Instytut Sportu. Biochemiczne wskaźniki przetrenowania. Zakład Biochemii. mgr Konrad Witek

Transkrypt

1 Instytut Sportu Zakład Biochemii Biochemiczne wskaźniki przetrenowania

2 Przetrenowanie (overtraining)- długotrwałe pogorszenie się dyspozycji sportowej zawodnika, na skutek kumulowania się skutków stosowania nadmiernych obciążeń treningowych. Powrót do formy trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy. Przeciążenie (overreaching)- krótkotrwałe pogorszenie się dyspozycji sportowej zawodnika, na skutek kumulowania się skutków stosowania nadmiernych obciążeń treningowych. Powrót do formy trwa od kilku dni do kilku tygodni.

3 Wzrost poziomu zmęczenia Kontynuowanie treningu przy niewystarczającej ilości odpoczynku Wzrost ostrości objawów Pojedynczy trening Przeciążenie Przetrenowanie

4 Opisano ok. 250 różnych objawów związanych z przetrenowaniem. Podstawowe objawy przetrenowania: - wzrost tętna spoczynkowego - spadek masy ciała - zaburzenia snu - zaburzenia nastroju - chroniczne przemęczenie - infekcje górnych dróg oddechowych - infekcje wirusowe i bakteryjne

5 Występowanie tak wielu różnych objawów przetrenowania oraz brak jasno określonych jego przyczyn sprawił, że termin zespół przetrenowania (overtaining syndrome, OTS) zastąpiony został terminem zespół niewyjaśnionego spadku wydolności (unexplained underperformance syndrome, UPS).

6 Przetrenowaniem bardziej zagrożeni są zawodnicy sportów wytrzymałościowych. Ocenia się, że ok. 70% zawodników sportów wytrzymałościowych doświadczyło lub doświadczy przetrenowania podczas swojej kariery. Spadek dyspozycji zawodnika bez względu na stosowane obciążenia treningowe, jest głównym objawem przetrenowania i świadczy o jego zaawansowanym etapie.

7 związane są z następującymi elementami funkcjonowania organizmu: - układ mięśniowy, szczególnie mięśnie szkieletowe - gospodarka węglowodanowa - gospodarka białkowa - gospodarka lipidowa - układ odpornościowy - autonomiczny układ nerwowy

8 Mleczan (LA)

9 W przypadku przetrenowania, zawodnicy uzyskują niższe wartości stężenia mleczanu. Owocuje to uzyskiwaniem pozornie lepszych wyników, a w przypadku testów wydolnościowych skutkuje fałszywym wzrostem wartości progów metabolicznych. Spadek stężenia mleczanu może być także spowodowany obniżeniem zasobów glikogenu w organizmie.

10 Kinaza kreatynowa (CK)

11 Ryc. Przebieg zmian aktywności CK w osoczu pod wpływem takich samych obciążeń: A- przebieg prawidłowy; B- niedociążenie wysiłkiem; C- przeciążenie wysiłkiem.

12 aktywność CK [U/L] Instytut Sportu, Zakład Biochemii Zmiany aktywności kinazy kreatynowej (CK) podczas zgrupowania treningowego zawodnik 1 zawodnik 2 0 kolejny dzień obserwacji

13 Zmiany aktywności kinazy kreatynowej (CK) podczas zgrupowania treningowego Wartości bezwzględne aktywności CK Wartości znormalizowane aktywności CK 700 4, ,0 2, kolejny dzień obserwacji 1,0 0,0-1,0-2,0 kolejny dzień obserwacji

14 Mocznik (URE) Podwyższone stężenie świadczy o zwiększonym katabolizmie białek i pobudzeniu procesu glukoneogenezy. Podwyższenie stężenia mocznika może wystąpić podczas stosowania diety bogatobiałkowej.

15 aktywność CK [U/L] stężenie URE [mmol/l] Instytut Sportu, Zakład Biochemii Zmiany stężenia mocznika (URE) podczas zgrupowania treningowego Kolejny dzień obserwacji Kolejny dzień obserwacji

16 Współczynnik T/C Wskaźnik T/C: wskaźnik równowagi anaboliczno-katabolicznej, WRA-K. Testosteron (T)- hormon o działaniu anabolicznym i antykatabolicznym, sprzyjającym odbudowie rezerw białkowych w organizmie. Kortyzol (C)- działanie kataboliczne, tzn przyspiesza degradację białek do aminokwasów, które z kolei mogą być na drodze dezaminacji przekształcane w glukozę (proces glukoneogenezy). Jest on zatem, w raz z innymi hormonami, regulatorem stężenia glukozy we krwi, stąd zalicza się do grupy hormonów glukostatycznych (glukokortykoidy).

17 WRA-K = T / C * 100 (M) lub 1000 (K) Wyższa wartość WRA-K oznacza przewagę procesów anabolicznych, tj. odbudowa białek strukturalnych, a także glikogenu. Wartość WRA-K wynosząca <3 świadczy o przewadze procesów katabolicznych. Wartość WRA-K wynosząca <2 i utrzymująca się przez kilka tygodni (praktycznie powyżej 3 tygodni) stanowi poważne ostrzeżenie przed możliwością wystąpienia przetrenowania.

18 Glutamina - aminokwas endogenny - w dużej mierze produkowana jest w mięśniach szkieletowych - przekształcana w glutaminian, który jest istotnym źródłem energii - niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania układu opornościowego (głównie limfocytów)

19 Stosunek glutamina/glutaminian Glutamina przekształcana jest podczas wysiłku w glutaminian, będący istotnym źródłem energii. Zwiększone zapotrzebowanie energetyczne, spowodowane wysiłkiem fizycznym, skutkuje zmniejszeniem wartości stosunku glutamina/glutaminian. Z kolei podczas odpoczynku, glutaminian zużywany jest do syntezy glutaminy, dzięki czemu wzrasta wartość stosunku glutamina/glutaminian. Zaburzenie tych procesów, spowodowane uszkodzeniami komórek mięśniowych lub zwiększonym zapotrzebowaniem energetycznym, wpływa niekorzystnie na stosunek glutamina/glutaminian (spadek jego wartości) i może być wskaźnikiem ewentualnego wystąpienia zjawiska przetrenowania.

20 Interleukina 6 (IL-6) Ryc. Przykładowe działania IL-6.

21 Czynniki wpływające na wzrost produkcji IL-6: - infekcje - nadmierny wysiłek - przegrzanie - hipoglikemia - stres psychiczny i depresja

22 Ryc. Schemat zmian stężeń wybranych cytokin wywołanych wyczerpującym wysiłkiem fizycznym

23 Ryc. Hipoteza IL-6 jako wskaźnika wysiłku fizycznego

24 Ryc. Zmiany stężenia IL-6 podczas długotrwałego wysiłku fizycznego

25 Inne wskaźniki biochemiczne badane pod kątem przetrenowania: - leptyna - mioglobina - serotonina - tryptofan - 3-metylohistydyna - apolipoproteina C3 - wskaźnik TG/HDL - Ig A, Ig G

26 Podsumowanie: - przyczyny wystąpienia przetrenowania nie są do końca poznane - nie istnieje jeden parametr, na podstawie którego można stwierdzić występowanie przetrenowania lub zapobiec jego wystąpieniu - diagnozowanie przetrenowania powinno opierać się na różnorodnych obserwacjach i badaniach, zarówno biochemicznych, jak i fizjologicznych czy psychologicznych