Farmakologia w diagnostyce. Część czwarta parametry azotu pozabiałkowego

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Farmakologia w diagnostyce. Część czwarta parametry azotu pozabiałkowego"

Marta Lipińska
7 lat temu
Przeglądów:

Farmakologia w diagnostyce. Część czwarta parametry azotu pozabiałkowego Istnieje ryzyko ingerencji zażywanych środków farmakologicznych w wyniki oznaczeń biochemicznych krwi pacjenta.

1 Farmakologia w diagnostyce. Część czwarta parametry azotu pozabiałkowego Istnieje ryzyko ingerencji zażywanych środków farmakologicznych w wyniki oznaczeń biochemicznych krwi pacjenta. Obserwuje się interferencje leków zmieniające wyniki badań kreatyniny, mocznika, azotu mocznika, kwasu moczowego, żelaza, białka całkowitego i wielu innych. Pojawia się zatem potrzeba zdefiniowania rodzaju interferencji i jej faktycznego znaczenia klinicznego.> Kreatynina, mocznik i kwas moczowy są głównymi reprezentantami azotu pozabiałkowego surowicy lub osocza. Kreatynina rola, interferencje farmakologiczne Kreatynina jest związkiem powstałym w wyniku rozpadu fosforanu kreatyny. W surowicy pojawia się głównie jako metabolit przemian w mięśniach szkieletowych. Usuwanie kreatyniny z krwioobiegu odbywa się drogą nerek, stąd też pozostaje ona parametrem pozwalającym ocenić i monitorować stan tego narządu wewnętrznego. Wzrost stężenia we krwi obserwuje się dopiero przy 50% spadku przesączania kłębuszkowego. Dzięki oznaczeniu stężenia kreatyniny możliwe jest określenie klirensu kreatyniny, oceniającego skuteczność filtracji nerkowej (kreatynina we krwi i moczu), oraz współczynnika przesączania kłębuszkowego (ang. Estimated Glomerular Filtration Rate, egfr), traktowanego jako badanie przesiewowe w kierunku uszkodzenia nerek. Poziom kreatyniny we krwi różni się u pacjentów w zależności od masy mięśniowej oraz metody oznaczenia. Prawidłowe stężenie w surowicy waha się w granicach od 53 do 114 mmol/l (0,6

2 do 1,3 mg%). Do oznaczenia omawianego parametru powszechnie wykorzystuje się metodę Jaffe (reakcja kolorymetryczna kreatyniny z alkalicznym pikrynianem mierzona kinetycznie przy określonej długości fali). Niestety interferuje w niej wiele substancji chromogennych takich jak białka, monosacharydy, kwas askorbinowy, kwas moczowy, związki ketonowe, podwyższając wyniki nawet o 15-20%. Fałszywie ujemne wyniki mogą być spowodowane obecnością lipemii, hemolizy i hiperbilirubinemii. Bardziej wiarygodne są metody z użyciem kinazy kreatyninowej lub kreatyninazy. Są to metody enzymatyczne, w których jednak zakres wartości prawidłowych może być nawet o 10% niższy niż standardowo. Ingerencja w poziom kreatyniny może mieć także podłoże farmakologiczne. Zastosowanie wysokich dawek niektórych leków może zwiększać stężenie kreatyniny we krwi. Takie działanie wykazują niektóre leki przeciwzakaźne (gentamycyna, amfoterycyna B), przeciwnowotworowe (gemcytabina, worynostat), immunostymulujące (interferon alfa, aldesleukin), immunosupresyjne (sirolimus, takrolimus), moczopędne (sulfonamidy), witamina D i wiele innych. Mocznik rola, interferencje farmakologiczne Mocznik jest organicznym związkiem chemicznym powstającym w szlaku ornitynowym jako końcowy metabolit przemiany białkowej. Jego ilość w głównej mierze zależy od zawartości białka w pokarmie, rozpadu endogennych białek, a także od czynności wydalniczej nerek. Podobnie jak w przypadku kreatyniny, wzrost stężenia mocznika we krwi obserwuje się dopiero przy zmniejszeniu przesączania kłębuszkowego o 50%. W niektórych stanach można zaobserwować zmniejszenie poziomu mocznika we krwi (niedobory białkowe, podawanie anabolików, ostre uszkodzenia miąższu wątroby). Oddziaływania farmakologiczne są w stanie przyczynić się do zwiększenia stężenia mocznika we krwi. Obserwowano takie działanie w przypadku stosowania leków przeciwzakaźnych(ertapenem), przeciwnowotworowych (plikamycyna) oraz przeciwpierwotniakowych (pentamidyna). Azot mocznika rola, interferencje farmakologiczne W wyniku rozpadu białek w wątrobie powstaje azot (w postaci amoniaku), podlegający dalszym przemianom metabolicznym. W następstwie połączeń z

3 innymi cząsteczkami tworzy się ostateczny produkt rozpadu mocznik, wydalany wraz z moczem. Proces ten odbywa się w sposób ciągły, co powoduje obecność we krwi niewielkiej, stałej ilości azotu mocznikowego (ang. Blood Urea Nitrogen BUN). Zakresy referencyjne BUN różnią się w zależności od metody i badanej populacji. Aby obliczyć azot mocznika należy pomnożyć wartość mocznika (w mg/dl) przez 0,467 [1]. W celu wyznaczenia poziomu azotu mocznikowego stosuje się najczęściej metodę kolorymetryczną z odczynnikiem Nesslera, reakcję Berthelota oraz inne analizy konduktometryczne. Fundamentem powyższych metod jest reakcja: mocznik + H2O + 2H+ ureaza > CO2 + 2NH4+ W metodzie z odczynnikiem Nesslera (zasadowym roztworem tetrajodortęcianu (II) potasu) powstaje żółty związek oznaczany kolorymetrycznie, w reakcji Berthelota natężenie niebieskiej barwy indolofenolu mierzone jest fotometrycznie. Interferencje farmakologiczne wpływające na poziom azotu mocznika w surowicy polegają na ingerencji w metodologię oznaczeń oraz wpływie na funkcję nerek. Obserwuje się podwyższenie/obniżenie poziomu parametru we krwi. Interferencje metodologiczne podwyższające poziom azotu mocznika: metoda z odczynnikiem Nesslera (chloramfenikol, sole amonowe) reakcja Berthelota (asparagina, sole amonowe) Interferencje metodologiczne obniżające poziom azotu mocznika: reakcja Berthelota (chloramfenikol, streptomycyna) Interferencje podwyższające poziom azotu mocznika: nefrotoksyczność (amfoteryczna B, doksycyklina, kolistyna) Leki mogą wywoływać martwicę kanalików nerkowych oraz nefropatie. Niektóre związki farmakologiczne zmieniają metabolizm białkowy: steroidy anaboliczne zwiększają stan równowagi azotu (podnoszą BUN), chemioterapeutyki oraz tetracykliny przyspieszają katabolizm białek (zmniejszają BUN). Kwas moczowy rola, interferencje farmakologiczne W wyniku przemian zasad purynowych powstaje kwas moczowy. Główną drogą wydalania tego związku jest układ moczowy (75%). Pozostała część rozkładana

4 jest przez bakterie jelitowe. Stężenie kwasu moczowego zależy przede wszystkim od płci, endogennej syntezy puryn oraz nerkowego wydalania, a w mniejszym stopniu od zawartości puryn w pokarmach. Zakresy referencyjne wahają się w granicach od 180 do 420 mmol/l (od 3 do 7 mg%), będąc wyższymi u mężczyzn. Metody stosowane do wyznaczenia poziomu kwasu moczowego we krwi oparte są na zdolności redukcji zasadowego ph oraz specyficznej degradacji przez urykazę. Czulą i specyficzną metodą jest oznaczenie enzymatyczne, w którym zasada metody opiera się o reakcje: kwas moczowy + 2H2O + O2 urykaza > allantoina + H2O2 2H2O2 + 4-Aminoantypiryna+ TOOS peroksydaza > chinonoimina + 4H2O Obserwuje się jednak interferencję w przypadku hiperbilirubinemii, silnej lipemii oraz ze strony niektórych leków [2]. Natomiast w metodzie z kwasem fosforowolframowym może dojść do interferencji polegających na redukcji fosforowolfromianu. Uzyskuje się wtedy wyniki fałszywie zawyżone. Interferencje farmakologiczne wpływające na poziom kwasu moczowego w surowicy można podzielić ze względu na ingerencję w metodologię oznaczeń oraz na sposób działania na organizm. Interferencje metodologiczne: metoda SMA/autoanalyzer (epinefryna, lewodopa) metoda z kwasem fosforowolframowym (glukoza, paracetamol) Interferencje farmakologiczne podwyższające poziom kwasu moczowego: hamowanie wydalania nerkowego (acetooctan, kwas acetylosalicylowy) działanie cytotoksyczne (busulfan, prednizon) obniżenie klirensu nerkowego (chlortalidon, prednizon) poprawianie równowagi azotowej (androgeny, steroidy anaboliczne) działanie neurotoksyczne (mitomycyna C) inne (fenytoina, lewodopa) Interferencje farmakologiczne obniżające poziom kwasu moczowego: działanie urykozuryczne (kumaryna, salicylany) obniżenie produkcji kwasu moczowego (allopurynol) inne (kadm, kortykosteroidy)

5 Przy interpretacji wyników stężenia kwasu moczowego we krwi należy wziąć pod uwagę, że niektóre leki takie jak kwas etakrynowy, chlorotiazyd, furosemid i salicylany w niskich dawkach powodują zatrzymanie wydalania kwasu moczowego, natomiast stosowane w wysokich dawkach nasilają jego wydalanie. Leki mogą wpływać na testy laboratoryjne poprzez działanie farmakologiczne in vivo w sposób niezależny od metodologii badań lub bezpośrednio interferując w metodologię analiz in vitro. W związku z powyższym osoby wykonujące badania powinny brać pod uwagę interferencję leków jako potencjalną przyczynę nieuzasadnionych, nieprawidłowych wyników. Istnieje ryzyko ingerencji zażywanych środków farmakologicznych w wyniki oznaczeń kwasu moczowego, mocznika, azotu mocznika oraz kreatyniny Data publikacji: r.

Podobne dokumenty

Oznaczanie mocznika w płynach ustrojowych metodą hydrolizy enzymatycznej

Oznaczanie mocznika w płynach ustrojowych metodą hydrolizy enzymatycznej Wprowadzenie: Większość lądowych organizmów kręgowych część jonów amonowych NH + 4, produktu rozpadu białek, wykorzystuje w biosyntezie