiza stanu nośności anicznej, to znaczy stanu, w którym w bryle powstaje dostateczna liczba obszarów pełnego uplastycznienia (przegubów plastycznych), umożliwiających ruch elementów Konstrukcji jako układu geometrycznie zmiennego (mechanizmu plastycznego). Obciążenie, przy którym materiał w obszarach plastycznych przechodzi w stan plastyczny wywołuje odkształcenia przekraczające aniczne sprężyste dlatego przy wyznaczaniu nośności anicznej (plastycznej) możemy pominąć odkształcenia sprężyste i posługiwać się schematem materiału sztywno-plastycznego Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 7

18 Nośność aniczna {2} Nośność aniczna belek zginanych poprzecznie Przykład belki obciążonej w środku siłą skupioną [2] P Obciążenie wywołuje w przekroju w środku przęsła moment plastyczny a belka zachowuje się tak, jakby w przekroju tym znajdował się przegub. Z tego powodu przekroje poprzeczne, w których rozkład naprężeń jest aniczny-plastyczny nazywamy przegubami plastycznymi. Od zwykłych przegubów odróżnia je to że przenoszą znany moment zginający Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 8

19 Nośność aniczna {3} Przegub plastyczny odbiera konstrukcji jeden stopień geometrycznej niezmienności, dlatego w przypadku belek statycznie wyznaczalnych powstanie jednego przegubu czyni belkę łańcuchem kinematycznym. W konstrukcji n-krotnie statycznie niewyznaczalnej musi powstać co najmniej n+ przegubów plastycznych, aby cały układ stał się mechanizmem. Nośność plastyczna przekroju jest większa od nośności sprężystej zależnie od stosunku wskaźnika wytrzymałości plastycznego W pl W 2S do wskaźnika wytrzymałości sprężystego We W Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 9

20 Nośność aniczna {4} Twierdzenia ekstremalne teorii nośności anicznej: Tw I ( o obciążeniach bezpiecznych- statyczne): Konstrukcja nie ulega zniszczeniu lub co najwyżej znajduje się w stanie równowagi anicznej pod działaniem obciążeń z mnożnikiem (statycznie dopuszczalnym), jeśli może być znaleziony stowarzyszony z tym obciążeniem statycznie dopuszczalny stan uogólnionych naprężeń Q s [ Wynikający na podstawie związków fizycznych stan prędkości odkształceń q s nie musi być kinematycznie dopuszczalny] Q Tw II ( o obciążeniach niebezpiecznych s - kinematyczne): Konstrukcja ulega zniszczeniu, tzn przekształca się w ruchomy mechanizm pod obciążeniem z mnożnikiem (kinematycznie dopuszczalnym) k Jeśli może być znaleziony taki kinematycznie dopuszczalny stan prędkości przemieszczeń u i związany z nim poprzez związki geometryczne stan k prędkości uogólnionych odkształceń q, taki że moc obciążeń zewnętrznych jest nie k mniejsza od mocy, rozpraszanej wewnątrz konstrukcji przez uogólnione naprężenia, wynikające z za pomocą prawa płynięcia. Q k Q k [Stan nie musi być stanem statycznie dopuszczalnym]. Rozwiązanie ścisłe problemu nośności anicznej uzyskujemy, gdy q k s k Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 20 s

21 Nośność aniczna {5} Definicje: pole naprężeń statycznie dopuszczalne: Stanem lub polem naprężeń uogólnionych statycznie dopuszczalnych Q s nazywamy stan, który spełnia następujące warunki: ) pozostaje w równowadze z obciążeniem zewnętrznym, działającym na konstrukcję, 2) spełnia warunki równowagi wewnętrznej (Naviera) oraz statyczne warunki brzegowe pole prędkości odkształceń kinematycznie dopuszczalne: Stanem lub polem prędkości uogólnionych odkształceń kinematycznie Dopuszczalnym nazywamy stan, który spełnia następujące warunki: ) spełnia kinematyczne warunki brzegowe oraz warunki ciągłości przemieszczeń wewnątrz konstrukcji 2) całkowita moc obciążeń zewnętrznych na prędkościach przemieszczeń jest dodatnia L A k P u k da 0 u k Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 2

22 Nośność aniczna {6} Przykład: belka utwierdzono-przegubowa: Algorytm metody statycznej: p. ustalić wielkości nadliczbowe [M(l)] p.2. sporządzić wykres momentów zginających od obciążenia Zewnętrznego dla zastępczego układu statycznie dopuszczalnego p.3. sporządzić wykres momentów zginających od obciążenia wielkościami nadliczbowymi p.4. Połączyć wykresy z pkt 2 i 3 tak, by w dostatecznej liczbie Przekrojów został,osiągnięty warunek stanu anicznego Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 22

23 Nośność aniczna {7} Równania metody statycznej:. Ponieważ belka posiada jeden wieź nadliczbowy, więc warunek stanu anicznego musi być spełniony w dwu przekrojach tutaj przyjmujemy przekrój podporowy B i przęsłowy C. Położenie tego ostatniego oznaczmy przez parametr, Otrzymujemy dwa związki x 0 M( x 0 ) M, M( l) M Związki te wprowadzamy do dwu równań równowagi belki qx M ( l) M ( x) ( l x) 0, 2 l dm ( x) ql M ( l) T( x0) 2 qx0 0 dx l Po rozwiązaniu tego układu równań ze względu na Mamy: x ( 2 ) l 0, 4l 0 x 0,q s q l 2 ( 2M 2 2 )(2 2) 2M l 2 (3 2 2) 2M,656 l 2 Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 23

24 Przykład: belka utwierdzono-przegubowa: Uwaga o ingerowaniu czasu t w związkach teorii plastycznego płynięcia. Wynika z niej, że w teorii nośności anicznej Możemy nie mówić o prędkościach Odkształceń i przemieszczeń oraz mocach L* i D*, lecz tylko o przyrostach Odkształceń dq, przemieszczeń du oraz przyrostach pracy zewnętrznej dl oraz wewnętrznej dd Nośność aniczna {8} Algorytm metody kinematycznej: p. ustalić liczbę przegubów plastycznych [2] p.2 przyjąć kinematycznie dopuszczalny mechanizm zniszczenia p.3. Obliczyć moc sił zewnętrznych L*na wynikających z przyjętego w pkt 2 mechanizmu zniszczenia p.4. Obliczyć moc sił wewnętrznych D* na przygotowanych prędkościach odkształceń p.5. Wyrazić warunek równowagi układu zgodnie z zasadą mocy Przygotowanej jako bilans mocy L*=D* p.6 wyznaczyć z pkt 5 górną anicę rzeczywistego obciążenia anicznego Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 24

25 Nośność aniczna {9} Równania metody kinematycznej:. Zakładamy kinematycznie dopuszczalny stan prędkości (lub przyrostów) przemieszczeń osi belki, ustalając położenie przęsłowego przegubu w obranym mechanizmie za pomocą parametru x. Analityczny zapis tego pola przyrostów przemieszczeń jest następujący x 0 dw 2. Zgodnie z ogólna zależnością, obliczamy moc( przyrost) obciążeń zewnętrznych x x l ( l x) dl dw qdx dw qdx 0 x x ( l x ) x ( l x ) ql dw q dw dw dw x x x x dla dla : 0 : x x x x l Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 25

26 Nośność aniczna {0} : 3. Moc (przyrost) sił wewnętrznych (uogólnionych naprężeń) wynosi Dla belki o stałym przekroju Z rysunku mamy Stąd dd M d B dw lx 2dw ( l x x 0 d dd p j M j d j M D d D M ponieważ rozpraszanie energii zachodzi tylko w przegubach plastycznych M j dw M D dw, D lx x dw x M dw M B l x x ( l x ) const Obrót sztywnego pręta AD wokół przegubu A nie wnosi nic do mocy, bo MA=0 B d B Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 26

27 4. Z bilansu mocy dl=dd, mamy Nośność aniczna {} k ( q ) 2M l l x x ( l x ) 5. Korzystamy teraz z warunku minimum obciążenia anicznego ( zwanego też twierdzeniem o maksymalnym oporze anicznym) Stąd x k d dx k 0 ( 2 ) / l 2M (3 2 2 l Mnożnik statyczny i kinematyczny są równe, więc uzyskano rozwiązanie ścisłe 2) Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 27

28 Nośność aniczna {2} Przykład- mechanizmy zniszczenia dla ramy portalowej Mechanizm belkowy Mechanizm przechyłowy Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 28

29 Nośność aniczna {3} Nośność aniczna płyt W zastosowaniu do płyt twierdzenia teorii anicznej są analogicznie jak dla prętów zginanych z tą różnicą, że w miejsce przegubów plastycznych mamy linie załomów plastycznych Przykład linii załomów Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 29

30 Nośność aniczna {4} Przykład 2 linii załomów Praktyczne zastosowanie teorii nośności anicznej do płyt przedstawiono m.in. w pracy [7] Politechnika Świętokrzyska, KM,KM i MK, Leszek CHODOR Teoria sprężystości i plastyczności 30