EDUKACJA ZDROWOTNA. Agnieszka Zembroń-Łacny Anna Kasperska WYKŁAD 1

Transkrypt

1 EDUKACJA ZDROWOTNA Agnieszka Zembroń-Łacny Anna Kasperska WYKŁAD 1

2 Standardy kształcenia dla kierunku studiów: WYCHOWANIE FIZYCZNE Kształcenie w zakresie edukacji zdrowotnej Treści kształcenia: Pojęcie zdrowia w kontekście filozoficznym, religijnym, kulturowym i społecznym. Biomedyczny model zdrowia i choroby zalety i ograniczenia. Holistyczno-systemowa koncepcja zdrowia. Pozytywne mierniki zdrowia. Zasadnicze zachowania zdrowotne. Cele, zadania i funkcje edukacji zdrowotnej na różnych szczeblach edukacji. Podstawowe metody, formy i środki edukacji zdrowotnej. Efekty kształcenia umiejętności i kompetencje: wyjaśniania związków wychowania fizycznego z edukacją zdrowotną; stosowania podstawowych metod, form i środków edukacji zdrowotnej; oceny pozytywnych mierników zdrowia.

3 ZDROWIE? zdrów-dowr-derw (drzewo)

4 ZDROWIE krok w przeszłość mit o Asklepiosie (Eskulapie), córka Hygeia zdrowy duch w zdrowym ciele Hipokrates: krew, śluz, żółć i czarna żółć, krazja, dyskrazja (koncepcja choroby) Amerykański epidemiolog Levin akin shoeveling smoke (szuflowanie dymu), naliczył ponad 300 różnych definicji zdrowia asklepion

5 Zdrowie nie oznacza braku chorób; to jest coś pozytywnego, to pełne radości i ochoty wypełnianie obowiązków, które życie nakłada na człowieka G. Sigerist 1941

6 ZDROWIE wg WHO (1946r.) stan pełnego dobrego samopoczucia (dobrostanu) fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie wyłącznie brak choroby lub ułomności

7 GŁÓWNY CEL DZIAŁANIA WHO: DĄŻENIE DO POPRAWY I OCHRONY ZDROWIA WSZYSTKICH LUDZI NA ŚWIECIE

8

9

10 Najważniejsze zadania WHO: Zapewnienie wszystkim ludziom na świecie możliwie najwyższego poziomu zdrowia Stworzenie równych szans w dostępie do opieki zdrowotnej Integracja problemów zdrowia z ogólną polityką państw Zapobieganie zachorowaniom, szczególnie masowym i zwalczanie chorób zakaźnych Walka z uzależnieniami Unifikacja i koordynacja metod leczniczych i badań naukowych Krzewienie oświaty zdrowotnej i podnoszenie poziomu służby zdrowia

11

12

13 Doradca WHO ds. pandemii grypy Keiji Fukuda oświadczył, że oenzetowska organizacja: "nie była przesadnie naciskana przez koncerny farmaceutyczne" i że, że pandemia została "formalnie ogłoszona i nie zakończyła się", a wirus A/H1N1 "jest obecny na całym świecie.

14

15 Definicja zdrowia wg Marcina Kacprzaka (lata 50) zdrowie to stopień przystosowania się biologicznego, psychicznego i społecznego jaki jest dostępny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach

16 Definicja zdrowia wg Pearsona (1969r.) zdrowie to stan, w którym jednostka wykazuje optymalną umiejętność efektywnego pełnienia ról i zadań wyznaczonych jej przez proces socjalizacji

17 Zdrowie zaczęto traktować, jako kategorię pozytywną dobra jakość życia, energia życiowa, sprawność fizyczna, rozwój, zdolność do aktywnego i twórczego życia, cieszenie się życiem, optymizmem, szczęściem dobrostan (ang. well-beinig, wellness)

18 MODELE ZDROWIA

19 Biomedyczny model zdrowia (Capra 1987r): stanowi podstawę współczesnej medycyny ukształtował się pod wpływem mechanistycznej teorii przyrody (życia) Kartezjusza: dualizm duszy i ciała, świat materialny jest maszyną, przyrodą rządzą prawa mechaniki

20 Holistyczny model zdrowia: KONCEPCJA HOLISTYCZNA TRAKTUJE CZŁOWIEKA JAKO CAŁOŚĆ I JAKO CZĘŚĆ CAŁOŚCI holizm wyjaśnia zjawiska w sposób całościowy gr. holos cały, całkowity W ZGODZIE Z NATURĄ GLOBAL HEALTH

21 Prof. Julian Aleksandrowicz: Człowiek, to coś więcej niż suma komórek, tkanek i narządów. Człowiek to także coś więcej niż ciało i dusza. Człowiek pojmowany jako dynamiczny system funkcjonujący w sprzężeniu z innymi systemami, poddany oddziaływaniu środowiska przyrodniczego i społecznego, i sam na nie oddziałujący to zupełnie nowa jakość

22

23 Holistyczny model zdrowia: JAKO CAŁOŚĆ I JAKO CZĘŚĆ CAŁOŚCI

24 Holistyczny model zdrowia Zdrowie jednostki jako całość: zdrowie fizyczne zdrowie psychiczne (umysłowe, emocjonalne) zdrowie społeczne (ang. social health) zdrowie duchowe (ang. spiritual health) zdrowie seksualne (ang. sexual health) zdrowie prokreacyjne (ang. reproductive health) zdrowie publiczne (ang. public health)

25 CZŁOWIEK JAKO CAŁOŚĆ - ZDROWIE SKŁADA SIĘ Z KILKU WYMIARÓW/ASPEKTÓW: Zdrowie fizyczne prawidłowe funkcjonowanie organizmu i wszystkich jego układów i narządów Zdrowie psychiczne zdrowie umysłowe zdolność do jasnego, logicznego myślenia zdrowie emocjonalne zdolność do rozpoznawania uczuć, np. lęku, radości, żalu, złości i wyrażania ich w odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, lękiem; Zdrowie społeczne zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi Zdrowie duchowe związane z wierzeniami i praktykami religijnymi, lub z wewnętrznymi zasadami

26 ks. Józef Tischner Jest bytem dla siebie, dla samego siebie pewnym zadaniem, jakimś darem, ale można także powiedzieć, że jest dla samego siebie jakimś nieszczęściem. Kiedy jesteśmy dla siebie, jesteśmy jednocześnie w jakiejś mierze przeciwko sobie

27 Zdrowie publiczne jest to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promowania zdrowia poprzez organizację zbiorowych wysiłków społecznych ZAPOBIEGA, PROMUJE, CHRONI

28 Holistyczny (społeczno ekologiczny) model zdrowia ukierunkowany na działanie wg Jensena (1992r.) ZDROWIE fizyczne psychiczne społeczne duchowe STYL ŻYCIA aktywność fizyczna żywienie wypoczynek palenie tytoniu zachowania seksualne zachowania bezpieczeństwa WARUNKI ŻYCIA zanieczyszczenie środowiska warunki bytowe Kultura mieszkanie warunki pracy dostępność żywności zespołowe indywidualne

29 Holistyczny model zdrowia: fizyczne emocjonalne psychiczne duchowe społeczne seksualne zdrowie społeczeństwa zdrowie środowiskowe

30 We współczesnej koncepcji/filozofii zdrowia podkreśla się, że zdrowie jest: WARTOŚCIĄ dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie z nim ZASOBEM (BOGACTWEM) dla społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturalne, rozwijać się, osiągać odpowiedni poziom jakości życia ŚRODKIEM do codziennego życia (a nie jego celem), umożliwiającym lepszą jego jakość.

31 POMIAR ZDROWIA Od lat podejmowane są wysiłki celem wypracowania wskaźników kompleksowych, uwzględniających zarówno mierniki negatywne jak i pozytywne. Mierniki zdrowia są niezbędne do prowadzenia porównań pomiędzy populacjami, szacowania trendów dotyczących zdrowotności społeczeństwa a także w celach planistycznych.

32 STYL ŻYCIA

33 STYL ŻYCIA TO: zespół codziennych zachowań specyficznych dla danej jednostki lub zbiorowości, charakterystyczny sposób życia odróżniający daną zbiorowość lub jednostkę od innych, lub inaczej, bardziej lub mniej świadomie przyjmowana strategia życiowa (Siciński 1988) wzór zachowań, który jest trwały i jest ukształtowany przez dziedzictwo kulturowe, relacje społeczne, czynniki geograficzne i społeczno-ekonomiczne oraz cechy osobowości człowieka (Green i Kreuter 1991) zespół jawnych, manifestowanych zachowań, typowych reakcji i pewnych elementów osobowości (Wrześniewski 1993)

34 STYL ŻYCIA zależy od wielu czynników: środowiskowych, norm społecznych i kulturalnych, warunków życia człowieka i społeczności, do której należy (z którą się identyfikuje); osobistych przekonań, wartości, umiejętności życia, ogólnej politycznej, ekonomicznej i organizacyjnej struktury społeczeństwa obejmuje zachowania zdrowotne, postawy, działania i ogólną filozofię życiową

35 ZACHOWANIA ZDROWOTNE działania, które wywołują określone skutki zdrowotne ang. health behaviour

36 ZACHOWANIA ZDROWOTNE Sprzyjające zdrowiu Zagrażające zdrowiu aktywność fizyczna racjonalne żywienie utrzymywanie czystości ciała i otoczenia zapewnienie bezpieczeństwa utrzymywanie właściwych relacji między ludźmi radzenie sobie ze stresem palenie tytoniu nadużywanie alkoholu i innych środków uzależniających niedostatek zachowań prozdrowotnych zachowania ryzykanckie

37 Czynniki wpływające na kształtowanie zachowań zdrowotnych: czynniki predysponujące: wiedza, przekonania, wartości, postawy czynniki umożliwiające: umiejętności ważne dla zdrowia, przepisy prawne, priorytety i polityka zdrowotna na poziomie lokalnym/krajowym, dostępność i jakość opieki zdrowotnej czynniki wzmacniające: normy obyczajowe, społeczna akceptacja lub jej brak w stosunku do danego zachowania w rodzinie, w grupie rówieśniczej, w szkole/miejscu pracy, ze strony pracowników służby zdrowia (ta grupa czynników jest powiązana z warunkami, w jakich żyje jednostka)

38 DEKALOG ZDROWIA wiedza o samym sobie utrzymywanie sił obronnych organizmu w stałej gotowości nie nadużywanie leków utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej prawidłowe odżywianie się hartowanie się rozwijanie umiejętności walki ze stresem wyeliminowanie nałogów życzliwość dla innych zachowanie postawy copingowej (coping- dawanie sobie rady w życiu)

39 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!