Wykład 1 i 2 Dr Joanna Siwińska-Gorzelak. Rola edukacji w rozwoju gospodarczym

Transkrypt

1 Wykład 1 i 2 Dr Joanna Siwińska-Gorzelak Rola edukacji w rozwoju gospodarczym

2 Plan wykładu Wzrost gospodarczy: fakty. Podstawy analityczne: Modele neoklasyczne: model MRW Model Lucasa Model Romera Rola edukacji we wzroście gospodarczym przegląd badan empirycznych.

3 PKB per capita a oczekiwana długość życia

4 Bieda i wzrost gospodarczy Źródło: African Poverty is Falling...Much Faster than You Think!; Xavier Sala-i-Martin & Maxim Pinkovskiy, (2010)

5 Bogactwo i bieda narodów.

6 Rozwój gospodarki światowej w ostatnich dwóch wiekach

7 Robert Lucas o wzroście gospodarczym I do not see how one can look at figures like these without seeing them representing possibilities. Is there some action a government of India could take that would lead the Indian economy to grow like Indonesia's or Egypt's? If so, what exactly? If not, what is it about the "nature of India" that makes it so? The consequences for human welfare involved in questions like these are simply staggering: once one starts to think about them, it is hard to think about anything else "On the Mechanics of Economic Development." Joumal of Monetary Economics. July, 22, pp. 5.

8 Bogactwo narodów a edukacja Źródło: Hanushek i Wossmann, 2007, The Role of Education Quality in Economic Growth, World Bank

9 Edukacja w krajach rozwiniętych i rozwijających się

10 Płace osób z wyższym wykształceniem w stosunku do osób ze średnim wykształceniem, USA Źródło: Weil D.; (2009), Economic Growth

11 Kraje rozwinięte

12 Dlaczego edukacja ma znaczenie dla wzrostu gospodarczego? Można wyróżnić co najmniej trzy mechanizmy, dzięki którym edukacja wpływa na wzrost gospodarczy: Edukacja zwiększa produktywność pracowników (studia mikroekonomiczne: edukacja wyższe płace) Zwiększona produktywność kapitału (związane z produktywnością pracowników); więc większe inwestycje Dzięki edukacji zwiększa się potencjał innowacyjny danego kraju Edukacja umożliwia transmisję wiedzy i technologii z zagranicy Efekty zewnętrzne edukacji (korzyści z edukacji danej osoby dla innych)!!

13 Jak mierzyć edukację i kapitał ludzki? Kapitał ludzki jest pojęciem szerszym niż edukacja Kapitał ludzki zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia, sił witalnych zawarty w każdym człowieku określający zdolność do pracy, adaptacji do zmian otoczenia i tworzenia nowych rozwiązań Nie mamy doskonałych miar całości wiedzy i umiejętności ludzkich Współczynniki skolaryzacji (Bank Światowy, WDI; Global Education Database) Średnia ilość lat spędzonych w szkole (Barro-Lee); Wyniki międzynarodowych testów szkolnych (PISA) jakość edukacji

14 Podstawy teoretyczne: edukacja jako czynnik funkcji produkcji Prosta funkcja produkcji: Y = A F( K,L ) Y/L = A F(K/ L, 1) y = A f (k) Przykład z funkcją Cobb-Douglasa: Y = A K L 1- y = A k

15 Neoklasyczny model wzrostu gospodarczego Założenia modelu neoklasycznego Solowa (przypomnienie): Krańcowe przychody z kapitału i pracy: dodatnie malejące y = c + i i = s y = s f (k), gdzie s stopa oszczędności

16 Równowaga stacjonarna (steady state) y y* y=f(k) (+n) k c 1 i=s f(k) i 1 inwestycje restytucyjne k* k

17 Podstawy teoretyczne: edukacja jako czynnik funkcji produkcji Mankiw, Romer, Weil (1992) A Contribution to the Emirics of Economic Growth The Quarterly Journal of Economics, vol 107 (2) - MRW This paper takes Robert Solow seriously. This paper argues that the predictions of the Solow model are, to a first approximation, consistent with evidence Yet all is not right for the Solow model

18 Model MRW Według modelu Solowa poziom produktu na głowę: Jest tym większy im większa stopa oszczędności Jest tym mniejszy im większe tempo wzrostu liczby ludności MRW szacują prosty model ekonometryczny, gdzie zmienną wyjaśnianą jest poziom produktu na głowę w roku 1985 Zmiennymi wyjaśniającymi są między innymi stopa oszczędności i stopa wzrostu liczby ludności Wyniki: R 2 około 0,6 Współczynniki mają oczekiwane znaki, ale są za duże

19 Wyniki obliczeń

20 Rozwiązanie? Być może Solow pominął jakąś ważną zmienną na przykład kapitał ludzki (H) Jakość siły roboczej znacznie różni się pomiędzy krajami Być może, prawidłowa postać funkcji produkcji to:

21 Wyniki regresji uwzględniających edukację

22 Główne wnioski z modelu i badań MRW Kapitał ludzki jest ważnym czynnikiem funkcji produkcji Kapitał ludzki powstaje w wyniku inwestycji Współczynniki skolaryzacji ma istotny, dodatni wpływ na poziom produktu per capita Wzrost współczynnika skolaryzacji o 1% powoduje wzrost produktu o około 0,7% R 2 = 0,8 Podobnie jak w modelu Solowa, wzrost inwestycji w kapitał ludzki spowoduje podniesienie PKB nas głowę, ale będzie bez wpływu na długookresowy wzrost PKB

23 Model Lucasa Lucas R. (1988) On the Mechanics of Economic Development Journal of Monetary Economics Dzięki jednoczesnej akumulacji kapitału ludzkiego i fizycznego funkcja produkcji nie charakteryzuje się krańcowymi malejącymi przychodami z kapitału y = Ak U Lucasa ta postać funkcji jest wytłumaczona jednoczesną akumulacją kapitału fizycznego i ludzkiego

24 Funkcja produkcji: Model Lucasa Dynamika kapitału fizycznego i ludzkiego:

25 Model Lucasa Tempo wzrostu kapitału na głowę: ) ( ) ( ) ( ) ( n d u k h sa n d uh sak n d sy k k Tempo wzrostu kapitału jest stałe, jeżeli stosunek h do k jest stały h y k y h u Ak A uh k ) (1 ) ( h k 1

26 Model Lucasa Wniosek: akumulacja kapitału ludzkiego może być źródłem długookresowego wzrostu gospodarczego Wzrost PKB jest funkcją inwestycji i poziomu k.l. K. l.: większa produktywność ludzi i kapitału fizycznego (efekty zewnętrzne) k.l. pobudza inwestycje w kapitał fizyczny. Różnica pomiędzy Lucasem a MRW: Lucas starannie modeluje proces akumulacji kapitału (jako efekt decyzji maksymalizujących użyteczność gospodarstw domowych) i pokazuje, że jednoczesna akumulacja kapitału fizycznego i ludzkiego doprowadzi do trwałego wzrostu gospodarczego

27 Model Romera Romer (1990) Enodgenous Technological Change Journal of Political Economy,vol. 98 (5) Głównym motorem długookresowego wzrostu gospodarczego jest postęp technologiczny Postęp techniczny jest rezultatem świadomych działań ludzkich, które uzależnione są od bodźców rynkowych Postęp techniczny jest specyficznym dobrem Postęp techniczny (myśl techniczna) nie jest dobrem czysto prywatnym jest niekonkurencyjna każdy może używać postępu, bez umniejszania jego zasobu (tak jak w przypadku dobra publicznego) Możliwe jest jednak wykluczenie z konsumpcji

28 Model Romera Tempo postępu technicznego zależy od poziomu kapitału ludzkiego (wysoko wykwalifikowanych pracowników) zatrudnionych w sektorze B&R, w którym powstaje technologia Technologia (patenty) jest sprzedawana sektorowi produkującemu dobra i usługi, dzięki czemu może on dostarczać nowe dobra i usługi.

29 Model Romera (1990) Θ >0: Jeżeli widziałem dalej, to dlatego, że stałem na ramionach gigantów Θ <0 coraz trudniej wymyślać nowe wynalazki i ulepszenia 1>λ>0; czy też >1?

30 Model Romera Wniosek: Długookresowe tempo wzrostu gospodarczego zależy nie tylko od akumulacji kapitału ludzkiego, ale również od poziomu kapitału ludzkiego i uzależnionego od niego tempa postępu technicznego Kluczowe dla osiągnięcia wysokiego tempa postępu technicznego i wzrostu jest też otoczenie instytucjonalne (na przykład dobrze działające, stabilne prawo), wsparcie dla sektora B&R,

31 Wokół modelu Romera Modyfikacja: Technologię można również importować. Jest to szczególnie ważne dla krajów biedniejszych. Zdolność do importu technologii również zależy od zasobów kapitału ludzkiego Aghion i inni (2005): w zależności od odległości kraju od technology frontier największe znaczenie dla wzrostu będzie miała edukacja na różnym poziomie; overeducation brain drain

32 WNIOSKI Z MODELI Kapitał ludzki jest ważnym czynnikiem determinującym bogactwo kraju i jego rozwój gospodarczy. Kapitał ludzki Może być czynnikiem funkcji produkcji (funkcja neoklasyczna i funkcja AK) Zwiększa innowacyjność gospodarki Zwiększa zdolności do imitowania technologii W zależności od modelu: Poziom kapitału ludzkiego wpływa na poziom dochodu Akumulacja kapitału ludzkiego wpływa na wzrost gospodarczy Poziom kapitału ludzkiego wpływa na wzrost gospodarczy

33 Problemy z badaniami empirycznymi Miary kapitału ludzkiego Endogeniczność Heterogeniczność współczynników (różny wpływ edukacji na wzrost w różnych grupach krajów) Różny wpływ kolejnych stopni wykształcenia na wzrost

34 Badania empiryczne Barro (1996). Próba czasowo-przekrojowa krajów rozwijających się i rozwiniętych, Wykształcenie mężczyzn na poziomie średnim i wyższym wpływa dodatnio na wzrost gospodarczy; poziom wykształcenia kobiet nie ma znaczenia dla wzrostu Barro, Sala-i-Martin (2001). Przekrojowe próby krajów rozwijających się i rozwiniętych. Poziom kapitału ludzkiego wpływa pozytywnie na wzrost, zmiany kapitału ludzkiego nie mają znaczenia. Bassanini i Scarpetta, Czasowo-przekrojowa próba, kraje OECD, Wzrost kapitału ludzkiego wpływa pozytywie na tempo wzrostu gospodarczego.

35 Badania empiryczne De la Fuente Domenech (2001). Próba czasowo-przekrojowa 21 krajów OECD, Wzrost kapitału ludzkiego pozytywnie wpływa na wzrost gospodarczy, gdy używane są poprawione dane Engelbrecht (2003). Przekrojowa próba krajów OECD, Poziom kapitału ludzkiego sprzyja imitacji zagranicznej technologii w krajach OECD. Benhabib i Spiegel (1994). Przekrojowa próba krajów rozwijających się i rozwiniętych; Zmiany (akumulacja) kapitału ludzkiego nie wpływają na wzrost gospodarczy. Poziom kapitału ludzkiego wpływa pozytywnie na akumulację kapitału, postęp technologiczny i wzrost

36 Badania empiryczne Mankiw, Romer, Weil (1992). Przekrojowa próba krajów rozwijających się i rozwiniętych, Współczynnik skolaryzacji wpływa dodatnio na poziom PKB na pracownika Gemmell (1996). Przekrojowa próba krajów rozwijających się i rozwiniętych, Zarówno poziom, jak i akumulacja kapitału ludzkiego pozytywnie wpływa na tempo wzrostu PKB. W zależności od stopnia rozwoju, znaczenie maja różne poziomy edukacji Lee (2001), Kapitał ludzki wpływa dodatnio na TFP Vandenbussche i inni (2004) kraje OECD; w zależności od odległości kraju od granicy technologicznej znaczenie ma inny poziom kapitału ludzkiego

37 Kapitał ludzki i TFP Barrio-Castro i inni (2002) duży wpływ poziomu kapitału ludzkiego na TFP (dodatkowy rok w szkole zwiększa TFP o 5%) Engelbrecht (1997) kapitał ludzki bezpośrednio wpływa na TFP oraz na doganianie (imitację) TFP

38 Badania empiryczne Krueger Lindahl (2001). Próba czasowoprzekrojowa; kraje rozwijające się i rozwinięte. Poziom kapitału ludzkiego wpływa pozytywnie na wzrost, ale nie jest to wpływ liniowy. Wpływ ten jest pozytywny tylko w krajach, gdzie poziom ten jest niski. Temple (2001). Próba przekrojowa, jak u Benhabib i Spiegela oraz Pritchetta. Bada wpływ zmiany kapitału ludzkiego na wzrost; otrzymuje rozbieżne wyniki, w zależności od zastosowanej metody ekonometrycznej i specyfikacji równania

39 Negatywne badania empiryczne Bils i Klenow (1998). Tempo wzrostu gospodarczego stymuluje kapitał ludzki (a nie na odwrót) Islam, Czasowo-przekrojowa próba krajów rozwijających się i rozwiniętych, Powtarza badanie MRW dla próby czasowo-przekrojowej; współczynniki przy kapitale ludzkim okazują się być ujemne i statystycznie nieistotne. Pritchett (1996). Przekrojowa próba krajów rozwijających się i rozwiniętych, Współczynniki przy zmianie kapitału ludzkiego są ujemne, ale statystycznie nieistotne Liberda i Tokarski (2004). Czasowo-przekrojowa próba, kraje OECD, Wpływ inwestycji w kapitał ludzki jest statystycznie nieistotny.

40 Znaczenie jakości kapitału ludzkiego Wyniki są mieszane, ale dość spora część badań potwierdza pozytywny wpływ edukacji na rozwój gospodarczy Ciekawe badanie zostało przeprowadzone przez Hanushek i Kimko (2000) Schooling, Labor-Force Quality and the Growth of Nations The American Economic Review vol 90. Do regresji wzrostu gospodarczego włączają oni zmienną obrazującą jakość kapitału ludzkiego (jako jedni z pierwszych), która jest mierzona wynikami międzynarodowego testu z matematyki i nauk ścisłych, jakiemu poddawane są dzieci w wieku szkolnym (PISA). Ich obliczenia wskazują, że mierzona w ten sposób jakość kapitału ludzkiego dodatnio i znacząco wpływa na tempo wzrostu gospodarczego

41 Jakość edukacji a wzrost

42 Przyszłość Wydaje się, że bez przełomu w jakości danych, duże makro badania nie wniosą niczego nowego. Nacisk na staranne badania na poziomie mikro (indywidualnym, regionalnym)

43 Aghion i inni 2009 P. Aghion, L. Boustan, C. Hoxby, J. Vandenbussche The casual impact of education on economic growth. Evidence from the US Pytanie: czy inwestycje w edukację wyższą mogą powodować szybszy rozwój gospodarczy? Problem do rozwiązania: endogeniczność Rozwiązanie: zmienne instrumentalne

44 Aghion i inni 2009 Wpływ inwestycji w edukację jest różny w zależności od tego, w jaki poziom się inwestuje oraz na jakim stopniu rozwoju dany region się znajduje Pomysł na badanie: porównać stany (w USA), które są podobne pod względem rozwoju technologicznego, ale mają różne wydatki na edukację wyższą zmienne instrumentalne

45 Aghion i inni 2009 O wydatkach na projekty decydują komisje senackie; członkowie w nich zasiadający mogą forsować przekazanie pieniędzy dla swojego stanu. Jednym z lepszych sposobów jest przekazanie pieniędzy dla uniwersytetu (albo na infrastrukturę) Senator z danego stanu w komisjach jest instrumentem dla wydatków na wyższą edukację. Wzrost wydatków na edukację wyższa (uniwersytecką) przyspiesza wzrost, ale wyłącznie w stanach o wysokiej technologii ; w stanach o niskiej tehcnologii powoduje spowolnienie wzrostu

46 Efekty zewnętrzne studia mikro Acemoglu i Angrist (1999) How large are the social returns to education.?... NBER WP 7444 Cel: oszacowanie efektów zewnętrznych (korzyści społecznych) wynikających z edukacji Pytanie: na ile średni poziom edukacji w danym regionie wpływa na wysokość indywidualnych płac (czyli na produktywność pracowników) Regresja: zmienna wyjaśniana: wysokość indywidualnych płac w danym stanie USA Zmienne wyjaśniające: indywidualny i średni poziom edukacji Problem: endogeniczność

47 Efekty zewnętrzne studia mikro Rozwiązanie: zmienne instrumentalne Zmienna instrumentalna: Compulsory Schooling Laws (wiek, w którym dzieci muszą iść do szkoły, wiek, w którym można przestać się uczyć, wiek, w którym można pracować, itp.) Stany, gdzie CSL były bardziej restrykcyjne mają średnio wyższy poziom edukacji Wynik nie zaobserwowano statystycznie istotnej relacji pomiędzy wysokością płac a średnim poziomem edukacji Brak efektów zewnętrznych?

48 Studia mikro Czy edukacja faktycznie oznacza zwiększenie zasobu kapitału ludzkiego, czy też jest to wyłącznie sygnał? Chelli, Castagnetti, Rosti Educational Performance as Signaling Device: Evidence from Italy Porównują stopę zwrotu z edukacji pomiędzy pracownikami najemnymi a samozatrudnionymi Zwrot z edukacji dla samozatrudnionych jest prawdziwym oszacowaniem wartości dodanej edukacji (stopy zwrotu wyłącznie z kapitału ludzkiego)

49 Studia mikro Badanie zrobione w roku 2001, na absolwentach uniwersyteckich z roku 1998 Informacje na temat ocen oraz ilości lat spędzonych na uniwersytecie i inne zmienne kontrolne Wyłącznie pensje pracowników najemnych zależą od ocen (i czasu nauki), gdzie wyższe oceny i szybsze ukończenie studiów są skorelowane z wyższą późniejszą płacą.

50 Meta analiza Metoda zaczerpnięta z literatury medycznej Zamiast robić kolejne badanie na danych, bada się dotychczasową literaturę Meta analiza jest ilościowym, systematycznym podsumowaniem literatury Hawkes & Ugur (2012) Evidence on the relationship between education, skills and economic growth in lowincome countries Wnioski: w krajach o niskim dochodzie, edukacja ma pozytywny wpływ na wzrost PKB, choć niekoniecznie jest to wpływ wysoki.

51 Edukacja i patenty VARIABLES patent sch_ter 410.4*** (31.96) Constant (16.75) Observations 1,494 Number of country 89 R-squared 0.105

52 Ważne pytania i postulaty Jaki jest wpływ poszczególnych poziomów i rodzajów edukacji (edukacja ogólna, zawodowa) na wzrost, jak podzielić środki pomiędzy poszczególne poziomy edukacji? Jaki jest wpływ poszczególnych typów edukacji (zawodowe, ogólne, humanistyczne, techniczne, itp.) Powiązania pomiędzy poszczególnymi poziomami edukacji, ich zmianami i wzrostem Konieczne są lepsze dane (ilosciowo&jakościowe)

53 Ważne pytania Edukacja w krajach rozwiniętych i rozwijających się: podkreśla się ogromne znaczenie edukacji na poziomie podstawowym, szczególnie dla dziewczynek - w krajach rozwijających się Edukacja w krajach rozwiniętych overeducation (?).