EDUKACJA ZDROWOTNA. Agnieszka Zembroń-Łacny Anna Kasperska WYKŁAD 1

Transkrypt

1 EDUKACJA ZDROWOTNA Agnieszka Zembroń-Łacny Anna Kasperska WYKŁAD 1

2 EDUKACJA ZDROWOTNA WYCHOWANIE FIZYCZNE Ważnym zadaniem szkoły jest także edukacja zdrowotna, której celem jest kształtowanie u uczniów postawy dbałości o zdrowie własne i innych ludzi oraz umiejętności tworzenia środowiska sprzyjającego zdrowiu. Treści nauczania wymagania szczegółowe dotyczące bezpośrednio lub pośrednio edukacji zdrowotnej uwzględniono w wielu przedmiotach. WYCHOWANIE FIZYCZNE pełni wiodącą rolę w edukacji zdrowotnej. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 listopada 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. 2009, Nr 4, poz. 17). W tekście poradnika zachowano numery obszarów tematycznych i działów analogiczne jak w podstawie programowej.

3 Przedmiot Szkoła podstawowa Gimnazjum Ponad- Edukacja społeczna Edukacja przyrodnicza Klasy I-III Klasy IV-VI X X gimnazjalne Zajęcia komputerowe X X Zajęcia prakt. Techn. X X X Etyka X X X X Wychowanie fizyczne X X X X Język polski X X Język obcy nowożytny X X X Wychowanie do życia w rodzinie X X X Muzyka X X X Przyroda X

4 Przedmiot Szkoła podstawowa Gimnazjum Ponad- Historia i społeczeństwo Klasy I-III Klasy IV-VI X gimnazjalne Przyroda X X Wiedza o społeczeństwie X X Biologia X X Geografia X X Chemia X X Fizyka Informatyka X X Edukacja do bezpiecz. X X Podstawy Przedsiębiorczości X X

5 OŚRODEK ROZWOJU EDUKACJI

6 EDUKACJA ZDROWOTNA pomaga odkrywać, jakie wybory służą rozwojowi i lepszej jakości życia pomaga zrozumieć siebie i innych pomaga budować obraz świata, który jest najbliższy codziennym doświadczeniom, uczy odpowiedzialności, jest pierwszym stopniem profilaktyki różnych zagrożeń i zachowań problemowych

7 EDUKACJA ZDROWOTNA jest procesem, który trwa przez całe życie i dotyczy wszystkich ludzi jest nieodłącznym elementem promocji zdrowia pozwala odkryć jakie wybory służą zdrowiu, natomiast promocja zdrowia zapewnia warunki, aby możliwe było dokonywanie zdrowych wyborów

8 GŁÓWNE OBSZARY TEMATYCZNE EDUKACJI ZDROWOTNEJ higiena osobista i otoczenia bezpieczeństwo w życiu codziennym, zapobieganie urazom, pierwsza pomoc zdrowe odżywianie i aktywność fizyczna praca i wypoczynek zdrowie psychospołeczne edukacja seksualna zapobieganie używaniu substancji psychoaktywnych przeciwdziałanie agresji i przemocy wśród uczniów

9 ZDROWIE? zdrów-dowr-derw (drzewo)

10 ZDROWIE krok w przeszłość mit o Asklepiosie (Eskulapie), córka Hygeia zdrowy duch w zdrowym ciele Hipokrates: krew, śluz, żółć i czarna żółć, krazja, dyskrazja (koncepcja choroby) Amerykański epidemiolog Levin akin shoeveling smoke (szuflowanie dymu), naliczył ponad 300 różnych definicji zdrowia asklepion

11 Zdrowie nie oznacza braku chorób; to jest coś pozytywnego, to pełne radości i ochoty wypełnianie obowiązków, które życie nakłada na człowieka G. Sigerist 1941

12 ZDROWIE wg WHO (1946r.) stan pełnego dobrego samopoczucia (well-being) fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie wyłącznie brak choroby lub ułomności

13 Zdrowie należy traktować, jako kategorię pozytywną dobra jakość życia, energia życiowa, sprawność fizyczna, rozwój, zdolność do aktywnego i twórczego życia, cieszenie się życiem, optymizmem, szczęściem dobrostan (ang. well-beinig) pełnia możliwości (ang. wellness)

14 GŁÓWNY CEL DZIAŁANIA WHO: DĄŻENIE DO POPRAWY I OCHRONY ZDROWIA WSZYSTKICH LUDZI NA ŚWIECIE

15 Światowa Organizacja Zdrowia została powołana do życia 7 kwietnia 1948 roku, kiedy to weszła w życie Konstytucja WHO. Od 2007 roku Dyrektorem Generalnym WHO jest dr Margaret Chan.

16

17 Najważniejsze zadania WHO: promocja rozwoju wzmacnianie bezpieczeństwa zdrowotnego wzmacnianie systemów ochrony zdrowia wykorzystywanie badań, informacji i dowodów naukowych poszerzenie współpracy partnerskiej poprawa wyników działania

18 Najważniejsze osiągnięcia WHO 1950: masowe szczepienia szczepionką BCG, chroniące dzieci przed gruźlicą 1952: program zwalczania malinicy wraz z UNICEF; poddano leczeniu 300 milionów osób w 50 krajach, zmniejszając globalny poziom zachorowań o ponad 95% 1958: wprowadzanie programu eradykacji ospy 1963: licencja na doustną szczepionkę przeciwko poliomyelitis; wykazano, że szczepionka powstrzymuje przenoszenie się dzikiego wirusa polio. 1974: wprowadzenie rozszerzonego programu szczepień; szczepienia pozwalają dziś uratować 2,5 mln dzieci rocznie 1986: utworzenie programu ds. AIDS w celu stworzenia i koordynowania globalnej strategii zwalczania tej choroby 2000: stworzenie Komisji ds. Makroekonomii i Zdrowia w celu oceny wpływu zdrowia na rozwój 2004: przyjęcie Strategii Globalnej ws. Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia 2008: WHO promuje ochronę zdrowia przed zmianami klimatycznymi, które stanowią coraz poważniejsze zagrożenie dla bezpieczeństwa zdrowotnego 2011: przyjecie globalnej strategii przeciwdziałania chorobom układu krążenia

19 Około 45% zgonów w Polsce jest spowodowane chorobami układu sercowo-naczyniowego

20 Światowy Dzień Zdrowia obchodzony jest 7 kwietnia, w rocznicę powstania WHO w 1948 roku. Światowy Dzień Zdrowia 2012 poświęcony jest zagadnieniom starzenia się i zdrowia, a temat przewodni brzmi Więcej życia, więcej lat w zdrowiu!.

21 Kwestie zdrowotne związane z wiekiem zapobieganie upadkom promowanie aktywności fizycznej promowanie szczepień i zapobieganie chorobom zakaźnym w zakładach opieki zdrowotnej, opiekuńczych i opiekuńczo-leczniczych wzmacnianie systemów opieki zdrowotnej w celu zaspokojenia potrzeb starzejących się społeczeństw rozwijanie możliwości sprawowania opieki nad osobami starszymi w warunkach domowych.

22 NARODOWY PROGRAM ZDROWIA CEL OPERACYJNY Nr 9: tworzenie warunków do zdrowia i aktywnego życia osób starszych Jeden z priorytetów do 2015r.: zmniejszenie występowania niepełnosprawności chorób przewlekłych i przedwczesnych zgonów w populacji osób powyżej 60 r. ż. i zwiększenie liczby lat wolnych od niepełnosprawności

23

24

25 28 września: World Rabies Day ŚWIATOWY DZIEŃ WALKI ZE WŚCIEKLIZNĄ

26 Doradca WHO ds. pandemii grypy Keiji Fukuda oświadczył, że oenzetowska organizacja: "nie była przesadnie naciskana przez koncerny farmaceutyczne" i że, że pandemia została "formalnie ogłoszona i nie zakończyła się", a wirus A/H1N1 "jest obecny na całym świecie.

27

28 ORGANIZACJE zajmujące się zagadnieniami zdrowia

29 HEALTH ORGANIZATIONS

30 HEALTH NEWS: 30 września

31 HEALTHCARE ORGANIZATIONS ILO (ang. International Labour Organization) - Międzynarodowa Organizacja Pracy FAO (ang. Food and Agriculture Organization of the United Nations) - Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa UNESCO (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) - Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury UNICEF (ang. United Nations International Children's Emergency Fund) - Międzynarodowy Fundusz Narodów Zjednoczonych Doraźnej Pomocy Dzieciom MSF (fr. Médecins Sans Frontières, ang. Doctors Without Borders) Lekarze bez Granic

32 LEKARZE BEZ GRANIC pozarządowa organizacja utworzona przez francuskich lekarzy w 1971r. wszyscy ludzie mają prawo do opieki medycznej, i że to prawo jest ważniejsze niż granice państwowe 1999: MSF otrzymało Pokojową Nagrodę Nobla

33 ZDROWIE PUBLICZNE jest to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promowania zdrowia poprzez organizację zbiorowych wysiłków społecznych ZAPOBIEGA, PROMUJE, CHRONI

34 MODELE ZDROWIA

35 Biomedyczny model zdrowia (Capra 1987r): stanowi podstawę współczesnej medycyny ukształtował się pod wpływem mechanistycznej teorii przyrody (życia) Kartezjusza: dualizm duszy i ciała, świat materialny jest maszyną, przyrodą rządzą prawa mechaniki

36 Holistyczny model zdrowia: KONCEPCJA HOLISTYCZNA TRAKTUJE CZŁOWIEKA JAKO CAŁOŚĆ I JAKO CZĘŚĆ CAŁOŚCI holizm wyjaśnia zjawiska w sposób całościowy gr. holos cały, całkowity W ZGODZIE Z NATURĄ GLOBAL HEALTH

37 Prof. Julian Aleksandrowicz: Człowiek, to coś więcej niż suma komórek, tkanek i narządów. Człowiek to także coś więcej niż ciało i dusza. Człowiek pojmowany jako dynamiczny system funkcjonujący w sprzężeniu z innymi systemami, poddany oddziaływaniu środowiska przyrodniczego i społecznego, i sam na nie oddziałujący to zupełnie nowa jakość

38

39 Holistyczny model zdrowia: JAKO CAŁOŚĆ I JAKO CZĘŚĆ CAŁOŚCI

40 Holistyczny model zdrowia Zdrowie jednostki jako całość: zdrowie fizyczne zdrowie psychiczne (umysłowe, emocjonalne) zdrowie społeczne (ang. social health) zdrowie duchowe (ang. spiritual health) zdrowie seksualne (ang. sexual health) zdrowie prokreacyjne (ang. reproductive health) zdrowie publiczne (ang. public health)

41 CZŁOWIEK JAKO CAŁOŚĆ - ZDROWIE SKŁADA SIĘ Z KILKU WYMIARÓW/ASPEKTÓW: Zdrowie fizyczne prawidłowe funkcjonowanie organizmu i wszystkich jego układów i narządów Zdrowie psychiczne zdrowie umysłowe zdolność do jasnego, logicznego myślenia zdrowie emocjonalne zdolność do rozpoznawania uczuć, np. lęku, radości, żalu, złości i wyrażania ich w odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, lękiem; Zdrowie społeczne zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi Zdrowie duchowe związane z wierzeniami i praktykami religijnymi, lub z wewnętrznymi zasadami

42 ks. Józef Tischner Jest bytem dla siebie, dla samego siebie pewnym zadaniem, jakimś darem, ale można także powiedzieć, że jest dla samego siebie jakimś nieszczęściem. Kiedy jesteśmy dla siebie, jesteśmy jednocześnie w jakiejś mierze przeciwko sobie

43 Holistyczny (społeczno ekologiczny) model zdrowia ukierunkowany na działanie wg Jensena (1992r.) ZDROWIE fizyczne psychiczne społeczne duchowe STYL ŻYCIA aktywność fizyczna żywienie wypoczynek palenie tytoniu zachowania seksualne zachowania bezpieczeństwa WARUNKI ŻYCIA zanieczyszczenie środowiska warunki bytowe Kultura mieszkanie warunki pracy dostępność żywności zespołowe indywidualne

44 Holistyczny model zdrowia Simovska i wsp fizyczne emocjonalne psychiczne duchowe społeczne seksualne zdrowie społeczeństwa zdrowie środowiskowe

45 We współczesnej koncepcji/filozofii zdrowia podkreśla się, że zdrowie jest: WARTOŚCIĄ dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie z nim ZASOBEM (BOGACTWEM) dla społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturalne, rozwijać się, osiągać odpowiedni poziom jakości życia ŚRODKIEM do codziennego życia (a nie jego celem), umożliwiającym lepszą jego jakość.

46 POMIAR ZDROWIA Od lat podejmowane są wysiłki celem wypracowania wskaźników kompleksowych, uwzględniających zarówno mierniki negatywne jak i pozytywne. Mierniki zdrowia są niezbędne do prowadzenia porównań pomiędzy populacjami, szacowania trendów dotyczących zdrowotności społeczeństwa a także w celach planistycznych.

47 DEKALOG ZDROWIA wiedza o samym sobie utrzymywanie sił obronnych organizmu w stałej gotowości nie nadużywanie leków utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej prawidłowe odżywianie się hartowanie się rozwijanie umiejętności walki ze stresem wyeliminowanie nałogów życzliwość dla innych zachowanie postawy copingowej (coping- dawanie sobie rady w życiu)

48 ZALICZENIE PRZEDMIOTU ZALICZENIE TESTOWE; ocena zgodnie z regulaminem studiów 2012r. PRACA PISEMNA na temat wybranej organizacji zdrowotnej non-profit (ang. Non-Profit Healthcare Organizations) lub opis wybranego osiągnięcia WHO, lub Dnia WHO

49 STYL ŻYCIA

50 STYL ŻYCIA TO: zespół codziennych zachowań specyficznych dla danej jednostki lub zbiorowości, charakterystyczny sposób życia odróżniający daną zbiorowość lub jednostkę od innych, lub inaczej, bardziej lub mniej świadomie przyjmowana strategia życiowa (Siciński 1988) wzór zachowań, który jest trwały i jest ukształtowany przez dziedzictwo kulturowe, relacje społeczne, czynniki geograficzne i społeczno-ekonomiczne oraz cechy osobowości człowieka (Green i Kreuter 1991) zespół jawnych, manifestowanych zachowań, typowych reakcji i pewnych elementów osobowości (Wrześniewski 1993)

51 STYL ŻYCIA zależy od wielu czynników: środowiskowych, norm społecznych i kulturalnych, warunków życia człowieka i społeczności, do której należy (z którą się identyfikuje); osobistych przekonań, wartości, umiejętności życia, ogólnej politycznej, ekonomicznej i organizacyjnej struktury społeczeństwa obejmuje zachowania zdrowotne, postawy, działania i ogólną filozofię życiową

52 ZACHOWANIA ZDROWOTNE działania, które wywołują określone skutki zdrowotne health behaviour vs. sedentary behaviour

53 ZACHOWANIA ZDROWOTNE Sprzyjające zdrowiu Zagrażające zdrowiu aktywność fizyczna racjonalne żywienie utrzymywanie czystości ciała i otoczenia zapewnienie bezpieczeństwa utrzymywanie właściwych relacji między ludźmi radzenie sobie ze stresem palenie tytoniu nadużywanie alkoholu i innych środków uzależniających niedostatek zachowań prozdrowotnych zachowania ryzykanckie

54 Czynniki wpływające na kształtowanie zachowań zdrowotnych: czynniki predysponujące: wiedza, przekonania, wartości, postawy czynniki umożliwiające: umiejętności ważne dla zdrowia, przepisy prawne, priorytety i polityka zdrowotna na poziomie lokalnym/krajowym, dostępność i jakość opieki zdrowotnej czynniki wzmacniające: normy obyczajowe, społeczna akceptacja lub jej brak w stosunku do danego zachowania w rodzinie, w grupie rówieśniczej, w szkole/miejscu pracy, ze strony pracowników służby zdrowia (ta grupa czynników jest powiązana z warunkami, w jakich żyje jednostka)

55 Definicja zdrowia wg Marcina Kacprzaka (lata 50) zdrowie to stopień przystosowania się biologicznego, psychicznego i społecznego jaki jest dostępny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach

56 Definicja zdrowia wg Pearsona (1969r.) zdrowie to stan, w którym jednostka wykazuje optymalną umiejętność efektywnego pełnienia ról i zadań wyznaczonych jej przez proces socjalizacji

57 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!