CZYNNIKI WPŁYWAJCE NA JAKO YCIA U PACJENTÓW Z. Factors modyfying quality of life in patients treated with implantable cardioverterdefibrillator

Transkrypt

1 CZYNNIKI WPŁYWAJCE NA JAKO YCIA U PACJENTÓW Z KARDIOWERTEREM-DEFIBRYLATOREM SERCA Factors modyfying quality of life in patients treated with implantable cardioverterdefibrillator Skrócony tytuł: Jako ycia u pacjentów z ICD Quality of life in ICD patients Anna Kochaska, Ewa Lewicka-Nowak i *Beata Zarzycka II Klinika Chorób Serca Instytutu Kardiologii Akademii Medycznej w Gdasku *Instytut Psychologii, Katedra Psychologii Społecznej i Psychologii Religii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Adres do korespondencji: lek med. Anna Kochaska II Klinika Chorób Serca IK Akademii Medycznej w Gdasku Gdask ul. Dbinki 7 tel. (058) akoch@poczta.onet.pl Słowa kluczowe: ICD, jako ycia Słowa kluczowe: ICD, Quality of Life 1

2 Wstp Współczesna medycyna dysponuje wieloma metodami leczenia zrónicowanymi pod wzgldem czasu prowadzenia, inwazyjnoci, wymaganych kompetencji lekarskich oraz kosztów. Dotyczy to take dynamicznie rozwijajcej si kardiologii. Przy wyborze metody postpowania terapeutycznego sigamy do własnego dowiadczenia oraz do wyników wieloorodkowych, randomizowanych bada klinicznych. Uwzgldniamy take preferencje pacjenta. Sporód licznych wskaników skutecznoci okrelonej metody leczenia, coraz czciej ocenianym parametrem staje si tzw. jako ycia (Quality of Life, QOL). Kategoria ta dostarcza informacji o stopniu, w jakim choroba oraz leczenie rzutuj na samopoczucie chorego. W medycynie jako ycia podlega ocenie w kontekcie stanu zdrowia (healthrelated quality of life), czyli ogólnego dobrostanu (well being), bdcego rezultatem interakcji obiektywnych wyznaczników i wewntrznych procesów wartociowania rónych sfer ycia oraz ycia jako całoci. Badacze zjawiska s zgodni co do tego, i jako ycia moe by ujmowana subiektywnie poprzez odwołanie si do samooceny pacjentów [2] oraz obiektywnie w odniesieniu do zespołu warunków yciowych oraz obiektywnie ocenianych atrybutów człowieka zwizanych z poziomem ycia lub pozycj społeczn. Obiektywne wskaniki jakoci ycia nabieraj znaczenia zwłaszcza w sytuacjach utraty zdolnoci do percepcji subiektywnej. Powszechnie jednak przyjmuje si, e ocena QOL jest bardziej wiarygodna, jeli dokonywana jest przez podmiot zdolny do samooceny [1]. Zadaniem prezentowanego artykułu jest przedstawienie aktualnego stanu bada nad zagadnieniem jakoci ycia u pacjentów z implantowanym kardiowerterem- 2

3 defibrylatorem serca (Implantable Cardioverter-Defibrillator, ICD). Badania, których wyniki przedstawiono poniej obejmuj zarówno subiektywny, jak i obiektywny aspekt poczucia jakoci ycia osób z implantowanym ICD. Jako ycia chorych z implantowanym kardiowerterem-defibrylatorem serca Istotne klinicznie zaburzenia depresyjne obejmuj od 20 do 30% pacjentów z chorobami układu sercowo-naczyniowego. [3] Stany lkowe towarzysz zaburzeniom rytmu serca i objawom dławicowym. Pacjenci z implantowanym kardiowerteremdefibrylatorem serca s czci tej populacji. Wyróniaj si powtarzaln, napadow, zagraajc yciu arytmi komorow lub wysokim prawdopodobiestwem jej wystpienia oraz implantowanym urzdzeniem ICD. Jego zadaniem jest zmniejszenie ryzyka nagłego zgonu sercowego, za cen bardzo le odczuwanych wewntrzsercowych wyładowa elektrycznych, zwanych potocznie szokami. Powtarzajce si wyładowania wyzwalaj specyficzne dla tej grupy pacjentów zaburzenia lkowe oraz zaburzenia zachowania. Psychiatrzy twierdz, e chorzy z ICD stanowi modelow populacj dla bada nad rozwojem zaburze lkowych, prowadzcych do napadów paniki oraz znaczego ograniczenia aktywnoci, wynikajcej z lku przed wyładowaniem [4]. Na jako ycia w tej grupie chorych, oprócz czynników specyficznie zwizanych z implantowanym ICD, wpływaj równie czynniki niespecyficzne charakterystyczne dla pacjentów z chorobami serca oraz populacji ogólnej. Nale do nich: wiek, rodzaj podstawowej choroby serca, zwłaszcza wystpowanie choroby wiecowej (coronary artery disease, CAD), sposób jej leczenia (w tym PTCA i CABG), obecno objawów niewydolnoci serca oraz napadów nadkomorowych zaburze rytmu, np. migotania przedsionków. 3

4 Arytmie nadkomorowe stanowi szczególny problem w grupie chorych z ICD. Wskutek nieprecyzyjnej detekcji mog by rozpoznawane jako czstoskurcz komorowy (ventricular tachykardia, VT) i w konsekwencji uruchamia program kardiowersji lub defibrylacji wewntrzsercowej, odczuwany jako szok. Dotyczy to głównie napadów migotania przedsionków, bdcych przyczyn około 30% wielokrotnych wyładowa u chorych z ICD [5]. Wyniki bada porównawczych nad jakoci ycia pacjentów z ICD i leczonych farmakologicznie przyniosły niepodziewane wyniki. Próba kliniczna CABG-PATH [6] przeprowadzona u chorych po CABG, randomizowanych celem prewencji pierwotnej nagłej mierci sercowej, do implantacji ICD (N=262) lub jedynie leczenia farmakologicznego (N=228), ujawniła znaczco gorsz jako ycia w wymiarze fizycznym i psychicznym u osób z ICD. Subanaliza wykazała jednak, e podgrupa bez szoków nie róniła si od grupy chorych leczonych farmakologicznie. Powtarzajce si wyładowania ICD decydowały o obnieniu QOL. Niewykluczone, e chorzy kwalifikowani do ICD (prewencja pierwotna) mieli mał motywacj do tego sposobu leczenia (wybór w oparciu o wynik randomizacji). Wikszo chorych z ICD, którzy przed zabiegiem przebyli epizod zatrzymania krenia lub objawowego VT, wyraa wiadom zgod na taki zabieg w przewiadczeniu o wysokim zagroeniu nagł mierci sercow. Herbst i wsp. [7] porównywali QOL u pacjentów z wszczepionym ICD (N=24), chorychy otrzymujcych leki antyarytmiczne (N=35) oraz grup z implantowanym ICD i równoczenie leczonych lekami antyarytmicznymi (N=25). Nastpnie grupy te porównywano z ogóln populacj kardiologiczn (N=73). Zastosowano kwestionariusz generyczny SF 36 oraz 3 skale badajce sen, funkcjonowanie rodziny, problemy 4

5 seksualne i relacje w małestwie. Nie stwierdzono istotnych rónic w QOL midzy grupami take po uwzgldnieniu wieku, płci, zaawansowania choroby i czasu trwania leczenia. Zaobserwowano natomiast niekorzystny wpływ leków antyarytmicznych na jako ycia niezaleny od obecnoci ICD, przejawiajcy si ograniczeniem sprawnoci fizycznej, osłabieniem potencji, zaburzeniami emocjonalnymi, zaburzeniami snu i nasileniem stresu. Badania Arteaga i wsp. [8] take nie wykazały rónic w zakresie jakoci ycia i poziomie stresu u leczonych ICD, farmakologicznie i grupie referencyjnej z ogólnej populacji kardiologicznej. Wykazano jedynie ujemn korelacj QOL ze stresem, wiekiem i stopniem uszkodzenia funkcji skurczowej lewej komory (nisza frakcja wyrzutowa) we wszystkich grupach. Podobnie Carroll i wsp. [9] nie znaleli rónic w zakresie QOL u chorych po przebytym nagłym zatrzymaniu krenia w grupie z ICD i bez ICD (leczonej tylko farmakologicznie). W badaniach Herrmanna i wsp. [10] pacjenci z implantowanym ICD nie rónili si w QOL od chorych z CAD, a nawet prezentowali znaczco niszy poziom lku. Duru i wsp. [11] nie stwierdzili rónic w poziomie lku, depresji i QOL midzy pacjentami ze stymulatorem serca, pacjentami z ICD z wyładowaniami oraz bez wyładowa ICD. Chorzy z szokami czciej dowiadczali ograniczenia aktywnoci i lku spowodowanego ICD, a z drugiej strony widzieli w ICD zabezpieczenie swojego ycia (life-extender). Przedstawione dotychczas wyniki bada wskazuj, e jako ycia pacjentów z ICD kształtuj czynniki analogiczne do wystpujcych w ogólnej populacji kardiologicznej. W badaniu NSIRSO [12], uwzgldniajcym take opinie małonków 5

6 osób z wszczepionym kardiowerterem-defibrylatorem serca, 91% chorych sygnalizowało zadawalajc QOL 45% lepsz ni przed zabiegiem i 46% tak sam. Zaledwie 15% pacjentów zgłaszało trudnoci emocjonalne w przystosowaniu si do nowej sytuacji. Partnerzy i małonkowie chorych potwierdzali trafno uzyskanych wyników. Młodsi pacjenci (przed 50 r..) byli ogólnie zdrowsi, ale dowiadczali wikszych problemów emocjonalnych i mieli znaczco nisz jako ycia. Dowiadczenie szoku nie miało wpływu na uzyskany wynik. Odnotowano jednak, e młody wiek, czste wyładowania ICD i płe eska korespondowały ze wzrostem trudnoci w adaptacji. Zastosowanie ICD moe zatem korzystnie wpływa na QOL chorych z zagraajcymi yciu arytmiami komorowymi. Cz (10-20%) chorych dowiadcza wprawdzie trudnoci adaptacyjnych i zaburze lkowo-depresyjnych, ale odsetek ten jest porównywalny do ogólnej populacji osób ze schorzeniami sercowonaczyniowymi. Grup pacjentów z ICD cechuj jednak pewne odrbnoci. Duru i wsp. [11] zwrócili uwag na znaczcy wpływ motywacji do ycia z kardiowerteremdefibrylatorem, wysz samoocen i tendencje do przeceniania swego stanu zdrowia u chorych z ICD w porównaniu do obiektywnie zdrowszej grupy z implantowanym stymulatorem serca. W badaniu przeprowadzonym przez Hamilton i wsp. [13] stwierdzono, e w dwóch rónych grupach wiekowych z ICD: młodszej (21-62 lata) i starszej (67-84), QOL była nisza w porównaniu do zdrowej populacji oraz populacji pacjentów z chorobami serca, ale lepsza ni u chorych z niewydolnoci serca. Starsi pacjenci byli mniej aktywni fizycznie i mniej zadowoleni z własnej kondycji. Dowiadczali wikszego lku w okresie od 6 do 12 miesica po zabiegu. Podobne wyniki uzyskali May i wsp. [14], którzy obserwowali, e QOL obnia si po implantacji 6

7 ICD na krótki czas, ale po roku istotnie wzrasta w porównaniu do okresu sprzed zabiegu. Psychologiczne korelaty implantacji kardiowertera defibrylatora Problem psychologicznej adaptacji do ycia pacjentów z ICD wydaje si by szczególnie znaczcy. Sposób przygotowania chorych do implantacji urzdzenia zwłaszcza wyjanienie zasad działania i zmniejszenie rodzcych si obaw moe mie istotny wpływ na poziom QOL oraz wyjanienie rónic pojawiajcych si w badanich pochodzcych z rónych orodków. Zdaniem Sears a kady chory musi najpierw pokona stres zwizany z zagraajc yciu arytmi, a nastpnie zaadaptowa si do ICD. U 24-87% pacjentów po implantacji urzdzenia wzrasta poziom lku, przy czym u 13 do 38% przyjmuje on form zaburze lkowych. Objawy depresji rozpoznaje si u 24-33% chorych jest to wskanik porównywalny do uzyskiwanego w populacji pacjentów kardiologicznych [15, 16]. Dua grupa pacjentów (50-70%) dowiadcza w cigu pierwszych 2 lat po implantacji wyładowa ICD [17, 18], a od 10 do 30% burzy elektrycznej (3 lub wicej wyładowa ICD w cigu doby) [19, 20]. Przyczyn burzy elektrycznej mog by nieadekwatne interwencje ICD, spowodowane tachyarytmiami nadkomorowymi, przede wszystkim migotaniem przedsionków. Dowiadczenie burzy elektrycznej moe wywoływa powane zaburzenia psychologiczne, z zespołem stresu pourazowego włcznie (Post Traumatic Stress Disorder, PTSD). Jeli celem nowoczesnej medycyny jest nie tylko przedłuenie ycia, ale take poprawa jego komfortu i jakoci, to negatywne reakcje psychologiczne bez wtpienia 7

8 utrudniaj ich realizacj zwłaszcza powrót do optymalnego poziomu funkcjonowania w rodzinie i społeczestwe. Psychologia, wyjaniajc zmiany w funkcjonowaniu pacjentów po wielokrotnych interwencjach ICD [18], odwołuje si do 3 teorii: 1. behawioralnej wyjaniajcej mechanizmy kształtowania reakcji lkowych na neutralne bodce rodowiskowe i fizjologiczne, skojarzone z szokiem ICD; 2. teorii społecznego uczenia (zwłaszcza koncepcji wyuczonej bezradnoci) wyjaniajcej kształtowanie si poczucia braku kontroli nad własnym yciem, a w konsekwencji nasilanie objawów depresyjnych z powodu nieprzewidywalnoci i nie kontrolowalnoci szoków ICD; 3. teorii poznawczej wyjaniajcej reakcje pacjentów, którzy osd stanu własnego zdrowia kształtuj w oparciu o wiedz i obserwacj działania ICD. Istnieje szerokie spektrum zachowa w grupie chorych z ICD, które mona zasadnie wyjani odwołujc si do teorii warunkowania (behawioralnej). Skojarzenie obojtnego czynnika (np. wysiłku fizycznego) z wyładowaniem ICD, prowadzi w wikszoci przypadków do intensyfikowania si objawów lkowych oraz pobudzenia fizjologicznego (m.in. przyspieszenia pracy serca, pocenia si, wzrostu cinienia ttniczego, zaczerwienienia lub zblednicia skóry, osłabienia) w nowych, zblionych do pierwotnej, sytuacjach nawet jeli ju nie towarzyszy im szok ICD [4]. Omawiana tendencja wzmacnia zachowania zmierzajce do unikania obojtnych czynników rodowiskowych (kojarzonych z szokiem ICD) prowadzc w konsekwencji do znacznego ograniczenia potencjalnych obszarów aktywnoci chorych. Antidotum na wycofywanie si po implantacji ICD z dotychczasowych form aktywnoci stanowi odpowiednia profilaktyka oraz róne formy treningu i rehabilitacji 8

9 kardiologicznej. Kontrolowany wysiłek fizyczny wydaje si mie pozytywny, wielokierunkowy wpływ na t grup chorych: zmniejsza, a nawet minimalizuje lk przed wysiłkiem, korzystnie modeluje czynnoci układu autonomicznego stymulujc pacjentów do wikszej aktywnoci w yciu codziennym [21]. Teoria warunkowania klasycznego adekwatnie wyjania kształtowanie si u osób z ICD syndromu agorafobii, przebiegajcego najczciej z z towarzyszcymi mu objawami paniki. Agorafobia definiowana jest jako lk przed miejscami i sytuacjami, z których trudno uciec, lub w których trudno byłoby uzyska pomoc w przypadku ataku paniki lub podobnych objawów dotyczy to głównie otwartych przestrzeni. Atak paniki inicjuje u pacjentów specyficzny typ mylenia o charakterze katastroficznym. [22] W badaniach Godemanna i wsp. [4], przeprowadzonych w grupie chorych z ICD (N=72), 15,9% badanych spełniało pełne kryteria agorafobii przebiegajcej z atakami paniki. Zaburzenia te rozwijały si w pierwszym roku po implantacji urzdzenia oraz utrzymywały w dalszej obserwacji, nie dostrzeono natomiast wzrostu nasilenia lku. Badania wykazały take interesujce powizanie zaburze lkowych z dowiadczeniem zatrzymania krenia. Pacjenci po przebytym nagłym zatrzymaniu krenia wykazywali stosunkowo mniej zaburze lkowych w porównaniu do chorych, u których wszczepienie ICD warunkowane było innymi przyczynami. Analogiczne tendencje zaobserwowali Pauli i wsp. [23]. Wykazali oni, e zaburzenia lkowe wystpuj rzadziej u osób po resuscytacji tłumaczc to stanem niewiadomoci w okresie okołoreanimacyjnym. Autorzy, zainteresowani poszukiwaniem czynników ryzyka negatywnej reakcji psychologicznej po implantacji ICD, wskazuj zasadniczo na: młody wiek (<50 lat), czste wyładowania ICD, istotne problemy psychologiczne poprzedzajce chorob 9

10 serca, niezrozumienie albo niewystarczajc wiedz na temat własnego stanu zdrowia i zasad działania urzdzenia oraz choroby towarzyszce [18]. W kontekcie zaprezentowanych danych z literatury nasuwa si pytanie o ewentualne miejsce i funkcje pomocy psychologicznej w grupie pacjentów z kardiowerterem-defibrylatorem serca. W istniejcej literaturze nie ma na ten temat jednomylnoci. Badania Kohn i wsp. [24] wykazały jednoznacznie, e obecno wsparcia psychologicznego przed implantacj ICD, bezporednio przed wypisem ze szpitala, po 4 tygodniach oraz przy okazji rutynowych wizyt kontrolnych w 1, 3 i 5 miesicu po zabiegu, nie wpływało na zmniejszenie liczby wyładowa ICD, ale znacznie redukowało wystpowanie negatywnych reakcji psychologicznych, zwłaszcza poziom lku i depresji. Najbardziej zainteresowani tego rodzaju pomoc okazali si pacjenci z wielokrotnymi wyładowaniami ICD. Odmienne stanowisko znajdujemy w pracach Sears a. Dopuszcza on ewentualno specjalistycznej pomocy psychologa, ale tylko w niektórych grupach pacjentów. Generalnie za jest zdania, e kardiolog wiadomy podstawowych problemów zwiznych z funkcjonowaniem ICD jest zdolny do zapewnienia chorym wystarczajcego wsparcia psychologicznego podczas rutynowych bada i wizyt kontrolnych. Perspektywy powrotu do pełnionych ról społecznych i zawodowych po implantacji kardiowertera-defibrylatora serca Za obiektywne kryteria jakoci ycia traktuje si m.in. powrót do pełnionych ról społecznych i zawodowych. W grupie chorych po implantacji ICD (N=100), badanej przez Kalbefeisch`a i wsp. [25], 62% powróciło do swoich obowizków zawodowych. 10

11 Pacjenci ci charakteryzowali si wyszym wykształceniem oraz stosunkowo rzadziej pojawiał si w ich historii choroby zawał serca w porównaniu do grupy nie podejmujcej pracy. Nie stwierdzono natomiast istotnych rónic w odniesieniu do płci, wieku, wydolnoci wysiłkowej (NYHA), funkcji skurczowej lewej komory (frakcja wyrzutowa), wystpowania CAD oraz przyczyn implantacji ICD. Zblione wyniki uzyskał Dubin i wsp. [26]. Sporód badanych przez niego pacjentów 56% powróciło do pracy zawodowej po implantacji ICD, zdecydowana wikszo do tej samej pracy (44%). Przytoczone wyniki bada wskazuj na znaczc rol czynników osobowociowych i motywacyjnych warunkujcych powrót do aktywnoci zawodowej lub podjcie nowych form pracy przez pacjentów z implantowanym kardiowerterem-defibrylatorem. Problem aktywnoci seksualnej pacjentów po implantacji ICD, rzadko pojawia si jako odrbne zagadnienie. Wikszo danych na ten temat ogranicza si do okrelenia negatywnego wpływu niektórych leków (zwłaszcza B-blokerów) na potencj i witalno chorych. Badania Dubin`a i in. [26] oraz Heller`a i i in. [27] potwierdziły spadek aktywno seksualnej u chorych z ICD. Inni autorzy Godeman i wsp. odstpili od analizy zachowa seksualnych z uwagi na due rozbienoci w zaleceniach lekarskich na ten temat [4]. Lüderitz i wsp. [28] zwrócili uwag na znaczce, ujemne powizanie QOL z ograniczeniami w zakresie prowadzenia samochodu. Dua grupa kardiologów (56%) doradza całkowite lub okresowe zaprzestanie prowadzenia samochodu po implantacji ICD. Ograniczenie dotyczy zasadniczo okresu od 3 do 18 miesicy po zabiegu (67% lekarzy). Natomiast 33% kardiologów jest zdania, e pacjenci z ICD winni całkowicie zrezygnowa z prowadzenia pojazdów. Pomimo wyranych przeciwskaza i restrykcji 11

12 1/3 pacjentów wraca na własn odpowiedzialno do prowadzenia pojazdów połowa z nich w czasie pierwszych 6 miesicy od zabiegu, a pozostali po roku. Ryzyko wypadku komunikacyjnego z powodu arytmii i wyładowania ICD jest zdaniem Lüderitz`a i wsp. [28] wzgldnie niskie, w porównaniu do powszechnie akceptowanego ryzyka wypadkowoci wród uytkowników motocykli. Sporód całkowitej liczby wypadków drogowych zaledwie 1,5-3,4% ma zwizek z utrat przytomnoci, a wród nich zdecydowana mniejszo jest powizana z arytmi. Autorzy przyznali równoczenie, e 50% pacjentów dowiadcza szoku ICD w cigu roku po implantacji i 20% ma przemijajce zaburzenia wiadomoci w czasie i po wyładowaniu. Ryzyko wypadku wydaje si zatem istotnie zalee od iloci czasu spdzanego za kierownic. Prywatne uywanie samochodu, zwłaszcza w ograniczonym zakresie, nie stanowi zagroenia, moe natomiast zredukowa dodatkowy stres i ograniczenia w codziennym yciu chorych. Podsumowanie Ocena jakoci ycia u chorych z ICD winna uwzgldnia wspomniane we wstpie dwie płaszczyzny subiektywn i obiektywn. W obszarze subiektywnie ocenianej jakoci ycia istotne znaczenie posiada komponenta psychologiczna zwłaszcza poznawcza i emocjonano motywacyjna. Wyniki bada uzyskane przez niezalenych badaczy wyranie wskazuj na znaczce powizanie tej komponenty z kształtowaniem jakoci ycia u pacjentów z implantowanym kardiowerteremdefibrylatorem serca. Dowiadczana ambiwalencja, której ródłem jest zmaganie si z lkiem przed szokiem i poczuciem zalenoci od ICD przy równoczesnym poczuciu bezpieczestwa 12

13 gwarantowanym przez urzdzenie moe prowadzi do ukształtowania wzgldnego zadowolenia i powrotu do pełnej aktywnoci zawodowej i społecznej, lub przeciwnie by ródłem sytuacji skrajnie niekorzystnej: formowania si zaburze lkowych, zespołu stresu pourazowego, utraty sensu ycia, nieszczliwoci i beznadziejnoci [29]. Praktyczn implikacj wyników bada empirycznych prowadzonych na grupie pacjentów z ICD, s wskazówki Sears a i wsp. [18] dotyczce postpowania z chorym bezporednio po dowiadczeniu wyładowania ICD. Zostały ona przedstawione w tabeli 1. 13

14 Tabela 1. Propozycja postpowania wobec chorych, którzy dowiadczyli wyładowania ICD Rodzaj postpowania zwizanego z szokiem Strategia kliniczna Przykład zachowania Planowanie natychmiastowego zachowania po szoku Omówi i potwierdzi standardowe postpownie po wyładowaniu ICD Wyjani, e szoki mog wystpowa i nie musz oznacza pogorszenia stanu zdrowia Jeli otrzymasz wicej ni jeden szok na raz, chciałbym, eby... Nikt nie lubi szoków, ale jestem pewien, e zmniejszyły one niebezpieczestwo najbardziej, jak to było moliwe w tym czasie. Zapobieganie zachowaniom unikania Ocena osobowoci pacjenta i zachowania po szoku Podkrelenie, e nie ma zwizku midzy szokiem i zachowaniem pacjenta w tym czasie Powrót do aktywnoci przed szokiem Co robiłe tu przed otrzymaniem szoku? To zachowanie nie miało zwizku z szokiem Wic chc, eby teraz wrócił do tej samej czynnoci Promowanie u pacjenta akceptacji urzdzenia Promowanie pozytywnego zachowania Zapewni pacjenta i rodzin, e ICD jest nadal najlepsz metod leczenia zagraajcych yciu arytmii Personifikacja ICD z nadaniem pozytywnego imienia, np. osobiste pogotowie ratunkowe Przedyskutowa plany i powrót do normalnego ycia Pyta o prawdopodobne trudnoci i obawy ICD jest wci najlepsz metod metod leczenia, zabezpieczajc twoje ycie Majc defibrylator masz przez cały czas przy sobie własne pogotowie ratunkowe. Jeli Twoje serce zatrzyma si, szok defibrylatora przywróci mu normalny rytm, bez potrzeby dzwonienia na pogotowie. Co masz zamiar zrobi w tym tygodniu, aby wróci do pełnej aktywnoci? Kierowanie do specjalistycznej opieki zdrowia psychicznego Kierowa pacjentów o wysokim ryzyku zaburze psychologicznych Zna czynniki ryzyka zaburze psychologicznych w tej grupie pacjentów* Szoki s stresujce. Chciałbym skierowa Ci do kogo, kto ma dowiadczenie w leczeniu stresu *młody wiek (<50 lat), czste wyładowania ICD, zaburzenia psychologiczne przed implantacj ICD 14

15 Przedstawione rezultaty bada wskazuj na potrzeb dowartociowania znaczenia planowej pomocy psychologicznej oraz szeroko rozumianej rehabilitacji kardiologicznej wewntrzszpitalnej i ambulatoryjnej w tej szczególnej grupie tworzonej przez pacjentów z ICD. Działania te mog w istotny sposób wpływa na samoocen chorych w zakresie ich stanu zdrowia oraz postrzegania własnej przyszłoci. W konsekwencji rzutuj take na jako funkcjonowania chorego w rodowisku rodzinnym oraz przebieg procesu jego adaptacji do ycia z ICD. Zagadnienie to posiada niebagatelne znaczenie, gdy wskazania do implantacji ICD ulegaj współczenie stałemu rozszerzeniu. Obejmuj nie tylko pacjentów z objawami gronych arytmii, ale take grupy profilaktyczne. Implantacja ICD w celach profilaktyki cho z medycznego punktu widzenia słuszna wymaga wikszego zaangaowania lekarza w motywacj chorego do wyraenia zgody na implantacj. Zakłada w pierwszej kolejnoci kształtowanie adekwatnego nastawienia do wyładowa ICD, wyjanienie mechanizmów działania urzdzenia, profilaktyki nieprawidłowych zachowa co w konsekwencji pozwala unikn wielu problemów psychologicznych oraz poprawi jako ycia w tej grupie chorych. 15

16 Pimiennictwo 1. Haas, B.K. A multidisciplinary consept analysis of quality of life. Western Journal of Nursing Research 1999; 21(6): Kastrup M., Mezzich J.E. Quality of life: a dimension in multiaxial classification. Eur Arch Psychiatry Clin Neurosci 2001; 251 (supl. 2, II): II32- II Rodney P., Howelett J. Elderly Patients With Cardiac Disease, Quality of Life, End of Life, and Ethics. CCS Consensus Document 2004 University of Victoria, Dalhousie University. / Society. 4. Godemann F., Ahrens B., Behrens S., i wsp. Classic Conditioning and Dysfunctional Cognitions in Patients With Panic Disorder and Agoraphobia Treated With an Implantable Cardioverter/Defibillator. Psychosomatic Medicine 2001; 63: Swerdlow C., Schsls W., Dijkman B., i wsp. Detection of atrial fibrillation and flutter by a dual-chamber implantable cardioverter-defibrillator. For the 16

17 Worldwide Jewel AF Investigators. Circulation 2000; 101: Namerow P., Firth B., Heywood G., i wsp. Quality of life six months after CABG surgery in patients randomized to ICD versus no ICD therapy: findings from the CABG Patch trial. Pacing Clin Electrophysiol 1999; 22: Herbst J., Goodman M., Feldstein S., i wsp. Health related quality of life assesment of patient with life-threatening ventricular arrhythmias. Pacing Clin Electrophysiol 1999; 28: Arteaga W., Widle R.J. The quality of life of patients with life threatening arrhythmias. Arch Intern Med 1995; 155: Carroll D., Hamilton G.A., McGovern B.A., i wsp. Changes in health status and quality of life and the impact of uncertainty in patients who survive lifethreatening arrhythmias. Heart Lung 1999; 28: Herrmann C., von zur Muhen F., Schaumann A., i wsp. Standardized assesment of psychological well-being d quality-of-life in patients with implanted defibrilators. Pacing Clin Electrophysiol 1997; 20: Duru F., Buchi S., Klaghofer R., i wsp. How different from pacemacer patients 17

18 are recipients of implantable cardioverter-defibrillators with respect to psychosocial adaptations, affective disorders, and quality of life?. Heart 2001; 85: Sears S.F., Eads A., Marhefka S., i wsp. The U.S. national survay of ICD recipients: examining the global and specific aspects of quality of life. Eur Heart J 1999; 20: 232 (streszczenie). 13. Hamilton G.A., Carroll D.L. The effect of age on quality of life in implantable cardioverter defibrillator recipients. Journal of Clinical Nursing 2004; 13(2): 194 (streszczenie). 14. May C.D., Smith P.R., Mudrock C.J., i wsp. The impact of the implantable cardioverter defibrillator on qulaity of life. Pacing Clin Electrophysiol 1995; 18: Sears S.F., Torado J.F., Saia T.L. wsp. Examining ihe psychosocial impact of implantable cardioverter defibrillators: a literature review. Clin. Cardiol 1999; 22: Sears S.F., Conti J. and Conti J.B. Quality of Life and Psychosocial functioning 18

19 of ICD Patients. Heart 2002; 87: Zipes D.P., Roberts D. Results of the international study of the implantable pacemaceker cardioverter-defibrillators: A comparison of epicardial and endocardial lead systems Circulation 1995; 92: Sears F.S., Conti J.B. Understanding Implantable Cardioverter Defibrillator Shocks and Storms: Medical and Psychosocial Considerations for Research and Clinical Care Clin. Cardiol. 2003; 26: Korte T., Jung W., Ostermann G., i wsp. Hospital readmission in patients with modern implnatable cardioverter.defibrillator. Pacing Clin Electrophysiol 1997; 20: 1207 (streszczenie). 20. Credner S.C., Klingenheben T., Mauss O., i wsp. Electrical strom patients with transvenous implantable cardioverter-defibrillators: Incidence, management and prognostic implications. J Am Coll Cardiol 1998; 32: Vanhees L., Kornaat M., Defoor J., i wsp. Effect of exercise training in patients with an implantable cardioverter defibrillator. European Heart Journal 2004, 25(13):

20 22. Ahmad T., Wardle J., Hayward P. Physical symptoms and illnes attributions in agoraphobia and panic. Behav Res Ther 1992; 30: Pauli P., Wiedmann G., Dengler W., Blaumann-Benninghoff G., Kuehlkam V. Anxiety in patients with an automatic implantable cardioverter defibrillator: what differentiates them from panic patients?. Psychom Med 1999; 61: Kohn C.S., Petrucci R.J., Baessler C., i wsp. The effect of psychological intervention on patients long-term adjustments to the ICD: a prospective study. Pacing Clin Electrophysiol 2000; 23: Kalbfleisch K.R., Lehmann M.H., Stenman R.T., i wsp. Reemployment following implantation of the automatic cardioverter defibrillator. Am J Cardiol 1989; 64: Dubin A.M., Batsford W.P., Lewis R.J., i wsp. Quality of life in patients receiving implantable cardioverter defibrillator at or before age 40. Pacing Clin Electrophysiol 1996; 19: Heller S., Ormont M., Lidagoster L., Sciacca R. i wsp. Psychosocial outcome after ICD implantation: a current perspective. Pacing Clin Electrophysiol 1998; 20

21 21: Jung W., Lüderitz B. Quality of life and Driving in Recipients of the Implantable Cardioverter-Defibrillator. J Cardiol 1996; 78 (supl 5A): A51-A Eckert M., Jones T. How does an implantable cardiowerter defibrillator (ICD) affect the lives of patients and their families? International Journal of Nursing Practice 2002; 8:

22 Informacje o aktualnych miejsach pracy autorów: Lek. med. Anna Kochaska II Klinika Chorób Serca Instytutu Kardiologii Akademii Medycznej w Gdasku ul. Dbinki Gdask akoch@poczta.onet.pl Dr n. med. Ewa Lewicka-Nowak II Klinika Chorób Serca Instytutu Kardiologii Akademii Medycznej w Gdasku ul. Dbinki Gdask elew@amg.gda.pl Dr Beata Zarzycka Katolicki Uniwersytet Lubelski Instytut Psychologii, Katedra Psychologii Społecznej i Psychologii Religii Al. Racławickie Lublin zarzycka@kul.lublin.pl 22