Recenzja pracy doktorskiej mgr Anety Kaczyńskiej pt. Efektywność wydatków budżetowych gmin na oświatę i wychowanie oraz jej determinanty

Transkrypt

1 Wrocław, dnia Dr hab. Paweł Kowalik, prof. UE Kat. Finansów Publicznych i Międzynarodowych Instytut Zarządzania Finansami Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Ul. Komandorska 118/ Wrocław Recenzja pracy doktorskiej mgr Anety Kaczyńskiej pt. Efektywność wydatków budżetowych gmin na oświatę i wychowanie oraz jej determinanty Wprowadzenie Podstawą sporządzenia recenzji jest pismo z dnia 10 czerwca 2016 r. pro f. dr hab. Waldemara Czternastego, Dziekana Wydziału Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Recenzowana praca została przygotowana pod kierunkiem naukowym dr hab. Małgorzaty Magdaleny Hybki, prof. UEP i zakwalifikowana decyzją Rady Wydziału Ekonomii z dnia 3 czerwca 2016 r. do uzyskania stopnia doktora w dziedzinie nauk ekonomicznych w dyscyplinie finansów. Opracowując recenzję rozprawy posłużyłem się - zgodnie z art ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki z dnia głównie następującymi kryteriami oceny: oryginalności rozwiązania problemu naukowego, wykazania ogólnej wiedzy teoretycznej kandydata w danej dyscyplinie naukowej - w tym przypadku finanse, umiejętności samodzielnego prowadzenia pracy naukowej przez kandydata. 1

2 W przedstawionej mi do recenzji rozprawie doktorskiej Autorka podjęła SIę realizacji ambitnego, interesującego, aktualnego i pożytecznego, zarówno dla teorii, jak i praktyki zadania naukowo-badawczego. Decentralizacja systemu oświaty w Polsce spowodowała konieczność przekazania zadań w zakresie oświaty i wychowania ze szczebla centralnego na szczebel jednostek samorządu terytorialnego. Badanie efektywności wydatków w sektorze publicznym powinno być tak samo ważne jak badanie efektywności wydatków w sektorze prywatnym. Tak więc z całą pewnością poruszana w pracy tematyka zasługuje na naukową analizę. Doktorantka do oceny efektywności wybrała metodę DEA, która pozwala określić relatywną efektywność badanych jednostek, których działalność opisują odpowiednie nakłady i efekty. Zaletą tej metody, w porównaniu z metodami wskaźnikowymi parametrycznymi, jest możliwość zbadania zależności między wieloma nakładami wieloma efektami, które mogą być wyrażone w różnych jednostkach miary. Pozwala to włączyć do badania nie tylko dane finansowe, ale również wskaźniki społecznoekonomiczne, co jest bardzo istotne w przypadku badania efektywności jednostek samorządu terytorialnego, gdzie podstawowym celem działalności nie jest osiąganie zysku, lecz zaspokajanie zapotrzebowania społeczności lokalnej na dobra i usługi publiczne. Cel, hipotezy i metody badawcze W pracy sformułowano następującą główną hipotezę badawczą (s. 12): w latach efektywność wydatków budżetowych gmin na oświatę i wychowanie była uzależniona od zmiennych odzwierciedlających dyskrecjonalną politykę oświatową gminy, jak i od czynników społeczno-ekonomicznych. Równocześnie sformułowano dwie hipotezy pomocnicze o następującej treści: 1. Wielkopolskie gminy osiągały największą efektywność wydatków budżetowych w zakresie szkół podstawowych, a najmniejszą w obszarze wychowania przedszkolnego, 2. Największą efektywność wydatków budżetowych na oświatę i wychowanie osiągały gminy miejskie. Ponadto w pracy Autorka sformułowała następujący cel badawczy (s. 11): zbadanie czynników wpływających na efektywność wydatków budżetowych gmin na oświatę wychowanie w latach na przykładzie gmin województwa wielkopolskiego. 2

3 Dodatkowo sformułowała kilkanaście pytań (s. 11), które miały być celami szczegółowymi. Akceptuję sformułowany w rozprawie główny cel badania i cele szczegółowe oraz sformułowane hipotezy badawcze wynikające z celów jakie postawiła przed sobą w rozprawie Doktorantka. Ocena strony formalnej Recenzowana rozprawa doktorska stanowi studium teoretyczno-empiryczne. Tytuł pracy został sformułowany poprawnie, aczkolwiek z punktu widzenia recenzenta lepiej by brzmiał tytuł, tak jak występujące kilka razy we wstępie pracy stwierdzenie: "Determinanty efektywności wydatków budżetowych gmin na oświatę i wychowanie". Rozprawa doktorska obejmuje 368 stron. Składa się ze wstępu, 5 rozdziałów, zakończenia i bibliografii. Rozdziały stanowią spójną całość. W rozdziale 1 zdefiniowano pojęcie systemu oświaty i przedstawiono jego strukturę a następnie omówiono zadania gmin w zakresie oświaty i wychowania. Rozdział 2 to analiza źródeł finansowania zadań gmin w zakresie oświaty i wychowania. W rozdziale 3 zdefiniowano pojecie efektywności a następnie scharakteryzowano metody jej pomiaru na podstawie przeglądu literatury. W rozdziale tym przedstawiono metodę DEA, sposoby badania determinant i zaprezentowano dwuetapową procedurę badawczą L. Simara i P.W. Wilsona, która została wykorzystana przez Autorkę do przeprowadzenia badań w dalszej części pracy. Rozdział 4 to rozważania Autorki na temat wydatków gmin na oświatę i wychowanie oraz spodziewanych efektów tych wydatków. Rozdział 5 zawiera metodykę przeprowadzonych badań wraz z uzasadnieniem wyboru metody badawczej i modeli. Kolejnym elementem tego rozdziału jest prezentacja i interpretacja uzyskanych wyników. W zakończeniu Autorka przedstawiła wnioski z przeprowadzonych badań, ustosunkowała się do celów i hipotez rozprawy oraz sformułowała rekomendacje dla gmin z województwa wielkopolskiego w celu zwiększenia efektywności wydatków na oświatę i wychowanie. Całość ilustrowana jest wykresami, schematami oraz tabelami, które wzbogacają rozważania i są prawidłowo umiejscowione w tekście. Dodatkowo w pracy znajduje się załącznik w postaci aneksu statystycznego oraz streszczenie w języku angielskim. Struktura, zawartość i kompletność rozdziałów oraz ich kolejność jest prawidłowa. Język pracy jest poprawny. Technika pisania pracy, tabele, rysunki, wzory (z drobnymi 3

4 uwagami wskazanymi w uwagach), przypisy źródłowe, spisy literatury, tabel, wykresów są zgodne z przyjętymi standardami Ocena strony merytorycznej i metodologicznej W recenzowanej rozprawie doktorskiej analizie naukowej poddano w szczególności jeden z obszarów dotyczących finansów sektora samorządowego w Polsce, a mianowicie wydatków gmin na oświatę i wychowanie. Praca ta posiada istotny walor poznawczy i uwzględnia aktualne regulacje prawne. Autorka wykazała się bardzo dobrą znajomością zagadnień poruszonych w pracy, o czym świadczy wiele jej fragmentów. W recenzowanej pracy bardzo dobrze przeprowadzono badania literaturowe dla pełnego zrealizowania celu pracy (tj. odpowiedniość, różnorodność, rodzaj i zakres źródeł literaturowych, odwołania do literatury w języku polskim i językach obcych, aktualność). We wstępie pracy Autorka bardzo dobrze określiła metody badawcze, które zastosowała w pracy. Oceniam, że przyjęte metody badawcze są prawidłowe. Niewątpliwą zaletą pracy są dokonane zestawienia i porządkowania. Wartościowe są również zaprezentowane wnioski. Wyeksponować należy badanie własne, które zostało zaprojektowane i przeprowadzone przez Autorkę. Pozwoliło ono na wyciągnięcie interesujących wniosków i konkluzji oraz zrealizowanie postawionego celu badawczego. Również należy podkreślić, iż w ocenie recenzenta praca stanowi nowe ujęcie poruszanego problemu, szczególnie ze względu na poruszany problem badania efektywności jednostek samorządu terytorialnego. Zadanie podjęte w pracy jest na pewno trudne. Oceniam, że Doktorantka poradziła sobie z tematem efektywności wydatków budżetowych gmin na oświatę i wychowanie bardzo dobrze, a recenzowana praca może być przyczynkiem do powstania zwartej monografii w tym zakresie. Walory pracy i osiągnięcia Doktorantki można ująć w następujące punkty: 1. W pracy zidentyfikowano determinanty efektywności wydatków budżetowych gmin na oświatę i wychowanie za pomocą metody DEA. 2. Przy omawianiu poszczególnych aspektów teoretycznych Autorka bardzo dobrze dokonała przeglądu literatury. 3. Bardzo dobrze przedstawiono metodologię badań. 4

5 4. Doktorantka, zaprojektowała i przeprowadziła wszechstronne i bardzo obszerne badania empiryczne pozwalające na ocenę determinant efektywności wydatków budżetowych. 5. Propozycja Doktorantki i przeprowadzone przez nią badania empiryczne są bardzo cenne głównie z uwagi na specyfikę sektora publicznego, jak i złożoność przyjętego modelu. 6. Recenzowana praca pozwala wypełnić lukę w literaturze poświęconej efektywności wydatków budżetowych gmin. 7. Dodatkowym walorem pracy jest bardzo dobra dokumentacja (znajdująca się w załączniku do pracy) przedstawionych w pracy badań. Cele, jakie postawiła przed sobą Autorka zostały w pełni zrealizowane, a wiele propozycji zawartych w pracy jest wybitnym osiągnięciem Doktorantki, na co wskazano powyżej. Uwagi Zadaniem recenzenta jest nie tylko wskazanie zalet, ale również zgłaszanie uwag i sugestii (mogących mieć charakter dyskusyjny, lub do wykorzystania w dalszej pracy naukowej), mających na celu podniesienie jakości opracowania. W zakresie merytorycznym zgłaszam następujące uwagi: Pewną ułomnością pracy jest brak szerszego, międzynarodowego tła - Autorka zawęziła rozważania jedynie do uwarunkowań występujących w Polsce, a badanie dotyczy tylko jednego, należy nadmienić specyficznego, województwa. W pracy poruszona efektywność w sensie V. Pareto, a jedynie wspomniana efektywności Kaldora-Hicksa, która jest rozwinięciem i uogólnieniem efektywności Pareta. W zakresie formalnym zgłaszam następuj ące uwagi: między latami, czy numerami stron stosowałbym "krótki" myślnik zamiast "długiego", tj. zamiast zastosowałbym ; zamiast s zastosowałbym s , zamiast pojęcia "pomiędzy" stosowałbym "między", s nie dane tabeli 5, tylko dane zawarte w tabeli 5, uwaga techniczna dotycząca wzorów - są one pisane inną czcionką niż tekst główny, 5

6 s uchybienia w opisach wzorów 1, 3. Powinno być tak, jak we wzorach 7, 8 (s. 114, 115), tj. najpierw symbol, później myślnik i opis symbolu, uważam za niepotrzebne wyjaśnianie tych samych symboli w tabelach, szczególnie tych, które znajdują się na kolejnych stronach oraz wystarczyłoby pod kolejnymi tabelami napisać; oznaczenia tak jak w tabeli 19, uwaga techniczna nie wpływająca na ocenę - dwie puste strony miedzy s. 217 i 218. Konkluzja Podsumowując, pragnę stwierdzić, że praca doktorska mgr Anety Kaczyńskiej pt. Efektywność wydatków budżetowych gmin na oświatę i wychowanie oraz jej determinanty spełnia wymagania stawiane rozprawom doktorskim wart. 13, ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki. Doktorantka wykazała się bardzo dobrą wiedzą teoretyczną w zakresie ekonomii i finansów, umiejętnością samodzielnego prowadzenia pracy naukowej, krytycznej oceny analizowanych zjawisk, a przedłożona rozprawa stanowi oryginalne rozwiązanie problemu naukowego odnoszącego się do określenia efektywności wydatków budżetowych gmin na oświatę i wychowanie oraz jej determinant. Na tej podstawie występuję do Rady Wydziału Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu o jej przyjęcie jako pracy z dziedziny nauk ekonomicznych w dyscyplinie finanse i wnioskuję o jej dopuszczenie do publicznej obrony oraz uznanie recenzowanej przeze mnie pracy doktorskiej za wyróżniającą się. Wrocław, 22 maja 2016 r. Paweł Kowalik Y,ot)~ '\~ 6