Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy. Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Transkrypt

1 Doustne środki antykoncepcyjne a ryzyko wystąpienia zakrzepicy Dr hab. Jacek Golański Zakład Zaburzeń Krzepnięcia Krwi Uniwersytet Medyczny w Łodzi

2 Żylna choroba zakrzepowozatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny problem współczesnej medycyny. Szacuje się, że Polsce, na tę chorobę, zapada co roku około 57 tysięcy osób, z tego aż u 36 tysięcy diagnozowany jest zator tętnicy płucnej (najgroźniejsze powikłanie). Gary Carlson, Polskie wytyczne profilaktyki i leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej - aktualizacja 2012 (cz. I) Medycyna Praktyczna 2012/10

3 Polskie wytyczne profilaktyki i leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej - aktualizacja 2012 (cz. I) Czynniki ryzyka ŻChZZ Medycyna Praktyczna 2012/10 Cechy osobnicze i stany kliniczne: 1) wiek >40 lat (ryzyko wzrasta z wiekiem) 2) otyłość (BMI >30 kg/m 2 ) 3) ŻChZZ w wywiadzie rodzinnym 4) urazy (zwłaszcza wielonarządowe lub złamania miednicy, bliższego odcinka kości udowej i innych kości długich kończyn dolnych) 5) udar mózgu 6) niedowład kończyn dolnych, długotrwałe unieruchomienie 7) nowotwory złośliwe (ryzyko ŻChZZ wzrasta wraz z zaawansowaniem nowotworu) 8) przebyta ŻChZZ 9) trombofilia wrodzona lub nabyta 10) sepsa 11) obłożna choroba leczona zachowawczo (np. ciężkie zapalenie płuc)

4 Polskie wytyczne profilaktyki i leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej - aktualizacja 2012 (cz. I) Czynniki ryzyka ŻChZZ Cechy osobnicze i stany kliniczne c.d: Medycyna Praktyczna 2012/10 12) niewydolność serca III i IV klasy NYHA 13) niewydolność oddechowa 14) choroby autoimmunologiczne 15) zespół nerczycowy 16) zespoły mieloproliferacyjne 17) nocna napadowa hemoglobinuria 18) ucisk na naczynia żylne (np. guz, krwiak, malformacja tętnicza) 19) ciąża i połóg 20) długotrwałe unieruchomienie związane z podróżą (np. lot samolotem) 21) żylaki kończyn dolnych 22) ostre zakażenie.

5 Polskie wytyczne profilaktyki i leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej - aktualizacja 2012 (cz. I) Czynniki ryzyka ŻChZZ Medycyna Praktyczna 2012/10 Interwencje diagnostyczne, lecznicze i profilaktyczne: 1. duże zabiegi operacyjne, szczególnie w obrębie kończyn dolnych, miednicy i jamy brzusznej, 2. obecność cewnika w dużych żyłach 3. leczenie przeciwnowotworowe - chemioterapia, leczenie hormonalne i stosowanie inhibitorów angiogenezy, 4. stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, hormonalnej terapii zastępczej lub selektywnych modulatorów receptora estrogenowego, 5. stosowanie leków stymulujących erytropoezę.

6 Nadkrzepliwość Nadkrzepliwość (syn. trombofilia) to genetycznie uwarunkowana lub nabyta skłonność do zakrzepicy żylnej lub rzadko tętniczej Trombofilia to wrodzona lub nabyta skłonność do zakrzepów głównie żylnych

7

8 Prawdopodobieństwo wystąpienia ŻCHZZ % Wiek jako czynnik ryzyka wystąpienia choroby zakrzepowej Lata AIM 2003; 138:

9 Zaburzona równowaga hemostazy Doustne środki antykoncepcyjne Wrodzone skłonności prozakrzepowe Nabyte skłonności prozakrzepowe zakrzepica Głównie żylna, u starszych osób także tętnicza

10 Prawdopodobieństwo wystąpienia ŻCHZZ % Dodatkowe czynniki ryzyka wystąpienia choroby zakrzepowej Środki antykoncepcyjne zawierające estrogeny Lata AIM 2003; 138:

11 UWAGA NALEŻY PAMIĘTAĆ!!! Stosowanie preparatów hormonalnych, takich jak środki antykoncepcyjne zawierające hormony żeńskie estrogeny, jak również kombinację estrogenów i pochodnych progesteronu, zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepicy żylnej, a w starszych grupach wiekowych również tętniczej.

12

13 Zwiększenie ryzyka rozwoju zakrzepicy Czynnik ryzyka Bez antykoncepcji W trakcie antykoncepcji Trombifilia (mutacja Leiden czynnika V - heterozygota) Trombifilia (mutacja protrombiny G20210A heterozygota) Długotrwała podróż 4 8 x x 2 3 x 16 x 2 4 x x Zabieg operacyjny 2 5 x 5 12,5 x Otyłość Palenie tytoniu 1,7 2,4 x x 1,4 3,3 x 8,8 x Cameron C. et al. Hormonal contraception and thrombotic risk: A multidisciplinary approach. Pediatrics 2011, 127(2),

14 Zaburzona równowaga hemostazy aktywne czynniki krzepnięcia, fosfolipidy (aktywne płytki) + Mechanizmy prokoagulacyjne _ śródbłonek naczyniowy AT, układ białka C układ fibrynolizy Doustne środki antykoncepcyjne ZWIĘKSZONE RYZYKO WYSTĄPIENIA ZAKRZEPICY śródbłonek naczyniowy AT, układ białka C układ fibrynolizy + Mechanizmy antykoagulacyjne _ aktywne czynniki krzepnięcia, fosfolipidy (aktywne płytki)

15 UWAGA NALEŻY PAMIĘTAĆ!!! Każdy środek farmaceutyczny lub procedura medyczna może mieć niekorzystne działanie. Ingerowanie w niezwykle skomplikowane mechanizmy fizjologii człowieka jest dopuszczalne jedynie w przypadku konieczności leczenia lub ratowania życia.