Style architektoniczne w Gdańsku gotyk, cz. I

Transkrypt

1 oln e ne os id ór Kr n Ry b k He ig we ik i wn jsk z lius Ry b k R G gi e Ł niln sz R jsk liu we He siek O Style rchitektoniczne w Gdńsku gotyk, cz. I rn row B Ktrzynki gnir ogi sk b ni M ric lesz icz k ❺ e Po K letn sk h ługi lebnic k D Ch le z prtnermi: Dłu gi T rg ieln ptroni medilni: nic z Dofinnsowno ze środków Ministr kultury i Dziedzictw Nrodowego Tok r obl I Min k Św. Duc n K ❹ ług zero L ekty k rs k.p Piw ❸ tłw ul sk brz eże Tk ck TARG iętojń Gr K ozi ch Św S obl I Złotników k I ❷ zero Gr S w. D u D bl IV Gro k Ś owocnych poszukiwń życzą: bl III zero ❶ WĘGLOWY Str et S ❺ TARG RYBNY Tobisz Tn d TARG DRZEWNY ndow Lwe Gro sk w d Po Pń cr rn l ❹ om r t es iejskie Strom Lwendow kie lsk G Kow le Podw Trg R Pi s iej jskie romie le St Podw h skc sk sk N Trtczn f ro Mo ❸ Ktrzynki o es Olejrn j sk zki R nn orze K rsk P ❶ lrsk Sto is Mn ❷ kow m Z

2 2 QUIZ 1. W dchu Wielkiego Młyn jest wiele okien, tk zwnych lukrn. Dzięki nim n poddsze docier więcej świtł. Ile lukrn znjduje się n dchu Wielkiego Młyn?. 33 b. 39 c Po II wojnie świtowej Mły Młyn zostł odbudowny jko siedzib. Polskiego Związku Wędkrskiego b. Pństwowej Strży Rybckiej c. Urzędu Żeglugi Śródlądowej 3. Z kościoł św. Ktrzyny możn przejść do kościoł św. Brygidy jedną z njkrótszych uliczek n Strym Mieście. Jk się nzyw t uliczk?. św. Ktrzyny b. Ktrzynki c. Ktrzyńsk 4. N plnie jkiej figury zostł zbudown Bszt Jcek? Aby się tego dowiedzieć, njlepiej policzyć, ile m ścin.. kwdrtu b. sześciokąt c. ośmiokąt 5. Przy murch obronnych, które ciągną się wzdłuż Podwle Stromiejskie od skrzyżowni z ulicą Grobl IV, stoi budynek dwnego szpitl. Jk się nzywł ten szpitl?. św. Jn b. św. Duch c. św. Elżbiety

3 Style rchitektoniczne w Gdńsku gotyk, cz. I kludiusz grbowski Stylem rchitektonicznym, który nstąpił po romnizmie, był gotyk. Wyksztłcił się on n terenie Frncji w XII wieku, po czym rozprzestrzenił w zchodniej i północnej części nszego kontynentu. Powstnie i rozwój gotyku związne były z nowymi osiągnięcimi budowniczych. Przy wznoszeniu obiektów zczęto stosowć nową konstrukcję, nzywną systemem przyporowym. Poległ on n tym, że ciężr, który spoczywł n ścinch i murch, przenoszony był z pomocą łuków n filry wewnątrz budynku i specjlne przypory n zewnątrz. Budowne tym systemem obiekty były wyższe i smuklejsze. W ścinch, które nie musiły już dźwigć cłego ciężru budynku, możn było wybić większe okn. Miło to duże znczenie zwłszcz we wnętrzch świątyń, poniewż świtło utożsmino z Bogiem. Dl spotęgowni wrżeni wstwino witrże, czyli ozdobne okn wypełnione kolorowymi kwłkmi szkł. Okres gotyku jest znny z dużych obiektów skrlnych, stąd inne jego określenie: epok ktedr. Jej symbolem stł się kościół Notre Dme, zbudowny w Pryżu stolicy Frncji. Styl gotycki przyjął się poz Frncją, njszybciej dotrł do Anglii i Niemiec. W Polsce pojwił się w XIII wieku dzięki zkonowi cystersów. Zprszni przez książąt cystersi osiedlli się w Wielkopolsce, Młopolsce, n Śląsku i n Pomorzu. Zkłdli tm i budowli nie tylko klsztory orz świątynie, le tkże młyny, kuźnie i stwy, przyczynijąc się do rozwoju gospodrczego i kulturlnego tych obszrów. Pierwszy obiekt gotycki w Polsce powstł przy klsztorze cysterek w Trzebnicy. Żeński zkon cysterski sprowdzili n Śląsk w 1203 roku książę Henryk Brodty i jego żon, księżn Jdwig. Pierwszy kościół cysterek zbudowno jeszcze w stylu romńskim. Przy nim, w ltch , wzniesiono pierwszą gotycką kplicę w Polsce, by pochowć w niej Jdwigę fundtorkę klsztoru. Słynąc z pobożności księżn zostł uznn z świętą i stł się ptronką Śląsk orz cłej Polski. Cystersi, jk pmiętcie z poprzednich Minitur, złożyli swój klsztor tkże w Oliwie, będącej wówczs osdą położoną niedleko Gdńsk

4 4 ❶ Od tej pory przez pond dwieście lt budowno wyłącznie w nowym stylu. N terenie Polski znjduje się wiele gotyckich zbytków, do czego przyczynili się nie tylko cystersi, le tkże inne zkony. Wśród nich nleży wymienić frnciszknów i dominiknów, którzy złożyli swoje klsztory m.in. w Gdńsku. Pomorze słynie z gotyckich budynków z czerwonej cegły, wzniesionych przez zkon, który zncznie się różnił od cystersów czy frnciszknów, o którym tkże był mow w poprzednich Miniturch. Chodzi oczywiście o Krzyżków. Brci tego zkonu byli jednocześnie rycerzmi. Zkony rycerskie powstwły w średniowieczu (był to okres w historii Europy trwjący od V do XV wieku) po to, by bronić chrześcijn przed wyznwcmi innych religii. Do Polski Krzyżcy trfili w 1226 roku n zproszenie księci Konrd Mzowieckiego. Mieli mu pomóc zpnowć nd Prusmi, mieszkjącymi n terenie obecnych Mzur i Wrmii. Prusowie nie byli chrześcijnmi i prowdzili wojny z polskimi włdcmi. Krzyżcy, dobrze uzbrojeni i zorgnizowni, szybko pokonli pogńskich (wierzących w siły ntury) Prusów. Nie oddli jednk zdobytych ziem polskim książętom, lecz złożyli n nich włsne pństwo. Krzyżcy byli świetnymi gospodrzmi. Wkrótce ich pństwo, usytuowne n lesistych i bgnistych terench, stło się n tyle silne, że zczęli oni podbijć sąsiednie ziemie. N zdobytych obszrch budowli zmki, kościoły, le tkże młyny, kuźnie, spichlerze, dzięki którym się bogcili. Usprwnili rolnictwo, rybołówstwo i rzemiosło. Do njbrdziej znnych budowli, które wznieśli, nleżą niewątpliwie: zmek w Mlborku (zdjęcie nr 1), stolicy pństw krzyżckiego, tkże siedziby zkonników w Brodnicy (zdjęcie nr 2), Rdzyniu Chełmińskim (zdjęcie nr 3) i wielu innych miejscowościch. W tym okresie powstło również wiele świątyń, spośród których wrto tu wymienić chociżby kościół frny w Chełmnie (zdjęcie nr 4) czy bzylikę ktedrlną św. Jn Chrzciciel i św. Jn Ewngelisty w Toruniu. Wśród zbudowń gospodrczych słynny jest zespół spichlerzy w Grudziądzu (zdjęcie nr 5). W wyniku wojen prowdzonych z Litwą i Polską obszr pństw krzyżckiego stle się powiększł. Gdńsk i Pomorze Gdńskie znlzły się pod pnowniem zkonu już w 1308 roku. Krzyżcy wykorzystli złą sytucję księci polskiego Włdysłw Łokietk. Jesienią 1308 roku opnowli nsze misto, cłkowicie je niszcząc. Zginęło wtedy wielu mieszczn i wiele mieszcznek, cłe to wydrzenie przeszło do historii jko Rzeź Gdńsk. Ci, którzy przeżyli, zostli zmuszeni do rozebrni wszystkich zbudowń i opuszczeni mist. Pozostł tylko gród, w którym zmieszkli Krzyżcy. Gród to osd obronn zbudown z drewn i ziemi. Njwiększymi grodmi były siedziby książąt, biskupów lub możnowłdców. Poniewż gród gdński zbudowny był z nietrwłych mteriłów, Krzyżcy rozebrli go i n jego miejscu postwili ceglny zmek. O zmku krzyżckim mówiliśmy w poprzednich Miniturch. Przetrwł tkże osd rybck n Osieku, któr nie był otoczon umocnienimi, więc nie stnowił dl Krzyżków żdnego zgrożeni. Misto odrodziło się dwdzieści lt później, już w nowym ksztłcie i z gotycką zbudową. Z rządów krzyżckich Gdńsk zncznie się rozwinął. Z tego okresu pochodzi znny nm dzisij ukłd ulic, tkże ich nzwy. Powstło wtedy Stre, Główne i Młode Misto. W Gdńsku podziwić możn wiele gotyckich zbytków, dltego styl ten będzie nm towrzyszyć w trkcie dwóch Miniturowych spcerów. W tej edycji zobczycie budynki, które powstły w czsch rządów krzyżckich. Odwiedzimy m.in. njstrszy i njwiększy kościół Strego Mist, njwiększy zkłd średniowiecznego Gdńsk orz njwyższą i njsmuklejszą bsztę. Wielki Młyn, Wielkie Młyny 16 Budynek, w którym obecnie mieszczą się sklepy, był w okresie średniowiecz njwiększym zkłdem produkcyjnym w Gdńsku. Dziłł tu olbrzymi młyn, w którym od 1364 do 1945 roku mielono zboże. W średniowieczu głównym źródłem energii był wod. To dzięki niej prcowły młyny, kuźnie, folusze (budynki, w których znjdowły się mszyny do obróbki mteriłu), trtki, grbrnie. Npędzł znjdujące się w nich mszyny i pozwlł pozbyć się powstłych w czsie prcy znieczyszczeń. Aby zkłdy funkcjonowły jk njlepiej, potrzebny był odpowiednio silny strumień. Dltego budowno knły, n których wod się spiętrzł i wytwrzł większą ilość energii.

5 5 ❷ W tym celu Krzyżcy kzli przekopć knł od płynącej przez Gdńsk rzeki. Dzięki Knłowi Rduni możn było zbudowć Wielki Młyn. Pierwszy tego typu obiekt w tym miejscu postwiono przed 1364 rokiem, spłonął on jednk w Później zbudowno tu zncznie większy ceglny budynek, który mił wprwdzie tylko jedną kondygncję, le z to jego rozłożysty dch krył ż sześć poziomów. N poddszu mgzynowno zboże i przemieloną mąkę. Dzięki temu, że knł opływł młyn z obu stron, w obiekcie znjdowło się ż 12 kół młyńskich. Produkowno tu mąkę dl mist i n sprzedż. Dochody z hndlu uzyskiwli Krzyżcy, którzy nkłdli wysokie opłty. Wywoływło to konflikty Wielki Młyn z gdńszcznmi. Pod koniec XVI wieku od strony wschodniej, czyli od ulicy Rjskiej, dobudowno piekrnię z wysokim kominem wystjącym pond szczyt budynku. Zwiększono tkże liczbę kół do 18. Poniewż dch pozbwiony był okien, n poddszu pnowł mrok. Podjęto więc decyzję o wybiciu otworów z lukrnmi. Lukrn to rodzj okn, ustwionego pionowo do połci dchu i przykrytego osobnym dszkiem. Kolejnym usprwnieniem było zinstlownie młyn końskiego. Używno go w okresie wojen, kiedy wrogowie oblegjący misto odcinli dopływ wody z Rduni. Gdy knł wysychł, dzięki sile zwierząt możliw był dlsz prc w młynie. Zwiększono tkże liczbę lukrn w dchu. W XIX wieku wprowdzono npęd prowy, w XX elektryczny. Dziennie produkowno tu do 200 ton mąki. Młyn zostł powżnie zniszczony w 1945 roku. Budynek wprwdzie odbudowno, le pełnił odtąd inną funkcję. Mły Młyn, Rjsk 2 Niedleko Wielkiego Młyn, po drugiej stronie ulicy Rjskiej znjduje się zncznie mniejszy budynek, nzywny Młym Młynem. Tk nprwdę jednk nie widomo, czy obiekt ten pełnił funkcje młyn. Historycy uwżją, że był to rczej mgzyn, czyli spichlerz, dl Wielkiego Młyn, ewentulnie mógł to być młyn pomocniczy. Mły Młyn powstł około 1400 roku. Jego wnętrze było jednk wielokrotnie przebudowywne, tk że obecnie nie możn stwierdzić, czy znjdowły się tu urządzeni do mieleni zboż. Mły Młyn jest niewątpliwie ozdobą tej części mist. Piętrowy budynek wzniesiono n ceglnych, półkolistych łękch, przerzuconych nd Knłem Rduni. Łęk w rchitekturze to konstrukcj z kmieni lub cegły w ksztłcie łuku. Elewcj (czyli zewnętrzn ścin budynku) od strony Wielkiego Młyn zostł ozdobion trzem ostrołukowymi blendmi. Blend to płytk nisz, któr ksztłtem przypomin okno zkończone łukiem. Blendy tynkowno n biło lbo mlowno Mły Młyn wewnątrz. Stnowiły element ozdobny. W Młym Młynie w blendch znjdują się nieduże okn. W blendzie środkowej trzy, w blendch bocznych po dw.

6 6 ❸ Kościół św. Ktrzyny, Profesorsk 3 Kościół św. Ktrzyny jest njstrszym i njwiększym kościołem n Strym Mieście. Nie znmy dokłdnej dty jego powstni. Prwdopodobnie zostł zbudowny wówczs, gdy misto zczęło się rozwijć, czyli n początku XIII wieku. Do Gdńsk przybywli wtedy kupcy z Lubeki, bogtego niemieckiego portu. Pomorski książę Świętopełk nkłnił ich do osiedleni się n Pomorzu, ndjąc im liczne przywileje. Hndel bowiem, który prowdzili niemieccy kupcy, przyczynił się do bogceni Kościół św. Ktrzyny książęcej ksy. Po tym, jk w 1227 rok oddno kościół św. Mikołj dominiknom, mieszcznie i mieszcznki potrzebowli włsnej świątyni. Wtedy zpewne wzniesiono kościół św. Ktrzyny, który stł się kościołem prfilnym dl Gdńsk, więc njwżniejszą świątynią w mieście. Był jedynym kościołem prfilnym ż do 1343 roku, kiedy zczęto budowć kościół Mricki n Głównym Mieście. Nie wiemy, jk dokłdnie wyglądł świątyni w tym czsie, le n pewno był budowlą romńską i mił wieżę. O tym, jk wżną odgrywł rolę, świdczy fkt, że w 1266 roku wystwiono tu zwłoki księci Świętopełk, w 1298 roku książę polski Włdysłw Łokietek rozstrzygł tu spory swoich poddnych. Kościół zostł uszkodzony w czsie wlk w 1308 roku. Krzyżcy po zdobyciu mist kzli wyburzyć wszystkie zbudowni poz świątynią prfilną. Ponowne ożywienie tego rejonu nstąpiło po przekopniu Knłu Rduni. Wzdłuż niego powstł Wielki Młyn, tkże kuźnic miedzi, trtk, szlifierni orz folusz. Obszr Strego Mist ponownie się zludnił, co spowodowło, że zczęto rozbudowywć kościół św. Ktrzyny, już w stylu gotyckim. W drugiej połowie XIV wieku powstł trzynwowy, hlowy kościół. Nw to przestrzeń przeznczon dl wiernych, określenie hlowy ozncz, że nwy są tej smej wysokości. Wieżę dobudowno dopiero w połowie XV wieku. Początkowo nie był jednk tk wysok. W ltch zostł zncznie podwyższon i nkryt prostym dchem. Brył kościoł osiągnęł wtedy ksztłt, który znmy obecnie. Kościół św. Ktrzyny kojrzony jest głównie ze wspniłym hełmem wieńczącym jego wieżę. Hełm ten powstł jednk już w innej epoce broku. Ukończono go w 1634 roku. Wież osiągnęł wtedy 76 metrów wysokości (tyle, ile m dzisiejszy 30-piętrowy budynek) i stł się drugą njwyższą wieżą kościelną w Gdńsku. Ze względu n swoje wybujłe ksztłty hełm kościoł św. Ktrzyny nzywny jest koroną Strego Mist. Jkkolwiek brokowe zwieńczenie wieży sprwiło, że utrcił on czysto gotycki chrkter, to jednk cłość m wyrźnie gotycką formę. Wystrczy spojrzeć n kościół od tyłu, od strony prezbiterium, by przekonć się, że wznosi się przed nmi cenny zbytek z tej epoki. Prezbiterium to część kościoł przeznczon dl wiernych, w której znjduje się ołtrz główny. Prezbiterium kościoł św. Ktrzyny odzncz się bogtymi szczytmi, czyli ozdobnymi zwieńczenimi, pochodzącymi z końc XV wieku. Szczyty te złożone są z blend i sterczyn. Blendy widzieliście już n Wielkim Młynie. Sterczyn, inczej nzywn pinklem bądź filą, to pionowy element podobny do smukłej wieżyczki. Zuwżcie, że kżdy z trzech szczytów m inne sterczyny. N środkowym są one njbrdziej msywne, dodtkowo n ich zwieńczenich widć drobne kuliste formy, przypominjące rozkwitjący pączek. Nzywmy je żbkmi. Zwróćcie również uwgę n blendy w tym szczycie. Są zkończone łukiem o chrkterystycznym, ostrym wierzchołku. Tki ksztłt w rchitekturze nzywmy oślim grzbietem. ❹ Bszt Jcek, Pńsk 1 Bszt to wież stwin przy murch obronnych. Bszt Jcek powstł w drugiej połowie XIV wieku i jest njwyższą tką budowlą w Gdńsku. M 36 metrów wysokości (14 dzisiejszych pięter) i ż osiem kondygncji. Dzięki temu stnowił znkomity punkt obserwcyjny. Jest budowlą ceglną, grubość jej murów u podstwy

7 7 ❺ wynosi dw metry. Tuż pod dchem widć wystjące rkdy, czyli elementy skłdjące się z dwóch podpór kolumn, słupów lub filrów które zostły połączone u góry łukiem. Arkdy stnowiły wsprcie dl tk zwnych mchikuł. Mchikuły to dodtkowe konstrukcje obronne, stosowne w średniowiecznych budowlch. Stwino je njczęściej nd bsztmi i brmmi w njwżniejszych, kluczowych dl obrony miejscch. Przypominły gnek, z którego obrońcy mogli zrzucć n tkujących pociski lub wylewć wrzącą wodę bądź smołę. Mchikuły często były drewnine i budowne n donżonch. Z kolei donżon to obiekt njczęściej wież będący osttnim punktem obrony. To tu chronili się obrońcy zmku lub mist, gdy wrogowie opnowli większą część murów. W donżonie gromdzono zpsy broni i jedzeni, by możn było bronić się w nim jk njdłużej. Pod Bsztą Jcek znjduje się też loch, w którym mgzynowno municję i pożywienie dl obrońców. Bszt w XVI wieku strcił n znczeniu. Misto zczęto otczć nowymi obwrownimi bstionmi. Mchikuły rozebrno, wieżę przykryto dchem nmiotowym (przypominjącym nmiot). W 1582 roku budynek chcieli przejąć dominiknie, obwijący się o swoje bezpieczeństwo. W 1577 roku bowiem wybuchły w mieście ntyktolickie rozruchy, w których ucierpił klsztor krmelitów n Strym Mieście. Rd Mist obiecł, że nie będzie tu trzymć broni i dodtkowo zkonnicy będą mogli korzystć z bszty, gdy tylko sobie tego zżyczą. W 1741 roku budowl otrzymł żrtobliwą Bszt Jcek nzwę Kiek in de Kök, co możn przetłumczyć jko Ptrz do kuchni, poniewż widć z niej było kuchnię i spiżrnię dominiknów. Po osttniej wojnie świtowej zmieniono jej nzwę. Now odwołuje się do św. Jck Odrowąż, pierwszego polskiego dominiknin. Święty Jcek mił wiele zsług, złożył kilk klsztorów, m.in. ten znjdujący się w Gdńsku. Mury obronne, skrzyżownie Podwle Stromiejskie i U Furty Kżde średniowieczne misto miło mury obronne, które gwrntowły bezpieczeństwo jego mieszkńcom i mieszknkom. Mury wzmcnine były bsztmi i w rzie potrzeb podwyższne, co wiązło się z ulepszniem broni plnej. Armty miotły kule corz wyżej i mocniej. Pod koniec średniowiecz ceglne mury stnowiły już zbyt słbą obronę przed ogniem rtylerii. Zczęto więc budowć inne, rozleglejsze umocnieni bstiony. Kilk z nich zchowło się w Gdńsku, możecie obejrzeć je n Strym Przedmieściu i n Dolnym Mieście. Dziś zobczymy gotyckie mury, który zchowły się wokół Głównego Mist. Po zniszczeniu w 1308 roku mist złożonego przez książąt pomorskich, Krzyżcy pozwolili n odrodzenie się Gdńsk w innym miejscu. Zbudowni powstły w okolicy ulicy Długiej i wkrótce objęły rejon dzisiejszych ulic Ogrnej, Piwnej, Chlebnickiej, Mrickiej, św. Duch, Szerokiej, Świętojńskiej i Strgnirskiej. W 1342 roku Krzyżcy ndli osdzie prw miejskie. Pierwsze nzwy to Nowe Misto lbo Nowy Gdńsk,

8 8 z czsem przyjęło się określenie Główne Misto. Rok później zczęto otczć je murmi, które początkowo były niewysokie miły około pięciu metrów. Wzmcnino je bsztmi. Dodtkowym elementem zwiększjącym ochronę był krenelż, znjdujący się n murch. Krenelż (inczej blnki) to mur z wystjącymi frgmentmi przypominjącymi zęby. W czsie oblężeni pomiędzy blnkmi stli łucznicy, w blnkch umieszczno strzelnicę (w tym wypdku był to po prostu otwór w blnce). W drugiej połowie XV wieku mur zostł zncznie podwyższony. Niecłe sto lt później strcił jednk n znczeniu wrz z budową nowych Mury obronne umocnień. Mimo to nie rozebrno go bszty zmieniono n mieszkni lbo mgzyny, do murów dobudowno ściny, tworząc domy. Czy wiesz, że: Informcje o wydrzenich z 1308 roku czerpiemy głównie z zeznń świdków. Zeznwli oni przed sądem ppieskim, który mił rozstrzygnąć konflikt polsko-krzyżcki. Sądy odbywły się w 1320 i 1339 roku. Do dzisij historycy i historyczki nie mogą ustlić liczby osób, które zginęły w czsie Rzezi Gdńsk. Krzyżcy twierdzili, że było16 zbitych, miejscowe źródł mówiły o ofir. Obie liczby wydją się mło prwdopodobne. W czsch krzyżckich wyksztłcił się podził Gdńsk, który znmy obecnie. Powstły: Główne Misto, Młode Misto, Stre Przedmieście i Długie Ogrody. Stre Misto i Osiek były nieco strsze. Jedynie Dolne Misto powstło w późniejszym okresie. Gdńsk był stolicą smodzielnego księstw w ltch Pnowli tu wtedy książęt z pomorskiej dynstii Sobiesłwiców: Świętopełk Wielki i jego syn Mściwoj II. Poniewż Mściwoj nie mił synów, przekzł swoje księstwo polskiej dynstii Pistów. Z tej dynstii pochodził Włdysłw Łokietek, który w 1308 roku strcił n rzecz zkonu krzyżckiego Gdńsk i Pomorze. W Gdńsku istnił zpsowy młyn. N wypdek odcięci wody w Knle Rduni i unieruchomieni Wielkiego Młyn, zbudowno młyn przy Kmiennej Śluzie n Dolnym Mieście. Korzystł on z wód Motłwy. Budynek, zniszczony w czsie osttniej wojny świtowej, do dziś pozostje ruiną. W XIV wieku, po odrodzeniu się Strego Mist, w jego herbie znlzł się postć św. Ktrzyny. Wież kościoł św. Ktrzyny m wyjątkowego pech. W roku 1905 trfił ją piorun, przez który spłonął brokowy hełm. Zostł on odbudowny w 1908 roku. Długo jednk nie przetrwł n wieży. Uległ zniszczeniu w czsie wojennej pożogi w 1945 roku. Ponownie zrekonstruowno go w 1979 roku. Po niespełn trzydziestu ltch znowu zgroził mu pożr, który wybuchł w trkcie remontu dchu w 2006 roku. N szczęście żywioł opnowno i Stre Misto tym rzem nie zostło pozbwione swej korony. W XVII wieku Gdńsk otoczono pierścieniem bstionów, zbudownych z ziemi i cegieł. Fortyfikcje broniły mieszkńców, jednk z czsem, gdy misto zczęło się rozrstć, zczęły przeszkdzć. Większość bstionów rozebrno pod koniec XIX i n początku XX wieku. N ich miejscu powstły nowe ulice, urzędy, kmienice i prki.

9 9 Zdjęci: Kludiusz Grbowski, Wikipedi Redkcj, korekt: Ann Mckiewicz Oprcownie grficzne: Tomsz Pwluczuk Pomysłodwczyni projektu: Młgorzt Kmicińsk Koncepcj cyklu: Kludiusz Grbowski, Ryszrd Kopittke Koordyncj projektu: Ann Urbńczyk Bibliogrfi: Brton-Piórkowsk J., Stre Misto, Gdńsk Encyklopedi Gdńsk, red. B. Śliwiński, Gdńsk Ktlog zbytków sztuki Gdńsk Główne Misto, red. B. Roll, I. Strzeleck, Wrszw Koch W., Style w rchitekturze, Wrszw Pistowie leksykon biogrficzny, red. S. Szczur, K. Ożóg, Krków Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Wrszw Publikcj udostępnin jest n licencji Cretive Commons: Uznnie Autorstw, N Tych Smych Wrunkch 3.0 Polsk. Zezwl się n dowolne wykorzystnie treści pod wrunkiem wskzni utorów/ek Kludiusz Grbowski, Instytut Kultury Miejskiej, jko utorów/ek orz zchowni niniejszej informcji licencyjnej tk długo, jk tylko n utwory zleżne będzie udzieln tk sm licencj. Tekst licencji dostępny jest n stronie