System Prawa Administracyjnego

Transkrypt

1 System Prawa Administracyjnego R. Hauser / Z. Niewiadomski / A. Wróbel Tom 10 Sądowa kontrola administracji publicznej Katarzyna Celińska-Grzegorczyk, Wojciech Chróścielewski, Roman Hauser, Zbigniew Kmieciak, Wojciech Piątek, Wojciech Sawczyn, Andrzej Skoczylas, Jan Paweł Tarno INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN

2 SYSTEM PRAWA ADMINISTRACYJNEGO Sądowa kontrola administracji Tom 10

3 SYSTEM PRAWA ADMINISTRACYJNEGO Sądowa kontrola administracji Tom 10 REDAKTORZY NACZELNI SYSTEMU PRAWA ADMINISTRACYJNEGO ROMAN HAUSER ZYGMUNT NIEWIADOMSKI ANDRZEJ WRÓBEL

4 Sądowa kontrola administracji Tom 10 Redaktorzy Prof. dr hab. Roman Hauser Prof. dr hab. Zygmunt Niewiadomski Prof. dr hab. Andrzej Wróbel Autorzy dr Katarzyna Celińska-Grzegorczyk Uniwersytet im. Adama Mickie wicza w Poznaniu, prof. dr hab. Wojciech Chróścielewski Uniwersytet Łódzki, prof. dr hab. Roman Hauser Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, prof. dr hab. Zbigniew Kmieciak Uniwersytet Łódzki, dr Wojciech Piątek Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, dr Wojciech Sawczyn Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, prof. dr hab. Andrzej Skoczylas Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, dr hab. Jan Paweł Tarno prof. Uniwersytetu Łódzkiego WYDAWNICTWO C.H.BECK INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN WARSZAWA 2014

5 Wydano we współpracy: z Instytutem Nauk Prawnych PAN w Warszawie Poszczególne części opracowali: Katarzyna Celińska-Grzegorczyk Wojciech Chróścielewski Roman Hauser Zbigniew Kmieciak Wojciech Piątek Wojciech Sawczyn Andrzej Skoczylas Jan Paweł Tarno rozdz. III, IV rozdz. VI rozdz. III, IV, X, XII rozdz. VII, XIII rozdz. I, X, XII rozdz. II, XI rozdz. I, X, XIV rozdz. V, VIII, IX Wydawca: Joanna Ziemiecka Wydawnictwo C.H.Beck 2014 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H.Beck Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Przedmowa Oddawany do rąk Czytelników Tom 10 Systemu Prawa Administracyjnego, wspólnego projektu Wydawnictwa C.H.Beck i Instytutu Nauk Prawnych PAN, obejmuje problematykę sądownictwa administracyjnego. Pracę rozpoczynają rozważania wprowadzające, podejmujące zagadnienia dotyczące genezy, rozwoju i modelu sądownictwa administracyjnego w Polsce, konstytucyjnych podstaw sądownictwa administracyjnego oraz relacji między sądami administracyjnymi a systemem sądownictwa powszechnego. Ustalenia poczynione w uwagach wprowadzających pozwalają Autorom omówić szczegółowe zagadnienia dotyczące: kompetencji sądów administracyjnych, zasad ogólnych postępowania sądowoadministracyjnego, stron i uczestników postępowania sądowoadministracyjnego, wszczęcia postępowania sądowoadministracyjnego, postępowania rozpoznawczego i zasad orzekania przez sądy administracyjne, środków ochrony stosowanych przez sądy administracyjne, środków odwoławczych w postępowaniu sądowoadministracyjnym, prawomocności i skuteczności orzeczeń sądów administracyjnych, weryfikacji prawomocnego wyroku sądu administracyjnego oraz wykonania wyroku sądu administracyjnego. Tom kończą uwagi obejmujące zagadnienia zachowania jednolitości orzecznictwa sądów administracyjnych. Praca jest dziełem kilku autorów wskazanych w zestawieniu zbiorczym oraz na poszczególnych stronach niniejszego tomu. Za merytoryczną treść, prezentowane stanowisko prawne i formę wypowiedzi odpowiadają autorzy poszczególnych części tego dzieła. Wydanie niniejszego tomu uwzględnia stan prawny na dzień 1 września 2014 r. Warszawa, sierpień 2014 r. Redaktorzy V

7

8 Spis treści Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział I. Geneza, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce Początki sądowej kontroli administracji na ziemiach polskich Najwyższy Trybunał Administracyjny w II Rzeczypospolitej Sądownictwo administracyjne po II wojnie światowej Model polskiej jurysdykcji administracyjnej Rozdział II. Konstytucyjne podstawy sądownictwa administracyjnego Istota problemu I. Uwagi wstępne II. Historyczne konstytucje III. Obecne umocowanie konstytucyjne Znaczenie konstytucyjnego umocowania sądownictwa administracyjnego I. Istota problemu II. Zasada dwuinstancyjności III. Zasada niezawisłości sędziowskiej IV. Dalsze konsekwencje konstytucyjnego umocowania Postulaty de lege ferenda Rozdział III. Sądy administracyjne a system sądownictwa powszechnego Uwagi wstępne Płaszczyzna ustrojowa i osobowa Więź orzecznicza w ramach nadzoru judykacyjnego i działalności uchwałodawczej I. Uwagi wstępne II. Dopuszczalność rozpatrywania środków zaskarżenia III. Wzajemny wpływ w ramach działalności uchwałodawczej Relacje pomiędzy sądami administracyjnymi a sądami powszechnymi w kontekście wyrządzenia szkody prawomocnym orzeczeniem Relacje na etapie wszczęcia postępowania Relacje pomiędzy postępowaniem sądowoadministracyjnym a postępowaniem karnym Relacje pomiędzy postępowaniem sądowoadministracyjnym a cywilnym Wzajemny wpływ orzeczeń Relacje pomiędzy postępowaniem sądowoadministracyjnym a cywilnym w kontekście wykonania wyroku sądu administracyjnego VII

9 VIII Spis treści Rozdział IV. Kompetencja sądów administracyjnych Uwagi wstępne Problem jurysdykcji krajowej sądów administracyjnych Problem immunitetów w postępowaniu sądowoadministracyjnym Właściwość sądów administracyjnych a dopuszczalność drogi sądowoadministracyjnej Zakres przedmiotowy kontroli sądowoadministracyjnej I. Skarga na decyzję administracyjną II. Skarga na postanowienie wydane w postępowaniu administracyjnym III. Skarga na postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym IV. Skarga na akt lub czynność (art. 3 2 pkt 4 PrPostSAdm) V. Skarga na pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydane w sprawach indywidualnych VI. Skarga na akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej VII. Skarga na akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż akty prawa miejscowego, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej VIII. Skarga na akt nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego IX. Skarga na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania X. Skarga w innych sprawach przewidzianych w przepisach szczególnych. 192 XI. Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość XII. Wyłączenia Właściwość rzeczowa, miejscowa i instancyjna sądu administracyjnego Zasada perpetuatio fori oraz zmiany w zakresie właściwości Konsekwencje naruszenia przepisów regulujących właściwość sądów administracyjnych Rozdział V. Zasady ogólne postępowania sądowoadministracyjnego Uwagi wprowadzające Katalog zasad podstawowych I. Zasada dwuinstancyjności II. Zasada legalności III. Zasada udzielania pomocy prawnej stronom IV. Zasada ekonomiki procesowej (szybkości) V. Zasada jawności postępowania VI. Zasada dostępu do sądu VII. Zasada kontradyktoryjności Katalog zasad procesowych szczegółowych, charakterystycznych dla postępowania przed sądami administracyjnymi I. Zasada równości stron II. Zasada dyspozycyjności III. Zasada prymatu załatwienia sprawy w postępowaniu przed organem administracji IV. Zasada prawdy materialnej V. Zasada orzekania według stanu obowiązującego w dacie podjęcia zaskarżonego aktu lub czynności VI. Zasada niezwiązania granicami skargi VII. Zasada związania oceną prawną wyrażoną w prawomocnym orzeczeniu sądu Rola zasad ogólnych w postępowaniu sądowoadministracyjnym

10 Spis treści Rozdział VI. Strony i uczestnicy postępowania sądowoadministracyjnego Ewolucja regulacji prawnej stron i uczestników postępowania I. Wprowadzenie II. Ustawa o Najwyższym Trybunale Administracyjnym III. Rozporządzenie Prezydenta RP o Najwyższym Trybunale Administracyjnym IV. Przepisy Działu VI KPA V. Ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym Strony postępowania sądowoadministracyjnego w ramach dwuinstancyjnego sądownictwa administracyjnego I. Skarżący II. Organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekle prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi Uczestnicy postępowania I. Uczestnicy postępowania na prawach strony II. Uczestnicy postępowania Zdolność sądowa i zdolność procesowa I. Zdolność sądowa III. Pełnomocnictwo Strony i uczestnicy postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym I. Wprowadzenie II. Wnoszący skargę kasacyjną III. Strona, która nie wniosła skargi kasacyjnej IV. Uczestnicy postępowania Rozdział VII. Wszczęcie postępowania sądowoadministracyjnego Przesłanki dopuszczalności skargi do WSA I. Zasada wyczerpania administracyjnych środków zaskarżenia II. Wezwanie do usunięcia naruszenia prawa III. Zbieg dróg postępowania sądowoadministracyjnego i nadzwyczajnego postępowania administracyjnego Termin i tryb wniesienia skargi Wymagania formalne skargi Uprawnienia autokontrolne organu, którego działanie lub bezczynność (przewlekłe prowadzenie postępowania) stały się przedmiotem skargi Skutki wniesienia skargi Rozdział VIII. Postępowanie rozpoznawcze i zasady orzekania przez sądy administracyjne Zainicjowanie postępowania przed sądem administracyjnym I. Wymagania formalne oraz tryb i termin wnoszenia skargi II. Wymagania formalne oraz tryb i termin wnoszenia wniosków Skutki zaskarżenia I. Wszczęcie postępowania sądowoadministracyjnego II. Zmiana pozycji procesowej organu III. Udzielenie ochrony tymczasowej Cofnięcie skargi Stadia postępowania przed WSA I. Badanie skargi pod kątem wymagań formalnych II. Badanie dopuszczalności skargi III. Badanie zasadności skargi Zawieszenie i umorzenie postępowania IX

11 Spis treści I. Zawieszenie postępowania II. Umorzenie postępowania Rozdział IX. Środki ochrony stosowane przez sądy administracyjne Uwagi wstępne Instytucja sygnalizacji I. Sygnalizacja ogólna II. Sygnalizacja szczególna Uprawnienia orzecznicze sądu o charakterze dyscyplinującym i represyjnym I. Ukaranie organu grzywną II. Uprawnienie sądu do rozpoznania sprawy co do jej istoty III. Uprawnienie do rozpoznania sprawy na podstawie odpisu skargi IV. Stwierdzenie rażącego naruszenia prawa Podsumowanie Rozdział X. Środki odwoławcze w postępowaniu sądowoadministracyjnym Ogólne założenia zaskarżalności orzeczeń sądowych w postępowaniu sądowoadministracyjnym I. Wprowadzenie do rozważań II. Historyczne uwarunkowania zaskarżalności orzeczeń sądowych III. Rodzaje i konsekwencje wadliwości orzeczeń sądowych IV. Pojęcie i znaczenie środków zaskarżenia V. System środków zaskarżenia w postępowaniu sądowoadministracyjnym Środki odwoławcze I. Skarga kasacyjna II. Zażalenie Środki odwoławcze a pozostałe środki zaskarżenia przysługujące od nieprawomocnych orzeczeń sądowych I. Uwagi wstępne II. Odwołanie od zarządzenia przewodniczącego składu w sprawie sprostowania lub uzupełnienia protokołu III. Odwołanie od pozostałych orzeczeń przewodniczącego wydawanych w toku rozprawy IV. Sprzeciw od postanowień i zarządzeń referendarza sądowego Zakończenie Rozdział XI. Prawomocność i skuteczność orzeczeń sądów administracyjnych Prawomocność I. Istota II. Znaczenie III. Postulaty de lege ferenda Skuteczność I. Skuteczność i efektywność orzeczeń NSA II. Wykonalność Rozdział XII. Weryfikacja prawomocnego wyroku sądu administracyjnego Wprowadzenie do rozważań I. Nadzwyczajne środki zaskarżenia a prawomocność orzeczenia sądowego II. Stosunek nadzwyczajnych środków zaskarżenia do zwyczajnych środków zaskarżenia X

12 Spis treści III. Stosunek nadzwyczajnych środków zaskarżenia w postępowaniu sądowoadministracyjnym do nadzwyczajnych trybów postępowania administracyjnego Skarga o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego I. Istota skargi o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego II. Wniesienie skargi o wznowienie postępowania III. Podstawy skargi o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego. 580 IV. Rozpoznanie skargi o wznowienie Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia I. Istota skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia II. Wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia III. Podstawy skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia IV. Rozpoznanie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia V. Rozstrzygnięcie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Wniosek o unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego I. Istota wniosku o unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego II. Stosunek wniosku o unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego do pozostałych nadzwyczajnych środków zaskarżenia III. Złożenie wniosku o unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego IV. Rozpoznanie wniosku o unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego V. Rozstrzygnięcie wniosku o unieważnienie prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego Zakończenie Rozdział XIII. Wykonanie wyroku sądu administracyjnego Kasacyjny model orzekania a problem wykonania wyroku sądu administracyjnego Postępowanie prowadzone po uprawomocnieniu się wyroku sądu administracyjnego i sankcje związane z niedopełnieniem obowiązku wykonania tego wyroku Rozdział XIV. Problem zachowania jednolitości orzecznictwa sądów administracyjnych Rodzaje instytucji ujednolicających orzecznictwo sądów administracyjnych Uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego I. Wprowadzenie II. Przesłanki przedmiotowe podjęcia uchwał NSA III. Przesłanki podmiotowe wszczęcia trybu uchwałodawczego IV. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzi na pytania prawne V. Rodzaje rozstrzygnięć NSA podejmowanych w trybie uchwałodawczym XI

13 Spis treści VI. Zakres mocy wiążącej uchwał NSA Wpływ kontroli orzeczeń na skutek zaskarżenia na jednolitość orzecznictwa sądów administracyjnych Znaczenie instytucji przedstawiania pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego oraz pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości UE dla jednolitości orzecznictwa sądów administracyjnych Indeks rzeczowy XII

14 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa EgzAdmU ustawa z r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz ze zm.) EKPC Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) KKS ustawa z r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 186 ze zm.) Konstytucja kwietniowa ustawa konstytucyjna z r. (Dz.U. Nr 30, poz. 227 ze zm.) Konstytucja marcowa ustawa z r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 44, poz. 267 ze zm.) Konstytucja PRL..... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (t.j. Dz.U. z 1976 r. Nr 7, poz. 36 ze zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KPA ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.) KPC ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.) KrRadSądU ustawa z r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 126, poz. 714 ze zm.) MPPOiP Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych podpisany w Nowym Jorku r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) NSAU ustawa z r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) NSAZmKPAU ustawa z r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. Nr 4, poz. 8 ze zm.) NTAR rozporządzenie Prezydenta RP z r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. Nr 94, poz. 806 ze zm.) NTAU ustawa z r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (t.j. Dz.U. RP z 1926 r. Nr 68, poz. 400 ze zm.) OrdPod ustawa z r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) PostAdmR rozporządzenie Prezydenta RP z r. o postępowaniu administracyjnym (Dz.U. Nr 36, poz. 341 ze zm.) PrBud ustawa z r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz ze zm.) PrNot ustawa z r. Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 164 ze zm.) XIII

15 Wykaz skrótów PrPostSAdm ustawa z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) PrUpadNapr ustawa z r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz ze zm.) PrUSAdm ustawa z r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz ze zm.) PrUSP ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 427 ze zm.) PrUSWoj ustawa z r. Prawo o ustroju sądów wojskowych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 952 ze zm.) RegSądNSAR uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA z r. w sprawie Regulaminu wewnętrznego urzędowania Naczelnego Sądu Administracyjnego (M.P. Nr 86, poz. 1007) Regulamin Trybunału Regulamin Trybunału Kompetencyjnego załącznik do rozporządzenia Prezydenta RP z r. w sprawie regulaminu Trybunału Kompetencyjnego (Dz.U. Nr 42, poz. 373) RegWSA rozporządzenie Prezydenta RP z r. Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 169, poz ze zm.) SamGminU ustawa z r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.) SamPowU ustawa z r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 595 ze zm.) SamWojU ustawa z r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 596 ze zm.) SKOU ustawa z r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 856 ze zm.) SNajwU ustawa z r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 924 ze zm.) SNU ustawa z r. o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 499 ze zm.) STU ustawa z r. o samorządzie terytorialnym (t.j. Dz.U. z 1988 r. Nr 26, poz. 183 ze zm.) TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2 ze zm.) TKompU ustawa z 25 listopada 1925 r. o Trybunale Kompetencyjnym (Dz.U. Nr 126, poz. 897) TKU ustawa z r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) WojAdmRządU ustawa z r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. Nr 31, poz. 206 ze zm.) 2. Organy i instytucje ETPCz Europejski Trybunał Praw Człowieka NTA Najwyższy Trybunał Administracyjny PRL Polska Rzeczpospolita Ludowa RM Rada Ministrów RP Rzeczpospolita Polska XIV

16 Wykaz skrótów SKO samorządowe kolegium odwoławcze SN Sąd Najwyższy TK Trybunał Konstytucyjny TSUE Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej UE Unia Europejska UJ Uniwersytet Jagielloński UOKiK Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów WSA wojewódzki sąd administracyjny 3. Publikatory i czasopisma ATDP Administracja. Teoria Dydaktyka Praktyka AUMCS Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska AUWr Acta Universitatis Wratislaviensis BGBl Bundesgesetzblatt Biul. Inf. Pr Biuletyn Informacji Prawnej Biul. RPO Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego CPH Czasopismo Prawno-Historyczne Dz.U Dziennik Ustaw Dz.Urz. UE Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Dz.Urz. Woj. Łódz... Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego EP Edukacja Prawnicza EPS Europejski Przegląd Sądowy GA Gazeta Administracji GAiPP Gazeta Administracji i Policji Państwowej GP Gazeta Prawna GSP Gdańskie Studia Prawnicze GSP Przeg.Orz..... Gdańskie Studia Prawnicze Przegląd Orzecznictwa Jur Jurysta KPPubl Kwartalnik Prawa Publicznego KSP Krakowskie Studia Prawnicze MoP Monitor Prawniczy MoPod Monitor Podatkowy M.P Monitor Prawa NP Nowe Prawo NPC Nowy Proces Cywilny OJZ Österreichische Juristen-Zeitung ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego ONSAiWSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych OSG Orzecznictwo w Sprawach Gospodarczych OSN Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w latach ), Orzecznictwo Sądu Najwyższego (w latach : Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach XV

17 Wykaz skrótów : Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach : Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach : Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w 1995 roku: Izby Cywilnej) OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Wykroczeń OSNwSK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Seria A OTK-B Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Seria B OwSS Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych Pal Palestra PG Prawo Gospodarcze PiP Państwo i Prawo PiZS Praca i Zabezpieczenie Społeczne PL Przegląd Legislacyjny POP Przegląd Orzecznictwa Podatkowego PP Przegląd Podatkowy PPC Przegląd Prawa Cywilnego PPiA Przegąd Prawa i Administracji PPP Przegląd Prawa Publicznego Prok. i Pr Prokuratura i Prawo Przeg. Sejm Przegląd Sejmowy PS Przegląd Sądowy Rej Rejent RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny R.Pr Radca Prawny Rzeczp Rzeczpospolita SC Studia Cywilistyczne SP Studia Prawnicze SPE Studia Prawno-Ekonomiczne ST Samorząd Terytorialny St. Cyw Studia Cywilistyczne TPP Transformacje Prawa Prywatnego Wok Wokanda WPP Wojskowy Przegląd Prawniczy Zb.Orz Zbiór Orzecznictwa ZN IBPS Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego ZNSA Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego ZNUJ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego ZNUŁ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego XVI

18 Wykaz skrótów ZN WPiA UG Zeszyty Naukowe Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego ZP UKSW Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego 4. Piśmiennictwo Adamiak, Borkowski, Komentarz, B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa 2012 Adamiak, Borkowski, Postępowanie [rok].. B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2003, 2010, 2011, 2013 Dauter, Gruszczyński, Kabat, Niezgódka-Medek, Komentarz, [rok].... B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2006, 2009, 2011, 2013 Hauser, Piątek, Skoczylas, Środki zaskarżenia, R. Hauser, W. Piątek, A. Skoczylas, Środki zaskarżenia w postępowaniu sądowoadministracyjnym wraz z wzorami pism procesowych, Warszawa 2013 Hauser, Wierzbowski, Komentarz, [rok].... Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, pod red. R. Hausera, M. Wierzbowskiego, Warszawa 2011, 2013 Janowicz, Komentarz, [rok].... Z. Janowicz, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, Warszawa Poznań 1995, 1999 Jaroszyński, Zimmermann, Brzeziński, Prawo administracyjne M. Jaroszyński, M. Zimmermann, W. Brzeziński, Polskie prawo administracyjne. Część ogólna, Warszawa 1956 Kmieciak, Polskie sądownictwo Polskie sądownictwo administracyjne, pod red. Z. Kmieciaka, Warszawa 2006 Manowska, Wznowienie M. Manowska, Wznowienie postępowania w procesie cywilnym, Warszawa 2008 Sobieralski, Wznowienie K. Sobieralski, Wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego, Kraków 2003 System PrProcesCyw. System Prawa Procesowego Cywilnego, pod red. W. Berutowicza, t. II, Wrocław 1987; t. III, Wrocław 1987; t. III, cz. 1, 2, pod red. J. Gudowskiego, Warszawa 2013 SystemPrAdm System Prawa Administracyjnego, pod red. R. Hausera, Z. Niewiadomskiego, A. Wróbla, t. 1, Warszawa 2010; t. 2, Warszawa 2012; t. 3, Warszawa 2014; t. 4, Warszawa 2012; t. 5, Warszawa 2013; t. 6, Warszawa 2011; t. 7, Warszawa 2012; t. 8A, Warszawa 2013; t. 8B, Warszawa 2013; t. 9, Warszawa 2010; t. 11, Warszawa 2011; t. 12,Warszawa 2010 XVII

19 Wykaz skrótów Szubiakowski, Wierzbowski, Wiktorowska, Postępowanie administracyjne..... M. Szubiakowski, M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, Postępowanie administracyjne ogólne, podatkowe i egzekucyjne, Warszawa 1998 Świątkiewicz, Naczelny Sąd Administracyjny. Komentarz J. Świątkiewicz, Naczelny Sąd Administracyjny. Komentarz do Ustawy, Białystok 1999 Tarno, Komentarz, [rok] J.P. Tarno, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2004, 2006, 2008, 2010, 2011, 2012 Woś, Komentarz [rok] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, pod red. T. Wosia, Warszawa 2005, 2009, 2011, 2012, Inne skróty cyt cytowany (-a, -e) dop dopisek i in i inni n następny n.e naszej ery niepubl niepublikowany (-a, -e) Nr numer orzecz orzeczenie post postanowienie przyp przypomnienie s strona (-y) t.j tekst jednolity wyd. el wydanie elektroniczne wyr wyrok zd zdanie XVIII

20 Rozdział I. Geneza, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce Spis treści 1. Początki sądowej kontroli administracji na ziemiach polskich Najwyższy Trybunał Administracyjny w II Rzeczypospolitej Sądownictwo administracyjne po II wojnie światowej Model polskiej jurysdykcji administracyjnej Literatura: B. Ackerman, Good-bye, Montesquieu, w: Comparative Administrative Law, pod red. S. Rose-Ackerman, P. Lindsetha, Chelteham Northampton 2010; B. Adamiak, O podmiotowości organów administracji publicznej w postępowaniu sądowoadministracyjnym, PiP 2006, Nr 11; tenże, Zagadnienie domniemania formy decyzji administracyjnej, w: Podmioty administracji publicznej i prawne formy ich działania. Studia i materiały z konferencji jubileuszowej Profesora Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń 2005; tenże, J. Borkowski, Metodyka pracy sędziego w sprawach administracyjnych, Warszawa 2009; M. Asimow, J.S. Lubbers, The Merits of Merits Review. A Comparative Look at the Australian Administrative Appeals Tribunal, w: Windsor Yearbook of Access to Justice 2010, Nr 28; J.-M. Auby, J.-B. Auby, Institutions administratives, Paris 1991; Ł. Baczyński, R. Hauser, Niemieckie ogólne sądownictwo administracyjne, ZNSA 2006, Nr 4 5; L. Bar, Sądowa kontrola decyzji administracyjnych, PiP 1973, Nr 3; tenże, J. Stembrowicz, O potrzebie sądowej kontroli administracji, PiP 1957, Nr 1; M. Baumgart, H. Habel, Prawo o Najwyższym Trybunale Administracyjnym, Warszawa 1933; T. Bigo, F. Longchamps, Kontrola administracji, SP 1965, Nr 7; W. Binder, Ustawa o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (z dnia 3 sierpnia 1922, poz. 600) z uwzględnieniem zmian wprowadzonych nowelą z dnia 25 marca 1926, poz. 437, Dz.U. i pokrewne ustawy. Komentarze, Warszawa 1926; M. Bogusz, Zaskarżanie decyzji administracyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego, Warszawa 1997; J. Borkowski, Dziedzictwo Najwyższego Trybunału Administracyjnego (referat okolicznościowy z okazji 80-lecia utworzenia NTA). Materiał na konferencję sędziów NSA, Popowo października 2002 r., Warszawa 2002; tenże, Kompetencje Sądu Najwyższego w sprawach rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego, w: Zagadnienia prawa konstytucyjnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza Szymczaka, pod red. M. Domagały, Łódź 1994; tenże, Model normatywny sądowej kontroli administracji państwowej w Polsce, SPE 1988, Nr 41; tenże, Nieważność decyzji administracyjnej, Łódź Zielona Góra 1997; tenże, Nowy francuski kodeks sądownictwa administracyjnego, PiP 2001, Nr 10; tenże, Przepisy postępowania cywilnego w procedurze sądu administracyjnego, w: Księga pamiątkowa ku czci Witolda Broniewicza, Łódź 1998; tenże, Reforma polskiego sądownictwa administracyjnego, PiP 2002, Nr 5; tenże, Sądowa kontrola administracji publicznej Naczelny Sąd Administracyjny przed dwudziestoleciem działalności, w: Z. Niewiadomski, J. Buczkowski, J. Łukaszewicz, J. Posłuszny, J. Stelmasiak, Administracja publiczna u progu XXI wieku. Prace dedykowane Prof. zw. dr. hab. Janowi Szreniawskiemu z okazji jubileuszu 45-lecia pracy naukowej, Przemyśl 2000; tenże, Sądownictwo administracyjne na ziemiach polskich, ZNSA 2006, Nr 1; tenże, Sądownictwo administracyjne oraz postępowanie sądowoadministracyjne w Polsce na tle prawnoporównawczym, Nb Piątek/Skoczylas 1