Motywacja dlaczego tak jej niewiele?

Transkrypt

1 Mtywacja dlaczeg tak jej niewiele? Duż się dziś mówi mtywacji. O tym, że jest nam ptrzebna, że jest pżądana, a przede wszystkim, że ciągle mamy jej za mał, że nam jej brakuje. Najgólniej mówiąc mtywacja jest pewną tendencją d pdejmwania działań i ich kntynuwania. Bez mtywacji nie pdejmujemy się właściwie niczeg. Czasem mówimy, że zaczynamy cś, ale nie kńczymy, z pwdu braku mtywacji. Tak naprawdę nie jest d kńca tak, że mtywacji nie mamy wtedy wcale. Gdybyśmy nie mieli nawet byśmy nie próbwali p pewne rzeczy sięgać. Sprawa jest niec bardziej skmplikwana, jednak aby się temu przyjrzeć, zastanówmy się na pczątek jakie mamy rdzaje mtywacji i skąd na się bierze? Mtywacja jaka mże być? Przede wszystkim mtywacja mże być silna lub słaba. Teg chyba nie trzeba wyjaśniać. Zewnętrzna Rbimy cś, dlateg, że ktś nam każe, dlateg, że pwinniśmy. Wewnętrzna Gdy sami z siebie czegś się pdjęliśmy bez żadneg pczucia przymusu. Rbimy cś dlateg, że chcemy. Tutaj zaczynają się schdy. O ile mtywacja wewnętrzna bardz silnie pcha nas w jakimś kierunku i pdejmwanie pewnych działań nie wymaga zmuszania się czyli dużeg emcjnalneg wysiłku związaneg z czymś c źle nam się kjarzy... O tyle mtywacja zewnętrzna t bardziej jakiś kntrlujący głs, który pilnuje nas byśmy realizwali pewne zadania i cele. T mże być głs wewnątrz nas, jakieś wpjne, uwewnętrznine pwinnści, ale też mże t być realny głs sby z zewnątrz, która patrzy na nas, bserwuje, kmentuje na bieżąc i instruuje c pwinniśmy wyknać i w jaki spsób. Ten głs wewnętrzny lub zewnętrzny przypmina nam knsekwencjach niewyknania pewnych rzeczy. Knsekwencjach, które zwykle są nieprzyjemne, niekrzystne. Wzbudzają pewien lęk i staramy się ich uniknąć. Czasem też razem z knsekwencjami niewyknania pjawiają się pzytywne knsekwencje spełnienia wymagań. Czasem mówimy, że taki głs kntrlujący nas mtywuje, że ptrzebujemy g, żeby cś rbić. I faktycznie tak jest. Tyle tylk, że kiedy n znika, t natychmiast przestajemy pewne rzeczy rbić. I najczęściej pjawia się wtedy pczucie winy. Mniej lub bardziej świadme. I kazuje się, że p uciszeniu źródła kntrli mamy raczej tendencję d unikania pewnych rzeczy, dążąc jedncześnie sami z siebie - d innych, które częst kreślamy, jak zabijacze czasu. Strna 1

2 Lubimy zabijacze czasu, są dla nas przyjemne. Nie ptrzebujemy większych nacisków i pwinnści d teg, aby krzystać z zabijaczy czasu. Pdbnie jest z naszymi pasjami. Nikt nam nie każe, a rbimy t chętnie. T właśnie jest mtywacja wewnętrzna. Pasją mże być także praca, która daje satysfakcję i sprawia przyjemnść. Celwściwa Gdy rbimy cś p t, by siągnąć pewien efekt, cel. Czynnściwa Gdy wyknywanie danej czynnści jest celem samym w sbie, a nie tylk skutkiem d siągnięcia celu. Różnica między mtywacją czynnściwą, a celwściwą tkwi rdzaju mtywu, który sprawia, ze pdejmujemy się daneg działania. Rbimy wiele rzeczy, których nie lubimy, ale jednak cel jest na tyle płacalny, że pknujemy trudnści, przełamujemy się, decydujemy się na rbienie czegś nudneg czy nieprzyjemneg dla efektu. O mtywacji czynnściwej mówimy, gdy cieszy nas nie tylk cel, ale też drga d nieg, czyli t c rbimy. Pstęp, prces i wszystk c im twarzyszy mtywują same w sbie. Efekt mże czywiście również cieszyć, jednak nie jest dla nas prblemem, gdy n nie pjawia się d razu. Typu: Dążenie Sięgamy p te rzeczy, które subiektywnie ceniamy jak krzystne lub przyjemne Typu: Unikanie Trzymamy się z daleka d teg, c wzbudza naszą niechęć lub przynsi straty T, czeg tak naprawdę się pdejmujemy, t efekt bilansu między tym czeg unikamy i teg, d czeg dążymy. Mamy tu dwa rdzaju stanów rzeczy, których mże dtyczyć dążenie i unikanie. Chdzi stan pżądany, który wiąże się z pewnymi plusami, ale też z pniesieniem różnych ksztów raz stan aktualny który ma swje minusy, ale też z jakiegś pwdu w nim tkwimy, a więc psiada mniej lub bardziej widczne zalety. Jeżeli np. ktś bardz chciałby schudnąć (dążenie dtyczące celu), nie chce wyglądać tak, jak wygląda aktualnie (unikanie dtyczące stanu aktualneg), a jednak nie działa w kierunku zmiany t najprawdpdbniej jest jeszcze druga strna, której zapminamy. Stan pżądany mże kjarzyć się z pdejmwaniem pewneg wysiłku, np. wyknywaniem mrderczych ćwiczeń, na które sba wcale nie ma chty (unikanie dtyczące celu). Z klei stan aktualny mniej lub bardziej świadmie mże być kjarzny z wygdą lub dawać inne krzyści (dążenie dtyczące stanu aktualneg). Strna 2

3 Zatem, aby cenić, czy dany cel rzeczywiście jest mtywujący trzeba przyjrzeć się temu jak wygląda subiektywny bilans między dążeniem i unikaniem dtyczącymi zarówn stanu aktualneg jak i zmiany. Zarówn stan aktualny jak i zmiana wiążą się bwiem z pewnymi krzyściami jak i ksztami. Kluczem jest dpwiedź na pytanie: Które z nich mają przewagę w dczuciu danej sby. AKTUALNY POŻĄDANY Dpier kiedy przyjrzymy się wszystkim za i przeciw jesteśmy w stanie zmienić stan ciężkści pszczególnych elementów. Wracając d naszeg przykładu z dchudzaniem mżliwe, że blkuje nas perspektywa mrderczych ćwiczeń, z którymi zmiana nam się kjarzy, a więc przeraża spsób dążenia d celu. Dpier zastanwienie się nad tym jak ma wyglądać każdy z elementów pzwala dkryć, że np. nudne ćwiczenia mżna zastąpić tańcem, a dietę dpaswać d indywidualnych ptrzeb. T pzwala na zmianę bilansu zysków i strat. AKTUALNY POŻĄDANY Strna 3

4 Teria ptrzeb Maslwa C mają ptrzeby d mtywacji? Bardz duż. Ptrzeby t nasze mtywy. T, c nas mtywuje i t p c w efekcie sięgamy, ma tak naprawdę służyć zaspkjeniu różnych naszych ptrzeb i najlepiej nie blkwać przy tym innych. Najczęściej mtywujące jest właśnie NAPIĘCIE, wynikające z braku czegś. Trudn czekiwać zapału d prwadzenia badań naukwych d kgś, kt czuje głód i znużenie, alb nie ma dachu nad głwą. Taka sba będzie raczej zmtywwana d teg, aby zaspkić pierwtne ptrzeby i pczuć się dbrze mim, że prawdpdbnie nie nazwiemy teg w ptcznym języku byciem zmtywwanym. Ptrzeby zaspkajamy czywiście w różny spsób. Zaspkjenie jednych daje szansę na urdzenie się mtywacji d zaspkjenia klejnych. Otwiera głód klejneg szczebla. Wszystkie ptrzeby pniżej szczebla samrealizacji t ptrzeby niedbru. Natmiast ptrzeba samrealizacji jest ptrzebą wzrstu. Kryje na w sbie siąganie sukcesów, pszukiwanie satysfakcji, przekraczanie swich granic, zdbywanie wiedzy, estetykę czy altruizm. Ptrzeby wzrstu pjawiają się wtedy, gdy zaspkjne są ptrzeby z niższych pięter. Są ne pewnym stabilnym fundamentem, który pzwala budwać wysk. Oczywiście jeśli już raz ptrzeba samrealizacji się pjawiła, t drbny dyskmfrt na niższych piętrach nie zabije jej całkwicie. Wart jednak pamiętać, że nieustanna frustracja tych najbardziej pdstawwych ptrzeb, będzie słabiać dążenie d rzwju i samrealizacji. Nie dziwmy się zatem, gdy ktś, kt mierzy się z brakiem zaspkjenia ptrzeb niższych, nie ma mtywacji d rzeczy, które znajdują się na najwyższym piętrze. SAMOREALIZACJI UZNANIA SPOŁECZNE BEZPIECZEŃSTWA FIZJOLOGICZNE Strna 4

5 Terie behawiralne Badania w nurcie psychlgii behawiralnej pkazują, że teg d czeg dążymy lub czeg unikamy uczymy się w bardz prsty i autmatyczny spsób. Naszą pdstawwą mtywacją jest dążenie d teg c przyjemne i unikanie teg, c nieprzyjemne. Rbimy t, za c jesteśmy nagradzani, a unikamy teg, c wiąże się z jakiegś rdzaju karą. Kary i nagrdy t inaczej mówiąc wzmcnienia. C mżna d nich zaliczyć? Wzmcnienia pzytywne - nagrda emcjnalna np. przyjemnść, najedzenie, dbry smak, wygda, pchwała, uśmiech, pieniądze, dpwiedni pzim endrfin Wzmcnienia negatywne - kara emcjnalna ból, zbyt zimn lub grąc, bardz głśne dźwięki, drzucenie, wyśmianie, wszystkieg rdzaju negatywne emcje, także brak czekiwanej nagrdy (np. brak pchwały) Jeżeli p jakimś naszym zachwaniu sptkał nas cś nieprzyjemneg, uczymy się unikać nie tylk tej nieprzyjemnej rzeczy, ale tez wszystkieg c zstał z nią skjarzne, a więc np. czynnści, której knsekwencją była kara. W ten spsób mżemy się nauczyć chciażby teg, że nie płaca się dtykać grącej patelni czy pić dpier c zaparznej herbaty, b na kjarzy nam się z czymś tak nieprzyjemnym jak ból pparzenia. Czynniki mtywujące Świadmść celu wiem, p c cś rbię Pczucie sensu i przydatnści t, c rbię ma dla mnie sbisty sens. Widzę krzyść. Mżliwść siągnięcia satysfakcji zadanie jest wystarczając trudne, aby jeg efekt cieszył i pdbudwywał. Jedncześnie nie jest aż tak trudne, by siągnięcie efektu wydawał się niemżliwe. Sukces, nagrda, krzyść, uznanie. ktś nagrdzi mnie za t materialnie lub emcjnalnie (pdziw, szacunek t nagrdy emcjnalne). Zaciekawienie, dkrywanie rbię cś nweg, ciekaweg, inneg niż t c znam (c jedncześnie nie wiąże się ze zbyt silnym lękiem przed nieznanym). Atrakcyjnść zadania, zagadnienia, zgdnść z indywidualnymi zaintereswaniami wzmacnia mtywację czynnściwą. Dynamika pracy nie rbię cały czas teg sameg. Praca nie jest nudna lecz pasjnująca, pbudza. Mżliwść samrealizacji t c rbię jest zgdne z tym, czeg czekuję i jak wybrażam sbie swją ścieżkę samrzwju i siągania sukcesu. Nawet jeśli cś nie da mi sukcesu, t mże mnie d nieg przybliżyć. Strna 5