Kryteria oceny bankowozów nowej generacji

Transkrypt

1 Articl citation info: Łujanow S, Zilińsi. Critria for valuation nw gnration of armord vhicls. Th Archivs of Automotiv Enginring Archiwum Motoryzacji. 2016; 73(3): 49-69, Krytria ocny banowozów nowj gnracji SŁAOMIR ŁUKJANO 1, IESŁA ZIELIŃSKI 2 Przmysłowy Instytut Motoryzacji (PIMOT) Strszczni świtl obowiązującgo w Polsc Rozporządznia Ministra Spraw wnętrznych i Administracji z dnia 7 wrzśnia 2010 rou rozróżnia się trzy typy banowozów: A, B i C, przy czym najwyższ wymagania ustanowiono dla typu A. artyul omówion są wymagania przpisów i opracowan jao proponowan rytria ocny banowozów nowj gnracji (typu A). Potwirdznim spłninia wymagań przpisów przz banowozy są crtyfiaty wydan na podstawi badań przz ardytowan jdnosti. Została przdstawiona propozycja podziału banowozów nowj gnracji na 5 las ochrony przciwnapadowj: A1 - standardowa, A2 - standardowa plus, A3 profsjonalna, A4 - profsjonalna plus i A5 xtra. Przdstawiono równiż propozycję tzw. wsaźnia ocny banowozów, jao śrdnią ważoną sidmiu wsaźniów cząstowych. Na przyładzi banowozu wyonango, jao prototyp przz onsorcjum: PIMOT, AT, ITS i AMZ-Kutno w ramach projtu badawczgo Ministrstwa Naui i Szolnictwa yższgo przprowadzono ocnę lasy i obliczono ogólny wsaźni ocny banowozu. Podan w artyul mtody ocny banowozów typu A mogą być bardzo przydatn przy opracowywaniu i badaniach porównawczych nowych pojazdów i przdstawianych dla lintów ofrtach na rynu produtów. 1 Przmysłowy Instytut Motoryzacji (PIMOT), Laboratorium Eltronii i Austyi, ul. Jagillońsa 55, arszawa, Polsa; -mail: s.lujanow@pimot.u 2 Przmysłowy Instytut Motoryzacji (PIMOT), Laboratorium Eltronii i Austyi, ul. Jagillońsa 55, arszawa, Polsa; -mail: w.zilinsi@pimot.u

2 Słowa luczow: banowozy, badania pojazdów, ochrona przciwnapadowa 1. stęp Zapwnini wysoigo poziomu bzpiczństwa osób i wartości piniężnych w czasi transportu, powoduj zapotrzbowani na banowozy, czyli pojazdy o zwięszonj odporności na napad. Pojazdy t oprócz przwozu wartości piniężnych, do tórych zalicza się: piniądz, wyroby z srbra, złota, platyny i amini szlachtn, mogą przwozić równiż doumnty ważn dla bzpiczństwa Państwa, np. zawirając informacj nijawn. Równoczśni daj się zaobsrwować tndncję do wzrostu wymagań w zarsi bzpiczństwa użytowania tych pojazdów z strony najwięszych ich użytowniów, do tórych zaliczyć nalży zwłaszcza bani i firmy ochroniarsi [4, 8, 11, 12]. Zgodni z obowiązującym Rozporządznim Ministra Spraw wnętrznych i Administracji dotyczącym wymagań, jaim powinna odpowiadać ochrona wartości piniężnych przchowywanych i transportowanych przz przdsiębiorców i inn jdnosti organizacyjn z dnia 7 wrzśnia 2010 r. (Dz.U ) wprowadzono trzy typy banowozów: typ A, typ B i typ C. Najwyższ wymagania postawion są dla banowozów typu A. Tgo typu banowozy zapwniają wysoi poziom bzpiczństwa onwojntom i transportowanym wartościom, al jst to poziom wymagany przz przpisy dla ogółu użytowniów. Rozwiązania szczgółow, tór umożliwiają podnisini poziomu bzpiczństwa powyżj przwidzianych dla banowozów typu A będą omówion w dalszj części artyułu. Przdmiotm rozważań będą banowozy typu A [7, 11, 15]. Potwirdznim spłninia przz banowozy wymagań prawnych i tchnicznych są crtyfiaty wydawan przz ardytowan jdnosti badawcz [5, 6]. PIMOT nalży do taich jdnost i w latach wydal o. 400 crtyfiatów (wyrs na rys. 1). Liczba ta dotyczy pojdynczych gzmplarzy. artyul omówiono dotychczasow wymagania wg obowiązujących przpisów i przdstawiono opracowan rytria ocny dodatowj banowozów nowj gnracji typu A. Sprawdzni banowozów, tór spłniają już minimaln wymagania przpisów na zgodność z podanymi rytriami powinno umożliwić płną ocnę jaościową (porównawczą) tych wyrobów.

3 Pojazdy przystosowan Banowozy szysti atgori Ilość [szt.] Ro Rys. 1. Liczba crtyfiatów wydanych przz PIMOT (narastająco) w latach ymagania prawn dla banowozów Podstawow i szczgółow zagadninia lgislacyjn dotycząc banowozów, jao pojazdów przznaczonych do transportu wartości piniężnych zawart są w: - ustawi z dnia 22 sirpnia 1997 r. O ochroni osób i minia (Dz.U z późn. zm.), - ustawi z dnia 30 sirpnia 2002 r. O systmi ocny zgodności (Dz.U z późn. zm.), - rozporządzniu Ministra Spraw wnętrznych i Administracji z dnia r. w sprawi wymagań, jaim powinna odpowiadać ochrona wartości piniężnych przchowywanych i transportowanych przz przdsiębiorców i inn jdnosti organizacyjn - (Dz.U ). ymagania dotycząc dopuszcznia banowozów do ruchu (wymagania homologacyjn), jao pojazdów spcjalnych, zawart są w następujących doumntach: - dyrtywi Parlamntu Europjsigo i Rady nr 2007/46/E z dnia r. ustanawiającj ramy dla homologacji pojazdów silniowych i ich przyczp oraz uładów,

4 części i oddzilnych zspołów tchnicznych przznaczonych do tych pojazdów (Dz. Urz. UE L263 z r. z późn. zm.), - ustawi z dnia z dnia 20 czrwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tst jdn. Dz.U ), - rozporządzniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodari Morsij z dnia r. w sprawi homologacji typu pojazdów samochodowych i przyczp oraz ich przdmiotów wyposażnia lub części (Dz.U poz. 407). Ustawa z dnia r. O ochroni osób i minia jst podstawowym atm prawnym rgulującym zagadninia związan m.in. z transportm i przchowywanim wartości piniężnych. Ustawa orśla: obszary, obity urządzania i transporty podlgając obowiązowj ochroni (art. 5), do tórych nalżą m.in. bani i przdsiębiorstwa wytwarzając, przchowując bądź transportując wartości piniężn w znacznych ilościach. 12 obowiązującgo rozporządznia MSiA z dnia r. stanowi: 1. Przdsiębiorcy i irownicy innych jdnost organizacyjnych wyorzystują do przchowywania lub transportowania wartości piniężnych pomiszcznia posiadając: 1) ydany przz uprawnioną jdnostę crtyfiującą: crtyfiat zgodności albo wydaną przz producnta lub importra dlarację zgodności potwirdzając zgodność z zasadniczymi lub szczgółowymi wymaganiami w rozuminiu przpisów o systmi ocny zgodności, jżli dla dango wyrobu wymagania tai zostały ustalon, 2) Jżli dla dango wyrobu ni ustalono wymagań, o tórych mowa w pt 1 - oniczn jst przdstawini i wydan przz jdnostę crtyfiującą ardytowaną przz Polsi Cntrum Ardytacji. Transport wartości piniężnych przraczających 1 jdnostę obliczniową, wyonuj się banowozm. Jdnosta obliczniowa stanowi 120 rotność przciętngo wynagrodznia w poprzdnim wartal ogłoszongo przz Przsa Główngo Urzędu Statystyczngo w Dzinniu Ustaw Rzczypospolitj Polsij Monitor Polsi. Transport wartości piniężnych powyżj 24 jdnost obliczniowych wyonuj się przy użyciu banowozu typu A. Transport wartości piniężnych do 8 jdnost obliczniowych wyonuj się banowozm typu C. 3. ymagania tchniczn dla banowozów ymagania tchniczn dla pojazdów samochodowych do przwozu wartości piniężnych zostały opracowan w oparciu o omówion w punci poprzdnim aty prawn i stanowią załącznii do tych doumntów bądź odrębn opracowania (waruni tchniczn) [14, 15].

5 Now rozporządzni MSiA z dnia r. wprowadziło szrg zmian w stosunu do wymagań tchnicznych zawartych w poprzdnim rozporządzniu. MSiA z dnia r. Analizę tych zmian przdstawiono w artyul [5]. atualnym rozporządzniu MSiA wszysti pojazdy do przwozu wartości piniężnych zostały zdfiniowan, jao banowozy w zalżności od onstrucji i zabzpicznia tchniczngo podzilono j na typy A, B i C. Została tż wprowadzona nowa atgoria - pojazdy ubzpiczając dla onwojntów ochraniających transport wartości piniężnych o dużj liczbi jdnost obliczniowych. Najwięsz wymagania związan z ochroną transportu wartości piniężnych musi spłniać banowóz typu A. Ogóln wymagania tchniczn dla banowozu typu A (zgodni z załączniim nr 3 ww. rozporządznia są następując: 1. Banowóz typu A, musi spłniać, co najmnij następując ogóln wymagania tchniczn: 1) onstrucja z wyodrębnionym przdziałm ładunowym, 2) przdział osobowy z pięcioma mijscami do sidznia oraz osłona zbiornia paliwa, wyonan w lasi FB 5 zgodni z normą PN-EN 1522 (zbiorni paliwa, ściany boczn) i co najmnij FB4 zgodni z normą PN-EN 1522 (podłoga, dach), 3) oszlni przdziału osobowgo wyonan w lasi BR 5 zgodni z normą PN-EN 1063 bz możliwości otwirania, 4) wyposażni w systm limatyzacji i wntylacji wnętrza, 5) przdział ładunowy wzmocniony blachą stalową, co najmnij gatunu 45 o grubości 1 mm wg PN-EN , z tylo jdnymi drzwiami zwnętrznymi (w szczgólności w postaci drzwi tylnych dwusrzydłowych z bloadą ryglowania jdngo srzydła przz drugi i możliwością mocowania do ścian przdziału w położniu otwartym) z zawiasami o sworzniach zabzpiczonych przd wybicim oraz wyposażonymi w dodatowy zam, co najmnij w lasi A zgodni z normą PN-EN 1300, 6) poryci i wyłożni powirzchni ścian, podłogi i sufitu oraz urządzń i osprzętu wwnątrz przdziału ładunowgo o stopniu palności B=0 wg PN-ISO 3795 (lub równoważngo doumntu), 7) wyposażni przdziału ładunowgo w oświtlni, 8) drzwi zwnętrzn z systmm cntralngo bloowania oraz sygnalizacją ich nidomnięcia i odbloowania. Odbloowani i zabloowani drzwi z zwnątrz pojazdu z użycim pilota radiowgo lub urządznia równoważngo, otwirającgo tylo jdn drzwi i zamyającgo równoczśni wszysti drzwi pojazdu. Możliwość bloowania i odbloowania poszczgólnych drzwi z tablicy rozdzilczj pojazdu. Co najmnij 3 drzwi w przdzial osobowym albo wyposażni abiny irowcy oraz przdziału przznaczongo do przwozu osób w wyjścia w postaci drzwi, oin lub włazów, umożliwiających w razi oniczności wyjści na zwnątrz (w ilości orślonj w odpowidnich przpisach dotyczących warunów tchnicznych pojazdów oraz zarsu ich nizbędngo wyposażnia),

6 9) wyposażni w immobilisr spłniający wymagania Dyrtywy Rady nr 74/61/EG z dnia 17 grudnia 1973 r. w sprawi zbliżnia ustawodawstw Państw Członowsich w zarsi urządzń zabzpiczających pojazdy silniow przd bzprawnym użycim (Dz. Urz. UE Polsi wydani spcjaln, rozdział 13, tom 2, str. 49), zwanj dalj dyrtywą 74/61/EG, lub Rgulaminu nr 116 Europjsij Komisji Gospodarczj Organizacji Narodów Zjdnoczonych - Jdnolit wymagania tchniczn dotycząc ochrony pojazdów silniowych przd bzprawnym użycim, zwango dalj Rgulaminm nr 116 EKG ONZ, 10) wyposażni w monitorowany z zwnątrz systm loalizacji satlitarnj i systm sygnalizacji napadu. 2. Komora silnia powinna mić automatyczny systm gaśniczy oraz zbiorni paliwa wyonany w sposób zabzpiczający przd wybuchm. 3. Banowóz typu A powinin być wyposażony w modułowy samochodowy systm alarmowy, spłniający wymagania Dyrtywy 74/61/EG lub Rgulaminu nr 116 EKG ONZ, mający, co najmnij następując właściwości: 1) funcja pania włączana i wyłączana jdnym przycisim pilota, radiowgo i dodatowym wyłączniim wwnątrz przdziału, osobowgo, 2) rzrwow zasilani, 3) dodatowa syrna alarmowa, 4) czujnii ochrony wnętrza, 5) bloada pracy silnia, 6) tryb srwisowy, 7) sygnalizacja alarmowa wszystimi światłami irunowsazów. 4. Banowóz typu A powinin być wyposażony w systm transmisji alarmu przazujący, co najmnij informacj o: 1) położniu i prędości pojazdu, 2) otwarciu i zamnięciu drzwi przdziału ładunowgo i osobowgo, 3) stani alarmowania samochodowgo systmu alarmowgo, 4) włączniu i wyłączniu silnia pojazdu. 5. Urządznia ltroniczn i ltryczn zamontowan w pojździ powinny spłniać w zarsi ompatybilności ltromagntycznj wymagania Dyrtywy Rady nr 72/245/EG z dnia 20 czrwca 1972 r. w sprawi zbliżnia ustawodawstw Państw Członowsich odnoszących się do tłuminia załócń radioltrycznych wywoływanych przz silnii z zapłonm isrowym stosowan w pojazdach silniowych (Dz. Urz. UE Polsi wydani spcjaln, rozdział 13, tom 1, str. 226) lub Rgulaminu nr 10 Europjsij Komisji Gospodarczj Organizacji Narodów Zjdnoczonych - Jdnolit przpisy dotycząc homologacji pojazdów w zarsi ompatybilności ltromagntycznj. 6. Dodatowa instalacja ltryczna pojazdu (po zabudowi) powinna spłniać wymagania normy PN-S (rodzaj i zars badań wdług puntu 4.1.b tablica 2 olumna 4 wyminionj normy).

7 7. Koła pojazdu powinny być wyonan z władami masywowymi lub w innj onstrucji umożliwiającj po przbiciu opony dalszą jazdę przz 15 m z prędością 50 (± 5) m/godz. 8. banowozi typu A ni dopuszcza się stosowania instalacji gazowj. ymagania tchniczn dla pozostałych typów banowozów (typu: B i C) do przwozu wartości piniężnych szczgólni w zarsi opancrznia są niższ, al tż pojazdy t mogą transportować znaczni mnijszą liczbę jdnost obliczniowych wartości piniężnych. Badania crtyfiacyjn pojazdów do przwozu wartości są wyonywan w PIMOT w oparciu o waruni tchniczn T/107/PIMOT/10, tór stanowią uszczgółowini wymagań podanych w rozporządzniach MSiA. 4. Klasy banowozów nowj gnracji ymagania tchniczn dla banowozów typu A przdstawion w Rozporządzniu MSiA z dnia 7 wrzśnia 2010 r. stanowią podstawę crtyfiacji tych pojazdów i nalży założyć, ż są to wymagania minimaln. Na podstawi długoltnigo doświadcznia autorów artyułu w badaniach tych pojazdów i obsrwacji tndncji rynowych do ocny banowozów tzw. nowj gnracji, zostały zaproponowan niżj wyminion podwyższon wymagania dla banowozów mając wpływ na ochronę osób onwojujących ładun i przwożon mini. Przz nową gnrację rozumi się banowozy spłniając wymagania ww. Rozporządznia. Proponuj się pięć las ochrony napadowj banowozów nowj gnracji typu A. zalżności od stopnia ochrony napadowj w przypadu napadu lub atau banowozy t zostały, w zarsi ich wyonania, podzilon na: - lasa A1 standardowa, - lasa A2 - standardowa plus, - lasa A3 profsjonalna, - lasa A4 - profsjonalna plus, - lasa A5 xtra. Stopiń ochrony napadowj uwzględnia odporność opancrznia pojazdu oraz sutczność odjazdu [1, 2, 11]. Opancrzon banowozy nowj gnracji powinny mić podwyższoną odporność opancrznia w stosunu do banowozu atualngo typu A na: a) ostrzał pocisami al. 7,62 x 39 BZ z odlgłości 30 m, b) wybuch granatu, c) wybuch miny przciwpichotnj, d) wybuch improwizowango ładunu wybuchowgo.

8 Sutczność odjazdu powinna przjawiać się w tchnicznj możliwości odjazdu banowozu z mijsca zdarznia przy użyciu napędu podstawowgo lub zspołu napędu dodatowgo (ZND). Szybi odjazd z mijsca zdarznia, oprócz opancrznia jst najlpszą formą ochrony osób i minia. Klasa A1 objmuj banowozy spłniając wymagania atualngo rozporządznia MSiA z dnia r.; Klasa A2 objmuj banowozy o odporności a), b) z opancrznim ja A1 i dodatowym opancrznim abiny pasażrsij; Klasa A3 objmuj banowozy o odporności a), b), d) z opancrznim ja A2 i dodatowym opancrznim silnia; Klasa A4 objmuj banowozy o odporności a), c), d) z opancrznim ja A3 i dodatowym opancrznim zspołów podwozia; Klasa A5 objmuj banowozy o odporności a), b), c), d) z opancrznim ja A4 i dodatowym opancrznim podwozia i przdziału ładunowgo. ZND moż być stosowany opcjonalni w banowozach wszystich las z tym, ż dla las: A3 i A4 ni jst wymagan dodatow opancrzni silnia. 5. saźnii ocny banowozów nowj gnracji Ofrty producntów banowozów, ja równiż zamiszczon w litraturz opisy tych pojazdów - ni dają możliwości obitywngo ich porównania. Znan są wsaźnii ocny samochodów ciężarowych i mogą on być wyorzystan do ocny jaości banowozów. oparciu o analizę tych wsaźniów oraz cch odminnych charatryzujących tylo banowozy autorzy zaproponowali przyjęci do ocny jaości banowozów typu A następując wsaźnii: 1) opancrzni pojazdu (lasa ochrony), 2) wsaźni nrgtyczny pojazdu, 3) wsaźni wyorzystania przstrzni ładunowj, 4) wsaźni mocy pojazdu, 5) wsaźni omfortu jazdy, 6) wsaźni bzpiczństwa birngo, 7) wsaźni właściwości ruchowych, 8) ogólny (zintgrowany) wsaźni ocny banowozu.

9 5.1. Opancrzni pojazdu (lasa ochrony) ( 0 ) Do ocny opancrznia banowozów proponuj się przyjęci podanych w poprzdnim punci las ochrony napadowj. Przy przyjętj puntacji od 1 do 6 puntów poszczgólnym lasom będą odpowiadały następując punty: Klasa Punty A1 3,0 A2 3,8 A3 4,5 A4 5,2 A5 6, saźni nrgtyczny ( ) Ogólni przyjmuj się, ż wsaźni nrgtyczny pojazdu orśla stosun zużytgo paliwa do masy pojazdu. Po uwzględniniu zużycia paliwa oraz mas: własnj, użytcznj i paliwa, wsaźni tn możmy obliczyć z wzoru: Z m z Rp (1) mw mu gdzi: R - stała uwzględniająca rodzaj pojazdu i silnia (wprowadzni tj stałj umożliwia p uzysani dużj rozpiętości m z - masa zbiornia z paliwm [g] m - masa własna pojazdu [g] w u dla pojazdów małych, śrdnich i dużych z różnymi silniami) m - masa użytczna [g] (masa osób z sprzętm + masa przwożonych wartości piniężnych) Z - współczynni zużycia paliwa:

10 w tórym: Q - zużyci paliwa przz pojazd [l/100 m] p Z Q q p (2) Qs Q s - statystyczn zużyci paliwa dla rodziny pojazdów o nadwoziu furgon i zbliżonj DMC [l/100 m] q - mnożni uwzględniający dodatow zużyci paliwa (zwięszon zużyci paliwa uwzględniając spcyfię pracy banowozu, w tym manwrowani i praca silnia bz przrwy w czasi załadunu i rozładunu wartości piniężnych) przy czym - i R są wilościami bzwymiarowymi. Przy czym: p Katgorię nrgtyczną pojazdu orśla się po obliczniu wg poniższj tabli. Katgoria nrgtyczna artości liczbow Punty Uwagi A 5 6,0 najwyższa B >5 do 10 5,5 C >10 do 15 5,0 D >15 do 20 4,5 E >20 do 25 4,0 F >25 do 30 3,5 G >30 do 35 3,0 najniższa 5.3. saźni wyorzystania przstrzni ładunowj ( ł ) saźni tn orśla wyorzystani przstrzni ładunowj, jao stosun przstrzni ładunowj przznaczonj do przwożnia wartości piniężnych do całowitj przstrzni pojazdu w [m 3 ]:

11 ł w (3) p Przy czym dla uproszcznia obliczń przyjmuj się, ż przstrzń całowitą pojazdu tworzy szścian ograniczony boami: rozstaw osi pojazdu, wysoość pojazdu (-0,3 m), szroość pojazdu (bz lustr), przyjęto przświt pojazdu 0,3 m. Do ocny puntowj ł przyjmuj się: ł Punty < 0,1 3,0 0,1 0,4 3,8 0,4 1 4, ,2 > 2 6, saźni mocy pojazdu ( m ) saźni mocy pojazdu orśla się, jao stosun mocy silnia napędu główngo wyrażony w do dopuszczalnj masy całowitj pojazdu (DMC) wyrażonj w tonach: Do ocny puntowj m przyjmuj się: P s m (4) mdmc m Punty < 12 3, , , ,2 > 35 6,0

12 5.5. saźni omfortu jazdy ( ) saźni omfortu jazdy uwzględnia fotl oraz urządznia limatyzacyjn. Przyjmuj się -najmnijszą liczbę podpuntów dla fotli prostych bz rgulacji pochylania i wysoości, przsuwania przód tył - najwięszą dla fotli z płną rgulacją. Uwzględnia się liczbę fotli bz i z rgulacją pojździ dla limatyzacji manualnj przyjmuj się liczbę podpuntów najmnijszą a dla limatyzacji automatycznj wilostrfowj przyjmuj się najwięszą liczbę podpuntów. (5) f l Do ocny puntowj przyjmuj się: (ppt) Punty 2 4 3, , , , , saźni bzpiczństwa birngo ( b ) saźni bzpiczństwa birngo uwzględnia liczbę i jaość urządzń wpływających na bzpiczństwo birn pojazdu. Do orślnia tgo wsaźnia przyjmuj się następując wyposażni: poduszi gazow (PP), pasy i napinacz pasów bzpiczństwa, zagłówi (zwył i atywn). Do ocny puntowj b przyjmuj się: b Punty 2PP 3,0 2PP + zagł. at. 3,4 4PP 3,8

13 4PP + zagł. at. 4,2 6PP 4,5 6PP + zagł. at. 5,2 j.w. + dodatow 6,0 urządznia 5.7. saźni własności ruchowych ( r ) saźni własności ruchowych uwzględnia prędość masymalną i przyśpiszni. Drugi paramtr jst szczgólni ważny w banowozach z względu na możliwość szybigo odjazdu z mijsca napadu. Do ocny puntowj r przyjmuj się: r = 0,8 v + 1,2 a (6) Proponuj się przyjąć v w zalżności od prędości v = 200 m/h 6 podpuntów i zmnijszni do 1 podpuntu przy 100 m/h lub mnijszj oraz dla a przy rozpędzaniu od 0 do 50 m/h czas rozpędzania 5 sund 6 podpuntów a zwięszni tgo czasu o ażdą sundę powoduj zmnijszni puntacji o 0,5 podpuntu. Do ocny puntowj r przyjmuj się: r (ppt) Punty 2 4 3, , , , , Ogólny wsaźni ocny banowozu ( z ) Ogólny (zintgrowany) wsaźni ocny banowozu uwzględnia wszysti podan wyżj wsaźnii, z uwzględninim wag dla poszczgólnych sładniów o wartościach 1,0... 2,5. saźni tn orśla się, jao śrdnią ważoną. agi mogą przyjmować dowoln wartości w powyższym przdzial. Przy ocni doładnj o wartościach wag dcyduj zspół sprtów lub ustalnia warunów tchnicznych.

14 Z zalżności ogólnj na śrdnią ważoną: n x x n x x x z 1 1 (7) orślamy ogólny wsaźni ocny banowozu r b m ł o r r b b m m ł ł o o z (8) 6. Przyład wyonania banowozu typu A Prototyp pojazdu został opracowany i wyonany w ramach projtu badawczgo finansowango przz Ministrstwo Naui i Szolnictwa yższgo przz onsorcjum: PIMOT, AT, ITS i AMZ-Kutno Konstrucja pojazdu Pojazd opancrzony został wyonany w formi prototypu w oparciu o oncpcję podaną w [3]. Do budowy wyorzystano sryjni produowany samochód atgorii N2, typu furgon Mrcds Bnz 906KA o nazwi handlowj Sprintr 513 CDI. Ogólny plan zabudowy wnętrza pojazdu przdstawiono na rysunu 2.

15 Rys. 2. Ogólny plan zabudowy wnętrza pojazdu Do opancrznia pojazdu zastosowano oprócz tradycyjnych lmntów z blachy stalowj pancrnj laminat aramidowy LIM [10]. Matriał warstw ochronnych, ich masy oraz rozłożni w pojździ przdstawiono w tablach 1 i 2. Tabla 1. KLASA/MATERIAŁ FB 4 FB 5 UAGI Pancrna płyta stalowa 32 g/m² 48 g/ m² FB 4-4 mm FB 5-6 mm La warstwa ochronna /Laminat aramidowy LIM/ 10 g/ m² 25 g/ m²

16 Tabla 2. ELEMENT POIERZCHNIA STAL LAMINAT Podłoga i sufit 8,0 m² 256 g 80 g Boi pojazdu 5,1 m² 245 g 127 g + 50 g przy zastosowaniu lmntów nośnych. Drzwi 1,7 m² 82 g 43 g Obniżono równiż masę szyb ochronnych o ooło 15 % wyonanych przy zastosowaniu najnowszych tchnologii. Rys. 3. ido ogólny prototypu banowozu typu A

17 Rys. 4. Prototyp banowozu typ A (po otwarciu drzwi bocznych) Na rysunach 3, 4 i 5 przdstawiono fotografi banowozu wyonango w ramach projtu rozwojowgo na bazi sryjni produowango ww. samochodu o masi całowitj 5 ton. Rys. 5. ido przdziału ładunowgo prototypu banowozu typu A

18 Podstawow paramtry onstrucyjn pojazdu przdstawiono w tabli 3: Tabla 3. Masymalna masa całowita pojazdu: 5000 g Producnt silnia: Daimlr AG Kod fabryczny silnia: Rodzaj silnia: Silni o zapłoni samoczynnym z wtrysim bzpośrdnim i turbodoładowanim Masymalna moc silnia: 95 (129 KM) Liczba i uład cylindrów 4R Pojmność soowa: 2143 cm³ Srzynia bigów (rodzaj): TSG Opony i oła: oś 1: 205/75 R 16C, oś 2: 205/75 R 16C Liczba osi: 2 Liczba ół: 6 Osi napędzan: 1, tylna Rozstaw osi: 3665 mm Rozstaw ół osi: 1708 mm / 1521 mm Długość: 5910 mm Szroość: 1993 mm ysoość: 2510 mm Prędość masymalna: 90 m/h 6.2. Zspół napędu dodatowgo wyonanym prototypi zastosowano, opracowany w PIMOT, innowacyjny zspół ltryczngo napędu dodatowgo umożliwiający awaryjny szybi odjazd pojazdu zwany zspołm napędu dodatowgo (ZND). Zspół napędu dodatowgo umożliwia szybi odjazd banowozu z mijsca zdarznia np. po wybuchu ładunu improwizowango lub granatu w przypadu awarii uładu napędowgo zasilango / napędzango silniim spalinowym. Szybi odjazd z mijsca, w tórym nastąpił ata na banowóz, stanowi jdną z przdstawionych cch nowgo opracowania pojazdu w projci wyróżniającym go wśród dotychczas stosowanych rozwiązań. Przyjęto zasięg 15 m - zgodni z rozporządznim MSiA, ja w przypadu przstrzlnia oła. Jst bardzo prawdopodobn, ż w przypadu atau oba t zdarznia (uszodzni napędu i przstrzlni oła) mogą wystąpić jdnoczśni. Z względów onstrucyjnych masa i objętość ZND ni mogą być duż, bo ogranicza to funcjonalność banowozu. Przy założonj

19 prędości pojazdu (50 do 60 m/h) osiągnięto obniżni mocy ZND w porównaniu z mocą napędu główngo pojazdu. Na podstawi obliczń opracowano ZND o mocy 4 x 14 przy zastosowaniu 4 silniów prądu stałgo i przładni pasowj. Schmatyczn rozmiszczni ZND w banowozi przdstawiono na rys. 6. Rys. 6. Rozmiszczni zspołów napędu dodatowgo (opis w tści) Tai ustawini w rozpatrywanym pojździ jst orzystn z względów onstrucyjnych a szczgólni z względu na orzystny rozład mas zspołów tgo pojazdu. Umiszczni ZND wwnątrz przstrzni opancrzonj wymaganj w pojździ nowgo rozporządznia MSiA (przdział osobowy) wprawdzi w niwilim stopniu ogranicza funcjonalność tgo pomiszcznia, al znacząco wpływa na podnisini stopnia ochrony przd wybucham i uszodzniami zwnętrznymi. przypadu zastosowania ta rozmiszczongo ZND można znacząco zmnijszyć stopiń ochrony silnia pojazdu, co równiż wpływa orzystni na obciążni przdnigo zawisznia pojazdu zwłaszcza, jśli do zabudowy na banowóz wyorzystuj się typowy pojazd użytowy. Do zastosowania w pojździ rozpatrzono trzy warianty onstrucyjn ZND: 1) ltryczny, 2) spalinowy, 3) pnumatyczny. wyniu analizy tych wariantów przyjęto do ralizacji napęd ltryczny. sład zspołu napędowgo wchodzą następując urządznia i ułady: silni ltryczny M, strowni mocy S, aumulator A oraz przładnia P połączona z wałm napędowym. przypadu awarii silnia spalinowgo pojazdu następuj połączni obwodów aumulatora A poprzz strowni mocy S z silniim ltrycznym M.

20 Kirowca po załączniu tych obwodów struj prędością silnia M i pojazdu przy pomocy zadajnia prędości. Pojazd moż jchać do przodu ja równiż do tyłu. Do zmiany irunu obrotów silnia M, a wic i pojazdu jst wyorzystany równiż uład P. Pojazd moż jchać do czasu wyczrpania się nrgii w aumulatorz, tórgo zapas nrgii powinin umożliwić przjchani 15 m przy mocy nominalnj rozwijanj przz silni M. 7. Badania i ocna banowozu Przdstawion w tym punci wynii badań i ocny dotyczą banowozu typu A opisango w punci 6. Rodzaj i zars badań dla przyładowgo banowozu typu A wg [15] przdstawiono w tabli 4.

21 Tabla 4. Lp. ymagania Zars badań dla poszczgólnych las A1 A2 A3 A 4 A5 Nr wymagania wg T-T Opis badań wg T-T 1. Nadwozi R R 2. Opancrzni pojazdu R P 3. Silni i uład zasilania R P 4. Uład chłodznia P 5. Uład prznisinia napędu Uład irowniczy Uład hamowania Zawiszni Koła jzdn R Oświtlni i sygnalizacja zwnętrzna yposażni ltryczn i ltroniczn R R Bzpiczństwo birn yposażni dodatow D D D D D P 14. Tsty tracyjn P

22 R - Rozporządzni MSiA z dn oraz T/107/PIMOT/10 P - Badania wg procdur badawczych laboratorium ardytowango D - yposażni instalowan opcjonalni 7.1. Ocna wyniów badań yni badań zgodności nalży uznać za dodatni, jżli pojazdy przjdą wszysti badania zgodni z swoją lasą podan w arunach Tchniczno-Tatycznych (T-T) i zarsi badań orślonym w p. 4.4 [15]. Powyższ T-T zostały opracowan na podstawi atualnych wymagań zawartych w Rozporządzniu MSiA z 2010 rou i wyniów prac projtu badawczo-rozwojowgo [13] Klasa banowozu Na podstawi rytriów orślających lasę banowozu w punci 4 przyładowy banowóz został zawalifiowany do lasy A3 PROFESJONALNA saźni ocny banowozu (zintgrowany) Na podstawi zalżności podanych w punci 5 na wsaźnii cząstow został obliczony ogólny wsaźni orślający jaość przyładowgo banowozu z wzoru (8). Do obliczń przyjęto następując wartości wsaźniów cząstowych w puntach od 1 do 6: o - opancrzni pojazdu lasa A3 4,5 pt. - wsaźni nrgtyczny z wzorów (1) i (2) przy czym: 1, ,

23 10,1 1,2 Z 1,26 5,0 pt. 9,6 l - wsaźni wyorzystania przstrzni ładunowj z wzoru (3) 6,7 ł 0,41 4,5 pt. 3,7 (2,5 0,3) 2 m - wsaźni mocy pojazdu z wzoru (4) 95 m 19 4,5 pt. 5 DMC = 5t wynia z wyorzystania pojazdu typu furgon mającgo taą wartość w doumntach homologacyjnych. - wsaźni omfortu jazdy z wzoru (5) b - wsaźni bzpiczństwa birngo ,8 pt. b 4PP 3,8 pt. r - wsaźni własności ruchowych z wzoru (6) r = 0,8 v + 1,2 a i danych pojazdu 3 pt.

24 r = 0, ,2 2 = 3,2 agi przyjęt w rozpiętości od 1,0 do 2,5 wynoszą: 2,5; 2; 1,5; 2,0; 1,6; 2,0; 1, 5 o Podstawiamy powyższ punty i wagi do wzoru (8): l m b r z 4,5 2,5 5,0 2 4,5 1,5 4,5 2,0 3,8 1,6 3,8 2,0 3,0 1,5 19 2,5 2,0 1,5 2,0 1,5 2,0 1,5 Przyładowy banowóz uzysał ogólny wsaźni ocny: 55,1 z 13 4,25 8. Podsumowani artyul przdstawiono najważnijsz wybran zagadninia związan z wymaganiami i ocną banowozów nowj gnracji typu A. obowiązującym w Polsc Rozporządzniu Ministra Spraw wnętrznych i Administracji z dnia 7 wrzśnia 2010 rou wprowadzono trzy typy banowozów: A, B i C przy czym najwyższ wymagania dotyczą typu A. artyul omówion są wymagania obowiązujących przpisów prawnych i tchnicznych oraz przdstawiono opracowan propozycj rytriów ocny dodatowj banowozów nowj gnracji typu A. Potwirdznim spłninia wymagań obowiązujących przpisów są crtyfiaty wydawan na podstawi badań przz ardytowan jdnosti. Umożliwiają on sprawdzni wymagań minimalnych. Płną ocnę jaościową banowozów nowj gnracji powinny dać wynii ocny wg proponowanych rytriów.

25 Została przdstawiona propozycja podziału banowozów nowj gnracji na 5 las ochrony przciwnapadowj: A1 - standardowa, A2 - standardowa plus, A3 profsjonalna, A4 - profsjonalna plus i A5 xtra. Przdstawiono równiż propozycję tzw. wsaźnia ocny banowozów, jao śrdnią ważoną sidmiu wsaźniów cząstowych. Na przyładzi banowozu wyonango, jao prototyp przz onsorcjum: PIMOT, AT, ITS i AMZ-Kutno w ramach projtu badawczo-rozwojowgo Ministrstwa Naui i Szolnictwa yższgo przprowadzono ocnę lasy i obliczono ogólny wsaźni ocny banowozu. Podan w artyul mtody ocny banowozów typu A mogą być bardzo przydatn przy opracowywaniu i badaniach porównawczych nowych pojazdów i przdstawianych dla lintów ofrtach na rynu produtów. Dla onstrutorów i użytowniów pomocn powinny być opracowan lasy ochrony i wsaźnii ocny banowozów typu A. Przdsiębiorstwami najbardzij zaintrsowanymi stosowanim pojazdów do przwozu wartości piniężnych są: firmy ochroniarsi, bani (w tym bani spółdzilcz), producnci pojazdów, firmy transportow i poczta. T podmioty powinny być równiż zaintrsowan badaniami i ocną banowozów opisanych w artyul. Najważnijszym ftm powstania nowj gnracji banowozów jst znacząc zwięszni bzpiczństwa transportu wartości piniężnych. Litratura [1] Baranowsi P, Małachowsi J. Numrical invstigations of trrain vhicl tir subjctd to blast wav, Journal of KONES Powrtrain and Transport, Vol. 18, No. 1, [2] Baranowsi P, Małachowsi J, Nizgoda T. Numrical analysis of Vhicl suspnsion systm rspons subjctd to blast wav, Applid Mchanics and Matrials, Vol. 82, [3] Fabisia Z, Łujanow S, Muszyńsi A, Nizgoda T, Pijanowsi B, Zilińsi. Pojazd samochodowy opancrzony do przwozu wartości szczgólni piniężnych. Pat: p

26 [4] Karabin J, Kowalczy T, Stawsi. Ochrona Osób i Konwojowani, ydawnictwo Hortprss. 2002; arszawa. [5] Łujanow S. Ochrona transportu wartości piniężnych w aspci rozporządznia MSiA i ocn prowadzonych przz PIMOT. Ochrona Minia i Informacji. Nr 4/2011. [6] Łujanow S, Pijanowsi B. ybran zagadninia badań i crtyfiacji pojazdów do przwozu wartości piniężnych, onfrncja nauowa SECUREX [7] Łujanow S, Zilińsi. Banowóz typu A o podwyższonj ochroni osób i minia, Ochrona Minia i Informacji. Nr 5/2013. [8] Nowici Z. Ochrona Osób i Minia, ydawnictwo TNOiK. 2001; Toruń. [9] Ofrty producntów banowozów, m.in.: - AMZ-Kutno Availabl from: - GERMAZ Availabl from: - GRUAU Availabl from: [10] Panowicz R, Barnat, Nizgoda T, Dybcio P. Numryczno-doświadczaln badani właściwości mchanicznych matriałów typu aramidowy plastr miodu, Modlowani Inżynirsi. Tom 11, nr 42, [11] Pijanowsi B, Łujanow S, Zilińsi. Slctd aspcts of th construction of armord ban vhicls of nw gnration, Journal of KONES Powrtrain and Transport. Vol. 20, No. 4/2013. [12] Pijanowsi B, Łujanow S. Now rgulacj prawn i ich wpływ na wyposażni tchniczn i badania pojazdów do przwozu wartości piniężnych, onfrncja nauowa KONMOT [13] Projt badawczo-rozwojowy finansowany przz NCBiR, Nr: O R , pt. Podwyższni odporności na wybuch miny lub improwizowango ładunu wybuchowgo dna pojazdu banowozu. [14] aruni tchniczn - wt/107 pimot/2010. Pojazdy samochodow do przwozu wartości piniężnych ymagania i badania. Przmysłowy Instytut Motoryzacji. [15] aruni Tchniczno-Tatyczn (T-T) dla banowozów nowj Gnracji, Opracowani problmow nr: BLE N, PIMOT, 2012 r. [16] Vrbrauchsatalog Fahrzuglist mit Vrbrauchsangabn. Touring Club Suiss (TCS) t SuissEnrgi. 2008; Brn.