Matuszka Lilla Busà  owska obroniã  a pracã  doktorskã Â... ZE à šWIATA Napisaà  : Redaktor Posted on : :00:00

Transkrypt

1 Matuszka Lilla Busà  owska obroniã  a pracã  doktorskã Â... ZE à šWIATA Napisaà  : Redaktor Posted on : :00:00 Matuszka Lilla Busà  owska ( Repeà  a) dnia 28 paã ºdziernika 2010r. obroniã  a pracã  doktorskã  w Chrzeà  cijaã  skiej Akademii Teologicznej w Warszawie pt. à  ž Aksjomat wiary w szkolnym systemie nauczania religii Polskiego Autokefalicznego Koà  cioã  a Prawosà  awnego w Polsce po 1990r.à   uzyskujã  c tym samym tytuã  doktora nauk teologii i pedagogiki religijnej. Matuszka Lilla Busà  owska (Repeà  a) urodziã  a siã  dnia r. w Szprotawie w à  emkowskiej rodzonie Aleksandra i Emilii Repeà  a. W latach 1989 à   1994 uczã  szczaã  a do Liceum Ogólnoksztaà  cã  cego im Bolesà  awa Chrobrego w Szprotawie. W 1994 roku rozpoczã  à  a studia na Wydziale Teologicznym na kierunku Ekumeniczny Instytut Pedagogiczno-Katechetyczny Chrzeà  cijaã  skiej Akademii Teologicznej w Warszawie. W roku 1997 wyszã  a zamaã ¼ za ówczesnego absolwenta Seminarium Duchownego w Warszawie i studenta Chrzeà  cijaã  skiej Akademii Teologicznej Andrzeja Busà  owskiego, obecnie duchownego Cerkwi Prawosà  awnej à šwià  tej Trójcy w Hajnówce. Tytuà  magistra w zakresie pedagogiki religijnej uzyskaã  a w 1999 roku po zã  oã ¼eniu egzaminu magisterskiego i pracy magisterskiej na temat: à  žRola Bogurodzicy w zbawieniu ludzkoã  ci w à  wietle soteriologii prawosã  awnejã   pisanej pod kierunkiem ks. Metropolity prof. dr hab. Sawy (Hrycuniaka) Kierownika Katedry Prawosà  awnej Teologii Dogmatycznej i Moralnej. Jest absolwentkã  Podyplomowych Studiów Historyczno-Socjologicznych na Uniwersytecie w Biaà  ymstoku.(2005 à   2006 r.) Posiada uprawnienia w zakresie nadzoru pedagogicznego. (2006) Pierwszà  pracã  zawodowã  jako nauczyciel religii prawosã  awnej podjã  à  a w 1998 r. w Szkole Podstawowej nr 3 w Hajnówce, od 1 wrzeã  nia 2007 r. naucza mã  odzieã ¼ w Zespole SzkÃ³à  Ogólnoksztaà  cã  cych im, Marii Skà  odowskiej-curie w Hajnówce, a od stycznia 2004 r. przy Centrum Edukacji Nauczycieli w Biaà  ymstoku peã  ni obowiã  zki doradcy metodycznego ds. nauczania religii prawosã  awnej w rejonie Page 1 / 12

2 powiatu hajnowskiego. Doskonalà  c swoje umiejã  tnoã  ci zdobywaã  a poszczegãƒâ³lne stopnie awansu zawodowego: - 31 lipca 2001 r. uzyskaã  a stopieã  nauczyciela mianowanego, a w czerwcu 2006 roku otrzymaã  a kolejny stopieã  awansu zawodowego - nauczyciela dyplomowanego. Doà  wiadczenie zawodowe zdobywaã  a pracujã  c z dzieã  mi i mã  odzieã ¼à  miã  dzy innymi w : Prawosà  awnym Domu Opieki w Cieplicach ( ) Domu Dziecka nr 9 w Warszawie ( ) Odbyà  a rãƒâ³ã ¼norodne kursy doskonalã  ce i formy doskonalenia: r. - à  žPlanowanie wynikowe pracy dydaktycznej nauczyciela religii prawosã  awnejã   organizowane przez Wojewódzki Oà  rodek Metodyczny w Biaà  ymstoku r. - à  žTworzenie systemu oceniania z nauki religii à   ocena wspierajã  ca rozwãƒâ³j uczniaã   organizowane przez Wojewódzki Oà  rodek Metodyczny w Biaà  ymstoku r. - à  žKurs doskonalenia teologiczno-pedagogicznego dla nauczycieli religii prawosã  awnejã   zorganizowany przez Katedrà  Teologii Prawosà  awnej Uniwersytetu w Biaà  ymstoku à  žDoskonalenie w zakresie nauczania jã  zykãƒâ³w obcych w gimnazjum (jã  zyk angielski) organizowany przez Oà  rodek doskonalenia Nauczycieli w Biaà  ymstoku r. - Kurs kwalifikacyjny przygotowujã  cy do sprawowania nadzoru pedagogicznego r. à   Nowe formy nadzoru pedagogicznego à   ewaluacja, kontrola, wspomaganie, szkolenie organizowane przez Europejskie Centrum Rozwoju Kadr w Biaà  ymstoku. WspÃ³à  pracuje z uczelniami i instytucjami dziaã  ajã  cymi na rzecz edukacji. Efektem tej wspãƒâ³ã  pracy sã  opracowania zwarte dotyczã  ce nauczania religii oraz filmowe materiaã  y katechetyczne dla dzieci i mã  odzieã ¼y, majã  ce na celu przybliã ¼enie nauki i tradycji prawosã  awnej. Organizuje i realizuje rãƒâ³ã ¼norodne konkursy przedmiotowe o charakterze krajowym i lokalnym kierowane do uczniãƒâ³w wszystkich typãƒâ³w szkãƒâ³ã  : (konkursy cieszã  siã  duã ¼à  popularnoã  ciã Â, uczestniczy w nich od kilkudziesiã  ciu do ponad 200 osãƒâ³b) - Konkurs na prezentacjã  multimedialnã  pt. à  žDziedzictwo Kulturowe Prawosà  awiaã   - 58 uczestnikãƒâ³w. (2005 r.) - Konkurs plastyczny pt. à  žMoja Cerkiew Parafialnaà   à   dwie edycje, w kaã ¼dej ponad 200 uczestnikãƒâ³w (2004 r., 2008 r.) - Konkurs plastyczny pt.ã  žTradycje à šwiat Boà ¼ego Narodzeniaà   - ponad 150 uczestnikãƒâ³w, Konkurs fotograficzny pt. à  žà »ycie cerkwi i sztuka sakralna w obiektywieã   - 80 uczestnikãƒâ³w (2006 r.) Konkurs à  žNajpià  kniejsza Paschalna Pisanka,à   - ponad 100 uczestnikãƒâ³w powiatowy (2007 r.) - Konkurs Recytatorski Prawosà  awnej Poezji Religijnej pt. à  žPrawosà  awie w poetyckim sã  owieã   (rokrocznie od 2005r) uczestnikãƒâ³w - Wieczór Prawosà  awnej Poezji Religijnej (rokrocznie od 2005r) - Konkurs plastyczny i multimedialny: à šwià  ty Hiob poczajowski à   wzãƒâ³r Page 2 / 12

3 à ¼ycia i przewodnik duchowy (2009 r.) Podczas dotychczasowej pracy jej zainteresowania koncentrowaã  y siã  na zagadnieniach dotyczã  cych wychowania, edukacji religijnej i doskonalenia zawodowego nauczycieli. Peà  ni funkcjã  czã  onka w: - Komitecie Gà  Ã³wnym Olimpiady Prawosà  awnej Wiedzy Religijnej (od 2006) - Komisji ds. Mà  odzieã ¼y (Przygotowania do Egzaminu Dojrzaà  oã  ci z religii prawosã  awnej) (od 2007) - Komisji ds. opracowania podstaw programowych do nauczania religii prawosã  awnej. (2009) Peà  ni funkcjã  koordynatora : Zespoà  u odpowiedzialnego za prowadzenie strony internetowej katechezy prawosã  awnej www. katechezaorth.pl.(2008r. ) Za osiã  gniã  cia w swojej pracy byã  a nagradzana: - 30 maja 2009 roku zostaã  a odznaczona à   Medalem Komisji Edukacji Narodowej za szczegãƒâ³lne zasã  ugi dla oã  wiaty i wychowania - w 2001 i 2009 roku otrzymaã  a Nagrodà  Dyrektora Szkoà  y za bardzo dobre wyniki w pracy dydaktyczno à   wychowawczej oraz za pracã  spoã  ecznã  na rzecz szkoã  y - w 2005 roku otrzymaã  a Nagrodà  Burmistrza Miasta Hajnówka za osiã  gniã  cia w pracy dydaktyczno-wychowawczej oraz za zaangaã ¼owanie w ksztaã  towaniu wartoã  ci moralnych u wychowankãƒâ³w. W roku 2010 otworzyã  a na Wydziale Teologicznym Chrzeà  cijaã  skiej Akademii Teologicznej w Warszawie przewãƒâ³d doktorski na temat: à  žAksjomat wiary w szkolnym systemie nauczania religii Polskiego Autokefalicznego Koà  cioã  a Prawosà  awnego po 1990 roku.ã   Promotorem pracy zostaã  ks. bp. prof. ChAT dr hab. Jerzy Paà  kowski. W swojej pracy ukazuje jak waã ¼nym jest w perspektywie edukacji religijnej wiara, ktãƒâ³ra jest fundamentem oddziaã  ywaã  dydaktyczno-wychowawczych. à  žPrzystà  pujã  cy bowiem do Boga musi uwierzyã Â, à ¼e [Bóg] jest i à ¼e wynagradza tych, ktãƒâ³rzy Go szukajã  à  Â, czytamy w Lià  cie do Hebrajczyków (Hbr 11,6). Wiara jest szczegãƒâ³lnym darem (Mt 11, 25-27; J 3,27; Fil 1, 29). Bez niej nie jest moã ¼liwe zbliã ¼enie siã  do Boga i trwanie w à  à  cznoã  ci z Nim. To wiara warunkuje à ¼ycie moralne czã  owieka Jednak droga czã  owieka do Chrystusa prowadzi à  žpoprzez pokorã Â, wiarã  i nawrãƒâ³cenie" podkreã  la à  w. Ignacy Branczaninow. W obliczu wspãƒâ³ã  czesnych warunkãƒâ³w spoã  ecznych, ktãƒâ³re coraz mniejszej liczbie ludzi umoã ¼liwiajà  zrozumienie wã  asnego otoczenia, jego kontrolã  oraz ksztaã  towanie; przy jednoczeã  nie wzmoã ¼onym pragnieniu wielu ludzi poszerzenia wã  asnej à  wiadomoã  ci i przestrzeni doã  wiadczeã  pryncypialnym staje siã  pytanie: à  žCo to znaczy wiara w Chrystusa?à   Chrzeà  cijaã  stwo wskazuje odpowiedã º na wiele problemãƒâ³w: à  žJak znaleã ºà  cechy i wã  aã  ciwoã  ci prawdziwej duchowoã  ci, jak wyznaczyã  kryteria, ktãƒâ³re wskazywaã  yby na jej istotã Â?à   Co pozwala okreã  liã Â, co jest prawdã  a co kã  amstwem? Jedynie system Page 3 / 12

4 wspãƒâ³ã  rzã  dnych, ustanowiony przez Objawienie Boà ¼e i zachowywany przez Koà  ciãƒâ³ã  w jego Tradycji. Prawda ta jest absolutna, poniewaã ¼ ma za sobã  autorytet Boga. Chrzeà  cijanin chroni jã  w swoim sercu i nic nie jest w stanie jej zachwiaã Â. Apostoà  Paweà  pisze: à  žFundamentu bowiem nikt nie moã ¼e poã  oã ¼yà  innego, jak ten, ktãƒâ³ry jest poã  oã ¼ony, a ktãƒâ³rym jest Jezus Chrystusà   (1 Kor 3,11). Jednakà ¼e te zbawcze przemiany wewnã  trznego à  wiata czã  owieka nie sã  realizowane w izolacji od zewnã  trznego à  rodowiska, a w realnym i à ¼ywym kontakcie z otaczajã  cymi ludã ºmi à   najpierw w rodzinie, w szkole, w miejscu pracy, w spoã  eczeã  stwie, w paã  stwie. Praktyka edukacyjna byã  a opisywana poczã  wszy od czasãƒâ³w biblijnych. Historia filozofii klasycznej oraz historia doktryn pedagogicznych pokazujã  : Jak i w jakich okolicznoã  ciach i uwarunkowaniach rodziã  y siã  najwaã ¼niejsze idee wychowania? Jak zmieniaã  a siã  ich recepcja i siã  a oddziaã  ywania? Co stanowiã  o czynniki sprawcze ciã  gã  oã  ci i zmiany w spoã  ecznej praktyce edukacyjnej oraz myã  leniu o wychowaniu, konstytuujã  cym rãƒâ³ã ¼ne odmiany dominujã  cych praktyk edukacyjnych? Na skutek zmian cywilizacyjnych zmieniã  y siã  spoã  eczne oczekiwania i roszczenia wobec edukacji oraz formy zaspokojenia spoã  ecznych i jednostkowych potrzeb edukacyjnych. Jednak w rozumieniu chrzeã  cijaã  skim nie zmieniã  siã  cel, zadania i wartoã  ci w zakresie wychowania. Jasny i niezmienny jest wciã  à ¼ cel istnienia czã  owieka i prawda o nim.ã  žBóg daã  nam à ¼ycie wieczne, a to à ¼ycie jest w Jego Synuà   (1 J 5,7à  ½12) - czytamy w liã  cie à  w. Jana. Wcià  à ¼ aktualne jest zadanie dla wychowawcy à  žWdraà ¼aj chã  opca w prawidã  a jego drogi, a nie zejdzie z niej i w staroã  ciã   (Prz 22,6) - czytamy w ksiã  dze Przysà  Ã³w. Wiek XIX przyniãƒâ³sã  poza rozwojem pedagogiki jako nauki, rozwãƒâ³j pedagogiki religijnej. Na gruncie prawosã  awnej myã  li pedagogicznej refleksjã  nad edukacjã  religijnã  podejmowali miã  dzy innymi: I.I. Pirogow, I. Uszinskij, L. Surowa, E. Szestun, W. Zienkowskij, I. Ilin, N. Piestow, S. Koulomzina, A. Uminskij. Refleksja ta nie pozostaje bez wskazania na biblijno-teologiczne podstawy procesu nauczania i wychowania religijnego opartego na miã  oã  ci. à  žPo pierwsze jednoã  à Â, po drugie wolnoã  à Â, wszã  dzie miã  oã  à  à   - powtarzali à šwià  ci Ojcowie. U podstaw wychowania w perspektywie prawosã  awnej leã ¼y rozumienie tego, à ¼e osiã  gniã  cie gã  Ã³wnego celu wychowania, nauczania i à ¼ycia à   osiã  gniã  cie zbawienia staje siã  niemoã ¼liwe poza Koà  cioã  em. à »ycie Koà  cioã  a wskazuje na jedynã Â, prawdziwã Â, wiarygodnã  dla czã  owieka metodã  poznania Prawdy Boà ¼ej. Koà  ciãƒâ³ã  prawosã  awny nie zna wyã ¼szego lub innego kryterium poza Jezusem Chrystusem à   Bogiem - Czà  owiekiem. W Nim znajdujã  realizacjã  wszystkie wartoã  ci, ktãƒâ³re sã  celem dziaã  alnoã  ci czã  owieka. à  žDà  à ¼ymy do Boga, a On jest przecieã ¼ prawdziwym Bogiem, chcemy poznaã  oblicze czã  owieka à   On jest przecieã ¼ prawdziwym czã  owiekiem, dã  à ¼ymy do poznania prawdy à   On jest Prawdà Â, Page 4 / 12

5 chcemy Ewangelii à   On jest Ewangelià  Boga, skierowanã  do ludzi, chcemy miã  oã  ci à   On jest Mià  oã  ciã Â.à   pisze P. Evdokimov. Proces wychowania kieruje siã  ku doã  wiadczeniu Koà  cioã  a. Chrystus à   gã  owa Koà  cioã  a à   mãƒâ³wi o Sobie: à  žJeden jest wasz Nauczyciel (...) jeden bowiem jest Ojciec wasz, Ten w niebie (...) jeden jest tylko wasz Mistrz, Chrystusà   (Mt 23,8-12). Ze sã  Ã³w tych wynikajã  zadania edukacji religijnej i odpowiadajã  ce im trzy obszary wychowania à   rodzinny, szkolny, eklezjalny. Chrystus ukazaã  je w Sobie, uczyniã  Siebie jedynym kryterium rodziny i szkoã  y, dlatego Koà  ciãƒâ³ã  to rodzina i szkoã  a. Faktem jest, à ¼e w pewnym momencie dochodzi do wspãƒâ³ã  odpowiedzialnoã  ci rodziny, Koà  cioã  a i szkoã  y za proces edukacji religijnej dziecka. Pierwszym obowiã  zkiem chrzeã  cijaã  skich rodzicãƒâ³w jest nauczyã  ich dzieci Ewangelii - podkreã  la à šw. Jan Zà  otousty. Koà  ciãƒâ³ã  stanowi miejsce potwierdzania i pogã  à  biania toã ¼samoà  ci religijnej, a tym samym jest rãƒâ³wnieã ¼ przestrzeniã  wychowania religijnego. W edukacji religijnej istotne jest pytanie: Jak zbliã ¼yà  czã  owieka do Boga, jak Go ukazaã Â, sprowadziã  z nieba, by nie naruszaã  o to wolnoã  ci czã  owieka, by wiara przez to objawienie nie osã  abã  a a wzmocniã  a siã  w czã  owieku? Wiara musi siã  wiã  c sprowadzaã  do indywidualnego dialogu z Bogiem, Który otacza czã  owieka miã  oã  ciã  ofiarnã Â, miã  oã  ciã  ponad à  mierã Â. à  žTak bowiem Bóg umiã  owaã  à  wiat, à ¼e Syna swego Jednorodzonego daã Â, aby kaã ¼dy, kto w niego wierzy, nie zginã  à Â, ale miaã  à ¼ycie wieczne.ã   (J.3,16). Dzià  ki temu czã  owiek otrzymaã  moã ¼liwoà  à  stania siã  dzieckiem Boga i od czã  owieka tylko zaleã ¼y, czy uzna to usynowienie, czy teã ¼ siã  go wyrzeknie. Nauczanie religii wyraã ¼a siã  w integralnoã  ci dziaã  aã  w zakresie przekazu wiary, wiedzy i wychowania. à  žDroga prawosã  awnej pedagogiki mãƒâ³wi W. à  osski - to droga od myã  li do uczestnictwa, od poznania do doã  wiadczeniaã  Â. Czà  owiek postrzegany jest w kategoriach à  žwiecznoà  ciã  Â, à  žnieà  miertelnoã  ciã   i ukierunkowuje wychowanie na konkretnã  osobã Â, ktãƒâ³ra odpowiedzialna jest przed Bogiem nie tylko za siebie, ale i za drugiego czã  owieka; osobã Â, ktãƒâ³ra staje wobec eschatologicznej perspektywy. à  žNie wolno tak à ¼yà Â, jak gdyby nie byã  o à  mierci, ale nie wolno teã ¼ tak wychowywaã Â, jakby nie byã  o à  mierci.ã   à   stwierdza W. Zienkowski. Prawosà  awna pedagogika postrzega nauczanie jako odbudowywanie, przywracanie peã  ni czã  owiekowi, zakã  adajã  ce rozwãƒâ³j wszystkich jego siã  w taki sposãƒâ³b, aby obraz Boà ¼y mãƒâ³gã  odsã  oniã  siã  w czã  owieku z caã  à  mocã  i w caã  ej peã  ni. I. Raczinski, tak oto ujã  à  tã  kwestiã  : à  žKonieczny jest osobisty wysiã  ek, nieskoã  czenie ciã  à ¼ki, jednoczeã  nie skromny à   dlatego tak wielki.ã   Wychowanie mã  odego pokolenia jest szczegãƒâ³lnie waã ¼nym zadaniem Koà  cioã  a prawosã  awnego takã ¼e w obszarze szkolnego nauczania religii. Dla wspãƒâ³lnej troski pedagogiki i edukacji religijnej o dobro czã  owieka znamienne stajã  siã  pytania o dyskursy edukacyjne. Sà  one zwiã  zane z dwoma Page 5 / 12

6 pytaniami strategicznymi, ktãƒâ³re majã  swoje uzasadnienie w tradycyjnej definicji semantycznej pojmowania à  žedukacjià  Â. Pytania sã  nastã  pujã  ce: Ku czemu edukacja (zatem i religijna) ma ludzi à  žprowadzià  à  Â? Z czego edukacja (religijna) ma ludzi wyprowadziã Â? Istotna zatem jest odpowiedã º na à  žpodstawowe pytania o sens à ¼ycia, o moã ¼liwoà  ci rozwoju, o funkcjonowanie i wspieranie czã  owieka w jego skomplikowanym à  wiecieã   à   podkreã  lajã  wspãƒâ³ã  czeã  ni pedagodzy. Wartoà  à  gã  oszenia Sà  owa Boà ¼ego w szkole polega miã  dzy innymi na tym, à ¼e odsã  ania ono sens i tajemnicã  naszego istnienia. Ewangelia chroni przed rezygnacjã  i zwã  tpieniem, uwalnia od obaw i zaleã ¼noà  ci, daje takã  siã  à Â, ktãƒâ³ra przewyã ¼sza wã  asne siã  y, przewyã ¼sza wszystko to, co my - ludzie moã ¼emy daã  sobie nawzajem. Czà  owiek nie moã ¼e istnieã  bez oparcia w wartoã  ciach, zresztã  nasze istnienie jest wartoã  ciã Â. Spoà  eczeã  stwo wychowujã  ce, a do takiego zmierzamy, nigdy nie wyrzeknie siã  wartoã  ci à   celãƒâ³w, ktãƒâ³re stanowiã  fundament jego istnienia i dalszego rozwoju. Aksjocentryzm ma wymowã  nie tylko naukowã  i dydaktycznã Â, ale takã ¼e moralnã Â. Nauczanie religii w polskim systemie oã  wiaty obecne jest od niemal wieku. Aktem normatywnym rangi ustawodawczej zawierajã  cym normy prawne dotyczã  ce nauczania religii i problematyki katechezy prawosã  awnej jest ustawa z dnia 4 lipca 1991 r. o stosunku Paà  stwa do PAKP oraz ustawa z dnia 7 wrzeã  nia 1991 r. o systemie oã  wiaty. Nauczanie religii prawosã  awnej, drugiego pod wzglã  dem wielkoã  ci Koà  cioã  a w Polsce, ma w polskim systemie oã  wiatowym gã  à  bokie umocowanie prawne. Koà  ciãƒâ³ã  Prawosà  awny w Polsce, akceptujã  c powrãƒâ³t nauki religii do szkãƒâ³ã Â, podporzã  dkowuje siã  prawnym rozwiã  zaniom dotyczã  cym nauczania koã  cielnego zarãƒâ³wno w szkoã  ach, jak i w punktach katechetycznych. Trzeba jednak zauwaã ¼yà Â, à ¼e nie wymagaã  o to od rzeczonego Koà  cioã  a zbyt wielkich przemian, gdyã ¼ system edukacji religijnej byã  w pewien sposãƒâ³b juã ¼ obecny w praktyce Koà  cioã  a Prawosà  awnego w Polsce. Nauczanie religii jest realizowane w szkoã  ach w oparciu o à  žProgram nauczaniaã   zatwierdzony do uã ¼ytku szkolnego przez à šwià  ty Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Koà  cioã  a Prawosà  awnego uchwaã  à  nr 289 z dnia 30 marca 1999 roku. Programy nauczania na poszczegãƒâ³lnych etapach ksztaã  cenia w szkolnym systemie nauczania religii PAKP zawierajã  takie elementy, aby wraz z rozwojem intelektualnym uczniãƒâ³w rozwijaã  a siã  ich duchowoã  à Â. Ten specyficzny system edukacyjny ma za zadanie utrzymanie harmonii umysã  u i ducha. Wiedza teologiczna jest przyswajana wraz z edukacjã  duchowã  uksztaã  towanã  w modlitwie i praktyce religijnej Koà  cioã  a. Uczeà  powinien nie tylko posiã  à  à  wiedzã  teologicznã Â, ale takã ¼e zdobyã  pewne cnoty moralne. Lekcje religii w szkole sã  ujmowane zarãƒâ³wno w kategoriach teologicznych jak i pedagogicznych. Dla wielu uczniãƒâ³w szkolne nauczanie religii jest jedynã  dostã  pnã  dla nich propozycjã  spotkania z naukã  Koà  cioã  a. Kaà ¼dy uczeã Â, nawet Page 6 / 12

7 jeã  li nie uwaã ¼a siã  za chrzeã  cijanina, ma wiele pytaã Â, np. o sens à ¼ycia i cierpienia; poszukiwanie szczã  à  cia i niezawodnej prawdy. Wraz z rodzinã  i Koà  cioã  em szkoã  a pomaga ksztaã  towaã  indywidualne osobowoã  ci uczniãƒâ³w, w sposãƒâ³b praktyczny przygotowuje ich do peã  nienia spoã  ecznych rãƒâ³l, rekonstruuje kulturã  i strukturã  spoã  ecznã Â. Edukacja potrzebuje religii, by wypeã  niã  swe zadania, ale rãƒâ³wnieã ¼ nauczenie siã  myã  lenia, uczenie siã  argumentowania i wydawania ocen staje siã  wymaganiem samej religii. Edukacja religijna, realizujã  c zadania szkoã  y, ma pomãƒâ³c uczniowi nabywaã  przekonania, dzieliã  siã  nimi, pogã  à  biaã  je, ograniczajã  c tym samym myã  lenie stereotypowe, uprzedzenia na rzecz autonomicznego rozumienia, dziaã  ania i komunikowania spoã  ecznego. Istotne jest to, à ¼e wiedza o wartoã  ciach sã  uã ¼yà  ma ich nabywaniu, natomiast wiedza o rãƒâ³ã ¼nicach à   budowaã  wzajemny szacunek. Nauczanie religii w szkolnym systemie edukacji przy zachowaniu konfesyjnego charakteru nauczania powinno byã  otwarte nieustannie na czã  owieka i jego problemy. Nie ma zatem dylematu: jedynie przekaz wiedzy czy jedynie à  wiadectwo wiary? Ale obydwa elementy w jednoã  ci wraz z nauczaniem i tradycjã  Koà  cioã  a stanowiã  fundamentalne elementy edukacji religijnej wspãƒâ³ã  czesnego mã  odego czã  owieka w procesie wychowania religijnego. To wiara wskazuje mã  odemu czã  owiekowi odpowiedzi na pytania: à  žKim jestem?ã   à  ž Jak à ¼yà Â?à  Â, à  žJak podjã  à  wyzwania wspãƒâ³ã  czesnego à  wiata?ã   Celem jej rozprawy byã  o podkreã  lenie niezmiennoã  ci wartoã  ci wiary i Prawdy Boà ¼ej w dziele wychowania mã  odego czã  owieka oraz prãƒâ³ba okreã  lenia w à  wietle przeprowadzonych badaã  empirycznych wpã  ywu nauczania religii prawosã  awnej w szkole po 1990 r na stopieã  religijnoã  ci mã  odzieã ¼y poprzez ustalenie determinantãƒâ³w ksztaã  towania siã  wiary religijnej mã  odzieã ¼y uczã  szczajã  cej na lekcje religii prawosã  awnej w szkole lub punktach katechetycznych, okreã  lenie stopnia, w jakim przejawia siã  ona w codziennym à ¼yciu, diagnozã  efektywnoã  ci oddziaã  ywaã  dydaktyczno à   wychowawczych w szkolnym systemie nauczania religii prawosã  awnej i aktywnoã  à  uczniãƒâ³w w zakresie à ¼ycia religijnego. Tematyka pracy skupia siã  wokãƒâ³ã  zagadnieã  dotyczã  cych wiary, jako à ºródà  a poznania, jej koncepcji w à ¼yciu czã  owieka i edukacji religijnej, zwã  aszcza w aspekcie wyzwaã  wspãƒâ³ã  czesnego à  wiata oraz jej integralnym charakterze w procesie nauczania i wychowania mã  odego czã  owieka. Ponadto praca zawiera takã ¼e kwestie dotyczã  ce systemu nauczania religii, ksztaã  cenia i doskonalenia nauczycieli w aspekcie obowiã  zujã  cych przepisãƒâ³w prawnych oraz ukazuje model wzajemnych relacji wychowawcy i wychowanka w à  wietle Pisma à šwià  tego i nauki à šwià  tych Ojców Koà  cioã  a, oraz prãƒâ³bã  analizy i koncepcji przekazu wiary i efektywnoã  ci dziaã  aã  w zakresie edukacji religijnej wspãƒâ³ã  czesnej mã  odzieã ¼y. Biorà  c pod uwagã Â, à ¼e przedmiotem poznania jest efektywnoã  à  nauczania religii prawosã  awnej w szkoã  ach po 1990r, badaniami objã  to uczniãƒâ³w kl. II liceãƒâ³w (na terenie 3 diecezji PAKP; warszawsko-bielskiej, - Warszawa, Page 7 / 12

8 Hajnówka, Bielsk Podlaski, Siemiatycze; biaã  ostocko-gdaã  skiej à   Biaà  ystok; wrocã  awsko-szczeciã  skiej à   Lubin) uczã  szczajã  cych na lekcje religii od pierwszego etapu edukacyjnego, ktãƒâ³rzy swojã  edukacjã  rozpoczynali w 1998r, zatem realizowali obowiã  zujã  ce treã  ci programowe poszczegãƒâ³lnych etapãƒâ³w ksztaã  cenia, mieli moã ¼liwoà  à  uczestniczenia w wielu formach zajã  à  pozalekcyjnych w ramach dziaã  alnoã  ci szkolnej i parafialnej, jednoczeã  nie okres licealny to czas najwiã  kszego zainteresowania swoim mikroã  wiatem osobowym, to czas poszukiwania swojego à  žJaà   oraz swojego miejsca w strukturach spoã  ecznych; to takã ¼e okres adolescencji à   szczegãƒâ³lnie istotny dla ksztaã  towania siã  toã ¼samoà  ci jednostki, a w przyszã  oã  ci rodziny jako podstawowej jednostki spoã  ecznej ksztaã  tujã  cej à  wiadomoã  à  i toã ¼samoà  à  kolejnych pokoleã Â. Objà  ci badaniami uczniowie reprezentujã  pokolenie, ktãƒâ³rego rodzice nie uczestniczyli w szkolnym systemie nauczania religii, zatem doã  wiadczenia i refleksje rodzicãƒâ³w stanowiã  ciekawy i istotny gã  os w badanym zagadnieniu. Szczególnie istotne sã  rãƒâ³wnieã ¼ gã  osy badanych nauczycieli i proboszczãƒâ³w, ktãƒâ³rzy poza praktykã  w szkole nauczali religii w punktach katechetycznych przed 1990r., zatem ich bogate doã  wiadczenie pozwala porãƒâ³wnaã  i oceniã  obecnã  sytuacjã  w zakresie nauczania religii prawosã  awnej w szkolnym systemie nauczania. Natomiast przedmiotem poznania byã  stan poczucia à ¼ycia religijnego badanej mã  odzieã ¼y i realizacja procesu nauczania religii prawosã  awnej w szkolnym systemie edukacji. W badaniach posã  uã ¼ono siã  metodã  sondaã ¼u diagnostycznego. Podstawowà  technikã  zastosowanã  w badaniach byã  a ankieta, zaã  narzã  dziem badawczym sã  uã ¼à  cym do jej realizacji byã  kwestionariusz ankiety. Przeprowadzony sondaã ¼ ankietowy dotyczyã  badania à  žEfektywnoà  ci nauczania religii prawosã  awnej w szkole.ã   Z uwagi na fenomen nauczania religii prawosã  awnej w szkolnym systemie edukacji po 1990r, starano siã  wysondowaã  odczucia i zaangaã ¼owanie uczniãƒâ³w, rodzicãƒâ³w, nauczycieli, proboszczãƒâ³w w realizacjã  edukacji religijnej w systemie szkolnym za pomocã  pytaã  dotyczã  cych zarãƒâ³wno odczuã Â, jak i poglã  dãƒâ³w oraz przejawãƒâ³w rãƒâ³ã ¼nych sytuacji à ¼yciowych. W à  wietle przeprowadzonych badaã Â, choã  zapewne nie wyczerpujã  cych tematu ksztaã  towania toã ¼samoà  ci religijnej wspãƒâ³ã  czesnej mã  odzieã ¼y prawosã  awnej, nasuwa siã  kilka wnioskãƒâ³w. Wydaje siã Â, à ¼e przy pewnej ostroã ¼noà  ci moã ¼na je uogãƒâ³lniã  odnoszã  c do najbliã ¼szego à  rodowiska mã  odego czã  owieka - domu rodzinnego, szkoã  y i parafii. W dobie globalizacji, sekularyzacji, masowej kultury wã  rãƒâ³d prawosã  awnych mã  odych ludzi mamy do czynienia z procesem umacniania siã  religijnoã  ci. Przeprowadzone badania empiryczne wykazaã  y, à ¼e nauczanie religii w szkole po 1990 roku ma znaczã  cy wpã  yw na rozwãƒâ³j duchowy ucznia. Wskazujà  na to wyniki ankietowych badaã  uczniãƒâ³w, z ktãƒâ³rych wynika, à ¼e: à  wiadomoã  à  aksjologiczna mã  odych ludzi jest doã  à  Page 8 / 12

9 wysoka, choã  naleã ¼y zwrãƒâ³ciã  uwagã  na dyskurs miã  dzy deklaracjami wskazujã  cymi na wartoã  à  wiary religijnej, i tymi, ktãƒâ³re odnoszã  siã  do uczestnictwa w à ¼yciu religijnym (praktyki religijne). W pewnym stopniu sygnalizujã  one sytuacjã  spoã  ecznã  wspãƒâ³ã  czesnego à  žsystemu religijnoã  ciã   naznaczonego pluralizmem wartoã  ci, policentrycznoã  ciã  i rãƒâ³ã ¼norodnoà  ciã  struktur à  adu spoã  ecznego. Wà  rãƒâ³d uczniãƒâ³w uczã  szczajã  cych na lekcje religii wystã  puje wyraã ºnie à  wiadome poczucie wiary religijnej. Uczniowie uczestniczã  w lekcjach religii z chã  ci gã  à  bszego poznania wiary, a lekcje te wzbudziã  y w nich chã  à  poznania i doskonalenia wiary i rozwoju à ¼ycia duchowego. Ponad poã  owa uczniãƒâ³w wyraziã  a chã  à  pogã  à  biania swojej wiedzy religijnej po zakoã  czeniu nauki w szkole poonadgimnazjalnej. Mà  odzieã ¼ aktywnie uczestniczy w à ¼yciu religijnym. Ponad jedna trzecia ankietowanych uczniãƒâ³w stwierdza, à ¼e lekcje religii wzbudziã  y ich zainteresowanie naboã ¼eà  stwami. W obszarze badanych efektãƒâ³w nauczania religii w grupie ankietowanej mã  odzieã ¼y, wyniki badaã  wskazujã Â, à ¼e nauczanie religii wpã  ywa nie tylko na pogã  à  bianie wiary religijnej uczniãƒâ³w, ale takã ¼e na zasãƒâ³b ich wiedzy w zakresie wiary. Lekcje religii, w ktãƒâ³rych uczestniczã  regularnie, traktujã  jako wyjã  tkowe. Ponad poã  owa uczniãƒâ³w (59 %) stwierdza, à ¼e wiara pomaga im w rozwiã  zywaniu codziennych problemãƒâ³w à ¼yciowych oraz, à ¼e realizuje w swoim à ¼yciu zasady wiary i naukã  Koà  cioã  a Prawosà  awnego. O rozwoju à ¼ycia duchowego à  wiadczy takã ¼e praktyka codziennej modlitwy, ktãƒâ³rã  deklaruje ponad poã  owa uczniãƒâ³w (54%) Ponad jedna trzecia uczniãƒâ³w wskazuje na nauczyciela religii jako czynnik wpã  ywajã  cy na ich wiarã Â. Uczniowie ufajã  swojemu nauczycielowi. Oczekujà  zatem od niego nie tylko wiedzy i wsparcia, ale autorytetu, przewodnictwa po à  wiecie duchowym, odpowiedzialnoã  ci i konsekwencji. Ponadto poã  owa uczniãƒâ³w pozytywnie ocenia fakt nauczania religii w szkole, a tematykã  lekcji religii okreã  la jako raczej ciekawã Â, przydatnã  w à ¼yciu i inspirujã  cã  do rozwoju à ¼ycia duchowego. Jak wynika z badaã  zdecydowana wiã  kszoã  à  rodzicãƒâ³w pozytywnie ocenia fakt realizowania lekcji religii w szkole. Jednak ponad poã  owa z nich nie motywuje dziecka do uczestnictwa w tej lekcji. Mimo to w opinii zdecydowanej wiã  kszoã  ci rodzicãƒâ³w, lekcje religii sã  nie tylko elementem wspierajã  cym ich w przekazie wiary swojemu dziecku, ale teã ¼ wpã  ywajã  na ich religijnoã  à  (stwierdza tak ponad jedna trzecia ankietowanych). Jednak tylko poã  owa rodzicãƒâ³w dostrzega, iã ¼ to oni najbardziej wpã  ywajã  na ksztaã  towanie wiary religijnej swoich dzieci. Niestety rodzice nie podejmujã  teã ¼ inicjatywy w zakresie wspãƒâ³ã  pracy z nauczycielem religii majã  cej na celu ksztaã  towanie religijnoã  ci ich dziecka. Z analizy badaã  wynika, à ¼e zdecydowana wiã  kszoã  à  (69 %) katechetãƒâ³w pozytywnie ocenia fakt nauczania religii w szkoã  ach ze wzglã  du na moã ¼liwoà  à  bezpoã  redniego kontaktu z wszystkimi uczniami. Ponad poã  owa nauczycieli wskazuje na 100% frekwencjã  uczniãƒâ³w na lekcji religii. Zdecydowana wiã  kszoã  à  katechetãƒâ³w stwierdza, à ¼e realizacja obowiã  zujã  cej podstawy programowej nauczania religii wzmacnia ksztaã  towanie wiary w uczniach. Page 9 / 12

10 W badaniach zakã  adano, à ¼e nauczanie religii w szkolnym systemie edukacji wpã  ynã  à  o na zaangaã ¼owanie uczniãƒâ³w i rodzicãƒâ³w w à ¼ycie religijne i wiã  kszã  à  wiadomoã  à  wiary. Zdecydowana wiã  kszoã  à  (80 %) proboszczãƒâ³w potwierdza powyã ¼sze zaã  oã ¼enia. Akcentujà  c pozytywne zmiany wynikajã  ce z nauczania religii po 1990 roku, proboszczowie stwierdzajã  wysokã  à  wiadomoã  à  religijnã  wã  rãƒâ³d uczniãƒâ³w, wyã ¼szà  frekwencjã  podczas naboã ¼eà  stw, zaangaã ¼owanie w à ¼ycie Koà  cioã  a i parafii. Zauwaà ¼ajà  takã ¼e, à ¼e uczniowie nie wstydzã  siã  swojej wiary, a dziaã  ania szkolno à   parafialne umoã ¼liwiajà  lepszy kontakt z rodzicami uczniãƒâ³w. Okreà  lajã  c problemy w obszarze nauczania religii w szkole, proboszczowie wskazujã  na brak podrã  cznikãƒâ³w, brak dla uczniãƒâ³w wolnych od zajã  à  dni à  wiã  tecznych (à šwià  t Boà ¼ego Narodzenia i Paschy), potrzebã  troski o wyjã  tkowoã  à  lekcji religii, aby nie staã  a siã  ona jedynie à  žprzedmiotemà  Â. W à  wietle wynikãƒâ³w prowadzonych badaã  moã ¼na stwierdziã Â, à ¼e za sprawã  szkolnego nauczania religii aksjomat wiary wã  rãƒâ³d mã  odzieã ¼y prawosã  awnej jest gã  à  boko uã  wiadomiony, ksztaã  tuje dojrzaã  à  religijnoã  à  i wpã  ywa na rozwãƒâ³j à ¼ycia duchowego. W à  wiadomoã  ci mã  odzieã ¼y funkcjonujã  tradycyjne elementy poczucia toã ¼samoà  ci religijnej, ktãƒâ³re majã  zasadnicze znaczenie dla utrzymania tej toã ¼samoà  ci oraz dla dalszego jej rozwoju. Sà  to: wiara, aktywne uczestnictwo w naboã ¼eà  stwach i à ¼yciu liturgicznym, praktyka codziennej modlitwy, wiedza na temat wiary religijnej, troska o rozwãƒâ³j à ¼ycia duchowego. Badania potwierdziã  y szczegãƒâ³lnã  rolã  rodzicãƒâ³w w zakresie ksztaã  towania religijnoã  ci mã  odego czã  owieka, poprzez przekaz wiary. Wykazaà  y jednak zmniejszenie intensywnoã  ci ich dziaã  aã  zmierzajã  cych do zacieã  nienia wiã  zi mã  odego pokolenia z Koà  cioã  em. Wyraà ¼am nadziejã Â, à ¼e przedstawiona praca przyczyni siã  do planowania i konstruowania dziaã  aã  edukacyjno à   pedagogicznych skierowanych do uczniãƒâ³w i nauczycieli majã  cych na celu ksztaã  towanie wã  aã  ciwych postaw wobec drugiego czã  owieka, wã  asnych wartoã  ci, wyzwaã  wspãƒâ³ã  czesnego à  wiata, istoty wychowania. To od postaw mã  odych ludzi zaleã ¼y ksztaã  t i przyszã  oã  à  wspãƒâ³ã  czesnego à  wiata. To oni stanã  takã ¼e wobec wyzwaã  wspãƒâ³ã  czesnego à  wiata w ktãƒâ³rym, gã  Ã³wnym, niezmiennym, zadaniem dla czã  owieka pozostaje przecieã ¼ à ¼ycie w wymiarze eschatologicznym, zgodne z Ewangelià Â, we wspãƒâ³lnocie z Bogiem. Proces edukacji religijnej powinien byã  realizowany tak, aby mã  odzi ludzie stali siã  godnymi chrzeã  cijanami, by obraz i podobieã  stwo Boà ¼e rozumieli jako najwyã ¼szà  godnoã  à  czã  owieka, by strzegli Boà ¼ego wezwania czã  owieka do przebãƒâ³stwienia, do stania siã  Bogiem i nie podã  à ¼ali zgubnã  drogã  przeciwnã  Stwórcy. à  žCzà  owiek istnieje jedynie wtedy, jeã  li jest obrazem i podobieã  stwem Boà ¼ym, jeã  li istnieje Bóg. Jeà  li nie ma Boga, jeã  li czã  owiek jest bogiem, to nie ma czã  owieka, czã  owiek ginie.ã   à   pisze M. Bierdiajew. Dlatego edukacja religijna, takã ¼e ta realizowana w systemie szkolnym, Page 10 / 12

11 powinna przede wszystkim ukazaã  mã  odemu czã  owiekowi drogã  do zbawienia polegajã  cã  na odwadze przyznania siã  do wã  asnego bã  à  du, na uã  wiadomieniu sobie wã  asnej grzesznoã  ci. Powinna sprawiã Â, by zasadniczã  wartoã  ciã  à ¼ycia dla mã  odego czã  owieka byã  a troska o rozwãƒâ³j swojego à ¼ycia duchowego w oparciu à  wiadomoã  à  i wiedzã  tak, by à  wiã  toã  à  przenikaã  a à ¼ycie czã  owieka. To religia daje czã  owiekowi znajomoã  à  tego, po co à ¼yje i jak powinien à ¼yà Â. Page 11 / 12

12 Por. W. à  osski, Teologia mistyczna Koà  cioã  a Wschodniego, dz. cyt., s Zob. M. Bierdiajew, Bierdiajew o Dostojewskim, ( r.) Page 12 / 12