Wykorzystanie azotu przez ruñ ³¹kow¹ zastosowanego w roztworze mocznika i w saletrze amonowej

Transkrypt

1 ¹krstwo w Polsce (Grsslnd Science in Polnd), 11, Copyright y Polish Grsslnd Society, Poznñ, 2008 PL ISSN ISBN Wykorzystnie zotu przez ruñ ³¹kow¹ zstosownego w roztworze mocznik i w sletrze monowej G.A. CIEPIELA,J.JANKOWSKA,R.KOLCZAREK, K.JANKOWSKI Instytut Agronomii, Akdemi Podlsk w Siedlcch The nitrogen use y the medow swrd pplied in the ure solution nd in mmonium nitrte Astrct. The im of led investigtions ws the comprison of nitrogen utiliztion y the medow swrd in depend on the dose of this component nd the physicl form of the nitrogenous fertilizer pplied to the fertiliztion of the permnent medow. The investigtions were couried out in on the permnent medow locted on the gley soil. Every yer of investigtions the first regrowth ws fertilized with NPK in the quntity: N 60kgh 1,P 60kgh 1,K 60 kg h 1. In the experience the control comintion ws lso pplied (without minerl fertiliztion). The second nd third regrowth ws fertilized exclusively with nitrogen, pplying on individul regrowths the equl doses of this component (27.6; 41.4; 55.2 kg h 1 ). The nitrogen ws delivered to the plnts s folir, pply respectively 20, 30 nd 40% the ure solution in the volume 300 dm 3 per hectre or top-dressing s mmonium nitrte in the solid form. The results otined in the work showed tht the pplied in the experience the nitrogen doses hdn t the significnt influence on the griculturl nd physiologicl efficiency. However the higher vlue of those coefficients ws got under the influence of pplying of the ure solutions in the comprison with mmonium nitrte. Utiliztion of the nitrogen from the fertilizer crried out verge 74.8% nd it ws higher in the conditions of fertiliztion with the ure solutions thn y fertiliztion with mmonium nitrte. Keywords: nitrogen fertilizers, folir fertiliztion, nitrogen uptke, griculturl efficiency, physiologicl efficiency, coefficient of the nitrogen use 1. Wstêp Azot jest jednym z g³ównych pierwistków plonotwórczych, st¹d prwid³owe jego stosownie wymg poznni mierników okreœlj¹cych wykorzystnie tego sk³dnik z gley i nwozu. W przedstwionym rtykule podjêto próê oceny skutecznoœci nwo eni runi ³¹kowej zotem stosownym w nwozie p³ynnym i st³ym. Zgdnienie dolistnej plikcji mocznik zost³o doœæ dorze zdne i opisne w wielu pulikcjch (CZUBA, 1993; 1993; KORONA i wsp., 1994; MA ECKA iblecharczyk 2005; ŒWIERCZEWSKA isztuder, 1997). Nie odnosi siê to jednk do u ytków zielonych. Niedosttek prc w literturze przedmiotu z zkresu dolistnego nwo eni runi ³¹kowej zo-

2 44 G.A. Ciepiel, J. Jnkowsk, R. Kolczrek, K. Jnkowski tem stnowi przyczynek do zdni efektywnoœci tego nwo eni w odniesieniu do trdycyjnego, nwozem st³ym. Celem prowdzonych dñ y³ ocen efektywnoœci nwo eni zotem runi ³¹kowej w zle noœci od dwki tego sk³dnik i formy fizycznej nwozu zotowego. 2. Mteri³ i metody Prce dwcze przeprowdzono w ltch n terenie wsi Chodów nd rzek¹ Liwiec, ko³o Siedlec. Doœwidczenie nwozowe o chrkterze produkcyjnym z³o ono w czterech powtórzenich, w uk³dzie split-plot n ³¹ce trw³ej, nie u ytkownej rolniczo przez 20 lt. ¹k t po³o on jest n gleie gruntowo-glejowej w³œciwej, któr przed z³o eniem doœwidczeni chrkteryzow³ siê wysok¹ zwrtoœci¹ N-ogólnego (0,45%), œredni¹ zwrtoœci¹ mgnezu (5,1 mg Mg w 100 g gley), rdzo nisk¹ fosforu (3,4 mg P 2 O 5 w 100 g gley) i potsu (3,0 mg K 2 O w 100 g gley) orz zsdowym odczynem (ph w 1n KCL = 7,15). Pierwszy wiosenny odrost po ruszeniu wegetcji n wszystkich poletkch z wyj¹tkiem oiektów kontrolnych (ez nwo eni) nwo ono NPK w iloœci: N 60kgh 1, w formie sletry monowej, P 60 kg h 1, w formie superfosftu potrójnego, K 60kgh 1, w formie 60% soli potsowej. Drugi i trzeci pokos nwo ono wy³¹cznie zotem w zró nicownych dwkch i formch nwozu. W doœwidczeniu uwzglêdniono nstêpuj¹ce czynniki dwcze: 1. Dwk zotu stosown n drugi i trzeci odrost: 0 (kontrol); 27,6 kg h 1 ; 41,4 kg h 1 ; 55,2 kg h Form nwozu zotowego: roztwór mocznik (RM), stosowny w ojêtoœci 300 dm 3 h 1 o stê eniu: 20% (27,6 kg h 1 N); 30% (41,4 kg h 1 N); 40% (55,2 kg h 1 N), sletr monow w formie st³ej (SA) w iloœci: 81,2 kg h 1 (27,6 kg h 1 N); 121,8 kg h 1 (41,4 kg h 1 N); 162,3 kg h 1 (55,2 kg h 1 N). Ustlenie jednorzowej dwki zotu n drugi i trzeci odrost determinow³y stê eni roztworów mocznik. Sletrê monow¹ stosowno 2 3 dni po ziorze pierwszego i drugiego pokosu. Roztwór mocznik, ze wzglêdu n dolistny system oprysku plikowno n drugi i trzeci odrost dopiero po wytworzeniu przez roœliny lszek liœciowych, czyli po dnich od zioru pierwszego i drugiego pokosu. Przy trzech odrostch ³¹ce dostrczno nstêpuj¹ce iloœci zotu: N 1 115,2 kg h 1,N 2 142,8 kg h 1,N 3 170,4 kg h 1. W k dym sezonie zierno trzy pokosy. Bezpoœrednio po skoszeniu w ono zielonkê z k dego poletk i poierno po 0,5 kg próy zielonej msy do okreœleni wspó³czynnik podsuszeni i wyliczeni plonu suchej msy, nstêpnie do wykonni nliz chemicznych. Zwrtoœci zotu ogólnego w mterile roœlinnym oznczono metod¹ Kjeldhl. N podstwie plonów suchej msy runi ³¹kowej i zwrtoœci N ogólnego w mterile roœlinnym dokonno oceny skutecznoœci dolistnego i doglegowego nwo eni runi ³¹kowej zotem. Kryterium tej oceny stnowi³y wskÿniki efektywnoœci PT, ¹krstwo w Polsce, 11, 2008

3 Wykorzystnie zotu przez ruñ ³¹kow¹ zstosownego w roztworze mocznik nwo eni tkie jk: efektywnoœæ rolnicz i fizjologiczn orz wykorzystnie zotu z nwozów. WskŸniki efektywnoœci nwo eni oliczono wed³ug wzorów (FOTYMA imercik 1995): P=Y Z N E r =(Y N Y 0 )/N E f =(Y N Y 0 )/(P N P 0 ) W=(E r /E f ) 100 gdzie: P pornie zotu z plonem roœlin E r efektywnoœæ rolnicz E f efektywnoœæ fizjologiczn W wykorzystnie zotu Y plon roœlin Z N zwrtoœæ zotu Y N plon w oiekcie z zstosown¹ dwk¹ zotu Y 0 plon w oiekcie kontrolnym ez zotu N wniesion dwk zotu w oiekcie Y N P N pornie zotu z plonem roœlin w oiekcie Y N pornie zotu z plonem roœlin w oiekcie kontrolnym P 0 Wszystkie wskÿniki liczono w oprciu o sumê plonu z trzech pokosów, œredni¹ z trzech pokosów zwrtoœæ zotu ogólnego i c³kowit¹ (roczn¹) dwkê zotu. Wyniki doœwidczeni oprcowno sttystycznie wykorzystuj¹c nlizê wrincji dl doœwidczeñ dwuczynnikowych wielokrotnych w uk³dzie split-plot. W doœwidczeniu zstosowno modele mtemtyczne zproponowne do tego typu doœwidczeñ przez TRÊTOWSKIEGO iwójcika (1991). Istotnoœæ ró nic pomiêdzy œrednimi chrkteryzuj¹cymi dne czynniki oszcowno z pomoc¹ testu Tuckey n poziomie istotnoœci 0,05. W okresie prowdzeni dñ wrunki pogodowe y³y zró nicowne (t. 1). Okres wegetcyjny 1999 roku chrkteryzow³ siê wy szymi w porównniu z wieloleciem temperturmi powietrz (œrednio o2 C),jkrównie zncznie wy sz¹ sum¹ opdów tmosferycznych (o 87,3 mm). Jednk e rozk³d opdów w okresie wegetcyjnym y³ rdzo nierównomierny. Podony uk³d wrunków meteorologicznych w stosunku do œrednich z wieloleci znotowno w kolejnych ltch. Nle y jednk zznczyæ, e w 2000 roku rozk³d opdów y³ wyj¹tkowo niekorzystny dl wzrostu i rozwoju roœlin ³¹kowych. Njwiêkszy niedosttek wody przy doœæ wysokich temperturch powietrz znotowno w mju i czerwcu tego roku. Z kolei w lipcu 2000 roku opdy trzykrotnie przewy szy³y œredni¹ z wieloleci i stnowi³y 44,5% sumy opdów w c³ym sezonie wegetcyjnym. Njmniej opdów w dnym trzyleciu znotowno w 2001 roku, jednk ich sum y³ wy sz ni w wieloleciu. W mju, czerwcu i sierpniu tego roku opdy y³y zncznie ni sze od œredniej z wieloleci, tempertury powietrz (w mju i sierpniu) przewy sz³y tê œredni¹. PT, Grsslnd Science in Polnd, 11, 2008

4 46 G.A. Ciepiel, J. Jnkowsk, R. Kolczrek, K. Jnkowski Tel 1. Wrunki meteorologiczne w ltch wg stcji meteorologicznej w Siedlcch Tle 1. Meteorologicl condition in yers y meteorologicl sttion in Siedlce Lt Yers Œrednie miesiêczne doowe tempertury powietrz Mens ir tempertures ( C) Œrednio w okresie wegetcyjnym Mens in growing seson IV V VI VII VIII IX ,9 12,9 20,5 21,8 18,7 16,1 16, ,9 16,4 19,5 19,0 19,1 11,8 16, ,7 15,5 17,1 23,8 20,6 12,1 14,7 Œredni z wieloleci Mens of mny yers ( ) 7,8 12,5 17,2 19,2 18,5 13,1 14,7 Sumy miesiêcznych opdów Monthly precipittions (mm) Sum w okresie wegetcyjnym Sum in growing seson Lt Yers IV V VI VII VIII IX ,5 26,4 121,7 21,9 77,4 27,8 362, ,5 24,6 17,0 155,9 43,6 61,1 349, ,8 28,0 36,0 55,4 24,0 108,0 321,2 Œredni z wieloleci Mens of mny yers ( ) 38,6 44,1 52,4 49,8 43,0 47,3 275,2 3. Wyniki i dyskusj Nwo enie zotem od 0 do 170,4 kg h 1 w sposó istotny ró nicow³o pornie tego sk³dnik przez ruñ ³¹kow¹ i to niezle nie od formy nwozu zotowego (t. 2). Stwierdzono równie istotne wspó³dzi³nie dwek zotu i lt dñ, polegj¹ce jedynie n ró - nej sile jego dzi³ni, przy podonym kierunku zmin. Dltego te wyniki tej interkcji wskzuj¹, e wzrstj¹ce dwki zotu zwiêkszj¹ pornie tego sk³dnik w k dym roku dñ. Njmniej zotu wyniesiono z plonem roœlin w 2000 roku. Mo n y s¹dziæ, e y³o to spowodowne wyj¹tkowo nierównomiernym rozk³dem opdów w sezonie wegetcyjnym tego roku (t. 1). Niekorzystne wrunki meteorologiczne mog³y yæ przyczyn¹ ni - szych w porównniu do roku 2001 plonów suchej msy (t. 3) i ni szej, w odniesieniu do pozost³ych lt dñ zwrtoœci zotu ogólnego w roœlinch (t. 4). Ntomist njwy - sze pornie zotu przez ruñ rosn¹c¹ n nwo onych oiektch odnotowno w 2001 roku (ryc. 1). Przyczyn tego stnu rzeczy nie nle y jednk uptrywæ w wrunkch meteorologicznych, owiem iloœæ opdów tmosferycznych w tym sezonie y³ ni sz w porównniu do lt poprzednich. Prwdopodonie y³o to wynikiem korzystnych zmin w sk³dzie otnicznym runi ³¹kowej (wzrost procentowego udzi³u wrtoœciowych gtunków trw), jkie zsz³y pod wp³ywem nwo eni minerlnego. Sk³d otniczny dnej runi zost³ przedstwiony w prcy JODE KI i wsp., (2005). Anlizuj¹c pornie zotu w zle noœci od formy nwozu zotowego przy okreœlonej dwce tego sk³dnik nle y stwierdziæ, e w wyniku tej interkcji istotnie wiêcej PT, ¹krstwo w Polsce, 11, 2008

5 Wykorzystnie zotu przez ruñ ³¹kow¹ zstosownego w roztworze mocznik Tel 2. Pornie zotu przez ruñ ³¹kow¹ (kg h 1 ) w zle noœci od formy nwozu zotowego, dwki zotu i lt dñ Tle 2. Nitrogen uptke y medow swrd depending on form of nitrogenous fertilizer, nitrogen dose nd investigted yers (kg h 1 ) Lt Yers 0 Dwk zotu N dose N 1 N 2 N 3 Form nwozu Œredni Men Form nwozu Œredni Men Form nwozu Œredni Men Œredni Men RM SA RM SA RM SA ,8 183,8 162,3 173,0 194,8 189,3 192,0 211,9 208,9 210,4 165, ,8 159,1 155,8 157,5 182,0 171,8 176,9 204,8 192,4 198,6 156, ,3 171,2 172,6 171,9 204,3 192,4 198,4 227,2 217,2 222,2 165,2 Œredni Men 82,3 171,4 163,5 167,5 193,7 184,5 189,1 214,6 206,2 210,4 162,3 NIR p 0,05 dl: LSD p 0.05 for: wspó³dzi³ni interction (A x B) 8,2 formy form (A) 8,8 (A x C) 6,7 dwki dose (B) 21,2 (B x C) 18,3 lt yers (C) 9,2 (A xbxc) 9,8 RS roztwór mocznik ure solution; SA sletr monow mmonium nitrte zotu por³ ruñ nwo on roztwormi mocznik. Tkie sme prwid³owoœci dotyczy³y porni N w poszczególnych ltch dñ i œrednio z lt (ryc. 1). Uzyskne wyniki s¹ spójne z rezulttmi dñ CIEPIELI (2004), w których udowodniono, e pornie zotu z plonem trw zwiêksz siê w mirê wzrostu dwki zotu i jest wy sze przy nwo eniu roztworem mocznik w porównniu do sletry monowej stosownej w formie st³ej. Tel 3. Plon suchej msy roœlin (t h 1 ) w zle noœci od formy nwozu zotowego, dwki zotu i lt dñ (sum z trzech pokosów) Tle 3. Yield of dry mtter of plnt (t h 1 ) depending on form of nitrogenous fertilizer, nitrogen dose nd investigted yers (sum from three cuts) Lt Yers 0 Dwk zotu N dose N 1 N 2 N 3 Form nwozu Form nwozu Form nwozu RM SA RM SA RM SA ,88 7,00 6,01 7,40 6,52 7,70 7, ,75 6,24 6,03 7,33 6,86 8,01 7, ,31 6,69 6,55 7,68 7,53 8,56 8,02 Ojœnieni jk w teli 2 Explntion see Tle 2 PT, Grsslnd Science in Polnd, 11, 2008

6 48 G.A. Ciepiel, J. Jnkowsk, R. Kolczrek, K. Jnkowski Tel 4. Zwrtoœæ zotu ogólnego w roœlinch (g kg 1 s. m.) w zle noœci od formy nwozu zotowego, dwki zotu i lt dñ (œredni z trzech pokosów) Tle 4. Content of totl nitrogen in plnt (g kg 1 DM) depending on form of nitrogenous fertilizer, nitrogen dose nd investigted yers (men from three cuts) Lt Yers 0 Dwk zotu N dose N 1 N 2 N 3 Form nwozu Form nwozu Form nwozu RM SA RM SA RM SA ,63 26,26 27,00 26,32 29,03 27,52 29, ,21 25,50 25,84 24,83 25,04 25,57 25, ,63 25,59 26,35 26,60 25,55 26,54 27,08 Ojœnieni jk w teli 2 Explntion see Tle 2 W nym wskÿnikiem produkcyjnej skutecznoœci nwo eni jest efektywnoœæ rolnicz wyr on przyrostem plonu n jednostkê zotu zstosownego w nwozch (FOTYMA, 1997). W dnich w³snych (t. 5), wrtoœæ tego wskÿnik kszt³tow³ siê w grnicch 18,5 do 30,8 kg s.m. kg 1 N. Stosowne w doœwidczeniu dwki zotu, generlnie nie mi³y istotnego wp³ywu n efektywnoœæ rolnicz¹ nwo eni tym sk³dnikiem. Jednk e w 2000 roku pomiêdzy dwk¹ N 1 N 2 nst¹pi³o zchwinie tych tenden- Pornie zotu Nitrogen uptke (kg h ) Œredni Men Lt Yers Roztwór mocznik Ure solution Sletr monow Ammonium nitrte Wrtoœci w poszczególnych ltch i œrednie z lt oznczone ró nymi litermi ró ni¹ siê istotnie Vlues from individul yers nd mens from yers estimted with different letters differ significntly Ryc. 1. Pornie zotu przez ruñ ³¹kow¹ w zle noœci od formy nwozu zotowego i lt dñ Fig. 1. Nitrogen uptke y medow swrd depending on form of nitrogenous fertilizer nd investigted yers PT, ¹krstwo w Polsce, 11, 2008

7 Wykorzystnie zotu przez ruñ ³¹kow¹ zstosownego w roztworze mocznik cji. Uzyskne wyniki nie znjduj¹ potwierdzeni w pulikcjch innych utorów. Z dñ KITCZAKA (1997) wynik, e efektywnoœæ rolnicz nwo eni zotem stok³osy oiedkowtej mleje wrz ze wzrostem dwki tego sk³dnik. Tki sm kierunek zmin pod wp³ywem nwo eni zotem kukurydzy udowodnili FOTYMA i wsp., (1992) orz FOTYMA (1994). Zró nicownie wielkoœci tej efektywnoœci w prowdzonych dnich wyst¹pi³o ntomist w zle noœci od formy nwozu zotowego. Z dnych zmieszczonych w teli5inrycinie 2 wynik, e wrtoœæ tego wskÿnik y³ wy sz w wrunkch dolistnego stosowni zotu w roztworze mocznik i to niezle nie od dwki N. Podone efekty uzyskno w doœwidczeniu prowdzonym przez JODE KÊ i wsp., (2001). Autorzy ci wykzli, e dolistne nwo enie runi ³¹kowej 10% roztworem mocznik zwiêksz efektywnoœæ rolnicz¹ nwo eni zotem w porównniu do tkiej smej dwki tego sk³dnik stosownej w sletrze monowej w formie st³ej. Wy sz¹ efektywnoœæ rolnicz¹ nwo eni zotem stosownym w roztworze mocznik w odniesieniu do sletry monowej wykzno tk e dl trw w uprwie polowej (CIEPIELA, 2004). Brdziej efektywne y³o równie dolistne nwo enie kukurydzy roztwormi mocznik w porównniu do formy st³ej tego nwozu (KRUCZEK, 2000). Jednk e opinie n temt wp³ywu dolistnego i dogleowego nwo eni zotem roœlin uprwnych nie s¹ do koñc zgodne, owiem z innych dñ (KRUCZEK iszulc, 2000) wynik, e form fizyczn nwozu zotowego nie mi³ wp³ywu n efektywnoœæ rolnicz¹ nwo eni zo- Tel 5. Efektywnoœæ rolnicz nwo eni zotem runi ³¹kowej (kg s. m. kg 1 N) w zle noœci od formy nwozu zotowego, dwki zotu i lt dñ Tle 5. Agriculturl efficiency of nitrogen fertiliztion of medow swrd depending on form of nitrogenous fertilizer, nitrogen dose nd investigted yers (kg DM kg 1 N) Dwk zotu N dose Form nwozu PT, Grsslnd Science in Polnd, 11, 2008 Lt Yers Œredni Men N 1 SA 18,5 19,8 28,1 22,1 RM 27,1 21,6 29,3 26,0 Œredni Men 22,8 20,7 28,7 24,1 N 2 SA 18,5 21,8 29,5 23,3 RM 24,6 25,1 30,6 26,8 Œredni Men 21,6 23,4 30,1 25,0 N 3 SA 18,5 21,7 27,6 22,6 RM 22,4 25,0 30,8 26,1 Œredni Men 20,5 23,4 29,2 24,3 Œredni Men 21,6 22,5 29,3 24,5 NIR p 0,05 dl: LSD p 0.05 for: wspó³dzi³ni interction (A x B) 3,4 formy form (A) 3,4 (A x C) 1,6 dwki dose (B) n.s. (B x C) 2,6 lt yers (C) 6,7 (A xbxc) 1,0 n.s. ró nic nieistotn difference not significnt Ojœnieni jk w teli 2 Explntion see Tle 2

8 50 G.A. Ciepiel, J. Jnkowsk, R. Kolczrek, K. Jnkowski tem kukurydzy. Równie KOZ OWSKI i wsp., (2006) wykzli, e efekty produkcyjne pstwisk trw³ego jk i krótkotrw³ego nwo onego dolistnie RSM i trdycyjnie sletr¹ monow¹ s¹ zli one. Efektywnoœæ rolnicz (kg s.m. kg N) Agriculturl efficiency (kg DM kg N) Œredni Men Lt Yers Roztwór mocznik Ure solution Sletr monow Ammonium nitrte Wrtoœci w poszczególnych ltch i œrednie z lt oznczone ró nymi litermi ró ni¹ siê istotnie Vlues from individul yers nd mens from yers estimted with different letters differ significntly Ryc. 2. Efektywnoœæ rolnicz nwo eni zotem runi ³¹kowej w zle noœci od formy nwozu zotowego i lt dñ Fig. 2. Agriculturl efficiency of nitrogen fertiliztion of medow swrd depending on form of nitrogenous fertilizer nd investigted yers Bdni efektywnoœci fizjologicznej nwo eni zotem runi ³¹kowej dj¹ podstwê do stwierdzeni, e stosowne w doœwidczeniu formy nwozu zotowego ró nicow³y tê efektywnoœæ. Zdolnoœæ roœlin do przetwrzni pornego z gley i nwozów zotu n plon y³ wy sz przy nwo eniu roztwormi mocznik (t. 6), choci w 2001 rok wrtoœci efektywnoœci fizjologicznej dl poszczególnych form nwozu nie y³y istotnie zró nicowne (ryc. 3). Brk dnych w literturze przedmiotu, dotycz¹cych tej efektywnoœci w odniesieniu do runi ³¹kowej uniemo liwi wnikliw¹ dyskusjê n ten temt. Jednk e dni nd efektywnoœci¹ nwo eni zotem kukurydzy (KRUCZEK iszulc, 2000) wskzuj¹, e efektywnoœæ fizjologiczn tego nwo eni (wyliczon w oprciu o plon c³ych roœlin) podonie jk w dnich w³snych y³ wy sz w wrunkch stosowni roztworu mocznik w porównniu do nwo eni nwozem st³ym. Ntomist w innych dnich dotycz¹cych nwo eni kukurydzy (KRUCZEK, 2000) i trw w uprwie polowej (CIEPIELA, 2004) wykzno, e przy dolistnej plikcji zotu efektywnoœæ fizjologiczn y³ ni sz ni przy nwo eniu dogleowym. Odnosz¹c uzyskne w prcy wyniki do rezulttów otrzymnych przez CIEPIELÊ (2004) mo n stwierdziæ, e ruñ ³¹kow posid lepsz¹ zdolnoœæ do przetwrzni pornego przez liœcie zotu n plon ni trwy uprwine w monokulturze. PT, ¹krstwo w Polsce, 11, 2008

9 Wykorzystnie zotu przez ruñ ³¹kow¹ zstosownego w roztworze mocznik Tel 6. Efektywnoœæ fizjologiczn nwo eni zotem runi ³¹kowej (kg s. m. kg 1 N pornego) w zle noœci od formy nwozu zotowego, dwki zotu i lt dñ Tle 6. Physiologicl efficiency of nitrogen fertiliztion of medow swrd depending on form of nitrogenous fertilizer, nitrogen dose nd investigted yers (kg DM kg 1 N sored) Dwk zotu N dose Form nwozu Lt Yers Œredni Men N 1 SA 28,6 35,1 31,1 31,6 RM 32,5 36,4 32,9 33,9 Œredni Men 30,5 35,8 32,0 32,8 N 2 SA 26,0 38,4 35,2 33,2 RM 32,9 39,3 31,0 34,4 Œredni Men 29,4 38,8 33,1 33,8 N 3 SA 31,5 36,4 31,6 33,2 RM 25,5 37,4 33,0 32,0 Œredni Men 28,5 36,9 32,3 32,6 Œredni Men 29,5 37,1 32,5 33,0 NIR p 0,05 dl: LSD p 0.05 for: wspó³dzi³ni interction (A x B) 1,1 formy form (A) 1,4 (A x C) 1,0 dwki dose (B) n.s. (B x C) 2,9 lt yers (C) 2,9 (A xbxc) 1,2 n.s. ró nic nieistotn difference not significnt Ojœnieni jk w teli 2 Explntion see Tle 2 Stosowne w doœwidczeniu dwki zotu generlnie nie mi³y istotnego wp³ywu n efektywnoœæ fizjologiczn¹ nwo eni tym sk³dnikiem. Wyj¹tek stnowi³ 2000 rok, kiedy to efektywnoœæ fizjologiczn przy dwce N 2 y³ istotnie wy sz ni przy dwce N 1. Uzyskne wyniki nie s¹ zgodne z dnimi innych utorów, owiem wrtoœæ tego wskÿnik dl trw z uprwy polowej (CIEPIELA, 2004) i kukurydzy (FOTYMA, 1994) ml³ w mirê wzrostu dwki zotu. Stosunek efektywnoœci rolniczej do efektywnoœci fizjologicznej wyr ony w procentch nzywny jest wskÿnikiem wykorzystni zotu z nwozów (FOTYMA imercik, 1995). W dnich w³snych efektywnoœæ fizjologiczn y³ wy sz ni rolnicz, co œwidczy o dorym przetwrzniu przez ruñ ³¹kow¹ pornego zotu n plon. Œredni wrtoœæ tego wspó³czynnik wynosi³ 74,8%, choci w 2000 roku wrtoœæ t dl wiêkszoœci nlizownych komincji kszt³tow³ siê poni ej 60% (t. 7). Œwidczy to o m³ym porniu zotu z nwozów w tym sezonie wegetcyjnym, owiem wykorzystnie tego sk³dnik jest procentowym stosunkiem pornego z nwozu zotu do zstosownej dwki N. Wykorzystnie zotu przez dn¹ ruñ ³¹kow¹ y³o zró nicowne w zle noœci od lt dñ i formy nwozu zotowego. Dolistn plikcj zotu istotnie zwiêksz³ wykorzystnie tego sk³dnik w porównniu do nwo eni pog³ównego nwozem st³ym. Wykorzystnie zotu z nwozu p³ynnego y³o o 13,9% wy sze ni z sletry monowej. Njwiêksze wykorzystnie zotu z nwozów przez ruñ ³¹kow¹ PT, Grsslnd Science in Polnd, 11, 2008

10 52 G.A. Ciepiel, J. Jnkowsk, R. Kolczrek, K. Jnkowski Efektywnoœæ fizjologiczn (kg s.m. kg N pornego) Physiologicl efficiency (kg DM kg N sored) Œredni Men Lt Yers Roztwór mocznik Ure solution Sletr monow Ammonium nitrte Wrtoœci w poszczególnych ltch i œrednie z lt oznczone ró nymi litermi ró ni¹ siê istotnie Vlues from individul yers nd mens from yers estimted with different letters differ significntly Ryc. 3. Efektywnoœæ fizjologiczn nwo eni zotem runi ³¹kowej w zle noœci od formy nwozu zotowego i lt dñ Fig. 3. Physiologicl efficiency of nitrogen fertiliztion of medow swrd depending on form of nitrogenous fertilizer nd investigted yers Wykorzystnie zotu Nitrogen use (%) Œredni Men Lt Yers Roztwór mocznik Ure solution Sletr monow Ammonium nitrte Wrtoœci w poszczególnych ltch i œrednie z lt oznczone ró nymi litermi ró ni¹ siê istotnie Vlues from individul yers nd mens from yers estimted with different letters differ significntly Ryc. 4. Wykorzystnie zotu przez ruñ ³¹kow¹ w zle noœci od formy nwozu zotowego i lt dñ Fig. 4. Nitrogen use y medow swrd depending on form of nitrogenous fertilizer nd investigted yers PT, ¹krstwo w Polsce, 11, 2008

11 Wykorzystnie zotu przez ruñ ³¹kow¹ zstosownego w roztworze mocznik Tel 7. Wykorzystnie zotu przez ruñ ³¹kow¹ (%) w zle noœci od formy nwozu zotowego, dwki zotu i lt dñ Tle 7. Nitrogen use y medow swrd (%) depending on form of nitrogenous fertilizer, nitrogen dose nd investigted yers Dwk zotu N dose Form nwozu Lt Yers Œredni Men N 1 SA 64,7 56,4 90,4 70,5 RM 83,4 59,3 89,1 77,3 Œredni Men 74,0 57,9 89,7 73,9 N 2 SA 71,2 56,8 83,8 70,6 RM 74,8 63,9 98,7 79,1 Œredni Men 73,0 60,3 91,2 74,8 N 3 SA 58,7 59,6 87,3 68,5 RM 87,8 66,8 93,3 82,7 Œredni Men 73,2 63,2 90,3 75,6 Œredni Men 73,4 60,5 90,4 74,8 NIR p 0,05 dl: LSD p 0.05 for: wspó³dzi³ni interction (A x B) 6,5 formy form (A) 7,5 (A x C) 5,5 dwki dose (B) n.s. (B x C) n.s. lt yers (C) 6,0 (A xbxc) 3,5 n.s. ró nic nieistotn difference not significnt Ojœnieni jk w teli 2 Explntion see Tle 2 znotowno w 2001 roku (ryc. 4). Prwdopodonie y³o to zwi¹zne ze wzrostem procentowego udzi³u wrtoœciowych gtunków trw (Dctylis glomert, Festuc prtensis, Arrhentherum eltius), które dorze reguj¹ n nwo enie zotem, zwiêkszj¹c tym smym plon suchej msy. Anlizuj¹c wp³yw dwki zotu n wykorzystnie tego sk³dnik przez ruñ ³¹kow¹ nle y stwierdziæ, e czynnik ten nie mi³ istotnego wp³ywu n dny prmetr. Uzyskne w prcy wyniki nie koresponduj¹ z rezulttmi dñ dotycz¹cymi nwo eni zotem kukurydzy. Z prc poœwiêconych temu zgdnieniu (FOTYMA, 1997; KRUCZEK, 2000 ; NIELSEN i wsp., 1988; SZMIGIEL, 1998) wynik, e wykorzystnie zotu przez kukurydzê mleje wrz ze wzrostem dwki tego sk³dnik. 4. Wnioski Dolistne nwo enie runi ³¹kowej roztworem mocznik zwiêksz³o w stosunku do nwo eni dogleowego sletr¹ monow¹ pornie zotu z plonem roœlin. Porny przez liœcie zot y³ równie rcjonlniej przetwrzny n plon, owiem efektywnoœæ fizjologiczn nwo eni roœlin roztworem mocznik y³ wy sz ni sletr¹ monow¹. PT, Grsslnd Science in Polnd, 11, 2008

12 54 G.A. Ciepiel, J. Jnkowsk, R. Kolczrek, K. Jnkowski Wy sz efektywnoœæ rolnicz nwo eni dnej runi ³¹kowej roztworem mocznik i wy szy wspó³czynnik wykorzystni zotu z tego nwozu wskzuj¹, e plon roœlin ³¹kowych przy tej smej dwce zotu mo n zwiêkszyæ zstêpuj¹c sletrê monow¹ roztworem mocznik. Zstosowne w doœwidczeniu dwki zotu nie mi³y istotnego wp³ywu n wrtoœæ nlizownych wskÿników efektywnoœci nwo eni tym sk³dnikiem dnej runi ³¹kowej. Litertur CIEPIELA G.A., Rekcj wyrnych gtunków trw n nwo enie zotem stosownym w roztworze mocznik i w sletrze monowej. Rozprw nukow, 76, Wydwnictwo AP, Siedlce. CZUBA R., Efekty dolistnego dokrmini roœlin uprwnych. Cz. I. Rekcje roœlin n dolistne stosownie zotu. Roczniki Gleoznwcze, T. XLIV, 3/4, CZUBA R., Efekty dolistnego dokrmini roœlin uprwnych. Cz. II. Rekcj roœlin n dolistne stosownie mikroelementów i zotu ³¹cznie z mikroelementmi. Roczniki Gleoznwcze, T. XLIV, 3/4, FOTYMA E., FOTYMA M., PIETRASZAK-KÊSIK G., Wykorzystnie zotu z nwozów przez roœliny uprwy polowej. Pmiêtnik Pu³wski, 101, FOTYMA E., Rekcj roœlin uprwy polowej n nwo enie zotem, III. Kukurydz. Frgment Agronomic, (XI), 4 (44), FOTYMA E., Efektywnoœæ nwo eni zotem podstwowych roœlin uprwnych. Frgment Agronomic, 1, FOTYMA M., MERCIK S., Nwo enie technologie uprwy roœlin. W: Chemi roln, PWN, Wrszw, JODE KA J., JANKOWSKI K., CIEPIELA G.A., Ocen efektywnoœci produkcyjnej ró nych wrintów i sposoów nwo eni ³¹ki trw³ej. Pmiêtnik Pu³wski, 125, JODE KA J., JANKOWSKI K., NOWAK M., Wykorzystnie ró nych form nwozów zotowych do odnwini zdegrdownego ziorowisk ³¹kowego. Frgment Agronomic, (XXII), 1 (85), KITCZAK T., Plonownie lucerny siewnej (Medicgo stiv L.) i stok³osy oiedkowtej (Bromus unioloides Hum. et Kunth) w siewie czystym i miesznym w wrunkch zró nicownego nwo eni zotowego i nwdnini. Biuletyn Oceny Odmin, 29, KORONA E., BUDZYÑSKI W., FEDEJKO B., Rolnicz i energetyczn ocen ró nych sposoów nwo eni zotem pszen yt jrego. Zeszyty Nukowe AR Szczecin, Rolnictwo LVIII, 162, KOZ OWSKI S., GOLIÑSKI P., ZIELEWICZ W., BINIAŒ J., Bdni nd nwo eniem pstwisk nwozmi p³ynnymi. Annles UMCS, Sectio E, LXI, KRUCZEK A., Wp³yw wielkoœci dwki i dolistnego dokrmini kukurydzy zotem i mikroelementmi n wyrne wskÿniki efektywnoœci nwo eni. Frgment Agronomic, 3 (67), PT, ¹krstwo w Polsce, 11, 2008

13 Wykorzystnie zotu przez ruñ ³¹kow¹ zstosownego w roztworze mocznik KRUCZEK A., Effectiveness of folir fertiliztion of mize with nitrogen nd micronutrients depending on the level of nitrogen supply. Scientific Ppers of Agriculture, 2, KRUCZEK A., SZULC P., 2000.Wp³yw dolistnego stosowni mocznik n poiernie i wykorzystnie zotu przez kukurydzê. Frgment Agronomic, 3 (67), MA ECKA I., BLECHARCZYK A., Efektywnoœæ nwo eni zotem w ró nych systemch uprwy roli. Frgment Agronomic, (XXII), 1 (85), NIELSEN N.E., SCHJØRRING J.K., JENSEN H.E., Efficiency of fertilizer nitrogen uptke y spring rley. In: D. JENKINSON nd K. SMITCH (eds). Nitrogen efficiency in griculturl soil. Elsevier Applied Science London, New York, 64, ŒWIERCZEWSKA M., SZTUDER H., Stosownie p³ynnych nwozów minerlnych w nowych systemch nwo eni roœlin uprwnych. Biliotek Frgment Agronomic, 3, SZMIGIEL A., Bdni nd plonowniem roœlin i wykorzystniem zotu w zo owym cz³onie zminowni n tle dwki i sposou nwo eni. Zeszyty Nukowe AR Krków, Rozprw, ss TRÊTOWSKI J., WÓJCIK A.R., Metodyk doœwidczeñ rolniczych. Wydwnictwo WSRP Siedlce, The nitrogen use y the medow swrd pplied in the ure solution nd in mmonium nitrte G.A. CIEPIELA, J.JANKOWSKA, R.KOLCZAREK, K.JANKOWSKI Institute of Agronomy, University of Podlsie of Siedlce Summry The investigtions were led in on the permnent medow locted on the gley soil. The dose of nitrogen nd the form of the nitrogenous fertilizer were experimentl fctors. Every yer of investigtions the first regrowth ws fertilized with NPK in the quntity: N 60kgh 1, P 60kgh 1,K 60kgh 1. In the experience the control comintion ws lso pplied (without minerl fertiliztion). The second nd third regrowth ws fertilized exclusively with nitrogen, pplying on individul regrowths the equl doses of this component (27.6; 41.4; 55.2 kg h 1 N). The nitrogen ws delivered to the plnts s folir: pply respectively 20, 30 nd 40% the ure solution in the volume 300 dm 3 per hectre or top-dressing s mmonium nitrte in the solid form. In the work counted the griculturl nd physiologicl efficiency of the nitrogen fertiliztion nd the utiliztion of this component from fertilizers. The results otined in the work showed tht the pplied in the experience the nitrogen doses hdn t the significnt influence on the griculturl efficiency. However, the higher vlue of this coefficient ws got under the influence of pplying of the ure solutions in the comprison with mmonium nitrte. The physiologicl efficiency of nitrogen fertiliztion ws higher for the use of the liquid fertilizer in the comprison with mmonium nitrte. However, it ws not showed the significnt influence of the nitrogen doses of on the vlue of this coefficient. Utiliztion of the nitrogen from the fertilizer crried out verge 74.8% nd it ws higher in the conditions of fertiliztion with the ure solutions thn y fertiliztion with PT, Grsslnd Science in Polnd, 11, 2008

14 56 G.A. Ciepiel, J. Jnkowsk, R. Kolczrek, K. Jnkowski mmonium nitrte. However, the pplied in the experience the nitrogen doses hdn t the significntly influence on the vlue of this coefficient. Adres do korespondencji Address for correspondence: Dr h. Gr yn Ann Ciepiel Zk³d Agroturystyki, Akdemi Podlsk ul. Prus 14, Siedlce tel e-mil: ciepiel@poczt.onet.pl Recenzent Reviewer: Jnusz Igrs PT, ¹krstwo w Polsce, 11, 2008