WPŁYW MIESZANINY PROPIONIBACTERIUM FREUDENREICHII I LACTOBACILLUS RHAMNOSUS NA ZDROWOTNOŚĆ I PLON RZEPAKU OZIMEGO

Transkrypt

1 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (3) 2009 WPŁYW MIESZANINY PROPIONIBACTERIUM FREUDENREICHII I LACTOBACILLUS RHAMNOSUS NA ZDROWOTNOŚĆ I PLON RZEPAKU OZIMEGO ROMUALD GWIAZDOWSKI 1, DANIELA GWIAZDOWSKA 2 1 Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy Władysława Węgorka 20, Poznań R.Gwiazdowski@ior.poznan.pl 2 Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Al. Niepodległości 10, Poznań I. WSTĘP Zmniejszający się asortyment chemicznych środków ochrony roślin, a zarazem rosnąca wśród rolników popularność produkcji ekologicznej zachęca do poszukiwania metod alternatywnych w stosunku do ochrony chemicznej (Lipa 2007). Jedną z możliwości wykorzystania takiej właśnie metody w uprawach wielkoobszarowych jest zastosowanie materiału biologicznego mieszaniny bakterii propionowych i mlekowych do ograniczania chorób pochodzenia grzybowego. Mieszaninę taką przebadano wcześniej w warunkach laboratoryjnych w testach płytkowych (Gwiazdowski i Gwiazdowska 2008). Celem 2-letnich badań polowych była ocena wpływu badanych bakterii i ich mieszaniny z fungicydem na rozwój chorób powodowanych przez grzyby na rzepaku ozimym. II. MATERIAŁ I METODY Materiał badawczy Przedmiotem badań były: żywe kultury bakterii Propionibacterium freudenreichii spp. shermanii 41 oraz Lactobacillus rhamnosus PCM 492 (zmieszane w stosunku 1 : 1), supernatanty (płyny pohodowlane zmieszane w stosunku 1 : 1) tych bakterii oraz mieszaniny supernatantów i fungicydu (s.a. tebukonazol).

2 Wpływ mieszaniny bakterii 1481 Lokalizacja doświadczeń Doświadczenia ścisłe przeprowadzono na terenie Polowej Stacji Doświadczalnej Instytutu Ochrony Roślin Państwowego Instytutu Badawczego (PSD IOR PIB) w Winnej Górze, na roślinach rzepaku ozimego odmiany Lisek (2007 r.) i Californium (2008 r.). Zabieg opryskiwania wykonano w fazie opadania płatków kwiatowych BBCH 61 65: r. i r. Ocena skuteczności działania preparatów Działanie preparatów oceniano wizualnie, po czterech tygodniach od aplikacji, szacując średni procent porażonej przez patogeny powierzchni liści (najstarszych, w pełni zielonych) na 25 losowo wybranych roślinach, na każdym poletku. Skuteczność działania poszczególnych mieszanin bakterii lub tebukonazolu i bakterii obliczano wzorem Abbotta. W celu określenia efektywności działania badanych kombinacji wykonano pomiary plonu i masy nasion. Wykonano również wizualne oceny wrażliwości rzepaku ozimego (wyrażone w %) na zastosowane mieszaniny, biorąc pod uwagę: kondycję roślin, ich wielkość i pokrój, zmianę barwy (przyżółcenia), deformacje organów i nekrozy na liściach. Układ doświadczeń Doświadczenia założone były na poletkach o powierzchni 22,5 m 2 jako jednoczynnikowe w układzie bloków losowanych kompletnych. Wyniki ocen porażenia grzybami chorobotwórczymi zestawiono w programie ARM i przedstawiono w procentach jako średnie wartości porażenia z 4 powtórzeń. Wyniki obserwacji oraz pomiarów plonu i masy nasion poddano analizie wariancji, a do porównania istotności uzyskanych różnic wykorzystano test t-studenta wyznaczając najmniejszą istotną różnicę (NIR) na poziomie istotności 5%. III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE W latach , na doświadczeniach założonych w PSD IOR PIB w Winnej Górze obserwowano wystąpienie dwóch groźnych chorób rzepaku ozimego: czerni krzyżowych Alternaria spp. (Marcinkowska 2003; Fiedorow i wsp. 2004) i szarej pleśni Botryotinia fuceliana (Borecki 2001). Badane preparaty w obydwu latach badań skutecznie ograniczały ich wystąpienie, przy czym należy zaznaczyć, że nasilenie kompleksu chorób było większe w 2007 roku i było spowodowane korzystniejszymi warunkami meteorologicznymi dla ich rozwoju (Gwiazdowski i wsp. 2004). Skuteczność zwalczania chorób w poszczególnych kombinacjach, w obydwu latach badań, nieco się różniła i przy niższym nasileniu chorób w 2008 roku była zazwyczaj wyższa (tab. 1, 2). We wszystkich badanych obiektach odnotowano większy plon nasion w porównaniu do kontroli (tab. 3). Dodatkowo zaobserwowanym efektem działania bakterii i supernatantów była zwiększona zieloność roślin. Nie odnotowano fitotoksycznego oddziaływania badanych preparatów na rośliny rzepaku ozimego odmian Lisek i Californium.

3 1482 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (3) 2009 Tabela 1. Czerń krzyżowych (Alternaria spp.) wyniki obserwacji wykonanej na liściach 4 tygodnie po zabiegu opryskiwania Table 1. Alternaria black spot (Alternaria spp.) results of observation performed on leaves (4 weeks after treatment) Najstarszy zielony liść The oldest green leaf średni % porażenia average % of infection średni % skuteczności average % of efficacy 1. Kontrola Control 11,13 3,30 (standard) (standard) 6,0 3,25 0, ,13 0, , ,75 0, , ,00 0, ,25 1,50 0, ,37 0,36 Tabela Szara pleśń (B. fuceliana) wyniki obserwacji wykonanej na liściach 4 tygodnie po zabiegu opryskiwania Table Grey mould (B. fuceliana) results of observation performed on leaves (4 weeks after treatment) Najstarszy zielony liść The oldest green leaf średni % porażenia average % of infection średni % skuteczności average % of efficacy Kontrola Control 15,50 4,60 6,0 4,00 1,

4 Wpływ mieszaniny bakterii (standard) (standard) 150 5,75 0, , ,25 0, , ,38 0, ,25 2,50 0, ,80 0,86 Tabela Wpływ preparatów na jakość nasion (MTN) i plon rzepaku ozimego Table The influence of preparations on quality of seeds and yield of oilseed rape MTN seeds weight [g] Plon Yield [t/ha] 1. Kontrola Control 4,73 5,29 3,65 3,80 (standard) (standard) 6,0 4,82 5,20 4,63 4, ,85 5,33 4,58 4,85 0, ,85 5,40 4,30 4,78 0, ,73 5,49 4,48 4,60 1,25 4,87 5,56 4,23 4,25 0,46 0,23 0,56 0,27

5 1484 Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 49 (3) 2009 IV. WNIOSKI 1. Żywe kultury bakterii, supernatanty, mieszaniny supernatantu i fungicydu, w latach prowadzenia badań, skutecznie ograniczały wystąpienie następujących chorób (patogenów): czerni krzyżowych Alternaria spp. i szarej pleśni B. fuceliana. Na obiektach, gdzie zastosowano badane preparaty nie stwierdzono ich fitotoksycznego oddziaływania na rośliny rzepaku ozimego odmian Lisek i Californium. Podczas wizualnej oceny polowej obiektów z zastosowaniem żywych kultur bakterii i supernatantów zaobserwowano zwiększoną zieloność roślin w porównaniu do standardu i kontroli. Istotnie wyższy plon nasion rzepaku ozimego w porównaniu do kontroli stwierdzono we wszystkich badanych obiektach w ocenianych latach. V. LITERATURA Borecki Z Nauka o Chorobach Roślin. PWRiL, Warszawa: Fiedorow Z., Gołębniak B., Weber Z. 200 Choroby Roślin Rolniczych. AR, Poznań: Lipa J.J Wykorzystanie bakterii w biologicznej ochronie roślin przed szkodnikami i chorobami. s W: Metody i Środki Proponowane do Ochrony Roślin w Uprawach Ekologicznych (J. Kowalska, S. Pruszyński, red.). Inst. Ochr. Roślin, Poznań, 145 ss. Marcinkowska J. 200 Oznaczanie Rodzajów Grzybów Ważnych w Patologii Roślin. Fundacja Rozwój SGGW, Warszawa: Gwiazdowski R., Gwiazdowska D Oddziaływanie mieszanych kultur bakterii fermentacji propionowej i mlekowej na grzyby patogeniczne. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 48 (2): Gwiazdowski R., Wójtowicz M., Wójtowicz A. 200 Wpływ warunków meteorologicznych na porażenie rzepaku ozimego przez grzyby z rodzaju Alternaria i Botrytis. Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 44 (2): ROMUALD GWIAZDOWSKI, DANIELA GWIAZDOWSKA EFFECT OF APPLICATION OF PROPIONIBACTERIUM FREUDENREICHII AND LACTOBACILLUS RHAMNOSUS MIXTURE ON HEALTHINESS AND YIELD OF WINTER OILSEED RAPE SUMMARY The aim of preliminary investigations was to evaluate the influence of tested preparations and their mixtures with the fungicide on the development of fungal diseases of oilseed rape. Experiments were carried out in Agricultural Experimental Station IPP NRI in Winna Góra, using two cultivars of oilseed rape: Lisek and Californium. A significantly lower intensity of occurring diseases was observed after the application of preparations as compared to the untreated control. A significant influence of used preparations on the yield comparing to control objects was also noticed. Key words: Propionibacterium freudenreichii, Lactobacillus rhamnosus, Alternaria spp., Botryotinia fuceliana