ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY NORMĄ WYSIEWU NASION A PLONEM ZIELA KARCZOCHA (CYNARA SCOLYMUS L.) * Wstęp. Materiał i metody

Transkrypt

1 Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII (27) ANDRZEJ SAŁATA, HALINA BUCZKOWSKA ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY NORMĄ WYSIEWU NASION A PLONEM ZIELA KARCZOCHA (CYNARA SCOLYMUS L.) * Z Katedry Warzywnictwa i Roślin Leczniczych Akademii Rolniczej w Lublinie ABSTRACT. A statistically significant dependence between sowing rate seeds and yield of artichoke herb was not found. The obtained results show, that the required sowing rate, that guarantees high and good quality of artichoke herb is 1 kg ha -1. Key words: Cynara scolymus, herb, yield, sowing rate Wstęp Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus L.) występuje w stanie naturalnym w rejonie Morza Śródziemnego. Karczoch jest cenną rośliną leczniczą. Ziele karczocha zawiera substancje biologicznie czynne, które są wykorzystywane w leczeniu chorób wątroby (Gebhardt 1998). Obecnie zwiększa się zapotrzebowanie przemysłu farmaceutycznego na ziele karczocha, co sprawia, że ta roślina jest uprawiana w wielu krajach, a także w Polsce (Eich i in. 25, Kawala i Żaba 21). Surowiec (liście lub ziele) jest pozyskiwany wyłącznie z upraw polowych, dlatego też dla produkcji zielarskiej ważna jest ocena zależności plonu ziela karczocha od ilości wysiewanych nasion, które są drogie i pochodzą z importu. Zależność ta stanowi cel niniejszej pracy. Materiał i metody Badania agrotechniczne i laboratoryjne przeprowadzono w latach w Katedrze Warzywnictwa i Roślin Leczniczych w Lublinie. Materiał doświadczalny stano- * Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę w latach jako projekt badawczy 2 P6R Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 27 PL ISSN

2 6 A. Sałata, H. Buczkowska wiły rośliny karczocha odmiany Green Globe. W doświadczeniu oceniano zależność między normą wysiewu nasion a plonem ziela karczocha. Zastosowano dwie normy wysiewu:,1 i,2 kg m -2. Doświadczenie założono w klasyfikacji pojedynczej metodą bloków losowych w czterech replikacjach. Wielkość poletka każdej replikacji wynosiła 6,4 m 2. Nasiona karczocha w latach 24 i 25 wysiano w pierwszej dekadzie maja, w rzędy co,4 m, a po wschodach nie stosowano przerywki roślin. Surowiec zbierano w fazie wegetatywnej w trzech pokosach, w pierwszych dekadach: lipca, sierpnia i września, w każdej replikacji z powierzchni 1 m 2 wyznaczonej losowo. W niniejszej pracy przedstawiono plon świeżego i suchego ziela karczocha jako sumę plonu otrzymanego z trzech pokosów. Analizy chemiczne na zawartość kwasów polifenolowych wykonano oddzielnie, w próbach z ziela, otrzymywanego z kolejnych pokosów, natomiast w tej pracy przedstawiono jako średnią ważoną z trzech pokosów (Oktaba 1976). Oznaczenie zawartości polifenolokwasów w przeliczeniu na kwas kawowy wykonano metodą spektrofotometryczną z odczynnikiem Arnova (Farmakopea Polska VI 22). Uzyskane wyniki opracowano metodą analizy wariancji i przedziałów ufności Tukeya na poziomie istotności α =,5. Wyniki i dyskusja W obu latach badań, w zbiorze pierwszego pokosu, większy plon świeżego i powietrznie suchego ziela uzyskano w kombinacji, w której zastosowano dwukrotnie mniejszą normę wysiewu nasion (ryc. 1). Natomiast w zbiorze drugiego pokosu większy plon świeżego i powietrznie suchego ziela otrzymano z roślin, które uprawiano z zastosowaniem dwukrotnie większej normy wysiewu nasion. Plon, który otrzymano ze zbioru trzeciego pokosu, był zdecydowanie mniejszy od tego z pierwszego i drugiego pokosu i nie wykazano jednoznacznej zależności między ocenianymi parametrami plonowania a zastosowanymi normami wysiewu nasion. W warunkach klimatycznych Niemiec Eich i in. (25) większe plony suchego ziela karczocha otrzymali ze zbioru drugiego pokosu, w porównaniu z pierwszym. Nie stwierdzono statystycznie istotnego wpływu zastosowanych norm wysiewu nasion na wielkość plonu ziela karczocha (tab. 1). Z uprawy, w której zastosowano dwukrotnie większą normę wysiewu nasion, otrzymano nawet mniejszy średni plon świeżego ziela (6,2 kg m -2 ) w porównaniu ze średnim plonem z kombinacji, gdzie norma wysiewu nasion wynosiła,1 kg m -2 (6,6 kg m -2 ). Oceniając plonowanie karczocha w obu latach badań wykazano, że w 24 roku plon ziela z kombinacji z dwukrotnie większą normą wysiewu nasion był tylko większy o,1 kg m -2 w porównaniu z kombinacją drugą. Natomiast w 25 roku plon świeżego ziela, uzyskany z poletek o większej normie wysiewu, był znacznie mniejszy (6,7 kg m -2 ) od plonu z poletek, gdzie wysiewano,1 kg m -2 nasion (7,6 kg m -2 ). Statystycznie nie wykazano istotnych różnic między badanymi wartościami. Doniesienia literaturowe wskazują na to, że rośliny karczocha, które są uprawiane w mniejszym zagęszczeniu, tworzą większą biomasę (Eich i in. 25). Na podstawie analizy wariancji nie stwierdzono również zależności między plonem powietrznie suchego ziela karczocha a normą wysiewu nasion. Z uprawy, gdzie norma wysiewu nasion wynosiła,1 kg m -2 otrzymano, średnio,56 kg m -2 plonu powietrznie

3 Zależność między normą wysiewu nasion a plonem Plon świeżego ziela karczocha Yield of fresh artichoke herb kg m kg m Plon powietrznie suchego ziela karczocha Yield of air-dry artichoke herb kg m -2 kg m Norma wysiewu Sowing rate,1 kg m -2,2 kg m -2 Ryc. 1. Plon świeżego i powietrznie suchego ziela karczocha, zebrany w trzech pokosach Fig. 1. Yield of fresh and air-dry artichoke herb gathered in three cuttings Plon ziela karczocha w zależności od normy wysiewu nasion Yield of artichoke herb depending on the sowing rate Tabela 1 Norma wysiewu Sowing rate Świeże ziele Fresh herb średnio mean Powietrznie suche ziele Air-dry herb średnio mean,1 5,7 7,6 6,6,51,61,56,2 5,8 6,7 6,2,62,55,58 Średnio Mean 5,7 7,1 6,4,56,58,57 NIR,5 LSD.5 Norma wysiewu (a) Sowing rate (a) Lata (b) Years (b)

4 62 A. Sałata, H. Buczkowska suchego ziela, zaś z kombinacji, gdzie wysiano dwukrotnie więcej nasion, plon ten wynosił,58 kg m -2. W 24 roku, większy, lecz statystycznie nieistotny, plon suchego ziela otrzymano z roślin uprawianych w dwukrotnie większym zagęszczeniu. W 25 roku nieistotnie większy plon powietrznie suchego ziela otrzymano z roślin z kombinacji o mniejszej normie wysiewu. Na podstawie zawartości kwasów polifenolowych w zielu karczocha nie można jednoznacznie stwierdzić, jak wygląda zależność zawartości tych substancji biologicznie czynnych od normy wysiewu nasion (tab. 2). Większą zawartość kwasów polifenolowych w zielu karczocha oznaczono w 24 roku, aniżeli w 25 roku. Na podstawie tych wyników, a także danych literaturowych można stwierdzić, iż przebieg pogody w okresie wegetacji decyduje o akumulacji polifenolokwasów w roślinach karczocha (Kawala i Żaba 21). Tabela 2 Zawartość polifenolokwasów w zielu karczocha w zależności od normy wysiewu nasion Content of polyphenolic acids in artichoke herb depending on the sowing rate Norma wysiewu Kwasy polifenolowe Polyphenolic acids Sowing rate (%) średnio mean,1,51,588,594,2,749,4662,5855 Średnio Mean,675,4875,5474 Wyniki niniejszych badań upoważniają do stwierdzenia, że w uprawie karczocha w Polsce, dla potrzeb przemysłu zielarskiego, plon świeżego i powietrznie suchego ziela nie zależał od normy wysiewu nasion na jednostkę powierzchni. Wyniki te mają duże znaczenie praktyczne i wymiar ekonomiczny. Wysiewając 1 kg nasion na powierzchnię 1 ha, można uzyskać dobry plon ziela karczocha z roślin zbieranych w fazie wegetatywnej. Wnioski 1. Nie stwierdzono istotnej zależności między normą wysiewu nasion a plonem ziela karczocha. 2. W zbiorze pierwszego pokosu większy plon ziela uzyskano z roślin uprawianych przy normie wysiewu,1 kg m -2, zaś w zbiorze drugiego pokosu z zastosowaniem normy wysiewu,2 kg m Optymalną normą wysiewu nasion karczocha, która zapewnia otrzymanie dobrych plonów ziela, jest 1 kg ha O akumulacji polifenolokwasów w zielu karczocha decydował przebieg temperatury w danym roku, a nie norma wysiewu nasion.

5 Zależność między normą wysiewu nasion a plonem Literatura Eich J., Baier C., Grun M., Wagenbreth D., Zimmermann R. (25): Artichoke leaves use for herbal drug production: influence of nitrogen fertilization on yield and pharmaceutical quality. Acta Hortic. 681: Farmakopea Polska VI (22): Wyd. PTFarm, Warszawa: Gebhardt R. (1998): Inhibition of cholesterol biosynthesis in primary cultured rat hepatocytes by artichoke (Cynara scolymus L.) extracts. J. Pharmacol. Exp. Ther. 286: Kawala Z., Żaba T. (21): Optymalizacja warunków uprawy, suszenia i ekstrakcji liści karczocha. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska Sect. Hortic. 9: Oktaba W. (1976): Elementy statystyki matematycznej i metodyka doświadczalnictwa. Wyd. PWN, Warszawa: THE DEPENDENCE BETWEEN SOWING RATE SEEDS AND YIELD OF ARTICHOKE HERB (CYNARA SCOLYMUS L.) Summary In the years the effect of swing rate (.1 kg m -2 and.2 kg m -2 ) on the yield of fresh and air-dry artichoke herb was determined. Our own studies did not show a statistically significant influence of sowing rate on the quantity and quality of artichoke herb yield. The highest yield of herb was obtained from first cutting harvest. In the harvest of the first cutting, higher yield of herb was obtained at sowing rate of.1 kg m -2, than in the harvest of the second cutting at sowing rate of.2 kg m -2. The obtained results show that sowing area required dose for the reason of high and good quality yield of artichoke herb is 1 kg ha -1.