Leczenie przerzutów raka jelita grubego do otrzewnej zabiegi cytoredukcyjne i HIPEC

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Leczenie przerzutów raka jelita grubego do otrzewnej zabiegi cytoredukcyjne i HIPEC"

Transkrypt

1 6 dr hab. med. Tomasz Jastrzębski, prof. nadzw. GUMed Klinika Chirurgii Onkologicznej, Uniwersyteckie Centrum Kliniczne, Gdańsk Leczenie przerzutów raka jelita grubego do otrzewnej zabiegi cytoredukcyjne i HIPEC Przerzuty do otrzewnej raka jelita grubego można skutecznie leczyć, a wyniki terapii są porównywalne z radykalnym leczeniem przerzutów tego nowotworu do wątroby. Wstęp Przerzuty do otrzewnej (PdO) raka jelita grubego (RJG) są częstą formą rozprzestrzeniania się tego nowotworu. Obserwuje się je u około 10% wszystkich chorych z RJG w momencie zdiagnozowania choroby oraz u około 40% chorych ze wznową, z czego 25% stanowią izolowane PdO, bez cech innych przerzutów odległych. Przy zachorowalności ponad nowych przypadków RJG umiejscowionego wewnątrzotrzewnowo, liczba chorych, którzy są potencjalnymi kandydatami do leczenia, jest olbrzymia. U chorych na RJG ten stopień zaawansowania jest uważany za przerzuty odległe i klasyfikowany jako cecha M1b (Klasyfikacja UICC, wyd. 7, 2010 rok). Przez wiele lat rak jelita grubego z PdO był traktowany jako terminalny stan choroby nowotworowej, wymagający jedynie leczenia paliatywnego, takiego jak chemioterapia systemowa czy objawowe leczenie wodobrzusza. Ostatnich kilkanaście lat przyniosło poprawę wyników leczenia zaawansowanego RJG dzięki wprowadzeniu nowych leków cytotoksycznych oraz terapii celowanej. Jednak mimo to wyniki leczenia PdO raka jelita grubego były nadal niezadowalające, a średnie przeżycie rzadko przekraczało 6-9 miesięcy. Było to związane nie tylko ze stopniem zaawansowania choroby, ale i z nastawieniem lekarzy, którzy nie widzieli sensu podawania nowoczesnych leków w terapii paliatywnej, szczególnie w przypadku PdO. 1,2 Złe wyniki leczenia PdO za pomocą chemioterapii systemowej związane są także z ograniczoną dostępnością leków przeciwnowotworowych podawanych dożylnie ze względu na barierę krew-otrzewna. PdO są najczęstszą przyczyną niepowodzeń leczenia RJG, kończących się wodobrzuszem i/ lub niedrożnością przewodu pokarmowego. Przyczynia się do tego problem zbyt późnego wykrywania wszczepów nowotworowych na otrzewnej, które są o wiele trudniejsze do zdiagnozowania niż przerzuty do wątroby czy płuc. Badania obrazowe (tomografia komputerowa, ultrasonografia, rezonans magnetyczny) często są trudne do oceny pod kątem drobnych wszczepów. Wykrycie ich w stadium, gdy pacjent zgłasza objawy kliniczne (powiększenie obwodu brzucha, objawy podniedrożności), rzadko pozwala na ich skuteczne leczenie. Zazwyczaj pozostaje już tylko leczenie objawowe.

2 7 Nowoczesne leczenie przerzutów do otrzewnej w raku jelita grubego Początki nowoczesnego leczenia przerzutów do otrzewnej sięgają 35 lat wstecz, gdy John Spratt opublikował doniesienie Clinical delivery system for intraperitoneal hyperthermic chemotherapy. 3 Najważniejszym jednak propagatorem i twórcą metody w formie, w jakiej jest ona stosowana obecnie, jest prof. Paul Sugarbaker, niestrudzenie propagujący ją od ponad 20 lat. 4,5 Leczenie PdO jest stosowane w RJG, a także w innych nowotworach otrzewnej, takich jak przerzuty raka jajnika, 6 raka żołądka, 7 śluzaka rzekomego otrzewnej, 8 międzybłoniaka otrzewnej 9 czy przerzuty mięsaków. 10 W szczególnych sytuacjach klinicznych leczenie to ma również zastosowanie w innych nowotworach, w przebiegu których stwierdzono przerzuty do otrzewnej pomimo braku przerzutów narządowych, np. w raku sutka. 11 Zasadniczą ideą tego sposobu leczenia jest usunięcie wszystkich makroskopowo widocznych ognisk nowotworu i podanie w sposób ciągły chemioterapii do jamy otrzewnej w roztworze o podwyższonej temperaturze (hipertermia) w celu zniszczenia pozostałych mikroskopowych skupisk komórek nowotworowych. W tym celu wykonuje się zabiegi cytoredukcyjne (CRS cytoreductive surgery) w połączeniu z dootrzewnową chemioterapią perfuzyjną w hipertermii (HIPEC hyperthermic intraperitoneal chemotherapy). Zabiegi cytoredukcyjne Zakres zabiegu jest uzależniony od stopnia rozsiewu nowotworu wewnątrz jamy otrzewnej. Zaawansowanie zmian w otrzewnej ocenia się najczęściej za pomocą skali PCI opracowanej przez Sugarbakera (Peritoneal Cancer Index). Uwzględnia ona zarówno wielkość ognisk nowotworu, jak i zajęcie poszczególnych części jamy otrzewnej w 13 regionach (ryc. 1). 12 W tej skali stopień zajęcia otrzewnej można określić od 1 do 39 punktów. Im większe i rozleglejsze zajęcie otrzewnej ściennej i trzewnej, tym rozleglejszy musi być zabieg operacyjny. Procedury chirurgiczne cytoredukcji zmian nowotworowych w jamie otrzewnej zostały dokładnie opisane przez Sugarbakera 5 i są przedmiotem licznych kursów organizowanych przez European Society of Surgical Oncology (ESSO) oraz ośrodki mające duże doświadczenie w przeprowadzaniu tych zabiegów. Zakres zabiegu operacyjnego może obejmować całą otrzewną ścienną, wycięcie blizny po wcześniejszej operacji, torebkę wątroby, resekcje narządowe (sieć mniejsza, sieć większa, śledziona, macica, jajniki, jelito grube w różnym zakresie, włącznie z górną częścią odbytnicy, odcinkowo jelito cienkie, pęcherzyk żółciowy) (tab. 1). Doszczętność zabiegu jest określana w skali CC (Completeness of Cytoreduction after Surgery) (ryc. 2). W raku jelita grubego, podobnie jak w przypadku PdO wywodzących się z innych nowotworów, poza pseudomyxoma peritonei (śluzak rzekomy otrzewnej), obowiązuje wykonanie całkowitej cytoredukcji (CC-0). Rycina 1. Ocena stopnia zaawansowania przerzutów do otrzewnej (PCI Peritoneal Cancer Index)

3 8 Tabela 1. Zakres procedur chirurgicznych w chirurgii cytoredukcyjnej przerzutów do otrzewnej Zakres wycięcia otrzewnej (peritonektomia) Przednia ścienna Przeponowa lewa strona Przeponowa prawa strona Miedniczna Zakres resekcji narządowych Wycięcie blizny po wcześniejszym zabiegu, pępka, więzadła obłego wątroby Sieć większa, śledziona Pęcherzyk żółciowy, torebka wątroby (Glissona), sieć mniejsza Macica, jajniki, esica, odbytnica Resekcje odcinkowe jelita cienkiego i okrężnicy CC-0 CC-1 CC-2 CC-3 Rycina 2. Skala doszczętności cytoredukcji (CC completeness of cytoreduction) Brak tkanki nowotworowej Pozostawione 0-0,25 cm Pozostawione 0,25-2,5 cm Pozostawione >2,5 cm Ze względu na poważne obciążenia dla chorego, będące skutkiem długości procedury chirurgicznej, zakresu operacji oraz warunków znieczulenia w czasie procedury chirurgicznej i dootrzewnowej chemioterapii w hipertermii, niezwykle ważna jest odpowiednia kwalifikacja pacjentów do tego sposobu leczenia oraz rzetelna ocena rozległości zmian nowotworowych w jamie brzusznej, jak również możliwości wykonania całkowitej cytoredukcji. Stwierdzenie nieoperacyjności po wcześniejszym wykonaniu częściowej cytoredukcji nie przynosi choremu korzyści z ewentualnego przeprowadzenia procedury HIPEC, a naraża go na poważne powikłania pooperacyjne. Dlatego też zabiegi te powinny być wykonywane przez wyspecjalizowanych chirurgów, mających doświadczenie w chirurgii jamy brzusznej oraz umiejących podejmować niestandardowe decyzje. Dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii (HIPEC) Podstawą sukcesu terapeutycznego w leczeniu przerzutów różnych nowotworów do otrzewnej, przede wszystkim raka jelita grubego, jest skojarzenie radykalnego zabiegu operacyjnego z chemioterapią dootrzewnową. Wykonanie tej ostatniej w podwyższonej temperaturze pozwala na poprawę wyników leczenia, gdyż hipertermia zwiększa penetrację leków przeciwnowotworowych w głąb tkanki, zwiększa skuteczność niektórych cytostatyków oraz sama uszkadza komórki nowotworowe. Warunki podawania w sposób ciągły (perfuzja) pozwalają na rozległą dystrybucję leków w jamie otrzewnej. Zabieg cytoredukcyjny, który jest podstawą leczenia skojarzonego, jest tym skuteczniejszy, im bardziej radykalny. Całkowita cytoredukcja (CC-0) jest warunkiem uzyskania dobrych wyników leczenia w przypadku przerzutów do otrzewnej takich nowotworów, jak rak jelita grubego, rak jajnika czy rak żołądka. W związku z tym zasadniczym elementem kwalifikacji do leczenia jest odpowiedni dobór chorych, u których można wykonać zabieg cytoredukcji, zarówno pod kątem możliwości technicznych (m.in. brak naciekania krezki jelita cienkiego czy wnęki wątroby), jak i wskazań merytorycznych, do których należy przede wszystkim stopień zaawansowania w otrzewnej nieprzekraczający 20 pkt w skali PCI. Ponieważ i zabieg chirurgiczny, i HIPEC są leczeniem miejscowym, najważniejszym wstępnym warunkiem kwalifikacji chorego do terapii jest wykluczenie pozaotrzewnowych ognisk nowotworowych. W tym celu zaleca się często wykonanie badania pozytonowej tomografii emisyjnej (PET positron emission tomography) lub innych badań oceniających przerzuty odległe, jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny i badanie ultrasonograficzne. Nie wolno zapominać o ocenie markerów nowotworowych przed rozpoczęciem leczenia, których późniejsze badanie w okresie obserwacji pozwala na wykrycie wczesnej wznowy. Ze względu na konieczność oceny śródoperacyjnej po otwarciu jamy brzusznej pod ką-

4 9 tem możliwości i zakresu wykonania operacji, zabieg zawsze stanowi wyzwanie dla chirurga. Z tego powodu operacje te powinny być wykonywane przez doświadczonego w chirurgii jamy brzusznej operatora. Procedury chirurgiczne w połączeniu z dootrzewnową chemioterapią perfuzyjną są długie i trwają niekiedy ponad 10 godzin (średnio 6-8 godzin). Im mniejszy stopień zaawansowania, tym nie tylko krótszy zabieg, ale i lepsze wyniki leczenia oraz mniej powikłań pooperacyjnych. Te ostatnie są bardziej związane z zakresem operacji niż z procedurą HIPEC. Po wykonaniu zabiegu cytoredukcyjnego zakładane są dreny doprowadzające i odprowadzające płyn perfuzyjny. Jest to zazwyczaj roztwór soli fizjologicznej (w przypadku mitomycyny) lub 5% roztwór glukozy (w przypadku oksaliplatyny). Dodatkowo do jamy otrzewnej zakładane są termometry mierzące temperaturę w miednicy, podprzeponowo oraz śródjelitowo. Zabieg można wykonać jedną z dwóch technik: otwartą (tzw. technika Koloseum) lub zamkniętą, w której powłoki jamy brzusznej zszywa się ostatecznie lub na czas perfuzji (ryc. 3). Płyn perfuzyjny podaje się w ilości około 3 l. Po wypełnieniu jamy otrzewnej i uzyskaniu temperatury terapeutycznej, wynoszącej C, podaje się do krążącego płynu cytostatyk. Czas perfuzji wynosi 30 min (oksaliplatyna) lub min (mitomycyna). Zastosowanie dootrzewnowe cytostatyków w dawkach terapeutycznych pozwala na uzyskanie wielokrotnie większego stężenia leku w jamie otrzewnej niż po podaniu dożylnym (mitomycyna 23x, oksaliplatyna 16x). Następnie płyn z cytostatykiem jest usuwany przez dreny odprowadzające i podaje się czysty roztwór soli fizjologicznej w celu przepłukania jamy otrzewnej z resztek cytostatyku. Płyn ten także jest usuwany. Po perfuzji wykonywane są zespolenia w przewodzie pokarmowym (zespolenia robi się po perfuzji, a nie przed nią). W przypadku zespolenia z odbytnicą zaleca się wykonanie ileostomii protekcyjnej. Schemat dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii przedstawiono na rycinie 4. Wytyczne i standardy postępowania w przypadku przerzutów do otrzewnej raka jelita grubego Liczne prace i badania prowadzone przez ostatnie 20 lat dotyczące leczenia skojarzonego przerzutów różnych nowotworów do otrzewnej, w tym raka jelita grubego, doprowadziły do ujednolicenia metod postępowania leczniczego. Dotyczy to kwalifikacji chorych, oceny śródoperacyjnej, zakresu zabiegu operacyjnego oraz leczenia skojarzonego, jakim jest dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii (HIPEC). Analiza standardów postępowania leczniczego dokonana wspólnie przez zespoły terapeutyczne zrzeszone w American Society of Rycina 3. Procedura HIPEC metoda zamknięta (fotografia ze zbiorów Autora)

5 10 Peritoneal Surface Malignancies (ASPSM) zaowocowała opracowaniem wspólnych wytycznych dotyczących procedury HIPEC w raku jelita grubego. 13 Oceniano parametry HIPEC, takie jak rodzaj metody (otwarta, zamknięta), temperatura podawanego płynu, objętość płynu perfuzyjnego, stosowane leki przeciwnowotworowe i ich dawkowanie oraz czas perfuzji. Autorzy konsensusu zalecają: stosowanie metody zamkniętej podawanie mitomycyny jako leku przeciwnowotworowego w dawce 40 mg czas perfuzji 60 min objętość płynu perfuzyjnego 3 l temperaturę podawanego płynu 42 C (tab. 2). W Polsce wytyczne dotyczące wykonywania procedury HIPEC zostały opisane w Rekomendacjach Konsultanta Krajowego w chi- Wymiennik ciepła Zbiornik pojemnościowy Miejsce podania leków przeciwnowotworowych Termometry Pompa rotacyjna Pompa rotacyjna Dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna Rycina 4. Schemat dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii (dzięki uprzejmości firmy RanD, Modena, Włochy) Tabela 2. Zalecenia dotyczące leczenia chorych z przerzutami raka jelita grubego do otrzewnej Wytyczne USA 13 Polska 15 Kanada 16 Metoda HIPEC Zamknięta Otwarta, zamknięta Otwarta, zamknięta Cytostatyk, dawkowanie i czas perfuzji Mitomycyna 40 mg, 90 min Mitomycyna 10 mg/l płynu, min Oksaliplatyna 460 mg/m 2, 30 min Mitomycyna 40 mg, min Oksaliplatyna 460 mg/m 2, 30 min Temperatura płynu perfuzyjnego 42 C C 43 C Kwalifikacja do zabiegu cytoredukcyjnego i HIPEC ECOG b.d. 0,1 0,1 BMI b.d. <40 <40 Wiek b.d. <65 r.ż. (66-74 r.ż. ocena indywidualna) <70 r.ż. PCI b.d. <20 pkt <20 pkt CC b.d. 0 0 Ocena PSDSS b.d. b.d. Zalecana b.d. brak danych; BMI wskaźnik masy ciała; CC skala doszczętności cytoredukcji; ECOG skala sprawności według Eastern Cooperative Oncology Group; HIPEC dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii; PCI wskaźnik oceny zaawansowania przerzutów do otrzewnej; PSDSS skala oceny stopnia zaawansowania przerzutów do otrzewnej

6 11 Leczenie paliatywne Leczenie wyłącznie paliatywne chorych z przerzutami raka jelita grubego do otrzewnej pozwala na uzyskanie średniej długości przeżycia jedynie 6-9 miesięcy. rurgii onkologicznej 14 oraz szczegółowo opisane przez zespół specjalistów zajmujących się tym zagadnieniem. 15 Opracowano następujące zalecenia dotyczące leczenia PdO w RJG: kwalifikacja pacjentów zaawansowanie przerzutów do otrzewnej <20 pkt PCI możliwość wykonania całkowitej cytoredukcji (CC-0) stan ogólny chorego >2 wg ECOG metoda HIPEC otwarta lub zamknięta dobór leków w zależności od rodzaju nowotworu pierwotnego, w przypadku RJG zaleca się stosowanie oksaliplatyny lub mitomycyny temperatura podawanego płynu C czas perfuzji, w zależności od rodzaju podanego leku, od 30 do 60 minut. Wytyczne opracowane przez Canadian HIPEC Collaborative Group (CHICG) pokrywają się z ogólnie przyjętymi standardami. 16 Autorzy kanadyjscy rozszerzyli swoje wytyczne o bardziej szczegółowe informacje, takie jak wiek chorych, wskaźnik masy ciała (BMI body mass index), zaostrzając kwalifikację i uzależniając ją od indywidualnej oceny. Zwraca uwagę bardzo ostrożne podejście do wykonywania zespoleń w lewej połowie okrężnicy oraz zespoleń z odbytnicą. Są one traktowane jako zespolenia dużego ryzyka autorzy zalecają wyłonienie stomii protekcyjnej. Zalecenia dotyczące postępowania w przypadku PdO RJG zostały opracowane także przez European Society of Medical Oncology (ESMO). Mają one formę bardzo ogólną, ale ich autorzy zwracają uwagę na potrzebę bardzo uważnej kwalifikacji chorych do tego sposobu leczenia z uwzględnieniem: dobrego stanu ogólnego ograniczonej postaci choroby w jamie otrzewnej (PCI <20 pkt) możliwości wykonania całkowitej cytoredukcji. Zaleca się także wybór tego sposobu leczenia jedynie w wyspecjalizowanych ośrodkach o odpowiednim doświadczeniu, w których m.in. odsetek powikłań pooperacyjnych i śmiertelność są małe. 17 Wyniki leczenia przerzutów do otrzewnej raka jelita grubego Rak jelita grubego przebiegający z przerzutami do otrzewnej jest uważany za chorobę uogólnioną. Znalazło to odbicie w klasyfikacji TNM według Union for International Cancer Control (UICC), według której ten stopień zaawansowania jest określony jako cecha M1b (przerzuty w więcej niż jednym narządzie lub przerzuty w otrzewnej). Aczkolwiek jest to niekorzystny czynnik rokowniczy, to u wyselekcjonowanych chorych można wdrożyć skuteczne leczenie, którego wyniki są porównywalne z wynikami leczenia pojedynczych przerzutów RJG do wątroby. 18 Z drugiej strony leczenie wyłącznie paliatywne tej grupy chorych pozwala na uzyskanie średniej długości przeżycia jedynie 6-9 miesięcy. 19 Metaanaliza przeprowadzona przez Cao i wsp. potwierdziła zdecydowanie różnicę w przeżyciu na korzyść leczenia radykalnego (CRS + HIPEC) w porównaniu z leczeniem paliatywnym (p <0,0001). 20 W 2003 r. Verwaal i wsp. opublikowali wyniki badania randomizowanego, w którym porównali wyniki leczenia chorych z przerzutami raka jelita grubego do otrzewnej leczonych standardowo (chirurgia paliatywna + chemioterapia systemowa) z poddanymi zabiegom cytoredukcyjnym i procedurze HIPEC. 21 Badacze wykazali nie tylko lepsze wyniki leczenia chorych poddanych leczeniu radykalnemu z dootrzewnową chemioterapią perfuzyjną w hipertermii, ale także zwrócili uwagę na dłuższe przeżycie chorych z ograniczonym zakresem zmian przerzutowych w otrzewnej oraz chorych, u których możliwe było wykonanie całkowitej makroskopowej cytoredukcji zmian nowotworowych. W ponownej ocenie wyników leczenia w 2008 r. wykazano 45% 5-letnich przeżyć w grupie chorych po HIPEC, którym wykonano całkowitą cytoredukcję (CC-0), przy średnim okresie obserwacji 8 lat. 22 W badaniu francuskim oceniano wyniki leczenia wyselekcjonowanych 48 chorych z RJG po zabiegach cytoredukcyjnych i HIPEC. 23 Aby stworzyć grupę jednolitą pod względem założonych parametrów, dokonano selekcji spośród 75 pacjentów leczonych w pięciu ośrodkach. Do leczenia tym sposobem kwalifikowano chorych w dobrym stanie ogólnym, bez nasilonych objawów klinicznych, w wieku <66 lat. Stopień zaawansowania PdO oceniano, biorąc pod uwagę zajęcie 4 kwadrantów jamy otrzewnej i dodatkowo miednicy. W trakcie zabiegu, przed HIPEC, podawano dożylnie fluorouracyl i kwas folinowy. Wyniki leczenia porównano z wynikami terapii chorych z PdO leczonych w tym samym okresie za pomocą chemioterapii paliatywnej (standard). W grupie badanej 5 lat przeżyło 51% chorych, podczas gdy w grupie leczonej standardowo, z użyciem nowoczesnych leków przeciwnowotworowych, mediana przeżycia wynosiła 24 miesiące.

7 12 Wyniki tego badania są interesujące w aspekcie uzyskanych w wieloośrodkowym badaniu, w którym oceniono skuteczność leczenia 523 chorych z RJG z przerzutami do otrzewnej, poddanych CRS i HIPEC. 24 Chorzy ci byli leczeni w 23 ośrodkach. Całkowite zabiegi cytoredukcyjne (CC-0) wykonano u 84% chorych, co jak wykazała wieloczynnikowa analiza, było zasadniczym warunkiem uzyskania dobrych wyników leczenia. 3- i 5-letnie przeżycie wynosiło odpowiednio 41% i 27% i było wyraźnie krótsze niż w wyselekcjonowanej grupie leczonej w pojedynczym specjalistycznym ośrodku. 23 Ze względu na dużą rozbieżność w elementach techniki HIPEC autorzy analizy wskazują na potrzebę stworzenia jednolitego standardu postępowania. W pracy z innego ośrodka francuskiego analizie poddano wyniki leczenia PdO w różnych jednostkach chorobowych. W badaniu uwzględniono m.in. 80 chorych z RJG poddanych CRS + HIPEC letnie przeżycie uzyskano u 60,3% chorych, 5-letnie zaś u 37%. Analiza statystyczna wykazała ścisłą korelację długości przeżycia z zaawansowaniem zmian przerzutowych w otrzewnej ocenianych w skali PCI oraz stopniem czystości onkologicznej po zabiegu (CC completeness of cytoreduction). Ważną informacją jest zależność wyników leczenia od aspektów technicznych zabiegów cytoredukcyjnych, m.in. długości zabiegu operacyjnego, liczby jednostek przetoczonej krwi oraz liczby wykonanych zespoleń. Co ciekawe, liczba usuniętych narządów jamy otrzewnej nie miała wpływu na długość przeżycia. Autorzy zwracają uwagę na wysoką zależność wyników leczenia od doświadczenia zespołu, uzyskiwanego w miarę wzrostu liczby wykonywanych zabiegów (learning curve krzywa uczenia). W pracy oceniającej doświadczenie duńskiego ośrodka w Aarhus opisano grupę 80 chorych z PdO poddanych procedurze CRS + HIPEC z intencją wyleczenia, z których u 34 punktem wyjścia był RJG. 9 Autorzy tej pracy zwracają uwagę na gorsze wyniki leczenia niż przedstawione w pracach holenderskich i francuskich, 22,23 chociaż są one zdecydowanie lepsze od jedynie leczenia paliatywnego. W aspekcie tej pracy interesujące są polskie wyniki leczenia chorych z PdO RJG na porównywalnej liczebnie do duńskiej grupie chorych. 26 Grupa 36 chorych stanowiła 32% wszystkich chorych z PdO leczonych CRS + HIPEC w Lublinie i Gdańsku (52/111), co jest porównywalne z materiałem duńskim (43%). Zwracają jednak uwagę lepsze wyniki leczenia w okresie 3-letnim, co mamy nadzieję znajdzie także odzwierciedlenie w najbliższej analizie 5-letnich przeżyć. W opublikowanych wynikach badania belgijskiego 27 opisano materiał 48 chorych, spośród których 36 (75%) miało PdO w momencie kwalifikacji do zabiegu z powodu RJG. U 12 z nich (25%) nowotwór wywodził się z wyrostka robaczkowego. Mogło to mieć wpływ na dużą przeżywalność w badanym okresie 3-letnim, gdyż rak wyrostka robaczkowego rokuje lepiej niż nowotwory umiejscowione w innych częściach jelita grubego, i zazwyczaj jest opisywany jako osobna jednostka kliniczna, podobnie jak śluzak otrzewnej. Autorzy zaobserwowali istotną statystycznie różnicę w przeżywalności chorych z PSI <15 pkt i PSI >15 pkt, zarówno w odniesieniu do przeżyć całkowitych, jak i okresu wolnego od wznowy. Do innych czynników ryzyka niepowodzenia leczenia zaliczono na podstawie analizy statystycznej przerzuty w krezce jelita cienkiego wymagające resekcji odcinkowej tego narządu, pozabrzuszne powikłania pooperacyjne oraz wielkość zmian >5 cm. Kolejna praca pochodzi z ośrodka w Pittsburghu w USA. 28 Jej autorzy retrospektywnie omawiają wyniki leczenia chorych z przerzutami raka jelita grubego do otrzewnej podzielonych na dwie grupy: 67 chorych zostało poddanych CRS z HIPEC i chemioterapii systemowej (grupa badana), a 38 z PdO (chorzy bez objawów klinicznych, zoperowani w zakresie guza pierwotnego, bez zabiegu całkowitej cytoredukcji) otrzymało agresywną chemioterapię systemową (grupa kontrolna). Wyniki tej pracy wyraźnie wskazują, że jeśli możliwe jest wykonanie zabiegów cytoredukcyjnych w połączeniu z HIPEC, to ta opcja leczenia powinna być przede wszystkim brana pod uwagę. Mediana przeżycia uzyskana dla obu grup wynosiła 34,7 miesiąca vs. 16 mies. Autorzy zwracają jednak uwagę, że grupa kontrolna nie była dobrze dobrana: chorzy byli starsi niż w grupie badanej, częściej mieli przerzuty do wątroby i częściej obserwowano u nich PdO w momencie kwalifikacji do leczenia. Różnice obserwowano także w zakresie chemioterapii systemowej: o ile nie stwierdzono różnic w stosowaniu fluorouracylu i irynotekanu, o tyle już stosowanie takich leków, jak oksaliplatyna, bewacyzumab i cetuksymab, było częstsze w badanej grupie. We wniosku autorzy pracy zauważają, że chemioterapia systemowa nie może być traktowana jako alternatywa dla dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii i odwrotnie, ale że obie te metody leczenia się uzupełniają, w związku z czym powinny być stosowane wspólnie jako elementy wielodyscyplinarnego leczenia PdO w raku jelita grubego. Wnioski pracy amerykańskich autorów potwierdzają autorzy pracy pochodzącej Niepowodzenie leczenia RJG Do czynników ryzyka niepowodzenia leczenia RJG zaliczono m.in. przerzuty w krezce jelita cienkiego wymagające resekcji odcinkowej tego narządu.

8 13 z pięciu włoskich ośrodków. 29 Poddali oni analizie wyniki leczenia 146 chorych z PdO RJG: 3 lata przeżyło 26% chorych, a 5 lat 18%. U 31% obserwowano synchroniczne PdO, a u 69% metachroniczne. 68% pacjentów otrzymało wcześniej chemioterapię systemową. U większości chorych PCI określono na <20 pkt, ale u 18% leczenie wykonano przy PCI >20 pkt. CC-0 uzyskano u 85%. Wszyscy chorzy kwalifikowani do leczenia byli w dobrym stanie ogólnym (ECOG 1-2). Do leczenia nie zakwalifikowano chorych w wieku >76 r.ż., w złym stanie ogólnym i takich, u których nie było możliwości wykonania cytoredukcji w jamie otrzewnej. Po przeanalizowaniu materiału klinicznego w zestawieniu z wynikami leczenia należy stwierdzić, że niejednolity dobór chorych w całkowitym zestawieniu nie pozwala na wyciągnięcie wiążących wniosków, ale potwierdza informacje uzyskane z innych opracowań. Na powikłania zabiegów cytoredukcyjnych mają wpływ: zakres operacji, długość procedury chirurgicznej i HIPEC oraz wiele innych czynników. Wyniki leczenia są ściśle związane z doświadczeniem ośrodków wykonujących te zabiegi. Zaleca się więc wykonywanie zabiegów CRS + HIPEC w ośrodkach o dużym doświadczeniu i przeprowadzających te zabiegi na co dzień, co pozwala maksymalnie ograniczyć powikłania pooperacyjne i uzyskać najlepsze wyniki leczenia (tab. 3). 30,31 Kwalifikacja chorych z PdO RJG do zabiegów cytoredukcyjnych i HIPEC O ile przerzuty raka jelita grubego do otrzewnej są wskazaniem do zabiegów cytoredukcyjnych i HIPEC, o tyle odpowiednia kwalifikacja chorych jest kluczem do uzyskania oczekiwanych wyników leczniczych. W zaleceniach krajowych i zagranicznych podane są ogólne wskazania, jak dobierać chorych, opracowane na podstawie doświadczeń zespołów prowadzących leczenie oraz analizy piśmiennictwa. Do najważniejszych kryteriów kwalifikacji chorych do zabiegów CRS + HIPEC należą: wykluczenie innych niż dootrzewnowe przerzutów odległych (a) dobry stan ogólny chorego wiek <70 r.ż. (b) zaawansowanie przerzutów do otrzewnej ocenione w skali PCI <20 pkt (c) możliwość wykonania makroskopowo całkowitej cytoredukcji (CC-0) (a) poza operacyjnymi przerzutami do wątroby (nie więcej niż 3)

9 14 Tabela 3. Wyniki leczenia chorych z przerzutami raka jelita grubego do otrzewnej Badanie Rok Liczba pacjentów Przeżycie 3 lata 5 lat Verwaal % 45% Elias % 51% Elias % 27% Desantis ,3% 37,0% Iversen % 38% Hompes % b.d. Franco % 25% Cavaliere % 18% Polkowski, % Jastrzębski 26 b.d. brak danych Rycina 5. Ocena stopnia zaawansowania przerzutów do otrzewnej PCI na podstawie badania obrazowego MRI

10 15 Tabela 4. Ocena stopnia zaawansowania przerzutów do otrzewnej w skali PSDSS (Peritoneal Surface Disease Severity Score) Ocena kliniczna PCI oceniane na podstawie badań obrazowych (lub w trakcie laparotomii) Ocena parametrów histologicznych guza Brak objawów 0 pkt PCI < 10 1 pkt G 1-2, N( ), L( ), V( ) 1 pkt Objawy o średnim nasileniu 1 pkt PCI pkt G2 i przynajmniej jedno z: N(+), L+, V+ 3 pkt Objawy o dużym nasileniu 6 pkt PCI > 20 7 pkt Każdy G3 Każdy sygnetowatokomórkowy 9 pkt Objaśnienia: Objawy o średnim nasileniu: umiarkowane wodobrzusze, kontrolowane bóle brzucha, utrata masy ciała <10% Objawy o dużym nasileniu: niedrożność, objawowe wodobrzusze, źle kontrolowane bóle brzucha, utrata wagi > 10% N przerzuty do węzłów chłonnych: ( ) nieobecne, (+) obecne L naciekanie naczyń limfatycznych: ( ) nieobecne, (+) obecne V naciekanie naczyń krwionośnych: ( ) nieobecne, (+) obecne Ocena punktowa Stopień zaawansowania w skali PSDS 2-3 I 4-7 II 8-10 III >10 IV PCI wskaźnik oceny zaawansowania przerzutów do otrzewnej; PSDSS skala oceny stopnia zaawansowania przerzutów do otrzewnej (b) dobór indywidualny, w niektórych przypadkach do 75 r.ż. (c) według niektórych autorów <15 pkt. Kwalifikacja chorych z PdO na podstawie powyższych kryteriów pozwala na wstępną ocenę możliwości wykonania zabiegu przy jak najmniejszym narażeniu chorego na powikłania związane z leczeniem w stosunku do oczekiwanych korzyści. W celu bardziej szczegółowego określenia możliwości osiągnięcia dobrych efektów leczniczych coraz częściej stosuje się skalę PSDSS Skala ta obejmuje informacje, które można uzyskać przed podjęciem decyzji o zabiegu operacyjnym. Należą do nich: 1) ocena kliniczna pod kątem objawów związanych z przerzutami wewnątrzbrzusznymi 2) stopień zaawansowania przerzutów do otrzewnej w skali PCI ocenianej na podstawie badań obrazowych (ryc. 5) 3) ocena parametrów histopatologicznych guza pierwotnego. Określenie stopnia zaawansowania w tej skali polega na zsumowaniu punktów przypisanych do każdego z ocenianych parametrów. Na tej podstawie wyróżniamy 4 stopnie zaawansowania, do których przypisano wartości rokownicze określone na podstawie badań klinicznych. W zaleceniach zwraca się uwagę, że do zabiegów CRS + HIPEC powinno się kwalifikować chorych w I-III stopniu zaawansowania według PSDSS. Wykonywanie tych zabiegów u chorych w IV stopniu zaawansowania nie ma uzasadnienia klinicznego. 33 Następnym, podstawowym, elementem klinicznym kwalifikacji chorych z PdO jest ocena stopnia zaawansowania w skali PCI. Wszystkie obecne wytyczne wyznaczają zaawansowanie ograniczone do 20 pkt w tej skali jako graniczne do wykonania zabiegów cytoredukcyjnych i HIPEC. Chorzy z zaawansowaniem >20 pkt nie odnoszą korzyści terapeutycznych z takiego postępowania leczniczego i są niepotrzebnie narażani na powikłania związane z procedurą chirurgiczną i chemioterapią dootrzewnową w hipertermii. Zależność wyników leczenia i długość przeżycia jest liniowa w stosunku do stopnia zaawansowania PdO w skali PCI. 35 Niektórzy autorzy postulują ograniczenie wskazania kwalifikacyjnego do leczenia do 15 pkt, 27 jednak wszystkie obecne zalecenia, w tym polskie, jako kryterium graniczne przyjmują 20 pkt (tab. 4). Podsumowanie Przerzuty do otrzewnej raka jelita grubego można skutecznie leczyć, a wyniki terapii są porównywalne z radykalnym leczeniem przerzutów tego nowotworu do wątroby. W wybranych przypadkach, gdy stopień zaawansowania PdO jest mały, można spodziewać się uzyskania 5-letnich przeżyć na poziomie ponad 40%. Warunkiem uzyskania dobrych wyników leczenia jest odpowiednia kwalifikacja chorych, przeprowadzenie radykalnego makroskopowo za-

11 16 biegu cytoredukcyjnego (CC-0) oraz wykonanie jednocześnie z zabiegiem dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii (HI- PEC). Ważnym aspektem leczenia jest ścisła współpraca z onkologami w celu ustalenia miejsca chemioterapii systemowej w procesie leczenia PdO w skojarzeniu z CRS i HIPEC. Chemioterapia systemowa jest naturalnym uzupełnieniem leczenia, a chemioterapia dootrzewnowa nie stanowi dla niej alternatywy, uzupełnia natomiast miejscowe postępowanie chirurgiczne. Ze względu na fakt, że im mniejszy stopień zaawansowania zmian nowotworowych w otrzewnej, tym lepsze wyniki leczenia, niezwykle ważne jest, aby każdy onkolog i każdy chirurg miał wiedzę w tym zakresie i najwcześniej, jak to możliwe, kierował chorego do specjalistycznego ośrodka zajmującego się leczeniem przerzutów do otrzewnej. Stosowanie chemioterapii systemowej, gdy można wykonać radykalny zabieg chirurgiczny w połączeniu z HIPEC, jest w świetle wyników badań nieuzasadnione i powoduje jedynie odroczenie lub uniemożliwia późniejsze odpowiednie skuteczne leczenie chorych. Adres do korespondencji: dr hab. med. Tomasz Jastrzębski, prof. nadzw. GUMed, Klinika Chirurgii Onkologicznej, Uniwersyteckie Centrum Kliniczne, ul. Smoluchowskiego 17, Gdańsk. Tel. (58) jasek@post.pl Medical Tribune Polska sp. z o.o. Piśmiennictwo: 1. Klaver Y, Lemmens V, Creemers G, et al. Population-based survival of patients with peritoneal carcinomatosis from colorectal origin in the era of increasing use of palliative chemotherapy: Annals of Oncology 1011;22: Franko J, Ibrahim Z, Gusani N, et al. Cytoreductive surgery and hyperthermic intraperitoneal chemoperfuzion versus systemic chemotherapy alone for colorectal peritoneal carcinomatosis. Cancer 2010;116: Spratt J, Adcock R, Muskovin M, et al. Clinical delivery system for intraperitoneal hyperthermic chemotherapy. Cancer Res 1980;40: Sugarbaker P, Cunlife W, Beliveau J, et al. Rationale for perioperative intraperitoneal chemotherapy as a surgical adjuvant for gastrointestinal malignancy. Reg Cancer Treat 1988;1: Sugarbaker P. Peritonectomy procedures. Ann Surg 1995;221: Spiliotis J, Halkia E, Lianos E, et al. Cytoreductive surgery and HIPEC in reccurent epithelial ovarian cancer: a prospective randomized phase III study. Ann Surg Oncol 2015;22: Yang X, Huang C, Suo T, et al. Cytoreductive surgery and hyperthermic intraperitoneal chemotherapy improves survival of patients with peritoneal carcinomatosis from gastric cancer: final results of phase III randomized clinical trial. Ann Surg Oncol 2011;18: Chua T, Moran B, Sugarbaker P, et al. Early- and long-term outcome data of patients with pseudomyxoma peritonei from appendiceal origin treated by a strategy of cytoreductive surgery and hyperthermic intraperitoneal chemotherapy. J Clin Oncol 2012;30: Deraco M, Baratti D, Cabras A, et al. Experience with peritoneal mesothelioma at the Milan National Cancer Institute. World J Gastrointestinal Oncol 2010;15: Salti G, Ailabouni L, Undevia S. Cytoreductive surgery and hyperthermic intraperitoneal chemotherapy for the treatment of peritoneal sarcomatosis. Ann Surg Oncol 2012;19: Cardi M, Sammartimo P, Framarino M, et al. Treatment of peritoneal carcinomatosis from breast cancer by maxime cytoreduction and HIPEC: a preliminary report of 5 cases. Breast 2013;22: Turaga K, Levine E, Barone E, et al. Consensus guidelines from The American Society of Peritoneal Surface Malignancies on standardizing the delivery of hyperthermic intraperitoneal chemotherapy (HIPEC) in colorectal cancer patients in the United States. Ann Surg Oncol 2014;21: Rutkowski P, Śpiewankiewicz B., Herman K., et al. Zasady stosowania dootrzewnowej chemioterapii w hipertermii (HIPEC) w leczeniu nowotworów złośliwych powierzchni otrzewnej w połączeniu z zabiegami cytoredukcyjnymi: zalecenia krajowe. Curr Gynecol Oncol 2014;12: Dube P, Sideris L, Law C, et al. on behalf of the Canadian HIPEC Collaborative Group. Curr Oncol 2015;22:e Schmoll H, Van Cutdem E, Stein A, et al. ESMO Consensus Guidelines for management of patients with colon and rectal cancer. A personalized approach to clinical decision making. Ann Oncol 2012;23: Goere D, Malka D, Tzanis D, et al. Is there a possibility of a cure in patients with colorectal peritoneal carcinomatosis amenable to complete cytoreductive surgery and intraperitoneal chemotherapy? Ann Surg 2013;257: Sadeghi B, Ardieux C, Glehen O, et al. Peritoneal carcinomatosis from non-gynecologic malignancies: results of the EVOCAPE 1 multicentric prospective study. Cancer 2000;88: Cao C, Yan T, Black D, et al. A systemic review and meta-analysis of cytoreductive surgery with peri-operative intraperitoneal chemotherapy for peritoneal carcinomatosis of colorectal origin. Ann Surg Oncol 2009;16: Verwaal V, van Ruth S, de Bree E, et al. Randomized trial of cytoreduction and hyperthermic intraperitoneal chemotherapy versus systemic chemotherapy and palliative surgery in patients with peritoneal carcinomatosis of colorectal cancer. J Clin Oncol 2003;21: Verwaal V, Bruin S, Boot H, et al. 8-year follow-up of randomized trial: cytoreduction and hyperthermic intraperitoneal chemotherapy versus systemic chemotherapy in patients with peritoneal carcinomatosis of colorectal cancer. Ann Surg Oncol 2008;15: Elias D, Lefevre J, Chevalier J, et al. Complete cytoreductive surgery plus intraperitoneal chemohypertermia with oxaliplatin for peritoneal carcinomatosis of colorectal origin. J Clin Oncol 2009;27: Elias D, Gilly F, Boutitie F, et al. Peritoneal colorectal carcinomatosis treated with surgery and perioperative intraperitoneal chemotherapy: retrospective analysis of 523 patients from a Multicentric French Study. J Clin Oncol 2010;28: Desantis M, Bernard J-L, Casanova V, et al. Morbidity, mortality, and oncological outcomes of 401 consecutive cytoreductive procedures with hyperthermic intraperitoneal chemotheramy (HIPEC). Langenbecks Arch Surg 2015;400: Polkowski W, Mielko J, Skorzewska M, et al. Local recurrence and not liver or peritoneal colorectal carcinoma relapse has the worst prognosis when treated by multimodality approach. Eur J Surg Oncol 2014; 40:11:S17-S Hompes D, D Hoore A, van Cutsem E, et al. The treatment of peritoneal carcinomatosis of colorectal cancer with complete cytoreductive surgery and hyperthermic intraperitoneal peroperative chemotherapy (HIPEC) with oxaliplatine: a Belgian Multicentre Prospective Phase II Clinical Study. Ann Surg Oncol 2012;19: Franco J, Ibrahim Z, Gusani N, et al. Cytoreductive surgery and hyperthermic intraperitoneal chemoperfuzion versus systemic chemotherapy alone for colorectal peritoneal carcinomatosis. Cancer 2010;116: Cavaliere F, De Simone M, Virzi S, et al. Prognostic factors and oncologic outcome in 146 patients with colorectal peritoneal carcinomatosis treated with cytoreductive surgery combined with hyperthermic intraperitoneal chemotherapy: Italian multicenter study S.I.T.I.L.O. Eur J Surg Oncol 2011;37: Levine E, Stewart J, Shen P, et al. Intraperitoneal chemotherapy for peritoneal surface malignancy: experience with 1,000 patients. J Am Coll Surg 2014;218: Moran B, Cecil T, Chandrakumaran K, et al. The results of cytoreductive surgery and hyperthermic intraperitoneal chemotherapy in 1200 patients with peritoneal malignancy. Colorectal Dis 2015;17: Pelz JO, Stojadinovic A, Nissan A, et al. Evaluation of a peritoneal surface disease severity score in patients with colon cancer with peritoneal carcinomatosis. J Surg Oncol 2009;99: Chua T, Morris D, Esquivel J. Impact of the Peritoneal Surface Disease Severity Score on survival in patients with colorectal cancer peritoneal carcinomatosis undergoing complete cytoreduction and hyperthermic intraperitoneal chemotherapy. Ann Surg Oncol 2010;17: Esquvel J, Lowy A, Markman M, et al. The American Society of Peritoneal Surface Malignancies (ASPSM) multiinstitution evaluation of the Peritoneal Surface Disease Severity Score (PSDSS) in 1,013 patients with colorectal cancer with peritoneal carcinomatosis. Ann Surg Oncol 2014;21: Faron M, Macovei R, Goere D, et al. Linear relationship of Peritoneal Cancer Index and survival in patients with peritoneal metastases from colorectal cancer. Ann Surg Oncol 2015 (on-line). 36. Iversen L, Rasmussen P, Hagemann-Madsen R, et al. Cytoreductive surgery and hyperthermic intraperitoneal chemotherapy for peritoneal carcinomatosis: the Danish experience. Colorectal Dis 2013;15:

Uzyskano wstępną akceptację dla tej procedury.

Uzyskano wstępną akceptację dla tej procedury. W dniu 1 lutego 2017 roku profesorowie Tomasz Jastrzębski i Arkadiusz Jeziorski złożyli na ręce min. Krzysztofa Łandy dokumentację dotyczącą procedury HIPEC w intencji uznania jej jako procedury gwarantowanej

Bardziej szczegółowo

WTÓRNE OPERACJE CYTOREDUKCYJNE - ZASADY KWALIFIKACJI

WTÓRNE OPERACJE CYTOREDUKCYJNE - ZASADY KWALIFIKACJI WTÓRNE OPERACJE CYTOREDUKCYJNE - ZASADY KWALIFIKACJI Paweł Basta Klinika Ginekologii i Onkologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie Uniwersyteckie Centrum Leczenia Chorób Piersi I Katedra Chirurgii Ogólnej

Bardziej szczegółowo

Ośrodki medyczne wykonujące procedury diagnostyczno-terapeutyczne powinny mieć następujące możliwości:

Ośrodki medyczne wykonujące procedury diagnostyczno-terapeutyczne powinny mieć następujące możliwości: REKOMENDACJE KONSULTANTA KRAJOWEGO W DZIEDZINIE CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ ORAZ POLSKIEGO TOWARZYSTWA CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ W ZAKRESIE DIAGNOSTYKI I LECZENIA CHORYCH NA RAKA JELITA GRUBEGO REKOMENDACJE

Bardziej szczegółowo

WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA

WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA..,WWW.MONEY.PL ( 00:00:00) www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/warszawscy;lekarze;zastosowali;nowa;metode;leczenia;raka;j

Bardziej szczegółowo

stanowisko ekspertów Wstęp Przedrukowano za zgodą z: Nowotwory Journal of Oncology 2014; 64, 6:

stanowisko ekspertów Wstęp Przedrukowano za zgodą z: Nowotwory Journal of Oncology 2014; 64, 6: stanowisko ekspertów Piotr Rutkowski 1, Beata Śpiewankiewicz 1, Krzysztof Herman, Tomasz Jastrzębski, Józef Kładny, Zbigniew Kojs, Maciej Krzakowski, Wojciech Polkowski, Lucjan Wyrwicz, Piotr Wysocki,

Bardziej szczegółowo

Dootrzewnowa chemioterapia w hipertermii: element skojarzonego leczenia zrakowacenia otrzewnej u chorych na raka jelita grubego

Dootrzewnowa chemioterapia w hipertermii: element skojarzonego leczenia zrakowacenia otrzewnej u chorych na raka jelita grubego Gastroenterologia Kliniczna 2013, tom 5, nr 4, 168 175 Copyright 2013 Via Medica ISSN 2081 1020 www.gastroenterologia.viamedica.pl Wojciech P. Polkowski Klinika Chirurgii Onkologicznej, Uniwersytet Medyczny

Bardziej szczegółowo

Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne

Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Świerblewski M. 1, Kopacz A. 1, Jastrzębski T. 1 1 Katedra i

Bardziej szczegółowo

Czy potrzebne jest powołanie w Polsce wyspecjalizowanych ośrodków leczenia chorych na raka jelita grubego ("colorectal units")?

Czy potrzebne jest powołanie w Polsce wyspecjalizowanych ośrodków leczenia chorych na raka jelita grubego (colorectal units)? Czy potrzebne jest powołanie w Polsce wyspecjalizowanych ośrodków leczenia chorych na raka jelita grubego ("colorectal units")? Lucjan Wyrwicz Centrum Onkologii Instytut im M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie

Bardziej szczegółowo

Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości

Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Pulmonologia 2015, PAP, Warszawa, 26 maja 2015 1 Epidemiologia raka płuca w Polsce Pierwszy nowotwór w Polsce pod względem umieralności. Tendencja

Bardziej szczegółowo

Rak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego. Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa

Rak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego. Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa Rak trzustki - chemioterapia i inne metody leczenia nieoperacyjnego Piotr Wysocki Klinika Onkologiczna Centrum Onkologii Instytut Warszawa RAK TRZUSTKI U 50% chorych w momencie rozpoznania stwierdza się

Bardziej szczegółowo

HIPEC dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii HIPEC Hyperthermic IntraPEritonael Chemotherapy

HIPEC dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii HIPEC Hyperthermic IntraPEritonael Chemotherapy 156 FARMACJA WSPÓŁ CZESNA 2016; 9: 156-161 Akademia Medycyny ARTYKUŁ POGLĄDOWY/REVIEW PAPER Otrzymano/Submitted: 11.09.2016 Zaakceptowano/Accepted: 30.09.2016 HIPEC dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna

Bardziej szczegółowo

*both authors equally contributed to this manuscript. Streszczenie

*both authors equally contributed to this manuscript. Streszczenie Zasady stosowania dootrzewnowej chemioterapii w hipertermii (HIPEC) w leczeniu nowotworów złośliwych powierzchni otrzewnej w połączeniu z zabiegami cytoredukcyjnymi: zalecenia krajowe Polish clinical practice

Bardziej szczegółowo

Limfadenektomia w leczeniu raka jajnika pro? czy KONTRA! Jan Kornafel

Limfadenektomia w leczeniu raka jajnika pro? czy KONTRA! Jan Kornafel Limfadenektomia w leczeniu raka jajnika pro? czy KONTRA! Jan Kornafel PO CO?? PO CO?? Znaczenie diagnostyczne Cel terapeutyczny Wartość rokownicza Nieoperacyjne metody oceny węzłów chłonnych Ultrasonografia

Bardziej szczegółowo

leczenie miejscowe leczenie systemowe leczenie skojarzone Leczenie chirurgiczne wznowy miejscowej leczenie radykalne

leczenie miejscowe leczenie systemowe leczenie skojarzone Leczenie chirurgiczne wznowy miejscowej leczenie radykalne Leczenie W terapii raka jelita grubego stosuje się trzy podstawowe metody leczenia onkologicznego: chirurgię, radioterapię oraz chemioterapię. Dwie pierwsze określa się jako leczenie miejscowe, ostania

Bardziej szczegółowo

Rak piersi. Doniesienia roku Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie

Rak piersi. Doniesienia roku Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Rak piersi Doniesienia roku 2014 Renata Duchnowska Klinika Onkologii Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie Miejscowe leczenie Skrócone napromienianie części piersi (accelerated partial breast irradiation;

Bardziej szczegółowo

NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.

NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza

Bardziej szczegółowo

Badanie cytologiczne płynu z otrzewnej w raku jelita grubego i konsekwencje kliniczne obecności komórek nowotworowych

Badanie cytologiczne płynu z otrzewnej w raku jelita grubego i konsekwencje kliniczne obecności komórek nowotworowych Badanie cytologiczne płynu z otrzewnej w raku jelita grubego i konsekwencje kliniczne obecności komórek nowotworowych Tomasz Jastrzębski 1, Kamil Drucis 1, Tomasz Polec 1,Wojciech Biernat 2, Janusz Jaśkiewicz

Bardziej szczegółowo

Rola zespołów wielodyscyplinarnych w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego

Rola zespołów wielodyscyplinarnych w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego Rola zespołów wielodyscyplinarnych w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego Lucjan Wyrwicz Klinika Gastroenterologii Onkologicznej Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie Multi-disciplinary

Bardziej szczegółowo

Czy ponawiane leczenie chirurgiczne przynosi korzyść chorym na raka jajnika?

Czy ponawiane leczenie chirurgiczne przynosi korzyść chorym na raka jajnika? Czy ponawiane leczenie chirurgiczne przynosi korzyść chorym na raka jajnika? 1 1,2 1,2 Jan Kornafel, Marcin Jędryka, Marcin Ekiert, 2 Barbara Rossochacka-Rostalska 1 2 Katedra Onkologii, Klinika Onkologii

Bardziej szczegółowo

Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011

Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,

Bardziej szczegółowo

LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20)

LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 511 Poz. 42 Załącznik B.4. LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie zaawansowanego

Bardziej szczegółowo

S T R E S Z C Z E N I E

S T R E S Z C Z E N I E STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 grudnia 2011 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 grudnia 2011 r. Dziennik Ustaw Nr 269 15678 Poz. 1593 1593 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 grudnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych Na podstawie

Bardziej szczegółowo

Typ histopatologiczny

Typ histopatologiczny Typ histopatologiczny Wiek Stopieo zróżnicowania nowotworu Typ I (hormonozależny) Adenocarcinoma Adenoacanthoma Naciekanie przestrzeni naczyniowych Wielkośd guza Typ II (hormononiezależny) Serous papillary

Bardziej szczegółowo

Dokąd zmierza radioterapia w raku odbytnicy? Krzysztof Bujko Centrum Onkologii w Warszawie

Dokąd zmierza radioterapia w raku odbytnicy? Krzysztof Bujko Centrum Onkologii w Warszawie Dokąd zmierza radioterapia w raku odbytnicy? Krzysztof Bujko Centrum Onkologii w Warszawie Dokąd zmierza radioterapia w raku odbytnicy? W kierunku obserwacji bez chirurgii u chorych z kliniczną całkowitą

Bardziej szczegółowo

Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki. Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa

Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki. Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa Nefrektomia Nefrektomia jest metodą umożliwiającą całkowite wyleczenie

Bardziej szczegółowo

Uwagi do wyceny procedur w chirurgii onkologicznej wraz z propozycjami zmian. Opracowane po konsultacji ze środowiskiem polskich chirurgów onkologów.

Uwagi do wyceny procedur w chirurgii onkologicznej wraz z propozycjami zmian. Opracowane po konsultacji ze środowiskiem polskich chirurgów onkologów. Uwagi do wyceny procedur w chirurgii onkologicznej wraz z propozycjami zmian. Opracowane po konsultacji ze środowiskiem polskich chirurgów onkologów. I. Najbardziej rażące przykłady niedoszacowania procedur

Bardziej szczegółowo

CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH

CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA

Bardziej szczegółowo

Dr hab. med. Mirosław Dziuk, prof. nadzw. Kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej WIM Warszawa

Dr hab. med. Mirosław Dziuk, prof. nadzw. Kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej WIM Warszawa Dr hab. med. Mirosław Dziuk, prof. nadzw. Kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej WIM Warszawa ROZPOZNAWANIE: PET - CT W ONKOLOGII poszukiwanie ognisk choroby - wczesne wykrywanie różnicowanie zmian łagodnych

Bardziej szczegółowo

WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii

WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna

Bardziej szczegółowo

II Ogólnopolska Konferencja Nowości w Położnictwie i Ginekologii Warszawa

II Ogólnopolska Konferencja Nowości w Położnictwie i Ginekologii Warszawa II Ogólnopolska Konferencja Nowości w Położnictwie i Ginekologii Warszawa 18-19.04.2015 Prof. dr hab. n med. Jan Kotarski I Katedra i Klinika Ginekologii Onkologicznej i Ginekologii UM w Lublinie 200 000

Bardziej szczegółowo

LIMFADENEKTOMIA W LECZENIU RAKA TRZONU MACICY. Andrzej Bieńkiewicz Oddział Kliniczny Ginekologii Onkologicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi

LIMFADENEKTOMIA W LECZENIU RAKA TRZONU MACICY. Andrzej Bieńkiewicz Oddział Kliniczny Ginekologii Onkologicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi LIMFADENEKTOMIA W LECZENIU RAKA TRZONU MACICY Andrzej Bieńkiewicz Oddział Kliniczny Ginekologii Onkologicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi II Kongres PTGO, POZNAŃ 2011 ARGUMENTY "ZA" ARGUMENTY "PRZECIW"

Bardziej szczegółowo

Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet

Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Barbara Radecka Opolskie Centrum Onkologii Amadeo Modigliani (1884-1920) 1 Młode chore Kto to taki??? Daniel Gerhartz (1965-) 2 3 Grupy wiekowe

Bardziej szczegółowo

Dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii bezpieczeństwo pracy personelu medycznego

Dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii bezpieczeństwo pracy personelu medycznego Artykuł przeglądowy Review article NOWOTWORY Journal of Oncology 2012, volume 62, number 3, 216 220 Polskie Towarzystwo Onkologiczne ISSN 0029-540X www.nowotwory.edu.pl bezpieczeństwo pracy personelu medycznego

Bardziej szczegółowo

ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU

ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych

Bardziej szczegółowo

Leczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008

Leczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008 Leczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008 W latach 2004-2008 w Dolnośląskim Rejestrze Nowotworów zarejestrowaliśmy 6.125 zachorowań na inwazyjne

Bardziej szczegółowo

Podstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień

Podstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień Marcin Stępie pień Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM Wrocław, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Cele diagnostyki rozpoznanie choroby nowotworowej; ocena zaawansowania

Bardziej szczegółowo

CHIRURGICZNE LECZENIE GUZÓW NEUROENDOKRYNNYCH (NET) UKŁADU POKARMOWEGO:

CHIRURGICZNE LECZENIE GUZÓW NEUROENDOKRYNNYCH (NET) UKŁADU POKARMOWEGO: Andrzej W. SZAWŁOWSKI CHIRURGICZNE LECZENIE GUZÓW NEUROENDOKRYNNYCH (NET) UKŁADU POKARMOWEGO: Żołądka Jelit Trzustki GEP z Kliniki Nowotworów Górnego Odcinka Układu Pokarmowego -Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie

Bardziej szczegółowo

Przerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego

Przerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego Dariusz Kaczmarczyk Przerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego Klinika Chirurgii Nowotworów Głowy i Szyi Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Kierownik: Prof. dr hab. med. Alina Morawiec Sztandera Opis

Bardziej szczegółowo

Piotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi

Piotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi Piotr Potemski Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi VI Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy, Warszawa, 10-12.08.2016 1 Obserwowane są samoistne regresje zmian przerzutowych

Bardziej szczegółowo

Śluzak rzekomy otrzewnej leczenie za pomocą zabiegu cytoredukcyjnego i dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii. Opis przypadku.

Śluzak rzekomy otrzewnej leczenie za pomocą zabiegu cytoredukcyjnego i dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii. Opis przypadku. Śluzak rzekomy otrzewnej leczenie za pomocą zabiegu cytoredukcyjnego i dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii. Opis przypadku. Tomasz Jastrzębski 1, Wojciech Polkowski 2,Maciej Świerblewski

Bardziej szczegółowo

Znaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii

Znaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii Znaczenie PFS oraz OS w analizach klinicznych w onkologii experience makes the difference Magdalena Władysiuk, lek. med., MBA Cel terapii w onkologii/hematologii Kontrola rozwoju choroby Kontrola objawów

Bardziej szczegółowo

Nowotwory kobiece narządu płciowego: diagnostyka i terapia

Nowotwory kobiece narządu płciowego: diagnostyka i terapia Nowotwory kobiece narządu płciowego: diagnostyka i terapia Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe narzadu płciowego u kobiet w Polsce w latach 1987, 1996, 3 i szacunkowe na 1 r. 1987 1996 3 1 Zachorowania

Bardziej szczegółowo

Lublin, 26 maja, 2015 roku

Lublin, 26 maja, 2015 roku Lublin, 26 maja, 2015 roku Recenzja pracy doktorskiej lek. Iwony Kubickiej- Mendak pt. Ocena przyczyn niepowodzenia leczenia i ryzyka późnych powikłań brachyterapii LDR i HDR chorych na raka szyjki macicy

Bardziej szczegółowo

Rak jajnika. Prof. Mariusz Bidziński. Klinika Ginekologii Onkologicznej

Rak jajnika. Prof. Mariusz Bidziński. Klinika Ginekologii Onkologicznej Rak jajnika Prof. Mariusz Bidziński Klinika Ginekologii Onkologicznej Współpraca z firmami: Roche, Astra Zeneca, MSD, Olympus Mutacje w genach BRCA1 i BRCA2 Materiały edukacyjne Astra Zeneca Mutacje w

Bardziej szczegółowo

Śluzak rzekomy otrzewnej wskazanie do cytoredukcji i dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii

Śluzak rzekomy otrzewnej wskazanie do cytoredukcji i dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii Śluzak rzekomy otrzewnej wskazanie do cytoredukcji i dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii Jastrzębski Tomasz 1, Drucis Kamil 1, Polec Tomasz 1, Maliszewski Daniel 1, Jaśkiewicz Janusz

Bardziej szczegółowo

Rak pęcherza moczowego - chemioterapia jako element leczenia skojarzonego

Rak pęcherza moczowego - chemioterapia jako element leczenia skojarzonego Rak pęcherza moczowego - chemioterapia jako element leczenia skojarzonego Elżbieta Senkus-Konefka Klinika Onkologii i Radioterapii Gdański Uniwersytet Medyczny Kliknij ikonę, aby dodać obraz 888 cystektomii

Bardziej szczegółowo

No w o t w ó r j e l i ta g r u b e g o

No w o t w ó r j e l i ta g r u b e g o No w o t w ó r j e l i ta g r u b e g o d o s t ę p n o ś ć d o leczenia n o w o t w o r u j e l i ta g r u b e g o w r a m a c h ś w i a d c z e ń g wa r a n to wa n yc h w Po l s c e w ś w i e t l e

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 161/2014 z dnia 30 czerwca 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie usunięcia z wykazu świadczeń gwarantowanych

Bardziej szczegółowo

Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym?

Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym? Czy wiemy jak u chorych na raka gruczołu krokowego optymalnie stosować leczenie systemowe w skojarzeniu z leczeniem miejscowym? Piotr Potemski Klinika Chemioterapii Nowotworów Katedry Onkologii Uniwersytet

Bardziej szczegółowo

Postępy w Gastroenterologii. Poznań 2013. Janusz Milewski, Klinika Gastroenterologii CSK MSW.

Postępy w Gastroenterologii. Poznań 2013. Janusz Milewski, Klinika Gastroenterologii CSK MSW. Postępy w Gastroenterologii. Poznań 2013. Janusz Milewski, Klinika Gastroenterologii CSK MSW. Rak trzustki na drugim miejscu pośród nowotworów w gastroenterologii. Na 9 miejscu pod względem lokalizacji

Bardziej szczegółowo

Chemioterapia adjuwantowa a rak jelita grubego - kontrowersje w opinii specjalisty

Chemioterapia adjuwantowa a rak jelita grubego - kontrowersje w opinii specjalisty Chemioterapia adjuwantowa a rak jelita grubego - kontrowersje w opinii specjalisty Rozmowa z Zastępcą Kierownika Klinki Nowotworów Jelita Grubego w Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie

Bardziej szczegółowo

typ 3, sporadyczny; Techniki Obrazowe

typ 3, sporadyczny; Techniki Obrazowe Guz neuroendokrynny żołądka typ 3, sporadyczny; Techniki Obrazowe Mariusz I.Furmanek CSK MSWiA i CMKP Warszawa Ocena wyjściowa, metody strukturalne WHO 2 (rak wysoko zróżnicowany); Endoskopia i/lub EUS;

Bardziej szczegółowo

w kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,

w kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego, 1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i

Bardziej szczegółowo

BADANIA KONTROLNE CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

BADANIA KONTROLNE CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE BADANIA KONTROLNE CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE Marian Reinfuss CENTRUM ONKOLOGII ODDZIAŁ W KRAKOWIE OCENA WARTOŚCI CENTRUM ONKOLOGII ODDZIAŁ W KRAKOWIE PROWADZENIA BADAŃ KONTROLNYCH 1. długość przeŝycia

Bardziej szczegółowo

Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder

Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder Efektywna kontrola chorych po leczeniu nowotworów jąder Marzena Wełnicka-Jaśkiewicz Klinika Onkologii i Radioterapii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego Efektywna kontrola ścisła obserwacja po leczeniu

Bardziej szczegółowo

Ocena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry Ziętarskiej

Ocena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry Ziętarskiej Prof. dr hab. n. med. Robert Słotwiński Warszawa 30.07.2018 Zakład Immunologii Biochemii i Żywienia Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny Ocena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry

Bardziej szczegółowo

Radioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego - zalecenia

Radioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego - zalecenia Radioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego - zalecenia Radioterapia w leczeniu raka pęcherza moczowego może być stosowana łącznie z leczeniem operacyjnym chemioterapią. Na podstawie literatury anglojęzycznej

Bardziej szczegółowo

Katarzyna Pogoda Warszawa, 23 marca 2017 roku

Katarzyna Pogoda Warszawa, 23 marca 2017 roku Chemioterapia doustna i podskórne metody podawania leków w raku piersi. Lepsza jakość życia pacjentek Katarzyna Pogoda Warszawa, 23 marca 2017 roku Rak piersi - heterogenna choroba Stopień zaawansowania

Bardziej szczegółowo

Personalizacja leczenia rozsianego raka nerki.

Personalizacja leczenia rozsianego raka nerki. RAFAŁ STEC Personalizacja leczenia rozsianego raka nerki. Warszawa, 13 października 2018 roku Opis przypadku nr 1. Rozpoznanie Data rozpoznania: 07.11.2007 r. Pacjent: 65 lat, K Dane na temat guza: - Stopień

Bardziej szczegółowo

EPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne

EPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne

Bardziej szczegółowo

Guzy tylnej jamy czaszki w materiale Oddziału Neurochirurgii Dziecięcej w Poznaniu

Guzy tylnej jamy czaszki w materiale Oddziału Neurochirurgii Dziecięcej w Poznaniu Guzy tylnej jamy czaszki w materiale Oddziału Neurochirurgii Dziecięcej w Poznaniu Tumors of posterior fossa in material of Pediatric Neurologial Surgery in Poznań Krzysztof Jarmusz, Katarzyna Nowakowska,

Bardziej szczegółowo

GUZY PODŚCIELISKOWE PRZEWODU POKARMOWEGO. (Gastrointestinal Stromal Tumor (GIST)) Anna Nasierowska-Guttmejer, Katarzyna Guzińska-Ustynowicz

GUZY PODŚCIELISKOWE PRZEWODU POKARMOWEGO. (Gastrointestinal Stromal Tumor (GIST)) Anna Nasierowska-Guttmejer, Katarzyna Guzińska-Ustynowicz Sformatowano GUZY PODŚCIELISKOWE PRZEWODU POKARMOWEGO (Gastrointestinal Stromal Tumor (GIST)) Anna Nasierowska-Guttmejer, Katarzyna Guzińska-Ustynowicz 1. Materiał chirurgiczny: przełyk, Ŝołądek, jelito

Bardziej szczegółowo

Chirurgia onkologiczna specjalizacja przyszłości.

Chirurgia onkologiczna specjalizacja przyszłości. Chirurgia onkologiczna specjalizacja przyszłości. Z badań epidemiologicznych wynika, że w Polsce co roku notuje się około 160 tysięcy zachorowań na nowotwory. U około 80% wszystkich pacjentów chorych na

Bardziej szczegółowo

LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48)

LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 492 Poz. 66 Załącznik B.3. LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie adjuwantowe

Bardziej szczegółowo

Czynniki ryzyka przerwania ciągłości torebki

Czynniki ryzyka przerwania ciągłości torebki GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Praca na stopień doktora nauk medycznych wykonana w Katedrze i Klinice Otolaryngologii Kierownik: prof. dr hab. med. Czesław Stankiewicz Krzysztof Kiciński Czynniki ryzyka

Bardziej szczegółowo

SpiS TreśCi chirurgia narządowa 51. nowotwory układu pokarmowego VII

SpiS TreśCi chirurgia narządowa 51. nowotwory układu pokarmowego VII Spis treści CHIRURGIA NARZĄDOWA... 1005 51. Nowotwory układu pokarmowego... 1007 51.1. Nowotwory przełyku Andrzej W. Szawłowski... 1007 51.1.1. Wstęp... 1007 51.1.2. Patologia... 1008 51.1.3. Rozpoznanie...

Bardziej szczegółowo

LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48)

LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 546 Poz. 71 Załącznik B.3. LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie adjuwantowe

Bardziej szczegółowo

LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20)

LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) Załącznik B.4. LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) ZAKRES WIADCZENIA GWARANTOWANEGO WIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie zaawansowanego raka jelita grubego przy wykorzystaniu substancji

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie glejaków mózgu Załącznik nr 6 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r.

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie glejaków mózgu Załącznik nr 6 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r. Załącznik nr 6 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 r. Nazwa programu: LECZENIE GLEJAKÓW MÓZGU ICD-10 C71 nowotwór złośliwy mózgu Dziedzina medycyny: Onkologia kliniczna,

Bardziej szczegółowo

Piotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi

Piotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi Piotr Potemski Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi VI Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy, Warszawa, 10-12.08.2016 1 Konferencje naukowe a praktyka kliniczna Podstawowe

Bardziej szczegółowo

Program dotyczy wyłącznie kontynuacji leczenia pacjentów włączonych do programu do dnia 30.03.2008.

Program dotyczy wyłącznie kontynuacji leczenia pacjentów włączonych do programu do dnia 30.03.2008. załącznik nr 7 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Program dotyczy wyłącznie kontynuacji leczenia pacjentów włączonych do programu do dnia 30.03.2008. 1. Nazwa programu:

Bardziej szczegółowo

Rola i zakres limfadenektomii w raku pęcherza moczowego

Rola i zakres limfadenektomii w raku pęcherza moczowego Tomasz Borkowski Department of Urology Medical University of Warsaw Rola i zakres limfadenektomii w raku pęcherza moczowego VII Pomorskie spotkanie Uroonkologiczne Rak pęcherza moczowego Henry Gray (1825

Bardziej szczegółowo

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT

Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość

Bardziej szczegółowo

Wyniki zasadniczego badania fazy III u pacjentów z rakiem jelita grubego z przerzutami:

Wyniki zasadniczego badania fazy III u pacjentów z rakiem jelita grubego z przerzutami: Informacja prasowa Bayer HealthCare Public Relations Al.Jerozolimskie 158 02-326 Warszawa Polska Wyniki zasadniczego badania fazy III u pacjentów z rakiem jelita grubego z przerzutami: Pozytywne dane z

Bardziej szczegółowo

Porównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1

Porównanie skuteczności leków adiuwantowych. w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Porównanie skuteczności leków adiuwantowych w neuropatycznym bólu nowotworowym1 Badanie1 New Delhi Cel Metoda Porównanie pregabaliny z amitryptyliną* i gabapentyną pod względem skuteczności klinicznej

Bardziej szczegółowo

Nowotwory złośliwe skóry. Katedra Onkologii AM w Poznaniu

Nowotwory złośliwe skóry. Katedra Onkologii AM w Poznaniu Nowotwory złośliwe skóry Katedra Onkologii AM w Poznaniu Nowotwory złośliwe skóry Raki: rak podstawnokomórkowy rak kolczystokomórkowy rak płakonabłonkowy Czerniak Nowotwory złośliwe skóryrak podstawnokomórkowy

Bardziej szczegółowo

LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20)

LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 552 Poz. 71 Załącznik B.4. LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY I. Leczenie pierwszej linii

Bardziej szczegółowo

The Author (s) 2013; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland

The Author (s) 2013; This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of University Radom in Radom, Poland Journal of Health Sciences. 2013; 3 (9): 77-86 The journal has had 4 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 683. The Author (s) 2013; This article

Bardziej szczegółowo

Pracownia Patologii Ogólnej i Neuropatologii, Katedra Pielęgniarstwa, Gdański Uniwersytet Medyczny

Pracownia Patologii Ogólnej i Neuropatologii, Katedra Pielęgniarstwa, Gdański Uniwersytet Medyczny POZAGONADALNE I POZACZASZKOWE GUZY GERMINALNE (EXTRAGONADAL GERM CELL TUMOR) Ewa IŜycka-Świeszewska Pracownia Patologii Ogólnej i Neuropatologii, Katedra Pielęgniarstwa, Gdański Uniwersytet Medyczny 1.

Bardziej szczegółowo

CHEMIOTERAPIA I RZUTU: IP vs DOSE DENSE?

CHEMIOTERAPIA I RZUTU: IP vs DOSE DENSE? CHEMIOTERAPIA I RZUTU: IP vs DOSE DENSE? Dr n. med. Anita Chudecka-Głaz Prof. zw. dr hab. n. med. Izabella Rzepka-Górska Katedra i Klinika Ginekologii Operacyjnej i Onkologii Ginekologicznej Dorosłych

Bardziej szczegółowo

Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną. Klinika Onkologii i Radioterapii

Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną. Klinika Onkologii i Radioterapii Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną chemioterapię z udziałem cisplatyny? Jacek Jassem Klinika Onkologii i Radioterapii Gdańskiego ń Uniwersytetu t Medycznego Jaka jest siła

Bardziej szczegółowo

Rak trzonu macicy. Radioterapia samodzielna lub w skojarzeniu z leczeniem systemowym. Czy są jasne wytyczne?

Rak trzonu macicy. Radioterapia samodzielna lub w skojarzeniu z leczeniem systemowym. Czy są jasne wytyczne? Rak trzonu macicy. Radioterapia samodzielna lub w skojarzeniu z leczeniem systemowym. Czy są jasne wytyczne? dr n. med. Katarzyna Raczek-Zwierzycka III Klinika Radioterapii i Chemioterapii Centrum Onkologii-Instytut

Bardziej szczegółowo

Imię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Resekcja jelita cienkiego z powodu guzów hormonalnie czynnych (GEP/NET)

Imię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Resekcja jelita cienkiego z powodu guzów hormonalnie czynnych (GEP/NET) FORMULARZ ZGODY Resekcja jelita cienkiego z powodu guzów hormonalnie czynnych (GEP/NET) I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia. Czynniki ryzyka. Predyspozycje genetyczne. Polipy gruczołowe. Predyspozycje genetyczne. Rak jelita grubego. Zachorowalność w 2003 roku:

Epidemiologia. Czynniki ryzyka. Predyspozycje genetyczne. Polipy gruczołowe. Predyspozycje genetyczne. Rak jelita grubego. Zachorowalność w 2003 roku: Epidemiologia Rak jelita Szkolenie dla lekarzy rodzinnych 2007 Igor Madej Oddział Chirurgii Onkologicznej II Dolnośląskiego Centrum Onkologii Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Onkologicznej Akademii

Bardziej szczegółowo

ahead of print], Impact Factor 1,426; punktacja MNiSW 20 pkt.). Przeanalizowane zostały dwie grupy chorych: w pierwszej znalazło się 441 chorych z

ahead of print], Impact Factor 1,426; punktacja MNiSW 20 pkt.). Przeanalizowane zostały dwie grupy chorych: w pierwszej znalazło się 441 chorych z Streszczenie rozprawy doktorskiej lek. Michała Natkańca pt.: Czynniki wpływające na trudności, bezpieczeństwo i wyniki krótkoterminowe laparoskopowej adrenalektomii z dostępu przezotrzewnowego bocznego

Bardziej szczegółowo

Dr hab. n. med. Paweł Blecharz

Dr hab. n. med. Paweł Blecharz BRCA1 zależny rak piersi i jajnika odmienności diagnostyczne i kliniczne (BRCA1 dependent breast and ovarian cancer clinical and diagnostic diversities) Paweł Blecharz Dr hab. n. med. Paweł Blecharz Dr

Bardziej szczegółowo

POSTĘPOWANIE OKOŁOOPERACYJNE W NOWOTWORACH JELITA GRUBEGO

POSTĘPOWANIE OKOŁOOPERACYJNE W NOWOTWORACH JELITA GRUBEGO Andrzej W. SZAWŁOWSKI POSTĘPOWANIE OKOŁOOPERACYJNE W NOWOTWORACH z -Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Kroki milowe postępu w chirurgii ZNIECZULENIE leczenie bólu ANTYBIOTYKI leczenie zakażeń

Bardziej szczegółowo

Lek Avastin stosuje się u osób dorosłych w leczeniu następujących rodzajów nowotworów w skojarzeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi:

Lek Avastin stosuje się u osób dorosłych w leczeniu następujących rodzajów nowotworów w skojarzeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi: EMA/175824/2015 EMEA/H/C/000582 Streszczenie EPAR dla ogółu społeczeństwa bewacyzumab Niniejszy dokument jest streszczeniem Europejskiego Publicznego Sprawozdania Oceniającego (EPAR) dotyczącego leku.

Bardziej szczegółowo

Leczenie systemowe raka nie-jasnokomórkowego

Leczenie systemowe raka nie-jasnokomórkowego Leczenie systemowe raka nie-jasnokomórkowego Piotr Tomczak Uniwersytet Medyczny w Poznaniu Klinika Onkologii Jastrzębia Góra Nie-jasnokomórkowy rak nerki (ncc RCC) niejednorodna grupa o zróżnicowanej histologii

Bardziej szczegółowo

Postępy w leczeniu uogólnionego raka jelita grubego

Postępy w leczeniu uogólnionego raka jelita grubego Postępy w leczeniu uogólnionego raka jelita grubego Lucjan Wyrwicz Klinika Gastroenterologii Onkologicznej Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie Słowo wstępne: 30 mies. oraz

Bardziej szczegółowo

LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20)

LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) Załącznik B.4. LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY I. Leczenie pierwszej linii chorych na zaawansowanego raka jelita grubego

Bardziej szczegółowo

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Bardziej szczegółowo

VII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ. LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń

VII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ. LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń VII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń 1. Scyntygrafia i radioizotopowe badanie czynnościowe tarczycy 1) gamma kamera planarna lub scyntygraf;

Bardziej szczegółowo

Założenia i cele. Ogromny postęp, który dokonał się w dziedzinie chirurgii rekonstrukcyjnej w ostatnich dekadach, sprawił, że stało się możliwe

Założenia i cele. Ogromny postęp, który dokonał się w dziedzinie chirurgii rekonstrukcyjnej w ostatnich dekadach, sprawił, że stało się możliwe Założenia i cele. Ogromny postęp, który dokonał się w dziedzinie chirurgii rekonstrukcyjnej w ostatnich dekadach, sprawił, że stało się możliwe zaopatrywanie rozległych ubytków poresekcyjnych praktycznie

Bardziej szczegółowo

Badania. przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka sutka. zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN)

Badania. przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka sutka. zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN) Badania przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka sutka zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN) Cel wykonywania badań przesiewowych Jak powinna postępować każda kobieta? U jakich

Bardziej szczegółowo

Moje dziecko czeka TORAKOTOMIA - zabieg operacyjny klatki piersiowej

Moje dziecko czeka TORAKOTOMIA - zabieg operacyjny klatki piersiowej Moje dziecko czeka TORAKOTOMIA - zabieg operacyjny klatki piersiowej Jednym z najczęstszych miejsc, gdzie nowotwory narządu ruchu dają przerzuty, są płuca Część zmian stwierdzanych w płucach będzie wymagała

Bardziej szczegółowo

Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik

Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik Losy pacjentów po wypisie z OIT Piotr Knapik Oddział Kliniczny Kardioanestezji i Intensywnej Terapii Śląskie Centrum Chorób Serca w Zabrzu Jaki sens ma to co robimy? Warto wiedzieć co się dzieje z naszymi

Bardziej szczegółowo

Badania. przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka jelita grubego. zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN)

Badania. przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka jelita grubego. zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN) Badania przesiewowe stosowane w celu wczesnego wykrycia raka jelita grubego zalecenia National Comprehensive Cancer Network (NCCN) Badania przesiewowe stosowane w celu wykrycia raka jelita grubego Ocena

Bardziej szczegółowo

Cykl kształcenia 2013-2016

Cykl kształcenia 2013-2016 203-206 SYLABUS Nazwa Fizjoterapia kliniczna w chirurgii, onkologii i medycynie paliatywnej. Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny, Instytut Fizjoterapii Kod Studia Kierunek studiów Poziom

Bardziej szczegółowo