SYSTEM PODATKOWY WE WŁOSZECH Mieczysław Żochowski

Transkrypt

1 SYSTEM PODATKOWY WE WŁOSZECH Mieczysław Żochowski Autor jest doktorem nauk humanistycznych, historykiem specjalizującym się w historii najnowszej Włoch, autorem monografii i szeregu artykułów poświęconych tej tematyce. Jest też tłumaczem języka włoskiego i rosyjskiego, członkiem zwyczajnym PT TEPiS. Specjalizacja tłumaczenia prawniczoadministracyjne, ekonomiczno-handlowe i techniczne. Pierwotnym źródłem prawa podatkowego we Włoszech jest Konstytucja Republiki Włoskiej, w szczególności artykuły 3, 23 i 53. Ujęta w art. 3 Konstytucji fundamentalna zasada równości wszystkich obywateli wobec prawa znalazła rozwinięcie w art. 53 w odniesieniu do obowiązku współuczestnictwa w wydatkach publicznych, nakładając ten obowiązek na wszystkich podatników proporcjonalnie do wysokości uzyskiwanego przez nich dochodu do opodatkowania, określonego w Konstytucji terminem zdolności podatkowej (capacità contributiva). Tenże artykuł wprowadził również bardzo ważną zasadę systemu podatkowego: kryterium progresji (criteri di progressività). Nie określił jednak bardziej szczegółowo stopnia tej progresji, co powoduje dość duże trudności interpretacyjne. Z tego artykułu wynika też zasada powszechności zobowiązań podatkowych. Oznacza ona, że nikt nie może zostać na stałe zwolniony z wszelkich podatków. Artykuł 23 Konstytucji gwarantuje, że jakiekolwiek świadczenie osobowe lub od majątkowe nie może zostać wprowadzone w innym trybie niż na podstawie ustawy (nessuna prestazione personale o patrimoniale può essere imposta se non in base alla legge). Oznacza to, że wszelkie nowe podatki lub zmiany istniejących mogą być ustanowione wyłącznie w trybie ustawowym. Wyjątkiem są podatki i opłaty lokalne, które na podstawie art. 119 Konstytucji mogą być ustanawiane przez władze regionalne. Ta grupa podatków ze względu na swą specyfikę warta jest oddzielnego omówienia. Obecny włoski system podatkowy oparty na powyższych pryncypiach powstał w zasadniczym kształcie w wyniku rozpoczętej w roku 1971 i wdrażanej przez kilka lat reformy podatkowej, która w miejsce zniesionych ok. 40 spośród ogromnej ilości istniejących wcześniej różnych podatków ustanowiła trzy zasadnicze podatki bezpośrednie: 1) Podatek od dochodu osób fizycznych (IRPEF) bezpośredni osobisty o charakterze progresywnym (imposta diretta personale a carattere progressivo), obliczany od dochodu ogółem netto podmiotu podatku zobowiązanego do jego płacenia (si applica sul reddito complessivo netto del soggetto passivo); 2) Podatek od dochodu osób prawnych (IRPEG) od dochodów osiąganych przez firmy (sul reddito d impresa) obliczany wg stawek proporcjonalnych (aliquota proporzionale); 3) Podatek lokalny od dochodu (ILOR) wprowadzony w celu zapewnienia stałych dochodów jednostkom samorządu terytorialnego (entrata regolare agli enti territoriali) w istocie stał się dodatkowym ważnym dochodem zasilającym skarb państwa (Dizionario 1996: ). Reforma wprowadziła głębokie zmiany zwłaszcza w zakresie podatków pośrednich, dostosowując do wymogów wspólnotowych istniejący wcześniej przestarzały system oparty zasadniczo na podatku ogólnym od dochodu (Imposta generale sull entrata, IGE) silnie premiującym duże grupy przemysłowo-finansowe. W jego miejsce został wprowadzony powszechny podatek od wartości dodanej (Imposta sul valore aggiunto, IVA) wraz z obszernym pakietem uregulowań dostosowawczych. Z biegiem lat ten system podlegał zmianom na ogół na gorsze. Działo się to w ramach dwu wzajemnie na siebie oddziałujących procesów: chronicznych kłopotów skarbu państwa z deficytem budżetowym i w związku z tym ograniczania udziału jednostek samorządu terytorialnego w sumie dochodów podatkowych państwa (gettito delle imposte) a z drugiej

2 2 strony stopniowej decentralizacji i rozszerzania uprawnień administracji terenowej (decentramento amministrativo), także w dziedzinie podatków. Dla powetowania strat samorządów terytorialnych związanych z pierwszym procesem ustanawiano nowe podatki lokalne mające na celu zapewnienie samorządom autonomii finansowej. Taki cel miał wprowadzony w roku 1989 podatek gminny od przedsiębiorstw, twórców i wolnych zawodów (Imposta comunale per l esercizio di imprese, arti e professioni, ICIAP) a także mający dużo większe znaczenie podatek gminny od nieruchomości (Imposta comunale sugli immobili, ICI; od 1993). Wreszcie od roku 1996 na mocy ustawy nr 549/1995 gminy uzyskały znaczący udział w akcyzie - podatku pośrednim od konsumpcji od niektórych wyrobów uznawanych za luksusowe, np. benzyn i oleju napędowego, wyrobów tytoniowych, alkoholu i in. Takim samym celom służyło tworzenie funduszy wyrównawczych (fondi perequativi), mających wyrównać straty poniesione przez regiony w wyniku zniesienia ich partycypacji w podatkach państwowych, których nie pokrywały wprowadzone nowe podatki lokalne. To mnożenie podatków musiało spowodować wzrost kosztów działalności gospodarczej i pogorszenie konkurencyjności włoskiej gospodarki, co spotykało się z krytyką ze strony organizacji pracodawców (w szczególności Confindustria, najpotężniejsza włoska konfederacja pracodawców) a także ze strony Komisji Europejskiej za słabe postępy w dostosowywaniu przepisów podatkowych do wymogów wspólnotowych. W celu poprawy sytuacji niezbędna była nowa reforma podatkowa mająca na celu obniżenie lub likwidację części podatków i uproszczenie ich systemu. Po uzyskaniu ustawowego upoważnienia parlamentu (legge nr 80/2003, comma ; Gazzetta Ufficiale 91/2003; dalej: G.U.), co nie było trudne z uwagi na zdecydowaną większość, jaką dysponuje obecna koalicja rządząca (Polo delle Libertà), rząd Berlusconiego przygotował i wprowadził do ustaw budżetowych na rok 2004 i 2005 reformę podatku IRPEF, w ramach której zmniejszono z 5 do 3 stawek podatkowych (aliquote), zmieniając także progi dochodu (scaglioni di reddito) dla poszczególnych stawek. Ponadto w miejsce dotychczasowych odliczeń niektórych wydatków od podatku (deduzioni) wprowadzono odliczenia od dochodu (detrazioni). Deklarowanym celem tej reformy było poprzez obniżenie podatków i w efekcie wzrost dochodów ludności podnieć poziom konsumpcji, a to z kolei powinno pobudzić wzrost produkcji i sprzyjać wzrostowi zatrudnienia. Osiągnięcie tych założeń jest niezwykle ważne dla włoskiej gospodarki, która w ostatnich latach rozwija się w tempie nieznacznie poniżej 2 % i może mieć poważne kłopoty z przestrzeganiem kryteriów z Maastricht będących podstawą Unii Gospodarczej i Walutowej. W szczególności dotyczy to poziomu długu publicznego, który na koniec roku 2004 wyniósł ok. 106%, przekraczając znacznie dopuszczalną granicę (60%). Mimo zobowiązania się Włoch do dostosowania poziomu długu publicznego do wymogów obowiązujących w strefie euro w ciągu 2 lat od wprowadzania nowej waluty udało się go tylko nieznacznie obniżyć. Czy uda się zrealizować założone cele, pokaże czas. Jednakże już dziś wiadomo, że najwięcej na reformie zyskali najbogatsi, a do takich należy niewątpliwie sam premier uważany za najbogatszego człowieka we Włoszech. Najbardziej ogólnym włoskim terminem podatkowym jest tributo, nakładany przez państwo korzystające z ius imperii. Odpowiada on polskiemu terminowi danina publiczna. Od tego terminu przyjęła nazwę cała dziedzina prawa: diritto tributario (prawo podatkowe). Tributi obejmują imposte (podatki) będące najważniejszą ich formą a także tasse oraz contributi albo tributi speciali (Dizionario economico..., 1992: ). Termin imposte odpowiada polskiemu terminowi podatki (chociaż nie w pełni się z nim pokrywa w praktycznym zastosowaniu). Elementami stanowiącymi (elementi costitutivi) podatku są: soggetto attivo odpowiadający polskiemu podmiotowi uprawnionemu, tj. podmiotowi, na rzecz którego podatek jest płacony (jest to państwo lub gmina wyposażone w atrybut ustanawiania podatków (dotato di potestà impositiva), soggetto passivo (contribuente) czyli

3 3 podmiot zobowiązany do zapłaty (podatnik), oggetto (przedmiot) dochód lub inne dobro podlegające opodatkowaniu, fonte (źródło), z którego podatnik czerpie środki dla zapłacenia podatku i aliquota di imposta czyli stawka wyrażony zwykle procentowo stosunek wysokości podatku do kwoty podlegającej opodatkowaniu. Zespół faktów lub okoliczności, których zaistnienie rodzi dla danego podmiotu obowiązek zapłacenia podatku (obbligo del pagamento dell imposta zobowiązanie podatkowe) we włoskim prawie podatkowym nazywa się przesłanką podatkową (presupposto d imposta), chociaż używany jest też termin obbligazione tributaria (Dizionario 1992: 528, 1014); odpowiada to polskiemu terminowi obowiązek podatkowy (art. 4 Ordynacji Podatkowej). W zależności od charakteru podatki mogą być bezpośrednie (imposte dirette) albo pośrednie (indirette). W odniesieniu do przedmiotu podatku we włoskim prawie podatkowym rozróżnia się na podatki rzeczowe (imposte reali), które nie biorą pod uwagę podatnika lecz jedynie zaistniały fakt (non prendono in esame il soggetto d imposta bensì il solo evento) oraz od osób (personali), biorące pod uwagę osobę i jej rzeczywistą zdolność podatkową (effettiva capacità contributiva). Z uwagi na skutek ekonomiczny podatku może on być proporcjonalny albo liniowy (imposta proporzionale), z progresją przyspieszoną (progressiva) lub opóźnioną (regressiva) w zależności od tego, czy stawka podatkowa (aliquota)jest stała, rosnąca lub malejąca (costante, crescente, decrescente) wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania (base imponibile). Inną formą daniny publicznej są contributi albo tributi speciali, którym w języku polskim w zależności od przeznaczenia odpowiadają terminy składki lub opłaty. Podobnie jak imposta, mają one charakter przymusowy. Odróżnia je natomiast od terminu imposta dwustronny charakter świadczenia: występuje tu związek przyczynowo-skutkowy między obowiązkiem świadczenia pieniężnego ze strony podmiotu w zamian za korzystanie z określonego świadczenia państwa lub instytucji publicznej, która wykonuje funkcję organu podatkowego. Największy udział mają w tej grupie contributi previdenziali (składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne) płacone na rzecz INPS (Istituto nazionale di previdenza sociale, odpowiednik ZUS i KRUS) oraz INAIL (Istituto nazionale per l assicurazione contro gli infortuni sul lavoro Krajowy Instytut ubezpieczeń od następstw wypadków przy pracy). Do tej grupy należą też tributi sostitutivi (podatki zastępcze). Ich cechą charakterystyczną jest to, że są autonomiczne uzyskany dochód podlegający tym podatkom nie jest sumowany z pozostałymi dochodami. Zaliczają się do nich: tassa sui contratti di borsa (polski odpowiednik to podatek od zysków ze sprzedaży papierów wartościowych), imposte sulle assicurazioni podatki od ubezpieczeń obejmujące wszystkie umowy ubezpieczeniowe, w tym ubezpieczenia na życie, zawarte we Włoszech lub za granicą przez osoby fizyczne stale zamieszkujące we Włoszech oraz osoby prawne mające siedzibę we Włoszech. Obowiązek podatkowy dotyka firm ubezpieczeniowych zobowiązanych do zapłacenia podatku od uzyskanych składek (contribuenti percossi), ale mają one prawo przerzucić ten ciężar na ubezpieczonych (contribuenti incisi). Faktycznie więc pierwsi występują w charakterze płatników, a drudzy w charakterze podatników. Do tej grupy zalicza się też imposta sostitutiva podatek zastępczy należny od operacji finansowania średnio- i długoterminowych (obowiązek podatkowy powstaje w stosunku do instytucji kredytowej z chwilą podpisania umowy o finansowanie), imposta sui giochi di abilita e concorsi pronostici (podatek od gier zręcznościowych i wróżb) oraz imposta straordinaria (podatek nadzwyczajny). Wszystkie mają charakter autonomiczny. I wreszcie ostatnia grupa danin publicznych to tasse (opłaty). Podstawową cechą odróżniającą je od podatków jest to, że są to świadczenia dwustronne o ekwiwalentnym charakterze: podmiot występujący z określonym wnioskiem i wnoszący ustaloną prawnie opłatę otrzymuje w zamian określone świadczenie ze strony państwa lub instytucji publicznej. W tej grupie mamy duże bogactwo różnych opłat. Można wydzielić trzy najważniejsze podgrupy. Pierwsza obejmuje tasse amministrative (opłaty administracyjne)

4 4 wnoszone w celu wydania potrzebnego podmiotowi określonego aktu administracyjnego (emanazione atto di concessione amministrativa), np. uzyskania pozwoleń, zezwoleń, świadectw, wydania decyzji (permessi, autorizzazioni, certificati, decisioni). Dla przykładu do takich należą opłaty za wpis do rejestru działalności gospodarczej, wydanie dowodu tożsamości, prawa jazdy, pozwolenia na broń, decyzji o nadaniu NIP itp. Druga obejmuje opłaty za uzyskanie pozwolenia na prowadzenie pewnych rodzajów działalności gospodarczej mających charakter monopolu, którym na podstawie ustawy dysponuje organ władzy publicznej (np. produkcja napojów alkoholowych, papierosów, produkcja i handel bronią itp.). Trzecia podgrupa obejmuje różnego rodzaju opłaty sądowe. W sumie w ramach tych podgrup we Włoszech istnieje kilkadziesiąt różnych opłat (Dizionario, 1992: 1060n) Państwo zapewnia ustawową ochronę praw podatników. Ważnym instrumentem takiej ochrony we Włoszech jest Statut Praw Podatnika (Statuto dei diritti del contribuente) wprowadzony w życie ustawą nr 212/2000 (G.U. nr 177/2000) stanowiący zbiór praw podatników służących ochronie ich interesów, w szczególności w sytuacjach niezgodnego z prawem lub nieprawidłowego działania organów podatkowych i ich funkcjonariuszy. Art. 13 tej samej ustawy wprowadził także instytucję rzecznika praw podatnika (Garante del contribuente) we wszystkich 20 regionach Włoch. Jego zadaniem jest weryfikacja sygnałów podatników o nieprawidłowościach w działaniu organów podatkowych. W tym celu rzecznik uzyskał wstęp do biur i prawo badania dokumentacji podatkowej (accesso agli uffici ed esame della documentazione). Rzecznik w przypadku potwierdzenia się sygnałów o nieprawidłowościach w szczególności wzywa organ podatkowy do uchylenia lub skorygowania z własnej inicjatywy wszczętych postępowań podatkowych - czynności kontrolnych i przymusowego ściągania zaległości podatkowych (sollecita gli uffici ad esercitare il potere di autotutela per l annullamento e la rettifica dei provvedimenti fiscali di accertamento e di riscossione). Czuwa też nad prawidłowym przeprowadzaniem czynności sprawdzających (vigila sul corretto svolgimento delle verifiche fiscali), sprawdza, czy zapewniono podatnikom prawidłowe i terminowe doręczanie postanowień o wszczęciu postępowań (verifica che sia assicurata chiara e tempestiva conoscibilità dei provvedimenti fiscali), dostępność formularzy podatkowych (modelli per gli adempimenti) i instrukcji ich wypełniania, sprawdza zapewnienie podatnikom przez organy podatkowe odpowiedniej pomocy i informacji w ich siedzibach oraz godzin ich otwarcia dla interesantów (agibilità dei locali aperti al pubblico). Spory w sprawach podatkowych (controversie in materia di tributi) we Włoszech są rozstrzygane przez sądy podatkowe funkcjonujące w ramach sądownictwa specjalnego (organi di giurisdizione speciale). Funkcje takie wykonują komisje skarbowe (commissioni tributarie Witkowski: 2004, 351), których ustrój regulują dwa dekrety ustawodawcze (decreti legislativi - tamże): nr 545 i 546 z 31 grudnia 1992 (z późniejszymi zmianami). W kompetencjach tych komisji leży rozstrzyganie wszelkich sporów między podatnikami (contribuenti) zarówno osobami fizycznymi, jak i prawnymi a fiskusem, których przedmiotem są podatki wszelkiego rodzaju i typu (tributi di ogni genere e specie), w tym także podatki regionalne, prowincjalne (powiatowe) i komunalne (gminne), podatek na rzecz krajowej służby zdrowia (tributo per il Servizio Sanitario Nazionale odpowiednik składek na ubezpieczenie zdrowotne), podatki dodatkowe (sovrimposte lub sovraimposte), podatki od podatku (addizionali podatki dodatkowe określane w wymiarze procentowym od innego podatku przeznaczone na określone cele publiczne), sankcje administracyjne nałożone przez urzędy finansowe (sanzioni amministrative irrogate da uffici finanziari), odsetki (interessi) od zaległości podatkowych, sprawy katastralne i wszelkie inne sprawy z zakresu prawa podatkowego (z kilkoma wymienionymi w ustawach wyjątkami). Organami pierwszego stopnia są Komisje Skarbowe Prowincjalne (Commissioni tributarie provinciali). Komisje Skarbowe Regionalne (Commissioni tributarie regionali) są organami apelacyjnymi

5 5 (giudicano in appello). Ich orzeczenia (decisioni) mogą być zaskarżone do Sądu Kasacyjnego (impugnate davanti alla Corte di Cassazione) z uzasadnieniem jedną lub więcej okoliczności zawartych w art. 360 Kodeksu Postępowania Cywilnego (Codice di procedura civile) generalnie dotyczących naruszenia lub niewłaściwego zastosowania przepisów prawa. Sędziowie podatkowi (giudici tributari) są wpisani do Rejestru Ogólnego (Ruolo Generale), obejmującego wszystkich czynnych sędziów podatkowych. Rejestr jest okresowo uaktualniany. W systemie sądownictwa podatkowego istniejącym do roku 1992 obejmującym aż cztery stopnie orzekania istniała także Komisja Centralna lub Sąd Apelacyjny (Commissione centrale o Corte d Appello) oraz kasacja (Cassazione). Komisja Centralna istnieje nadal w okresie przejściowym aż do zakończenia postępowania we wszystkich sprawach zawisłych (cause pendenti). Komisje są organami kolegialnymi (organi collegiali). Komisje prowincjalne i regionalne składają się z jednej lub więcej sekcji. Każda złożona jest z przewodniczącego (presidente), wiceprzewodniczącego (vicepresidente) i czterech członków rzeczywistych (membri effettivi). Natomiast Komisja Centralna złożona jest z przewodniczącego, przewodniczących sekcji oraz 6 członków dla każdej sekcji (membri per sezione). Na straży niezawisłości i prawidłowości funkcjonowania sądownictwa podatkowego stoi Rada Prezydialna Sądownictwa Podatkowego (Consiglio di Presidenza della Giustizia Tributaria) jako najwyższy organ samorządu zawodowego mający uprawnienia kontrolne i dyscyplinarne w stosunku do komisji skarbowych oraz sędziów a także uprawnienia doradcze i opiniodawcze wobec Ministra Finansów i Prezesa Rady Ministrów. Jej skład, zasady powoływania, zadania i uprawnienia reguluje dekret ustawodawczy nr 545 z 31 grudnia 1992 (z późniejszymi zmianami). Rada jest powoływana w składzie 15-osobowym na 4-letnią kadencję dekretem Prezydenta Republiki na wniosek Ministra Finansów (obecnie: Gospodarki i Finansów). 11 członków jest wybieranych w głosowaniu osobistym, bezpośrednim i tajnym (voto personale, diretto e segreto) przez wszystkich sędziów będących czynnymi członkami komisji skarbowych prowincjalnych i regionalnych spośród wszystkich członków tych komisji. Każdy głosujący może wpisać na karcie nie więcej niż 6 kandydatów. Sędziowie ukarani karą dyscyplinarną wyższą niż upomnienie (sanzione più grave dell ammonimento) tracą bierne i czynne prawo wyborcze. Pozostałych 4 członków wybiera Parlament, po dwóch Izba Deputowanych oraz Senat absolutną większością głosów spośród profesorów prawa uniwersytetów lub osób uprawnionych do występowania w charakterze obrońców przed komisjami skarbowymi, wpisanych do odpowiednich rejestrów od co najmniej 12 lat (soggetti abilitati alla difesa dinanzi alle commissioni tributarie che risultino iscritti ai rispettivi albi da almeno dodici anni). Na koniec warto dodać, że Włosi doskonale opanowali sztukę unikania obowiązku podatkowego. Jak wskazują dane statystyczne, są pod tym względem najlepsi w Europie-15. W okresie lipiec 2003 czerwiec 2004 unijne Biuro ds. zwalczania oszustw OLAF wszczęło aż 96 postępowań (przed Niemcami 89), z czego znaczna większość dotyczy oszustw podatkowych na wielką skalę. Również we Włoszech działania kontrolne Guardia di Finanza (włoska policja skarbowa) w roku 2004 doprowadziły do wykrycia oszustw podatkowych na kwotę 8,9 mld EUR, w tym 6800 przypadków evasori totali - całkowitego niepłacenia podatków. W roku 2003 wykryto ich 5700 (Corriere, 2004: 23 dicembre). Trudno przesądzić, w jakim stopniu wynika to z poprawy skuteczności działań kontrolnych, a w jakim z rzeczywistego wzrostu tego rodzaju przestępstw. Dane świadczą jednak o ogromnej skali tych zjawisk.

6 6 IMPOSTE secondo il nuovo ordinamento tributario (podatki wg nowej ordynacji podatkowej) PODATKI WŁOSKIE TRIBUTI E TASSE LOCALI INVIM (imposta comunale sull incremento di valore degli immobili) ICI (imposta comunale sugli immobili) ICIAP (ICEIAP) (imposta comunale per l esercizio di imprese e di arti e professioni) IRAP (imposta regionale sulle attivita produttive) Tassa comunale e provinciale per l occupazione di spazi od aree pubbliche Tassa regionale per l occupazione di spazi od aree pubbliche appartenenti alle regioni Tassa comunale e provinciale di occupazione del sottosuolo Tassa comunale per la raccolta, trasporto e smaltimento dei rifiuti solidi urbani Imposta comunale sulla pubblicita e diritti sulle pubbliche affissioni Tributo provinciale per l esercizio delle funzioni di tutela ambientale Tributo speciale per il deposito in discarica dei rifiuti solidi Contributo di riciclaggio sul polietilene Canone per fognatura e depurazione ODPOWIEDNIKI POLSKIE PODATKI I OPŁATY LOKALNE Podatek od nieruchomości j.w. Podatek od nieruchomości (od gruntów publicznych wykorzystywanych na cele działalności gospodarczej) Podatek od nieruchomości (od gruntów publicznych wykorzystywanych na cele działalności gospodarczej) Podatek od nieruchomości (od gruntów pod jeziorami a także gruntów zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub dla potrzeb elektrowni wodnych) Opłata za wywóz odpadów Opłata administracyjna za czynności organów powiatu Opłata za przyjęcie odpadów na wysypisko Opłata produktowa Opłata za odprowadzanie ścieków i wywóz nieczystości PROPOZYCJE TŁUMACZENIA PODATKI I OPŁATY LOKALNE od przyrostu wartości nieruchomości [płacony przez zbywającego lub otrzymującego bezpłatnie] Podatek gminny od nieruchomości Podatek gminny od przedsiębiorstw, twórców i wolnych zawodów Podatek regionalny od działalności produkcyjnej Opłata gminna i powiatowa od nieruchomości (od gruntów publicznych wykorzystywanych na cele działalności gospodarczej) Opłata od nieruchomości (od gruntów publicznych wykorzystywanych na cele działalności gospodarczej będących w zarządzie regionu) Opłata gminna i powiatowa od wykorzystywanej powierzchni podziemnej Opłata gminna od zbiórki i wywozu komunalnych odpadów stałych Podatek gminny od reklamy i opłata za prawo rozlepiania materiałów reklamowych Opłata powiatowa za wykonywanie czynności z zakresu ochrony środowiska Opłata specjalna za przyjęcie na wysypisko komunalnych odpadów stałych Opłata od recyklingu polietylenu Opłata za odprowadzanie i oczyszczanie ścieków

7 7 Contributo di costruzione gallerie Imposta regionale sulle concessioni statali dei beni del demanio e del patrimonio disponibile Tasse sulle concessioni comunali płynnych Opłaty koncesyjne za korzystanie z własności skarbu państwa (np. koncesje na wydobywanie kopalin) Opłaty koncesyjne od koncesji Podatek [powiatowy] od budowy tuneli Podatek regionalny od koncesji państwowych na korzystanie z własności skarbu państwa Opłaty koncesyjne od koncesji gminnych gminnych Tasse sulle concessioni regionali Opłaty koncesyjne od koncesji państwowych wnoszone na rzecz regionów [za prawo połowów, prowadzenia aptek i in.] Tasse automobilistiche regionali Podatek od środków transportu [drogowego i wodnego; od momentu zarejestrowania] Imposta regionale sulla benzina per autotrazione Imposta regionale sulle emissioni sonore degli aeromobili Addizionale regionale all imposta di consumo sul gas metano Addizionale regionale all imposta erariale di trascrizione Addizionale comunale e provinciale sul consumo dell energia elettrica Imposta sui cani Podatek drogowy [wliczony w cenę benzyny] Opłaty administracyjne i skarbowe przy rejestracji środków transportu Podatek od posiadania psów Podatek regionalny od benzyn i oleju przeznaczonych dla środków transportu Podatek regionalny od emisji hałasu przez statki powietrzne Podatek dodatkowy regionalny do podatku od zużycia metanu Podatek dodatkowy regionalny do podatku skarbowego od wpisu do rejestru środków transportu Podatek dodatkowy regionalny i gminny do podatku od zużycia energii elektrycznej IMPOSTE ERARIALI dirette Contributo nazionale di imballaggi (CONAI) Imposta sul reddito delle persone fisiche (IRPEF) Imposta sul reddito delle persone giuridiche (IRPEG) Imposta locale sui redditi (ILOR; imposta reale) PODATKI NA RZECZ SKARBU PAŃSTWA bezpośrednie Opłata produktowa Podatek dochodowy od osób fizycznych Podatek dochodowy od osób prawnych Podatek od nieruchomości; Podatek rolny; podatek leśny PODATKI NA RZECZ SKARBU PAŃSTWA bezpośrednie Opłata za używanie opakowań Podatek dochodowy od osób fizycznych Podatek dochodowy od osób prawnych Podatek (przedmiotowy) od dochodów (np. z najmu nieruchomości, przedsiębiorstw, kapitałów itp.)

8 8 IMPOSTE ERARIALI indirette (sui trasferimenti e sugli affari) Imposta sulle successioni PODATKI NA RZECZ SKARBU PAŃSTWA pośrednie (od zmiany własności i od transakcji) Podatek od spadków i Podatek od spadków darowizn Imposta sulle donazioni Podatek od spadków i Podatek od darowizn darowizn Imposta di registro Podatek od czynności Opłata rejestrowa cywilnoprawnych Opłata skarbowa Imposte ipotecarie e catastali Podatek od czynności cywilnoprawnych Podatek od ustanowienia hipoteki i wpisu do katastru Tasse sulle concessioni governative Opłaty koncesyjne [od koncesji wydanych przez władze centralne] Imposta sulle assicurazioni [Brak] Podatek od polis ubezpieczeniowych Tassa sulla partita IVA Opłata skarbowa za nadanie numeru identyfikacji podatkowej Opłata skarbowa za nadanie numeru identyfikacji podatkowej Tassa sui contratti di borsa Imposta sulle concessioni e locazioni di beni pubblici Podatek od zysków ze sprzedaży papierów wartościowych Czynsze z tyt. umów użyczenia i najmu dóbr publicznych Podatek od kontraktów giełdowych Podatek z tyt. umów użyczenia i najmu dóbr publicznych Sui consumi Od towarów i usług Podatki od konsumpcji Imposta sul valore aggiunto Podatek od towarów i usług Podatek od wartości dodanej (VAT) (IVA) (VAT) Imposte di fabbricazione e di Podatek akcyzowy Podatek akcyzowy consumo (accise) Dazi doganali Cła Cła Imposte di circolazione Podatek od środków transportowych Imposta sui tabacchi, lotto e lotterie Podatek od gier* ALTRI INNE INNE Imposta per l Europa Podatek europejski Tasse sulle radiodiffusioni Opłaty radiofoniczne Opłaty radiofoniczne

9 9 Słowniczek terminów podatkowych Termin włoski Odpowiednik polski Propozycja tłumaczenia Accertamento Postępowanie podatkowe Postępowanie podatkowe Agevolazione Ulga; ułatwienie Ulga; ułatwienie Aliquota di imposta (calcolata in percentuale sull imponibile) Stawka podatku (obliczona w % od podstawy opodatkowania) Stawka podatku (obliczona w % od podstawy opodatkowania) Ambito oggettivo di applicabilità Zakres przedmiotowy stosowania Zakres przedmiotowy stosowania Antielusione Zapobieganie unikaniu obowiązku podatkowego Zapobieganie unikaniu obowiązku podatkowego Carico fiscale Obciążenia podatkowe Obciążenia podatkowe Codice fiscale e partita IVA Numer identyfikacji podatkowej (NIP VAT) Numer identyfikacji podatkowej (NIP VAT) Comunione dei beni Wspólność majątkowa Wspólność majątkowa Conseguire indebito rimborso Uzyskać nienależny zwrot podatku Uzyskać nienależny zwrot podatku Contribuente Podatnik Podatnik Contributo al servizio sanitario nazionale Składka na ubezpieczenie zdrowotne Składka na ubezpieczenie zdrowotne Dati anagrafici del contribuente Dane identyfikacyjne podatnika Dane identyfikacyjne podatnika Deduzione (di determinate spese dal reddito) Odliczenie (określonych kosztów od dochodu) Odliczenie (określonych kosztów od dochodu) Determinazione della base imponibile Określenie podstawy opodatkowania Określenie odstawy opodatkowania Detrazione (dall imposta dovuta Odliczenie (od podatku należnego Odliczenie (od podatku należnego dai soggetti) od podmiotów) od podmiotów) Dichiarante Składający zeznanie Składający zeznanie Dichiarazione congiunta Zeznanie wspólne Zeznanie wspólne Dichiarazione dei redditi Zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu Zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu Domicilio fiscale Właściwość miejscowa organu podatkowego Właściwość miejscowa organu podatkowego Doppia imposizione Podwójne opodatkowanie Podwójne opodatkowanie Eccedenza d imposta Nadpłata podatku Nadpłata podatku Entrate tributarie Wpływy podatkowe Wpływy podatkowe Esenzione Zwolnienie Zwolnienie Evasione fiscale Uszczuplenie podatkowe Uszczuplenie podatkowe Familiari a carico (coniuge, figli, Członkowie rodziny na utrzymaniu Członkowie rodziny na utrzymaniu altri familiari) podatnika (małżonek, dzieci, inni członkowie rodziny) podatnika (małżonek, dzieci, inni członkowie rodziny) Frode fiscale Oszustwo podatkowe Oszustwo podatkowe Garante del contribuente (brak) Rzecznik podatnika Gettito tributario (d imposta) Suma wpływów podatkowych (z tyt. podatku) Imposta di registro Opłata skarbowa Opłata rejestrowa Imposta dovuta (netta) Podatek należny Podatek należny Imposta rimborsabile Nadpłata (podatku) Nadpłata do zwrotu Suma wpływów podatkowych (z tyt. podatku) Interpello preventivo Wiążąca interpretacja prawa Wiążąca interpretacja prawa podatkowego podatkowego Ordinamento tributario Ordynacja podatkowa Ordynacja podatkowa

10 10 Oneri deducibili dal reddito complessivo Partita IVA Periodo d imposta (anno solare) Wydatki do odliczenia od dochodu Wydatki do odliczenia od dochodu ogółem Numer identyfikacji podatkowej Numer identyfikacji podatkowej VAT VAT Rok podatkowy (rok Rok podatkowy (rok kalendarzowy) kalendarzowy) Prescrizione Przedawnienie Przedawnienie Pressione tributaria Presja fiskalna Presja fiskalna Proroga Odroczenie Odroczenie Reddito complessovo netto tassabile Dochód ogółem netto do opodatkowania Dochód ogółem netto do opodatkowania Reddito imponibile Dochód do opodatkowania Dochód do opodatkowania Redditi di lavoro dipendente e assimilati Dochody z wynagrodzeń ze stosunku pracy i podobne Dochody z wynagrodzeń ze stosunku pracy i podobne Ritenuta (in acconto dell imposta) Zaliczka (pobrana przez płatnika) Zaliczka (pobrana przez płatnika) Soggetto esercente attivita... Podmiot prowadzący działalność... Podmiot prowadzący działalność... Soggetti in regime forfettario Podmioty opodatkowane ryczałtowo Podmioty opodatkowane ryczałtowo Sostituto d imposta Płatnik Płatnik Versamento dell imposta Wpłata podatku Wpłata podatku Ministro dell Economia e delle Finanze Viceministro Sottosegretari Dipartimento per le Politiche Fiscali Ufficio agenzie ed enti della fiscalita Area I Relazioni con l Agenzia delle Dogane Organy podatkowe we Włoszech i w Polsce Area II Relazioni con l Agenzia delle Entrate Area III Relazioni con le Agenzie del Demanio e del Terrtorio Agenzia delle Entrate - 4 Uffici, 7 Direzioni Centrali Direzione Centrale Gestione Tributi Direzione Centrale Accertamento Direzione Centrale Audit e Sicurezza Direzione Centrale Normativa e Contenzioso Direzione Centrale del Personale Direzione Centrale Amministrazione Direzione Centrale Affari Generali Minister Finansów Sekretarz stanu Podsekretarze stanu Departament Podatków Bezpośrednich Departament Podatków Pośrednich Departament Podatków Lokalnych i Katastru Departament Systemu Podatkowego Departament Ceł, Dep. Organizacji Służby Celnej Departament Kontroli Celnej Departament Organizacji Skarbowości Departament Kontroli Skarbowej Biuro Kontroli Wewnętrznej i Ochrony Informacji Niejawnych Biuro Audytu Wewnętrznego, Główny Inspektor Audytu Wewnętrznego Departament Prawny Biuro Kadr i Szkolenia Departament Budżetu Resortu i Spraw Majątkowych

11 11 Direzioni Regionali Uffici locali Izby Skarbowe Urzędy Skarbowe Urzędy Kontroli Skarbowej Bibliografia: 1 Cantone, L. & O. (1999). Avvocato di me stesso. Il libro per conoscere i nostri diritti e doveri. Parte 5 a Cap. 4 Imposte sull eredità - pagg ; Parte 6 a Cap. 3 La casa e le tasse - pagg ; Parte 12 a. Il Dizionario, pagg , Colognola ai Colli (VR): Demetra 2 Codice di procedura civile e leggi complementari, a cura di M. Iacobellis, Napoli: Ed. Simone, Convenzione contro le doppie imposizioni Italia Polonia, Lettera Legale Periodico societario e fiscale, 1990, n. 1, p La Costituzione della Repubblica Italiana (1996). Inserto redazionale allegato a Panorama n. 22 (1573) del 6/6/1996, Milano: Mondadori. 5 D Andrea F.M. (2003), Finanziaria 2003: 100 opportunità per l impresa, Milano: Ed. Mythos. Allegato a: Il Mondo, 2003, n Galgano, F., Inzitari, B. (1997). Codice civile e leggi complementari, 2 ed., Padova: CEDAM, 16. Imposta valore aggiunto; 17. Imposte sui redditi, pagg Ippolito, R. (2000), L Italia dell economia. Fatti, dati, protagonisti del Roma-Bari: Editori Laterza, pagg , Melis, G. (1996). Storia dell amministrazione italiana , Bologna: Il Mulino 9 Gli italiani e le tasse. Piu controlli, scoperti evasori totali, Corriere della Sera, 2004, 23 dicembre, p Padoa-Schioppa, T. (1997), Il governo dell economia, Bologna: Il Mulino. 11 Podatki. Zbiór ujednoliconych przepisów, Warszawa: Wyd. AD. Drągowski, 2004, Nr 2 12 Radziszewski, E. (2000), Zadania i kompetencje organów administracji publicznej po reformie ustrojowej państwa, Warszawa: Wyd. Prawnicze. 13 Witkowski, Zb. (2004), Ustrój konstytucyjny współczesnych Włoch, Toruń: Wyd. UMK, p Zieliński, E. (2001). Administracja rządowa w Polsce. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA. 15 IRAP: Le istruzioni del Fisco. Il testo della Circolare N. 141/E del Ministero delle Finanze con i chiarimenti per l imposta regionale sulle attività produttive. in: Il Sole 24 Ore, 5-6 giugno L esperto risponde. Inserto di consulenza per i lettori, N. 93, inserto a: Il Sole 24 Ore del 6 dicembre Messori, M. (2003), Un programma per l economia, MicroMega, N. 1, p Nelle frodi Italia in testa, Il Sole 24 Ore, 2004, 26 novembre, p Dizionario delle istituzioni e dei diritti del cittadino (1996) a cura di L. Violante, Roma: Ed. Riuniti. 20 Dizionario economico finanziario e contabile (1992), a cura di G. De Luca e A. Verrilli, Napoli: Ed. Simone. 21 Dizionario italiano Sabatini Coletti (1999), a cura di F. Sabatini e V. Coletti, Firenze: Giunti. 22 Gabrielli, M., De Bruno, S. (1994), Dizionario essenziale di finanza, Milano: Il Sole 24 Ore SEME Libri. 23 Grelewicz-La Mela, M., Nuzzo, B., Słownik prawniczy włosko-polski, Warszawa: Dom Wydawniczy ABC. 24 Leksykon Finansów (2001), przew. Kom. Red. J. Głuchowski, Warszawa: PWE. Wykorzystane strony internetowe: (z linkami do innych urzędów i instytucji),

12 Streszczenie Artykuł poświęcony jest omówieniu włoskiego systemu podatkowego i stosowanej terminologii podatkowej. Przedstawiono w nim podstawowe źródła włoskiego prawa podatkowego i rozwój systemu podatkowego w okresie powojennym, w szczególności w wyniku reformy wprowadzonej na początku lat 70. oraz późniejsze zmiany wprowadzone do końca 2004 roku. Szczegółowo omówiono obecny kształt włoskiego systemu podatkowego ze wszystkimi jego elementami składowymi (imposte, contributi, tasse), konfrontując podstawowe terminy włoskiej terminologii podatkowej z odpowiednią terminologią polską. W dalszej części przedstawiono instrumenty ochrony praw podatników: Statut Praw Podatnika oraz rzecznika praw podatnika, jego uprawnienia i zasady działania. Został także szczegółowo omówiony włoski system sądownictwa w sprawach podatkowych, które we włoskim systemie wymiaru sprawiedliwości jest sądownictwem specjalnym. Końcowy fragment przedstawia garść najnowszych danych dotyczących skali oszustw podatkowych we Włoszech w ostatnich latach. Artykuł został wzbogacony o wykazy nazw włoskich podatków z podaniem odpowiednika polskiego oraz propozycją tłumaczenia a także słowniczek ok. 50 włoskich terminów i zwrotów używanych we włoskim prawie podatkowym. Artykuł zamyka tabela zawierająca wykaz włoskich i polskich organów podatkowych wszystkich szczebli (słowniczki dostępne tylko tu oraz na stronie internetowej PT TEPIS). TECHNOTESTIR Biuro Tłumaczeń i Konsultingu dr Mieczysław Żochowski ul. Dzika 6/61, Warszawa Tel. / fax Tel. mob technotestir@republika.pl WWW: