PROGRAM PROFILAKTYKI W PRZEDSZKOLU NIEPUBLICZNYM U CIOCI GOSI

Transkrypt

1 PROGRAM PROFILAKTYKI W PRZEDSZKOLU NIEPUBLICZNYM U CIOCI GOSI (PROGRAM ZAPOBIEGAJĄCY ZACHOWANIOM AGRESYWNYM U DZIECI) WSTĘP: Środowisko, w którym dorastają nasze dzieci jest coraz bardziej zróżnicowane pod względem społeczno-ekonomicznym, kulturowym i moralnym. Zmieniające się warunki życia: emigracja zarobkowa, bezrobocie, kruchość związków małżeńskich i więzi międzyludzkich, brak właściwych wzorców powoduje, że nawiązywanie poprawnych relacji z innymi staje się problemem. Wzrasta liczba zachowań agresywnych wśród dzieci przedszkolnych. Takie zachowania wśród małych dzieci są prawie zawsze wołaniem o pomoc. Zachowania agresywne stanowią istotny problem nauczycieli, którzy nie zawsze wiedzą jak pomóc wychowankowi w trudnej sytuacji. Biorąc pod uwagę dobro dziecka i konieczność przezwyciężania agresji i wybuchów potrzebne jest stworzenie programu ukazującego sposoby i możliwości redukcji agresywnych zachowań. Bardzo odpowiednim miejscem na takie działania jest przedszkole, gdzie obok rodziny, rozwija się i kształtuje osobowość człowieka. Uczęszczanie do przedszkola ma ogromny wpływ na rozwój psychofizyczny dziecka. To tutaj stwarza się warunki do kształtowania i stosowania zasad zdrowego stylu życia, rozwijania poczucia własnej wartości i zaspokajania poczucia niezależności i samodzielności. Program nasz zawiera oddziaływania profilaktyczne i wychowawcze wspomagające dzieci, rodziców i nauczycieli w wypracowaniu zachowań rozwijających umiejętności radzenia sobie z sytuacjami trudnymi i problemami sprzyjającymi pojawianiu się agresji. Wspólne działania wzmocnią u dzieci poczucie własnej wartości oraz stworzą sytuacje, w których będą one mogły lepiej poznać siebie. I. ZAŁOŻENIA, REALIZACJA PROGRAMU Założenia: 1) Podstawowym założeniem programu jest podniesienie poziomu bezpieczeństwa, poprawa relacji wśród dzieci, zmniejszenie liczby zachowań ujawniających agresję i promowanie bezpiecznego stylu życia. 2) Ważnym zadaniem jest wyposażenie dzieci w umiejętności oraz wzorce osobowe wspomagające pojawienie się pożądanych i akceptowanych społecznie zachowań

2 3) W procesie oddziaływań profilaktycznych powinien nastąpić wzrost kompetencji dzieci, rodziców i nauczycieli w zakresie poznania sposobów radzenia sobie w sytuacji agresji. Program profilaktyczny jest zgodny z podstawą programową wychowania przedszkolnego i stanowi uzupełnienie Programu Wychowania Przedszkolnego Nasze Przedszkole. Będzie realizowany systematycznie, podczas całego pobytu dziecka w przedszkolu. Przeznaczony jest do realizacji: w czasie pobytu dziecka w przedszkolu oraz podczas kontaktów i spotkań z rodzicami. REALIZACJA PROGRAMU PRZEBIEGA W OPARCIU O NASTĘPUJĄCE REGUŁY: 1. Realizacja treści programu przebiega w sposób dostosowany do poziomu rozwoju psychofizycznego dziecka. 2. Dzieci słuchamy uważnie i pozwalamy im na swobodę wypowiedzi bez krytyki i oceny. 3. Otwieramy się na potrzeby przedszkolaków. 4. Tworzymy atmosferę bezpieczeństwa i zaufania w grupie (dz-dz, dz- N) 5. Uznajemy i tworzymy partnerstwo rodziców w procesie edukacji przedszkolnej dzieci. II) CELE PROGRAMU Cele ogólne: 1. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych. 2. Kreowanie postaw zgodnych z pożądanymi społecznie wartościami, normami i wzorcami osobowymi. 3. Poznawanie, stosowanie i doskonalenie technik hamowania własnych negatywnych emocji. Cele szczegółowe: Dziecko: - potrafi opanować złość, - rozpoznaje i dostosowuje swoje reakcje do nastroju innych, - okazuje swoje uczucia, - przestrzega ustalonych reguł zachowania, - nawiązuje nieagresywne kontakty, - podejmuje próby konstruktywnego rozwiązania konfliktów Rodzic: - ma motywację do współpracy wychowawczej z przedszkolem,

3 - rozwija umiejętności poprawnego komunikowania się z dzieckiem, - wspiera proces zapobiegania zachowaniom agresywnym III) TREŚCI PROGRAMOWE Zachowania agresywne i przemoc często spotykana już w przedszkolu dotyczy nie tylko dzieci starszych, ale i młodszych. Starsi wykorzystują młodszych kolegów do realizacji własnych celów, odrzucają ich, poniżają, upokarzają, by podnieść swoją wartość. Może niestety zaistnieć sytuacja, w której sprawcą staje się sam dorosły, ujawniając agresję i będąc źródłem przemocy wobec dziecka. W literaturze istnieje wiele teorii agresji: 1. Agresja jako instynkt jest to teoria Z. Freuda (1935), który uważa, że człowiek przychodzi na świat z instynktem walki, niezbędnym do przetrwania. Występuje on jako instynkt życia i instynkt śmierci. Instynkt życia pomaga człowiekowi rozwijać się, a energia śmierci działa w kierunku zniszczenia świata lub siebie. Instynkt życia jest systematycznie wykorzystywany, natomiast instynkt śmierci jest generowany i jeżeli nie zostanie w sposób społecznie akceptowany rozładowany, to wybuchnie w postaci zachowań agresywnych. Zwolennicy koncepcji instynktownej są zgodni, że instynkt agresji jest wrodzony i niezmienny, ale zachowania agresywne są podatne na wpływy zewnętrzne i mogą być modyfikowane poprzez modelowanie oraz wychowanie. 2. Agresja jako popęd nabyty - J. C. Dollard (1939) i współpracownicy stwierdzili, że agresja jest reakcją na frustrację. Człowiek zawsze zmierza do jakiegoś celu. W drodze do jego osiągnięcia mogą wystąpić pewne trudności, uniemożliwiające osiągniecie go. Dochodzi do napięcia emocjonalnego i pojawienia się agresji. Siła agresji jest zależna od stopnia frustracji. Akty agresji mogą ulec zmianie pod wpływem kary. Jednak, gdy źródło frustracji jest zbyt silne i reakcja może spotkać się z przewidywaną karą, agresja często ulega przeniesieniu na inny obiekt efekt tzw. kozła ofiarnego (osoba lub grupa o mniejszej zdolności do obrony). 3. Agresja jako zachowanie wyuczone społecznie (nawyk) A. H. Buss (1966) przyjmuje, że agresja to nawyk atakowania i może się stać stałą cechą osobowości jednostki. Są cztery czynniki determinujące agresję: a) częstość i intensywność doznawanych frustracji i przykrości, napaści, które poprzedzają agresję osoba wychowywana w takich warunkach uczy się zachowań agresywnych;

4 b) rodzaj wzmacniania agresywnego zachowania może mieć charakter nagrody i kary, którą jednostka osiągnie po zachowaniu agresywny; nagrodą będzie sukces, dominacja. Kara może uczyć powstrzymywania jednych zachowań i zastępowania ich innymi, bardziej perfidnymi, c) facylitacja społeczna wzajemny wpływ członków grupy powodujący wzrost określonego zachowania, modelowanie zachowania, również agresywnego, d) temperament utrwalenie się zachowania agresywnego jako sposobu na skuteczność w osiąganiu celu, zautomatyzowanie zachowania. Analizując wymienione koncepcje, można stwierdzić, że agresja jest z jednej strony zjawiskiem naturalnym, przeżywanym powszechnie, choć z różnym natężeniem. Z drugiej strony, forma ujawniania agresji nie zawsze jest akceptowana przez społeczeństwo i można ją poddać transformacji społecznej w celu dokonania zmiany na formę zgodną z przyjętymi zasadami. Formy agresji występujące w przedszkolu: 1) werbalna: przezywanie, skarżenie, wyśmiewanie, złośliwe uwagi, namawianie koleżanek, aby nie bawiły się z daną osobą, obmowa, mówienie nieprawdy i danej osobie 2) Agresja niewerbalna: a) fizyczna bezpośrednie zadawanie bólu innym osobom, np.: bicie, gryzienie, drapanie. Atak nie zawsze jest skierowany na osobę, która wywołała agresję, może wystąpić agresja z przeniesieniem na innego kolegę, kopnięcie psa, podarcie kartki papieru, wyrzucenie zabawki kolegi b) niefizyczna przedrzeźnianie, robienie min, pokazywanie języka. TREŚCI REALIZOWANE W PROGRAMIE Poznawanie siebie: 1) słabe i mocne strony osobowości, 2) analiza i wyrażanie uczuć własnych i uczuć innych osób, 3) współpraca z innymi, 4) kompetencje i odpowiedzialność Rozwijanie poprawnych relacji w rodzinie: 1) relacje zachodzące pomiędzy członkami rodziny,

5 2) rozwiązywanie konfliktów, 3) budowanie poczucia bezpieczeństwa, przynależności do rodziny. Poznawanie otoczenia: 1) moje miejsce w świecie, w grupie, 2) prawa i obowiązki wobec innych, 3) właściwe postawy wobec ludzi, zwierząt, przedmiotów. Zapobieganie zachowaniom agresywnym: 1) uczucia agresywne i ich poznanie, 2) rozpoznawanie przyczyn agresji, 3) przeciwdziałanie agresji IV) METODY I SPOSOBY REALIZACJI Metody: 1. Słowne - pogadanka, - rozmowa, - opowiadanie nauczyciela, - dyskusja. 2. Eksponujące - odgrywanie ról i scenek, - inscenizacja, - psychodrama. 3. Aktywne - krąg uczestników, - rysunki, - burza mózgów, - uzupełnianie zdań, - gry, zabawy, - psychodrama, - muzyka i piosenka. OPIS METOD AKTYWNYCH 1. Krąg uczestników polega na utworzeniu kręgu. Krąg sprzyja rozwijaniu umiejętności i wyrażania uczuć, słuchania odczuć innych oraz zapamiętywania tego, co zostało powiedziane. Umożliwia nawiązanie dobrego kontaktu

6 wzrokowego i emocjonalnego. Możliwe jest wprowadzenie elementów kontaktu fizycznego (dotykanie, głaskanie). Daje dzieciom więcej ciepła i ułatwia kontakty. 2. Rysunki jest to metoda bardzo chętnie stosowana przez wszystkie dzieci, szczególnie te najmłodsze. Należy dzieci zachęcać do samodzielnego wykonywania pracy, a następnie do jej doprowadzenie do końca. 3. Burza mózgów metoda polegająca na generowaniu pomysłów, niezależnie od ich jakości i trafności. Ma nauczyć dzieci szacunku dla pomysłów innych a także twórczego rozwiązywania problemów. Pozwala przełamywać schematy myślowe. Pobudza aktywność w zajęciach. Może być stosowana w całej grupie lub podgrupach. Należy przedstawić cel i poprosić o podanie jak największej liczby pomysłów dotyczących rozwiązania określonego problemu. 4. Uzupełnianie zdań celem tej metody jest uzewnętrznianie reakcji, ułatwianie samodzielnej wypowiedzi i porozumienia się z innymi. Dokończenie zdań pozwala dostrzec uczniom podobieństwa i różnice między nimi. 5. Gry i zabawy technika ta jest użyteczna, gdy w grupie panuje duże napięcie utrudniające realizację zadań. 6. Psychodrama polega na odgrywaniu krótkich scenek na wybrane tematy. Powierzając dzieciom role, należy poinformować, że mają odegrać scenkę w sposób zbliżony do własnych zachowań i oczekiwań w danej sytuacji. Trzeba dać czas grupie na przygotowanie się, przekazać więcej informacji o roli. Dzieci powinny mieć swobodę reakcji, ale jeśli to konieczne, należy zastosować STOP, np. : by przedyskutować zaistniałą sytuację. 7. Muzyka, piosenki jest to metoda, którą można zastosować, gdy istnieje potrzeba wyciszenia grupy lub jej pobudzenia ( w zależności od celu stosuje się inny rodzaj muzyki). Dzieci mogą poprzez piosenkę wyrażać swoje uczucia, myśli. Sposoby realizacji: Praca z dziećmi 1. Gry i zabawy jako podstawowa forma działalności. 2. Zajęcia indywidualne w małych zespołach i z całą grupą 3. Wykorzystanie literatury (bajki, wiersze, opowiadania) Współpraca z rodzicami 1. Prowadzenie szkoleń i warsztatów dla rodziców. 2. Zajęcia otwarte z udziałem rodziców w ramach zajęć profilaktycznych. 3. Spotkania indywidualne rodziców z psychologiem, pedagogiem. 4. Spotkania rodziców, dzieci agresorów organizowane w celu wypracowania metod postępowania Współpraca z instytucjami 1. Organizowanie spotkań z przedstawicielami instytucji wspomagających rolę wychowawczą rodziny: Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna, stowarzyszenia Działalność profilaktyczna informacyjna 1. Przygotowanie gazetek informacyjnych, 2. Prezentacja filmów edukacyjnych dla dzieci, rodziców, nauczycieli.

7 3. Sporządzenie zestawienia lektur obejmujących wydawnictwa dotyczące zachowań agresywnych. 4. Pedagogizacja na zebraniach ogólnych, rozmowy indywidualne. V) SPOSÓB DOKUMENTOWANIA Dokumentacja wdrażania programu będzie mieć odzwierciedlenie: 1) w planach pracy, 2) w dziennikach zajęć przedszkola, 3) w kartach obserwacji dzieci, 4) zeszycie współpracy z rodzicami.