Polifosfazeny: synteza, właściwości, nowe kierunki zastosowania

Transkrypt

1 ALEKSADA BUCZYK*, DAIUSZ BGDAŁ, JA IELICHWSKI olitechika Krakowska olifosfazey: syteza, właściwości, owe kieruki zastosowaia oly(phosphazee)s. Sythesis, properties ad ew applicatios Dokoao przeglądu główych metod sytezy polifosfazeów. mówioo właściwości poli(dichloro)fosfazeu, metody otrzymywaia poli(orgao)fosfazeów a także możliwości modyfikacji i zarazem polepszaia właściwości użytkowych polifosfazeów. rzedstawioo kieruki zastosowań: elektrolity, medycya, membray, hydrożele, bledy i wzajemie przeikające się sieci (I). A review with 40 refs. coverig routes to poly(phosphazee)s ad to poly(orgao-phosphazee)s, properties of poly(dichlorophosphazee), possible modificatios, improvemet of service properties ad applicatios as hydrogels, electrolytes, elastomers, membraes, etc. olifosfazey są polimerami wielkocząsteczkowymi o wzorze ogólym [ 2 ] (rys. 1). W zależości od rodzaju grup boczych (), które zostają przyłączoe poprzez atomy fosforu, moża otrzymać wiele różych polimerów o różych właściwościach. ierwsze próby sytezy polifosfazeów podjęto w latach pięćdziesiątych ub. stulecia, jedak dopiero w latach sześćdziesiątych opracowao metodę otrzymywaia liiowego, wielkocząsteczkowego polimeru. Duży wkład w rozwój polifosfazeów wiósł Allcock wraz z zespołem. olifosfazey mogą być otrzymywae w reakcji polimeryzacji z otwarciem pierścieia cykliczych trimerów oraz polimeryzacji fosforaoimi, p. trichloro(trimetylosilao)fosforaoimia 3 =Si( ) 3. statia metoda zyskuje coraz większe zaczeie ze względu a możliwość kotroli stopia polidyspersji i architektury polimeru (kopolimery blokowe, gwiaździste itp.) 1) Domiującą metodą otrzymywaia polifosfazeów jest termicza polimeryzacja trimeryczego heksachlorocyklotrifosfazeu (rys. Mgr iż. Aleksadra BUCZYK ukończyła w 2000 roku Wydział Iżyierii i Techologii Chemiczej olitechiki Krakowskiej (K). becie jest doktoratką Międzyarodowego Studium Doktorackiego Istytutu Katalizy i Fizykochemii owierzchi A oraz WIiTCh K. Specjalość: syteza orgaicza, reakcje utleiaia i kataliza. * Autor do korespodecji: Samodziela Katedra Chemii i Techologii Tworzyw Sztuczych, olitechika Krakowska, ul. Warszawska 24, Kraków, tel. 0 prefix , fax: 0 prefix diola@chemia.pk.edu.pl 2). Trimer te otrzymuje się w reakcji petachlorku fosforu z chlorkiem amou: 5 + H 4 ( 2 ) 3 olimeryzacja z otwarciem pierścieia prowadzi do otrzymaia poli(dichloro)fosfazeu. olimer te bardzo łatwo ulega hydrolizie oraz sieciowaiu. Mimo to zajduje szerokie zastosowaie do dalszych sytez. W wyiku reakcji podstawieia moża wymieić atomy chloru a róże grupy aromatycze lub alifatycze 2). olimeryzację z rozerwaiem pierścieia moża prowadzić dwiema metodami (rys. 3). W pierwszej z ich ajpierw prowadzi się polimeryzację trimeru (A 1 ), a astępie dokouje podstawieia atomów chloru (A 2 ). W drugiej metodzie pierwszym etapem jest podstawieie atomów chloru w trimerze (B 1 ) a astępie polimeryzacja (B 2 ). Kolejym sposobem sytezy jest polikodesacja - sililofosforoami (C). Wadą tej metody jest truda syteza moomeru oraz ograiczeie liczby polimerów możliwych do otrzymaia. Zaczęła oa jedak zyskiwać a zaczeiu, gdy opracowao sytezę moomeru w temperaturze pokojowej. Zaletą tej metody jest kotrola ciężaru cząsteczkowego, mała polidyspersja oraz syteza polimerów o oczekiwaej budowie. Żyjąca katioowa polikodesacja wykorzystywaa jest do sytezy szerokiej gamy kopolimerów o zaplaowaej budowie. W te sposób otrzymuje się szczepioe kopolimery poli(fosfaze-styre) czy poli(fosfaze-tleek etyleu) 3). Sytezę polifosfazeów moża prowadzić w roztworze lub w fazie stałej. olimeryzacja w roztworze ma kilka zalet, takich jak: miejsza lepkość i możliwość lepszego regulowaia struktury łańcucha powstającego polifosfazeu. Jedakże w wysokiej temperaturze (>200 C), iezbędej do przeprowadzeia reakcji, wiele rozpuszczalików reaguje z halogeofosfazeami, tworząc oleiste lub ierozpuszczale produkty. odzaj rozpuszczalika wpływa więc a charakter otrzymaego polimeru. olimeryzacja ie zachodzi w tolueie, itrobezeie, tetrahydrofuraie. Liiowy, ieusiecioway polimer otrzymać moża z wydajością 94% prowadząc polimeryzację w tetraliie (50-proc. roztwór) w obecości 0,5% siarki 4). Trimer heksachlorocyklotrifosfazee (HCF) polimeryzuje także w fazie stałej pod wpływem promieiowaia retgeowskiego wysokiej eergii. Szybkość polimeryzacji wzrasta z tem- Dr hab. iż. Dariusz BGDAŁ, prof. K dae o Autorze i Jego fotografię zamieściliśmy w r 08-09/2003 a str. 621 (red.) rof. dr hab. iż. Ja IELICHWSKI dae o Autorze i Jego fotografię zamieściliśmy w r 05/2003 a str. 343 (red.) /10(2003)

2 = ys. 1. góly wzór polifosfazeów Fig. 1. The geeral formula of poly(phosphazee)s 2 - H 2 CH.. γ lub UV CH = ( 2 ) 3 ys. 2. Trimer Fig. 2. Trimer (hexachlorocyclotriphosphazee) ys. 5. Sieciowaie polifosfazeów a przykładzie MEE Fig. 5. Crosslikig of poly(phosphazee)s o the example of MEE A 1 = B 1 A 2 = B 2 = CF 3 C ( ) 3 Si = = + ( ) 3 Si CF 3 a - a = o C 2 a - a 2 H 2 - H = = H = H ys. 3. Syteza polifosfazeów wg Allcocka Fig. 3. Allcock s route to poly(phosphazee)s: A1 polymerizatio, A2 substitutio of atoms with orgaic groups, B1 substitutio of atoms with orgaic groups, B2 polymerizatio, C heatig; = ~ = = 'a - a H 2 - H = ' ( ) 3 Si 5 = 2 = ys. 4. olikodesacja w temperaturze pokojowej Fig. 4. olycodesatio at room temperature + ( ) 3 Si = = H ys. 6. Syteza DCF poli(dichlorofosfazeu) i metody wymiay atomu chloru a grupy hydrofilowe po polimeryzacji HCF Fig. 6. Sythesis of DCF ad methods for exchage of chlorie atom for hydrophilic groups after polymerizatio of HCF 82/10(2003) 1371

3 peraturą do 0,8%/h w temperaturze topieia HCF i spada do zera powyżej tej temperatury. W obecości wody, tleu, rozpuszczalików i oligomeryczych cyklofosfazeów szybkość polimeryzacji zmiejsza się i reakcja zostaje zakończoa po osiągięciu kowersji 50%. ajlepiej zbadaa została reakcja HCF przebiegająca w staie stopioym. rowadzoa jest oa a ogół w szklaych ampułach pod zmiejszoym ciśieiem w temp. ok. 240 C bez dodatków katalizatorów albo w temperaturze iższej ok C w obecości katalizatorów (kwasy Lewisa). becość katalizatorów w wielu przypadkach przyspiesza jedak proces sieciowaia polimeru. W trakcie polimeryzacji wzrasta lepkość stopioej masy. roces przerywa się przez ochłodzeie, kiedy stopioa mieszaia jest a tyle lepka, że zaika jej płyięcie. Zazwyczaj obserwuje się to po 1 3 diach. Czas polimeryzacji wyosi h. o przerwaiu reakcji prowadzoej w zatopioych ampułkach w temperaturze pokojowej ie obserwuje się żadych zmia awet w ciągu kilku lat. Gdy jedak kotyuuje się reakcję w podwyższoej temperaturze po zaiku płyości, mogą przebiegać iepożądae reakcje sieciowaia i rozgałęziaia. Stosowaie katalizatorów w reakcji polimeryzacji trimeru może mieć wpływ a obiżeie temperatury reakcji, skróceie czasu polimeryzacji, zmiejszeie ciężaru cząsteczkowego, sieciowaie polimeru oraz stopień jego rozgałęzieia. Badao możliwość stosowaia różych katalizatorów, jedakże ajlepsze wyiki osiągięto dla kwasu bezoesowego, uwodioego siarczau wapia oraz dla mieszaego katalizatora chlorku cyy z chlorkiem dietyloamiy. kazało się rówież, że iewielkie ilości wody (<1%) katalizują reakcję. atomiast woda w ilości (>1%) przyspiesza procesy sieciowaia. olimeryzacja z otwarciem pierścieia może być katalizowaa przez iektóre kwasy Lewisa, p. B 3, AlBr 3, Al 3 5). Sterując temperaturą, czasem polimeryzacji oraz stopiem czystości HCF moża otrzymać liiowy, rozpuszczaly polimer z wydajością do 75%. oli(dichlorofosfaze) azyway jest polimerem pośredim, platformą, prekursorem. Są to właściwe określeia, bowiem poli(dichlorofosfazey) służą jako baza wyjściowa do dalszych sytez. Atomy chloru mogą być wymieiae a róże podstawiki, adając pożądae właściwości polimerowi. Liiowe polimery polifosfazeowe wykazują dosyć dużą elastyczość, są stabile w wysokiej temperaturze, mają wysoki ideks tleowy, są odpore a moce kwasy i agresywe chemikalia. Ich potecjale zastosowaie upatruje się w medycyie i fotochemii ale mogą być też stosowae jako materiał a membray, w optyce, ceramice i jako środki opóźiające paleie 6). Sieciowaie polifosfazeów Wiele polifosfazeów charakteryzuje się iską temperaturą zeszkleia, awet 100 C. Materiały takie płyą pod obciążeiem. Aby poprawić parametry mechaicze polifosfazeów poddaje się je sieciowaiu. Zwiększa to wytrzymałość materiału a rozciągaie i poprawia rówież stabilość termiczą. olifosfazey moża sieciować chemiczie, radiacyjie lub joami metali. Sieciowaie chemicze polega a tym, że polifosfazey poddaje się reakcji z wielofukcyjymi reagetami, takimi jak diamiy, diole, amioalkohole i amiofeole. W sieciowaiu radiacyjym możliwe jest zastosowaie światła ultrafioletowego oraz promieiowaia gamma, beta lub retgeowskiego. roces sieciowaia polega a rozpadzie wiązaia C H lub C C. owstałe rodiki ulegają astępie rekombiacji tworząc wiązaie. Mechaizm został przedstawioy a przykładzie poli[(bismetoksyetoksy)etoksy]fosfazeu (MEE). Sieciowaie joami metali stosuje się podczas formowaia hydrożeli (rys. 8). Zajduje oo zastosowaie rówież w przypadku polielektrolitów rozpuszczalych w wodzie. roces polega a wymiaie katioów jedowartościowych a dwu- lub trzywartościowe i wykorzystyway jest do mikrokapsulacji 7). = H = H 2 - H M - M M = zw. orgaometaliczy = F lub temp. = 'M -M = ' ys. 7. Syteza poli(orgaofosfazeów) Fig. 7. Sythesis route to poly(orgaophosphazee)s = = H Ca Ca CEt 1) t - Bu - K + 2) ah Ca 2 + a + = = a -a = CEt CEt = = Ca ys. 8. Syteza i sieciowaie polimeru zawierającego jako grupy bocze aromatyczy kwas karboksylowy Ca C - C - Ca ++ Fig. 8. Sythesis ad crosslikig of the polymer cotaiig aromatic carboxylic acid as side groups /10(2003)

4 Kieruki zastosowań polifosfazeów Hydrożele polifosfazeowe Syteza owych makrocząsteczek do otrzymywaia hydrożeli jest obecie jedą z ważych dziedzi w chemii polimerów, ze względu a potecjale zastosowaia biomedycze. Koiecza jest tu syteza materiałów polimerowych o właściwościach zbliżoych do polimerów aturalych, a w szczególości biozgodych i iertych, gdyż użyty polimer musi aśladować i spełiać fukcje orgau, który zastępuje. Hydrożele mają strukturę podobą do żywych tkaek orgaizmu i są biokompatybile. Hydrożele przezaczoe do iżyierii tkakowej muszą charakteryzować się zatem odpowiedią wytrzymałością mechaiczą, odporością a degradację, dobrymi właściwościami biologiczymi, adhezją do żywych tkaek oraz biokompatybilością. Mechaicze właściwości hydrożeli zależą przede wszystkim od sztywości łańcucha oraz typu i gęstości usieciowaia. Degradacja hydrożeli może zachodzić pod działaiem ezymów, hydrolizy lub rozpuszczaia się. Do zastosowań biomedyczych bray jest pod uwagę poli(tleek etyleu) i jego kopolimery, poli(kwas akrylowy), poli(alkohol (CH2CH2)2CH3 = ( ) 2 (( ) 2 )x = (( ) )y ys. 9. Elektrolity polifosfazeowe; poli(bisetoksy)metoksyfosfaze i wzór ogóly Fig. 9. oly(phosphazee) electrolytes, poly[(bisethoxy)methoxyphosphazee] ad a geeral formula ys. 10. MEE = MEE Fig. 10. oly[bis-methoxyethoxy)ethoxy]phosphazee (MEE) wiylowy) i polifosfazey. Te ostatie są szczególie atrakcyje dla zastosowań medyczych poieważ mogą być biodegradowae w warukach fizjologiczych. Kietyka degradacji może być kotrolowaa poprzez zmiaę boczych grup w łańcuchu. Mogą oe tworzyć zarówo hydrożele joowe jak i iejoowe. Hydrożele iejoowe zawierają bocze grupy glukozydowe i gliceryowe. Hydrożele joowe są itesywie badae w celu kotrolowaego dostarczaie leków, protei, reagowaia a zmiay środowiska i ph, regeerowaia tkaek oraz kapsulacji 8 14). Aby polimer mógł tworzyć hydrożel musi posiadać odpowiedie hydrofilowe grupy bocze, takie jak -H, -Ca, -H 2, - H, -S 3-. Moża je uzyskać przez polimeryzację lub kopolimeryzację odpowiedich moomerów lub poprzez wymiaę boczych grup w polimerze. astępie otrzymay polimer sieciuje się joami metali, p. wapia czy gliu 15, 16). olifosfazey mogą tworzyć hydrożele, gdy atomy chloru w polimerze zastąpi się grupami o charakterze hydrofilowym. Grupy te moża wprowadzić do polimeru lub do moomeru przed polimeryzacją. trzymuję się wtedy polimer, który oprócz atomów chloru zawiera także bocze grupy orgaicze. Koleje etapy sytezy są aalogicze do przedstawioych a rys. 7. reparowaie hydrożeli polifosfazeowych opisał Allcock 17 22). olimery poli(orgao)fosfazeowe, zawierające grupy karboksylowe jako grupy bocze ulegają sieciowaiu pod działaiem soli metali i chłoą wodę. Hydrożele mają aioowy charakter i charakteryzują się dużą zawartością wody, dzięki czemu mogą być używae do zastosowań biomedyczych, takich jak czułe membramy, biozgode powłoki lub kotrolowae dostarczaie leków. Iy kieruek wykorzystaia hydrożeli poli(orgao)fosfazeowych opatetował Lide 23). Hydrożele te mogą wypełiać mikrokaaliki zębów i zwiększać w te sposób odporość zębów a zmiay temperatury 24). olimer z aromatyczym kwasem karboksylowym jako grupy bocze Syteza tego polimeru przedstawioa jest a rys. 8. W obecości dwuwartościowych joów wapia lub trójwartościowych joów gliu polimer zostaje usiecioway i może tworzyć hydrożel w roztworach wodych. olimer te ma iski poziom toksyczości i może być stosoway w medycyie i biologii. rzeprowadzoo też badaia zastosowaia polifosfazeów jako ośika dozującego wapń u chorych a osteoporozę. Wyiki tych badań są obiecujące, poieważ awet po trzydziestu diach od implatacji wapń był jeszcze obecy w systemie dozującym. Sys- H H H H H H H H H + H H EKUS sieciowaie C C LIME a 2 S CdS ys. 11. Metoda sytezy aokompozytu Fig. 11. Sythesis of a aocomposite 82/10(2003) 1373

5 ys. 12. CF 3 = ( CF 2 )CF 3 = H = H ys. 13. C 2 H 5 = ys. 14. ys. 15. CF 3 = CF 3 = ys. 16. ys. 17. tem te może okazać się bardzo pomocym w leczeiu chorych a osteoporozę 32). olifosfazey zawierające podstawiki amiokwasowe bądź amiokwasowo-imidazolowe mogą służyć do otrzymywaia systemów kotrolowaego dostarczaia leków. olimery te zae są jako biokompatybile a małocząsteczkowe produkty ich degradacji są ieszkodliwe. Szybkość degradacji zależy od fizykochemiczego charakteru grup boczych. olifosfazey są już stosowae do kapsulacji protei i peptydów. Zajmowao się także preparatyką mikrosfer, zawierających isulię w otoczce z polifosfazeów. Mikrosfery te były otrzymywae różymi techikami, a późiej charakteryzowae pod względem zawartości isuliy, właściwości morfologiczych oraz zdolości do uwaliaia leku w warukach i vitro i i vivo. Badaia wykazały, że isulia uwalia się powoli i stopiowo. W badaiach i vivo przeprowadzaych a szczurach okazało się, że ich orgaizm wykazywał reakcję immuologiczą przez 8 tygodi 26, 27).Testowao także mikrosfery zawierające aproxe (środek atybakteryjy i przeciwzapaly) w otoczce z poli(orgaofosfazeu), gdzie atom fosforu łączy się z estrem etylowym feyloalaiy i imidazolu w stosuku molowym 80:20. Badaia i vivo przeprowadzoo a królikach i szczurach. kazało się, że aproxe, może być z powodzeiem otaczay przez membraę z polifosfazeu a stopiowo uwaliay zapewia terapeutycze stężeie leku w otoczeiu tkaek 28, 29). Istote zaczeie w uwaliaiu leku ma sposób formowaia mikrosfer. ajprostsza metoda, spray a sucho, pozwala a szybkie otrzymaie mikrosfer, ale uwaliaie leku astępuje gwałtowie. Dwie astępe metody, są bardziej pracochłoe, ale uwaliaie aproxeu astępowało stopiowo, zapewiając odpowiedie stężeie leku przez długi czas. Elektrolity Stałe polimerowe elektrolity są itesywie badae od poad trzydziestu lat. Badaia ad tą grupą polimerów rozpoczął Wright z zespołem, który otrzymał sole metali alkaliczych poli(tleku etyleu) (E). olimery te budzą duże zaiteresowaie, poieważ stosuje się je w elektrochemii, szczególie w bateriach litowych. owiy charakteryzować się oe tam iską temperaturą zeszkleia, być amorficze oraz posiadać katioowe lub aioowe miejsca koordyacyje 29). Badao cały szereg polimerów polifosfazeowych jedak ajlepszym okazał się MEE 30, 31). W ostatich latach zsytezowao około 30 owych poli(orgaofosfazeów) z grupami boczymi metoksy i etoksy, które tworzą kompleksy z solami litu i wykazują przewodictwo joowe, w związku z czym mogą mieć potecjale zastosowaie w elektrochemii. MEE otrzymyway jest z poli(dichlorofosfazeu) i metoksyetoksyetaolu w THF. Jest to bezpostaciowy polimer, doskoale rozpuszczaly w temperaturze pokojowej. Tworzy kompleks z LiS 3 CF 3 i AgS 3 CF 3, którego przewodictwo joowe jest rzędu 10 5 S/cm i 2 3 krotie przewyższa przewodictwo kompleksu E-Li w temperaturze pokojowej. Jego zastosowaie ograicza jedak mała wytrzymałość mechaicza. Małą stabilość moża poprawić poprzez sieciowaie promieiowaiem ultrafioletowym lub gamma, lub poprzez reakcje z dwufukcyjymi związkami. = promieiowaie gamma polimer usiecioway MEE pêczieie w orgaiczym moomerze styre acetoitryl I wzajemie przeikaj¹ce siê sieci promieiowaie gamma lub ogrzewaie polimeryzacja orgaiczego moomeru moomer usiecioway polimer ys. 18. trzymywaie wzajemie przeikających się sieci (I) a przykładzie MEE Fig. 18 reparatio of I o the example of MEE /10(2003)

6 trzymuje się rówież bledy, kompozyty i wzajemie przeikające się sieci 32, 33). Bledy MEE-E mają lepszą wytrzymałość mechaiczą od czystego MEE, a także lepsze przewodictwo joowe od E. rzeprowadzoo próby poprawy przewodictwa otrzymując mieszae kompozyty apełiae motmoryloitem, takie jak E-motmoryloit, MEE-motmoryloit, etery koroowe-motmoryloit. Większe przewodictwo tych kompozytów wyika z rozluźieia łańcucha w polimerze i powiększeiu warstwy separowaej. Jedakże rola iterkalowaego polimeru i mechaizm przewodictwa jest trudy do ziterpretowaia 34). Zsytezowao także kompozyty zawierające cząsteczki o charakterze półprzewodikowym zamkięte w polimerze. Jako matrycę do kapsulacji aocząstek CdS zastosowao MEE i jego homologi. W pierwszym etapie otrzymywao odpowiedio usiecioway polimer a astępie wprowadzoo cząstki CdS w otoczkę polimeru. pisaa metoda sytezy pozwala w dość prosty sposób otrzymać mieszae aokompozyty 35). olifosfazey wykorzystywae są także do produkcji bled, kompozytów czy I o charakterze iepalym. Allcock i Colema opisują ową metodę sytezy polifosfazeów poprzez polikodesację w temperaturze pokojowej z ( ) 3 Si= 3. Metoda ta pozwala kotrolować rozmiary łańcucha i umożliwia wprowadzaie różych grup boczych. trzymao w te sposób ok. 20 owych polimerów. Dla zsytezowaych związków przeprowadzoo badaia termicze i test płomieiowy oraz zbadao ideks tleowy. Stwierdzoo, że otrzymae polimery charakteryzują się podwyższoą iepalością. Elastomery olifosfazey mogą być wykorzystae jako elastomery w lotictwie, wojsku i stomatologii. Moża wykoać z ich iepale istalacje elektrycze, przewody, rury, węże, uszczelki i pieczątki. olimery mogą zawierać różego typu fluoroalkoksylowe lub arylowe grupy bocze i mogą być sieciowae poprzez ogrzewaie lub promieiowaie gamma. Membray Sytetycze polimerowe membray mogą być stosowae do rozdzielaia gazów i do hemodializy. Wiele właściwości polifosfazeów zależy od rodzaju grup boczych w łańcuchu. becie sytezowae są dwa typy membra polifosfazeowych. ierwsze są rozpuszczale w wodzie i w metaolu atomiast drugie posiadają dobre przewodictwo protoowe i są ierozpuszczale w metaolu 36). ółprzepuszczale membray dla separacji cieczy. ozdzielaie mieszaiy cieczy zależy od powierzchi membray. olifosfazey przedstawioe a rys. 14 i 15 są wysoce hydrofobowe, atomiast a rys. 16 i 17 są rozpuszczale w wodzie. Każdy z tych polimerów może być wykorzystay do rozdziału iego rodzaju cieczy. Membray dla rozdziału gazów. Membray takie muszą posiadać ie właściwości iż membray do rozdziału cieczy. Sprawdzae są polifosfazey z różymi grupami boczymi i ich kombiacjami. olimer a rys. 14 posiada bardzo dobre właściwości dla rozdziału gazów, szczególie do oddzielaia tleu 3). Wzajemie przeikające się sieci (I) Jede z szerzej zbadaych polifosfazeów [(C 6 H 4 CH) 2 ] wykorzystao do tworzeia I z poliuretaami. ba polimery tworzą sieci wzajemie się przeikające, którym po odpowiediej modyfikacji adao właściwości iepale. trzymae przez Allcocka polimery posiadają grupy arylowe w łańcuchu boczym, adające im większą sztywość i tym samym lepszą stabilość. Wykorzystuje się je w przemyśle loticzym i kosmiczym 38, 39). trzymywaie I zostało pokazae a przykładzie MEE. Wzajemie przeikające się sieci mogą mieć bardzo iteresujące właściwości, pochodzące od dwóch różych polimerów. Moża łączyć p. materiały o charakterze hydrofobowym z polifosfazeami hydrofilowymi i a odwrót. olifosfazeowe I o właściwościach iepalych mogą mieć zastosowaie w medycyie. Stosowae są już I fluoroalkoksyfosfazeów z iymi polimerami orgaiczymi 37). odsumowaie olifosfazey są iteresującymi związkami o pożądaych właściwościach dla zastosowań biomedyczych; są ierte i ietoksycze, co sprawia, że są obiecującym materiałem a systemy kotrolowaego dostarczaia leków i membray. olimery te mogą być wykorzystywae w optyce, fotochemii i w elektrochemii jako elektrolity. Elastomery fosfazeowe mają szerokie zastosowaie w przemyśle wojskowym, loticzym i kosmiczym jako elemety kostrukcyje, uszczelki oraz izolacje elektrycze, cieple i dźwiękowe. trzymao: LITEATUA 1. B. Wag, E. ivald, I. Maers, Iorg. Chem. 2002, 41, De Jaeger, M. Gleria, rog. olym. Sci. 1998, 23, J. elso, A.. rimrose, T.J. Hartle, H.. Allcock, Macromol. 1998, 31, W. Sułkowski, V. Kireev, olimery 1989, 34, Y. Cho, H. Baek,. Jug, M. Ju, Y S. Soh, Bull. Korea. Chem. Soc., 1996, 17, oti,. de Jaeger, Bull. Soc. Chim. Belg. 1989, 98, H.. Allcock, S. Kwo, Macromol. 1989, 22, K.Y. Lee, D.J. Mooey, Chem. ev. 2001, 101, S. Glados, M. Maciejewski, Wiad. Chem. 1998, 52, J. Bereś, M. Kaładkowska, Chemik 1992, 2, Aoim, rzem. Chem. 1997, 76, J. Łukaszczyk, olym. Med. 1995, 25, J. Staiszewska-Kuś, D. aluch, L. Solski, olym. Med. 1988, 18, J. Łukaszczyk, robl. Biocyberetyki Iż. Chem. Warszawa 1980, 4, A. Hausek, D. Bogdał, J. ielichowski, Mat. Zjazdu TCh, Katowice 2001, S A. Hausek, D. Bogdał, J. ielichowski, Aals of the olish Chem. Soc. 2001, at. USA at. USA at. USA H.. Allcock, Biomat. 1988, 19, A. Cohe, J. Am. Chem. Soc. 1990, 112, H.. Allcock, Macromol. 1992, 25, H.. Allcock, ACS Symp. Ser at. USA L.A. Lide,. Kallskog, M. Wolgast, Archs. ral Biol. 1995, 26. H.. Allcock, S. Kuharcik, C. eed, M. apierala, Macromol. 1996, 29, Y.W. Che-Yag, J.J. Hwag, A.T. Huag, Macromol. 2000, 33, H.. Allcock, D.L. lmeijer, Macromol. 1998, 31, Caliceti, F. Veroese, S. Lora, It. J. of harm. 2000, 211, Caliceti,.. Aldii, M. Fii, M. occa, S. Gdui, S. Lara, Farmaco 1997, 52, 11, Y.W. Che-Yag, J.J. Hwog, F.H. Chag, Macromol. 1997, 30, H. Allcock, M. apierala, Ch. Camero, S. Coor, Macromol. 1996, 29, F.M. Veroese, F. Marsilio,. Caliceti,. de Filippis,. Giuchedi, S. Lora, J. Cotrol. el. 1998, 52, H. Allcock, M. apierala, D. lmeijer, S. Best, K. Merz, Macromol. 1999, 32, J.C. Hutchisa,. Bissessur, D.F. Shriver, Chem. Mater. 1996, 8, M.A. lshavsky, H.. Allcock, Chem. Mater. 1997, 9, Graves,.. itauro, J. Appl. ol. Sci. 1998, 68, H.. Allcock, Chem. Mater. 1994, 6, H. Allcock, S. Kuharcik, C. eed, M. apierala, Macromol. 1996, 29, C. eed, J. Taylor, K. Guigley, M. Colema, H. Allcock, ol. Eg. Sci. 2000, 40, /10(2003) 1375