Ubezwłasnowolnienie. w polskim systemie prawnym. Aspekty materialnoprawne i formalnoprawne. Larysa Ludwiczak. Wydanie 1

Transkrypt

1

2 Ubezwłasnowolnienie w polskim systemie prawnym Aspekty materialnoprawne i formalnoprawne Larysa Ludwiczak Wydanie 1 Warszawa 2012

3 Redaktor prowadzący: Joanna Ośka Opracowanie redakcyjne: Agata Raczkowska Redakcja techniczna: Agnieszka Dymkowska-Szeszko Projekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Autora i wydawcy. ISBN LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, Warszawa tel , faks Infolinia: Redakcja: tel , , , faks biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony

4 Spis treści Wykaz skrótów Wstęp ROZDZIAŁ 1. Materialnoprawne aspekty ubezwłasnowolnienia Zaburzenia psychiczne jako przesłanka ubezwłasnowolnienia Konstrukcja przesłanki zaburzeń psychicznych Element psychiatryczny Choroba psychiczna Niedorozwój umysłowy Inne rodzaje zaburzeń psychicznych Element psychologiczny Element jurydyczny Wiek jako przesłanka ubezwłasnowolnienia Celowość ubezwłasnowolnienia Brak świadomości lub swobody a ubezwłasnowolnienie Brak świadomości lub swobody jako wada oświadczenia woli Korelacja między przepisem art. 82 k.c. oraz przepisami określającymi materialnoprawne podstawy ubezwłasnowolnienia Skutki zmiany okoliczności w zakresie przesłanek materialnoprawnych ubezwłasnowolnienia Dopuszczalność i charakter postępowania o uchylenie albo zmianę ubezwłasnowolnienia Tryb postępowania o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia Legitymacja osoby ubezwłasnowolnionej do wystąpienia z wnioskiem o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia. 38 ROZDZIAŁ 2. Wpływ ubezwłasnowolnienia na status cywilnoprawny osoby fizycznej Wpływ ubezwłasnowolnienia na zdolność prawną

5 Spis treści 2.2. Wpływ ubezwłasnowolnienia na zdolność do czynności prawnych Pełna zdolność do czynności prawnych Brak zdolności do czynności prawnych Ograniczona zdolność do czynności prawnych Czynności prawne wymagające zgody przedstawiciela ustawowego Czynności prawne niewymagające zgody przedstawiciela ustawowego Czynności prawne, przy których osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych jest reprezentowana przez przedstawiciela ustawowego Wpływ ubezwłasnowolnienia na zdolność sądową Wpływ ubezwłasnowolnienia na zdolność procesową Pełna zdolność procesowa Ograniczona zdolność procesowa Brak zdolności procesowej ROZDZIAŁ 3. Zastosowanie pomocy prawnej wobec osoby ubezwłasnowolnionej Opieka Ogólna charakterystyka prawa opiekuńczego Cel i charakter prawny opieki Cechy prawa opiekuńczego Ustanowienie opieki Charakterystyka postępowania w sprawach opiekuńczych Forma opieki Wybór odpowiedniego kandydata na opiekuna Orzeczenie o ustanowieniu opieki Objęcie opieki przez opiekuna Treść opieki Piecza nad osobą podopiecznego Piecza nad majątkiem podopiecznego Reprezentacja podopiecznego Zasady sprawowania opieki Kryteria należytego sprawowania opieki Zakres autonomii opiekuna Zasada odpłatności opieki i zwrotu nakładów Zasada wynikająca z odesłania do przepisów o władzy rodzicielskiej Odpowiedzialność opiekuna Odpowiedzialność względem podopiecznego

6 Spis treści Odpowiedzialność względem osób trzecich Nadzór sądu opiekuńczego nad sprawowaniem opieki Środki nadzoru bieżącego Środki nadzoru doraźnego Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki Przesłanki zwolnienia opiekuna Przesłanki ustania opieki Skutki zwolnienia opiekuna oraz ustania opieki Kuratela Cel i charakter prawny kurateli Ustanowienie kurateli Treść kurateli Sprawowanie kurateli Ustanie kurateli ROZDZIAŁ 4. Zastosowanie pomocy prawnej wobec osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie Pomoc prawna z urzędu Zasady ogólne ustanowienia pomocy prawnej z urzędu Zasady szczególne ustanowienia pomocy prawnej z urzędu w sprawach o ubezwłasnowolnienie Doradca tymczasowy Ustanowienie doradcy tymczasowego Treść doradztwa tymczasowego Utrata mocy postanowienia o ustanowieniu doradcy tymczasowego Nadzór sądu opiekuńczego Kurator procesowy Ustanowienie kuratora procesowego Uprawnienia kuratora procesowego Porównanie instytucji doradcy tymczasowego i kuratora procesowego ROZDZIAŁ 5. Postępowanie w sprawach o ubezwłasnowolnienie Jurysdykcja krajowa Właściwość i skład sądu Właściwość rzeczowa sądu Właściwość miejscowa sądu Skład sądu Tryb postępowania Wniosek o wszczęcie postępowania Podmioty uprawnione do złożenia wniosku

7 Spis treści Treść wniosku Termin złożenia wniosku Środki zabezpieczające przed nieuzasadnionym wszczynaniem postępowania Grzywna Żądanie uprawdopodobnienia występowania przesłanek ubezwłasnowolnienia Krąg uczestników postępowania Uczestnictwo na zasadach ogólnych Uczestnictwo z mocy prawa Udział prokuratora i organizacji pozarządowych Postępowanie dowodowe Cele postępowania dowodowego Obligatoryjne elementy postępowania dowodowego Obowiązek przeprowadzenia rozprawy Pierwsze wysłuchanie osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie Dowód z opinii biegłego Fakultatywne elementy postępowania dowodowego Środki dowodowe wspólne wszystkim rodzajom postępowań cywilnych Oddanie pod obserwację Wyjawienie majątku ROZDZIAŁ 6. Orzekanie w sprawach o ubezwłasnowolnienie Postanowienie Rodzaje postanowień wydawanych w postępowaniu nieprocesowym Cechy postanowień Prawomocność Wykonalność Skuteczność Uzasadnianie i doręczanie postanowień w postępowaniu nieprocesowym Zakres postanowienia o ubezwłasnowolnieniu oraz jego charakter i skutki prawne Zakres postanowienia o ubezwłasnowolnieniu Charakter i skutki prawne postanowienia o ubezwłasnowolnieniu Środki zaskarżenia Uprawnienie ubezwłasnowolnionego do zaskarżania postanowień

8 Spis treści Zwyczajne środki zaskarżenia Apelacja Zażalenie Bieg terminu do wniesienia środka odwoławczego Odformalizowanie środków odwoławczych wnoszonych przez osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie Nadzwyczajne środki zaskarżenia Skarga kasacyjna Skarga o wznowienie postępowania Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia co do istoty sprawy. 177 Wnioski końcowe Wykaz aktów prawnych Wykaz orzecznictwa Wykaz literatury Wykaz innych materiałów

9 Wykaz skrótów 1. Akty prawne k.c. k.p.c. k.r.o. Konstytucja RP Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) Ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) Ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwiet nia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) 2. Periodyki BSN PiP RPEiS Biuletyn Sądu Najwyższego Państwo i Prawo Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 3. Publikatory OSN OSNC OSNCP OSNP OSNPG OSP OSPiKA OTK-A Orzecznictwo Sądu Najwyższego Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Wydawnictwo Prokuratury Generalnej Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Zbiór Urzędowy, Seria A 11

10 Wykaz skrótów 4. Inne skróty Lex LexPolonica SN TK serwis prawniczy Wolters Kluwer Serwis Prawniczy LexisNexis Sąd Najwyższy Trybunał Konstytucyjny