Politycznych, Pułtusk 2018, ss. 363 (promotor: prof. dr hab. Dariusz S. Kozerawski) , Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, Wydział Nauk

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Arkadusz Żukowsk Instytut Nauk Poltycznych Unwersytet Warmńsko-Mazursk w Olsztyne Olsztyn. dn r. Recenzja rozprawy doktorskej mgr. Potra Błazeusza pt. Poltycznemltarne aspekty wykorzystana Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych w mędzynarodowych dzałanach stablzacyjnych w Afganstane w latach , Akadema Humanstyczna m. A. Geysztora, Wydzał Nauk Poltycznych, Pułtusk 2018, ss. 363 (promotor: prof. dr hab. Darusz S. Kozerawsk) Wc współczesnych stosunkach mędzynarodowych poltyka bezpeczeństwa państwa jaw sę jako jedno z ważnejszych wyzwań problemów poltycznych naukowych. Państwo w dalszym cągu jest ch najważnejszym aktorem. zaś domnującą rolę w tych stosunkach odgrywają państwa najslnejsze, ze względu na swój potencjał uznawane za mocarstwa. Stany Zjednoczone na przełome XX XXI Weku były śwatowym supermocarstwem, Afganstanu. zwłaszcza po 1 wrześna 2001 roku stał sę bardzo stotnym państwem w amerykańskch planach strategcznych, w tym bezpeczeństwa. Szczególną rolę w nch mały odegrać Sły Zbrojne Stanów Zjednoczonych. Przedmotem recenzowanej rozpraw) jest proces wykorzystana Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych w amerykańskej poltyce bezpeczeństwa państwa w kontekśce dzałań stablzacyjnych w okrese trwana operacj..frwała Wolność" (Em/urng Freedom Operaton. EFO) oraz Mędzynarodowych Sl Wsparca Bezpeczeństwa (Internatonal Securty Assstance Force. lsaf) NATO w Afganstane. Cel rozprawy został jasno określony analza zaangażowana Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych w mędzynarodowe dzałana stablzacyjne w Afganstane w wymarze poltyczno wojskowym. a także ekonomcznym. Autor. formułując problem badawczy. chce odpowedzeć na pytane. w jak sposób do jakch nteresów narodowych oraz celow strategcznych uzyto arm amerykańskej w Afganstane w mędzynarodowych dzałanach stablzacyjnych, jaką rolę

2 2 odgrywała ona w ch mplementacj oraz jake są dalsze perspektywy jej wykorzystana. Wybór tematu rozprawy został merytoryczne uzasadnony. Sformułowano ogólną. a przy tym dojrzałą hpotezę badawczą: wykorzystane Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych podczas nterwencj dzałań stablzacyjnych w Afganstane. jako zasobu w ramach poltyk bezpeczeństwa państwa. służyło nadal będze służyć realzacj amerykanskch nteresów narodowych oraz celow strategcznych, ścśle zwązanych z utrzymanem pozycj Stanów ZjeanC/onych jako mocarstwa globalnego (s. 5-6). Cezury czasowe zostały dokładne określone merytoryczne uzasadnone. Cezure dolną stanow rok 2001 (dokladne 7 pazdzernka 2001 roku atak na tereny zajmowane vy Afganstane przez talbów AIAKade). a cezurę górną rok 2014 (wycofane do grudna tegoż roku wekszośc Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych z Afganstanu). Autor. zwłaszcza w perwszych rozdzałach. sęga do okresów znaczne wcześnejszych. co ma merytoryczne uzasadnene. np. doktryny prezydentów Stanów Zjednoczonych czy hstora Afganstanu. Struktura rozprawy jest dobrze przemyślana. Składa sę na ną: Wstęp. sześć Rozdzałów. Zakończene. Bblograta oraz Wykaz skrótów. Wyka/. 'I'abel. Wykaz rysunków. Wykaz schematów Wykaz załącznków. Należy podkreślć. że struktura wewnętrzna poszczegolnych rozdzałów jest symetryczna (dwa cztery podrozdzały). Trzy perwsze rozdzały mają charakter wprowadzający w zasadncza problematykę. kolejne rozdzały odnoszą sę do tytułowej problematyk rozprawy. Wstep został przygotowany zgodne z obowązującym normam. Na podkreślene zasługuje wszechstronne ukazane stanu badań nad problemem oraz odnesene sę do wykorzystanych źródeł opracowań. a także zaprezentowane wykorzystanych metod. technk narzędz badawczych. W Rozdzale l. pt. Organzacja funkcjonowane amerykańskch sł zbrojnych" w oparcu 0 dokumenty admnstracj prezydenckej celne wskazano na role. funkcje zadana współczesnych amerykańskch sł zbrojnych (m.n. Narodowa Stratega Bezpeczenstwa z 2010 roku. Czteroletn Przegląd Obronny z roku. Połączone Środowsko Operacyjne z 2010 roku Strategczne wytyczne Obronne z 2012 roku). Jak słuszne podkreśla Autor wpsują sę one w ochrone szeroko pojętych amerykanskch nteresów narodowych osągane celów strategcznych w kraju. a główne poza jego grancam. W oparcu o aktualne dane kompetentne nakreślono struktury organzacyjne. admnstracyjne. dowódcze kerowncze Sl Lbrojnych Stanów Zjednoczonych (Departamentu Obrony. Dcpartamentów Wojskowych. Dowództw Bojowych. Połączonego

3 3 Komtetu Szefów Sztabu oraz rodzajów Sł Zbrojnych). a także przytoczono dane lczbowe. np. w 2014 roku za grancą służbę pełnło [24 tys. amerykańskch żołnerzy w około 150 państwach śwata. Szczególne stotne było podkreślene zman w zakrese kompetencj decyzyjnych poszczególnych nstytucj. Bardzo precyzyjne został przedstawony ] znterpretowany wymar formalnoprawny możlwośc wykorzystana potencjału wojskowego Stanów Zjednoczonych. w szczególnośc poza grancam państwa (począwszy od konstytucj. skończywszy na dyrektywach prezydenckch) aż 125 razy prezydenc Stanów Zjednoczonych podejmowal decyzje o użycu Sł Zbrojnych bez zgody Kongresu. W tej częśc rozprawy dokonano tez rozstrzygnęć termnologcznych typologeznych. m.n. zdefnowane dzałań wojskowych ch podzał na: ofensywne. obronne stablzacyjne czy tez klasyłkacja operacj pokojowych na operacje: utrzymana pokoju, wymuszena pokoju. budowana pokoju po kontlkce. tworzena pokoju zapobegana konflktom. W Rozdzale 2. pt. Zaangażowane zasobów mltarnych w proces realzacj nteresów narodowych celów strategcznych poltyk bezpeczeństwa USA scharakteryzowano kompetentne poltyke bezpeczeństwa państwa jej uwarunkowana. Wskazano na ważność tej poltyk. gdyż stanow podstawę do formułowana Narodowej Strateg Bezpeczeństwa. a ta defnuje cele państwa w wymarze wewnętrznym mędzynarodowym. Pożądanym było nc tylko sęgnęce do wczesnych doktryn prezydentów Stanów Zjednoczonych (od doktryny Jamesa Monroe) ch omówene. ale odnesene sę do współczesnych doktryn prezydentów Stanów Zjednoczonych (kończąc na doktryne Baracka Obamy). a w szczególnośc do doktryny prezydenta George'a W. Busha po I I wrześna 2001 roku. Uwypuklono też ch stotny wpływ na wytyczene kerunków amerykańskej poltyk bezpeczeństwa państwa. Wartoścowym zabegem było uwzględnene w kształtowanu poltyk bezpeczeństwa państwa grup nteresu oraz pozarządowych ośrodków opnotwórczych. Precyzyjne nakreślono kategore amerykańskch nteresów narodowych główne cele strategczne. Termny bezpeczeństwa narodowego" nteresu narodowego Stanów Zjednoczonych zostały zdetnowane weloaspektowo (m.n. stopne ntensywnośc nteresów oraz ch wpływ na ustalane prorytetów). W Rozdzale 3. pt...sły zbrojne w proccsc mplementacj amerykańskej poltyk bezpeczeństwa państwa" w sposób zwęzły zaprezentowano lczne przypadk wykorzystana Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych poza grancam państwa (od końca XVIII weku po

4 4 czasy współczesne) w XXI weku takch przypadków według danych ofcjalnych było ponad 80. Interesującym było zwrócene uwag także na przypadk użyca wojsk federalnych na terytorum państwa amerykańskego, np. tragczne wydarzena w Detrot w roku. Autor wykazał sę w tych fragmentach bardzo dobrą znajomoścą hstor najnowszej hstor wojskowośc Stanów Zjednoczonych. Właścwym zabegem było dokonane perodyzacj aktywnośc Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych poza grancam państwa: okres śwata dwubegunowego (zwłaszcza wojna w Kore _ udzał blsko 2 mln amerykańskch żołnerzy oraz wojna w Wetname _ uczestnctwo mln amerykańskch żołnerzy) okres nowego porządku medzynarodowego od przełomu XX XXI weku. kedy nastąpła redefncja rol zadań tych sł zbrojnych w oblczu nowych wyzwań. Przedstawane przeanalzowano w sposob kompletny współczesne amerykańske zagranczne operacje wojskowe. także te mnej znane jak w Serra Leone. Rwandze czy w Alban. Rozdzał 4. pt. Geneza przebeg nterwencj wojskowej" rozpoczyna koneczny dla zrozumena sytuacj w Afganstane podrozdzał odnoszący sę do jego hstor. od początków państwowośc. tzn. od roku Podobne jak w poprzednm rozdzale Autor wykazał sę znajomoścą problematyk. m.n. okres wpływów Welkej Brytan oraz nterwencja ZSRR, Dalsza część rozdzału. jak całej rozprawy bezpośredno dotyczy jej tytułowej problematyk. Amerykańska nterwencja zbrojna w Afganstane mała na celu stablzację. a następne odbudowę (rekonstrukcje) tego..upadłego" państwa. Interwencja ta przebegała w trzech etapach: naloty lotncze atak raketowe na nfrastrukturę wojskową rządową; ofensywa lądowa bombardowane pozycj talbów wskazanych przez żołnerzy sł specjalnych; walkę z pozostałoścam sł talbow Al Kady. Autor z dużą znajomoścą obektywzmem ukazuje trudnośc złożoność dzałań stablzacyjnych wojsk amerykańskch w ramach operacj Trwała Wolność oraz Mędzynarodowych Sł Wsparca Bezpeczeństwa NATO w Afganstane. m.n. kontekst relacj kerowana dowodzena oraz ch ewolucja. u tym podzal kompetencj, Kweste te w pogłębonej analze prezentowane są yy Rozdzale 5. pt, Ewolucja charakteru konflktu etapy dzałań stablzacyjnych". Słuszne w dzałanach stablzacyjnych arm amerykańskej podkreślono aspekt ekonom sł w wymarze mltarnym. a także poltycznym. gospodarczym społecznym. Co stotne. Autor aktywność Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych w Afganstane osadza w tamtejszych realach poltycznych. ekonomcznych kulturowych. Z powodzenem

5 5 stara sę zaprezentować podejśce holstyczne, Uwzględna równez oddzaływane czynnków m ędzynarodowych. Oprócz obszernej charakterystyk dzałań mltarnych ch ewolucj analzą objęto aktywność poltyczną ekonomczna. m.n. rola amerykańskej Agencj Współpracy Mędzynarodowej, Prowncjonalnych Zespołów Rekonstrukcj czy Narodowego Dyrektoratu Bezpeczeństwa oraz podmotów/programów mędzynarodowych. np. Msj Wsparca Narodów Zjednoczonych Tokjsk Mechanzm Wzajemnej Odpowedzalnośc czy rodzmych. afgańskch. np. Program Nowego Początku czy Narodowy Program Prorytetów. Ukazano tez złożoność mplementacj standardów demokratycznych zwłaszcza w praktyce wyborczej (wybory prezydencke. parlamentarne lokalne) oraz nską efektywność amerykańskch programów pomocowych. np. w 2010 roku ch wysokość wynosła l5 mld dolarów. a rok późnej 16 mld dolarów Ważnym dla badanej problematyk było przedstawane założeń skutecznośc dzałań Stanów Zjednoczonych w Afganstane. np. programy rzeczywstość w tworzenu afgańskch formacj wojskowych polcyjnych. a w szczególnośc Afgańskej Arm Narodowej Afgańskej Polcj Narodowej czy trudnośc, a właścwe bezslność w walce z produkcją narkotyków (program tylko w latach kosztował około 3 mld dolarów) korupcją oraz zjawsko martwych dusz" poberających wynagrodzene. Najwększym problemem końca operacj Trwała Wolność" NATO ISAF był sposób tryb przekazywana odpowedzalnośc władzom afgańskm. co znakomce zlustrował Autor na lcznych przykładach. posłkując sę przy tym twardym faktam statystykam. Przedstawł przy tym precyzyjne katalog przyczyn tego stanu rzeczy. Skrupulatne też nakreślł rolę zadana Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych oraz ch ewolucję w operacj..trwała Wolność oraz natowskch Medzynarodowych Słach Wsparca Bezpeczeństwa (NATO ISAF), Celne określono cezury etapów tych operacj. od dzałań strcte wojskowych. po aktywność w obszarze stablzacj oraz budowy/odbudowy Afganstanu. Procesow temu ne pomagał fakt. ze Afganstan jeszcze przed 2014 rokem przestał być prorytetem w amerykańskej poltyce bezpeczeństwa państwa. W tej częśc rozprawy. podobne jak w pozostałych. Autor formułuje własne, a przy tym wyważone opne bazujące ne tylko na dokumentach lteraturze przedmotu. ale wsparte to jest Jego własnym dośwadczenem jako zolnerza w Afganstane w operacj stablzacyjnej NATO [SAF w latach jak równeż posłkujc sę opnam nnych uczestnków dzałań stablzacyjnych wtym państwe. Warto podkreślć. Łe Autor zachowuje przy tym obektywzm poznawczy. Opne krytyczne wobcc dzałań amerykańskch. ne tylko

6 ( Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych, pojawają sę przede wszystkm w tym następnym rozdzale oraz w zakończenu rozprawy. Autor psze m.n.: Frustracja hpokryzja Zachodu doprowadzły do przyjęca. bez uzgodnena ze stroną afga'ską [mmo ofcjalnych zapewneń. że bedze to zależeć od sytuacj bezpeczeństwa zdolnośc afgańskego rzadu]. termnowego procesu przekazywana jej odpowedzalnośc w celu wycofana zaangażowanych zasobów (s ); Rząd Afganstanu był traktowany przedmotowo" (s. 221);..Dosyc brutalne metody przesłuchań stosował [amerykańsk, A.Ż.] Narodowy Dyrektorat Bezpeczeństwa. a węźnowe czasam gnęl od strzałów w plecy podczas rzekomej próby uceczk. chocaz. na zdjęcach otwory wlotowe były z przodu cała" (5. 224): Nestety zachowane sposób wydawana funduszy pomocowych przez zachodne państwa równeż częścowo kontrybuował do powyższego problemu [korupcj A.Ż.] ' (s. 229); Amerykane tylko w ogranczonym zakrese dzell sę nformacjam rozpoznawczo wywadowczym z sojusznkam (s. 239): Amerykane przedmotowo traktowal NATO ISAF" (s. 240); Wdrożene doktryny dzałań przecwrebelanckch malo stanowc zasłonę dla braku wedzy. sły. zasobów. dośwadczena wytrwałośc Zachodu w odbudowe <<upadłego>> Afganstanu" (s. 241). Autor ukazuje oczywśce też pozytywne aspekty obecnośc Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych w ramach dzałań stablzacyjnych w Afganstane. np. coraz lcznejsze wykorzystane cywlnych kontraktorów czy ustanowene synerg w strukturze kerowana dowodzena. Według Autora. z czym należy sę zgodzć. hstora dzałań stablzacyjnych pokazuje, że jest to proces długotermnowy wymaga determnacj ze strony wsperających je państwa oraz podmotowego traktowana przez zaangażowane mocarstwo państwa. w którym są prowadzone (s. 242). Kontynuacją badanej problematyk jest Rozdzał 6 pl. Skutk perspektywy wykorzystana amerykańskch wojsk jako nstrumentu poltyk bezpeczeństwa państwa. Korzyśc straty z zaangażowana sę Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych w Afganstane Autor słuszne przedstawł w wymarze wewnętrznym zewnętrznym. W tej perwszej perspektywe zwrócł uwagę na straty w personelu wojskowym oraz duże koszty dzałań stablzacyjnych oraz wzrost kosztów zwązanych z bezpeczeństwem państwa. W latach śmerć w Afganstane ponosło amerykańskch żołnerzy. w tym 508 w dzałanach ncbojowych. a wśród tej lczby 116 popełnło samobojstwo. Wśród powracających z. Afganstanu amerykańskch żołnerzy problemem stał sę Pourazowy Zespół stresu Bojowego jego konsekwencje. mn. alkoholzm. narkomana. samobójstwa. rozwody,

7 7 przemoc w rodzne. Należy do tego dolczyć ogromne koszty poltyczne społeczne. Wśród zalet wymenł. m.n. konsoldację ntegrację amerykańskch służb specjalnych. znwelowane zagrożena dużym. skoordynowanym atakem terrorystycznym na terytorum Stanów Zjednoczonych. zdobyce przez armę amerykańska ogromnego dośwadczena bojowego. docenene przez obywatel służby wojskowej, udoskonalene systemu opek nad weteranam rodznam poległych. W odnesenu do pozytywnych skutkow dzałań Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych W Afganstane w wymarze zewnętrznym. Autor wskazał w zasadze na jeden element, tzn. na konsoldację NATO. W sume. po tych dzałanach wzrosło znaczene nnych aktorów stosunków mędzynarodowych (Rosj. Chn. Ind. Un Europejskej) nastąpł spadek rol Stanów Zjednoczonych jako supcrmocarstwa, Wartoścowym zabegem było tutaj ukazane perspektywy uzyca zasobow mltarnych w procese realzacj amerykańskch nteresów narodowych celów strategcznych (m.n. kontlkty o małej skal ntensywnośc ( charakterze hybrydowym). Autor z duzym znawstwem wskazuje na przyszłe możlwe styk rywalzacj Stanów Zjednoczonych nowe formy aktywnośc wojskowej. Nale/ly zgodzć sę z Autorem, ze Sły Zbrojne Stanów Zjednoczonych pozostaną jednym z ważnejszych zasobow w ramach nstrumentów poltyk bezpeczeństwa państwa. a ch główne role funkcje pozostaną nezmenone (s. 264). Konkluzje sformułowane w Zakończenu rozprawy są przekonywujące wynkają z dogłębnej analzy badanego problemu. Postawona hpoteza badawcza została zweryfkowana pozytywne. Autor wskazał na trudnośc złożoność prowadzena dzałań stablzacyjnych: specyfkę etnczne-kulturową Afganstanu. oraz nestety. brak podmotowego traktowana przez Stany Zjednoczone strony afgańskej. przyjece newłaścwej strateg ne uwzględnene w pełn uwarunkowań społeczno kulturowych,jak słuszne twerdz. dążene do osągnęca powodzena w dzałanach wojskowych o charakterze stablzacyjnym wymaga jednoczesnego. zuntkowanego wykorzystana wszystkch zasobów w ramach nstrumentów poltyk bezpeczeństwa państwa oraz pozostałych. zarowno lokalnych, jak zagrancznych oraz mędzynarodowych uczestnkow procesu" (s. 269). W kontekśce zaangażowana Stanów Zjednoczonych w Afganstane warto jest przywołać opnę Takesh Matsudy dotyczącą koncepcj..mękkcgo" pokoju (dea qfso/l peace). w której m.n. zwraca on uwage na to. aby pokonanego wroga traktować zyczlwe z pełnym szacunkem.

8 8 Treść poszczególnych rozdzałów nalezy ocene wysoko w kontekśce ch merytorycznej zawartośc. Warto wspomneć. że kazdy rozdzal kończy sę wartoścowym. syntetycznym podsumowanem prezentowanych analzowanych kwest. Poza tym każdy rozdzał poprzedza celne motto autorstwa amerykańskch poltyków. analtyków. publcystów czy wojskowych. Pozytywem rozprawy są wspomnane wyzej wykazy. W potrzebnym obszernym Wykaze skrótów (s ) podano przede wszystkm skróty zwązane z Słam Zbrojnym Stanów Zjednoczonych Afganstanu oraz operacjam stablzującym w Afganstane. W sposób przejrzysty zaprezentowano dane faktografczno-statystyczne w forme 5 tabel zestaweń: Stan osobowy Sł Zbrojnych USA z podzałem na rodzaje sł zbrojnych: Zunfkowane Dowództwo Bojowe: Najważnejsze amerykańske doktryny prezydencke: Kategore amerykańskch nteresów narodowych główne cele strategczne: Wojny formalne wypowedzane przez Kongres USA. Podobne nalezy ocenć zameszczene w rozprawe rysunków (6): nstrumenty poltyk bezpeczeństwa państwa; Podzał geografczny rejonów odpowedzalnośc Dowództw Bojowych; Kategore dzałań wojskowych: Przypadk wykorzystana Sł Zbrojnych USA poza grancam kraju: Glówne operacje sł specjalnych USA pazdzernk 200] _ marzec 2002; Proces przekazywana odpowedzalnośc wladzom afgańskm oraz schematów (5): Ogólny podzal odpowedzalnośc w ponach Departamentu Obrony w odnesenu do Sł Zbrojnych USA: Ogólna struktura Departamentu Obrony; Struktura kerowana dowodzena operacj Trwała Wolność w 2001 roku: Struktura kerowana dowodzena operacj 'lrwała Wolność" NATO ISAF w ZOlO roku; Struktura kerowana dowodzena operacj..trwala Wolność" NATO ISAF w 20l I roku. Duża część tabel. rysunków schematów ma walor opracowań wlasnych bądz bazuje na uznanych pozycjach śwatowej lteratury przedmotu bądź też dokumentach nstytucj mędzynarodowych rządowych. Wartoścowym dopełnenem rozprawy są lczne załącznk (22) dotyczące m.n. rezolucj Kongresu USA. Rady Bezpeczeństwa ONZ. Porozumeń pokojowych dotyczących Afganstanu oraz msj stablzacyjnej Stanów Zjednoczonych NATO ISAF w Afganstane (najczęścej najstotnejsze fragmenty). Wekszość załączonych dokumentów/jest mało znana polskemu Czytelnkow. W Wykaze załącznków ujęto lez kwestonarusz wywadu eksperckego wjęzyku polskm angelskm.

9 9 Pod względem metodologcznym rozprawa prezentuje sę korzystne. Autor w dużym stopnu przy analze tekstow aktów normatywnych. dokumentow strategcznych doktrynalnych oraz lteratury przedmotu posłkował sę metodą nstytucjonalto-prawną. Wykorzystał też metodę hstoryczną. zarówno w kontekśce Stanów Zjednoczonych. jak Afganstanu Pomocna była równeż metoda systemowa decyzyjna. a także analza komparatystyczna. Z powodzenem wykorzystał metodę statystyczną, pomocną przy analze loścowej. Wartoścą dodaną rozprawy są przeprowadzone przez Autora obserwacje bezpośredne pośredne. zarówno jawne. jak ukryte. Podobne wysoko należy ocenć wartość 35 wywadów eksperckch przeprowadzonych w latach Autorow udało sę dotrzeć uzyskać nformacje od najbardzej kompetentnych osób posadających wedzę dośwadczene dotyczące użyca Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych w dzałanach stablzacyjnych w Afganstane. Ponadto Autor rozprawy był jest bezpośredno zaangażowany w procesy poltyk bezpeczeństwa z wykorzystanem sł zbrojnych. m.n. pełnł funkcję dowódcy X zmany Polskego Kontyngentu Wojskowego w Afganstane w latach w ramach msj NATO ISAF. a także operacj Trwała Wolność". Podczas pobytu w Kwaterze Głównej NATO w Bruksel w latach brał bezpośredn udzał w decyzjach poltycznowojskowych NATO odnośne ISAF Msj Zdecydowane Wsparce. Posadana przez Autora wedza dośwadczene praktyczne stanowły stotny element powodzena przy rozwązanu postawonego w rozprawe problemu badawczego. Pod względem podejśca teoretycznego tytułowa problematyka badana jest tradycyjne. Autor ne umejscawa jej w kontekśce paradygmatów stosunków mędzynarodowych. Z treśc rozprawy przebja zdecydowane podejśce neo/realstyczne. Pożądanym byłoby wec sęgnęce do koncepcj Hansa Morgenthaua dotyczących poltyk bezpeczeństwa narodowego panstwa. Pomocnym byłoby wykorzystane też koncepcj Barry"ego Buzana nnych bezpeczenstwa wszechstronnego" (comprehensve securty) oraz teor sekurytyzacj (securlzulan theory). * >l< * Pod względem formalnym rozprawa ne tylko reprezentuje wysok pozom. ale moze być wzorcowa. Została ona staranne przygotowana do wydruku pod względem edytorskm językowym.

10 10 Autor posadł umejętnośc stosowana różnego rodzaju przypsów. Ich lczba (937) oraz wartośc merytoryczne bardzo dobrze śwadczą 0 Jego znajomośc poruszanej problematyk oraz lteratury przedmotu. Bardzo pozytywne opne dotyczą także pozostałych elementów oceny formalnej rozprawy. Bblograta stanow kolejny pozytyw rozprawy. Ukazuje bardzo dobre oczytane Autora Jego znajomość stanu badań nad rozwązywanym problemem badawczym oraz ogrom prac zwązanych z kwerenda. główne przeprowadzoną za grancą. Bblografa składa sę z następujących częśc: Żródła archwalne (] pozycja). Dokumenty publkowane (lol). Czasopsma dzennk (29). Wspomnena relacje (6). Opracowana (290). Raporty opne ośrodków opnotwórczych (90). Artykuly (67). Opracowana nepublkowane (l) Strony nternetowe (12). Bblogratę należy uznać za nezwykle różnorodną bogatą pod względem żródeł opracowań. Zdecydowane domnują pozycje w języku angelskm. W dużym zakrese wykorzystano: ustawy Kodeks Stanów Zjednoczonych: doktryny prezydencke. dyrektywy wykonawcze prezydenta: narodowe stratege bezpeczeństwa. obrony: wojskowe czteroletne przeglądy obronne; dokumenty: Kongresu. Departamentu Obrony. Departamentu Stanu oraz Sł Zbrojnych. Imponująca jest lczba wykorzystanych opracowań naukowych - blsko 300 czy raportów thnk tanków 90. Wśro'd czasopsm dzennków oprócz 27 tytułów w języku angelskm znalazły sę 2 perodyk chzyku polskm ] wjezyku nemeckm. W częśc Bblograf pt...artykuly zameszczono zarówno pozycje naukowe. popularno-naukowe. jak prasowe z tygodnków dzennków zagrancznych. Wśród wykorzystanych stron nternetowych domnują portale amerykańskch nstytucj rządowych zwązanych z Słam Zbrojnym Stanów Zjednoczonych. * * * Przechodząc do uwag sugest. ad hoc należy zaznaczyć. że mają one charakter poboczny. Gros z nch dotyczy kwest formalnych. a nelczne w warstwe merytorycznej mają charakter polemczny. a nc oblgatoryjny. Podkreślając kompetencje termnologczne Autora rozprawy należy podkreślć, że dzałana mltarne Stanów Zjednoczonych za grancą ne tylko trudno jednoznaczne znterpretować. ale także ująć w ramy termnologczne. Autor w kontekśce Afganstanu posługuje sę takm określenam jak: dzalana stablzacyjne" czy nterwencja wojskowa". W nelcznych przypadkach proponowałbym stosowac kategorę..państwo". a ne termn kraj (np ). Poza tym w klku przypadkach stosowane jest potoczne określene

11 11..Ameryka" zamast USA czy..stany Zjednoczone" (3. 245, 257). Proponowałbym termn bg stekpoley tłumaczyć jako poltyka grubego. ane dużego kja (s. 60). Chocaż tematyka rozprawy dotyczy dzałań Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych w Afganstane można byłoby wspomneć o katalogu dzałań poltycznych. /. ktorym wązano duże nadzeje na ustablzowane sytuacj w Afganstane, np. W zakrese blateralnych stosunków dyplomatycznych (Umowa o Strategcznym Partnerstwe z 2012 roku) oraz ekonomcznych zwązanych z amerykańską pomocą humantarnąw Afganstane realzowana przez organzacje pozarządowe w ramach Programu Mgracj Uchodźców Departamentu Stanu oraz Amerykańskej Agencj Rozwoju Mędzynarodowego (Unted States Agency/er Internatonal Development. USAID). Można byłoby też ująć w rozprawe dzałana funduszu powernczego NATO-ANA (Afganstan Natonal Army). Z kole. w kontekśce poltyczno wojskowym można byłoby przywołać Narodową Strategę Bezpeczeństwa Stanów Zjednoczonych (Natonal Securty Strategy) z 6 lutego 2015 roku. gdyż została przygotowana przed 2014 rokem. Wśród amerykańskch organzacj promujących demokrację w Afganstane można byłoby przedstawc aktywność Natonal Endowment for Democracy. Z kole. w nakreślanu perspektyw rozwoju wyzwań na przyszłość Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych można byłoby wspomneć. że do 2020 roku ma pojawć sę nowy rodzaj wojsk wojska/sły kosmczne (Space Force). Drobnej korekty loścowej wymaga jedyne jedna statystyka. Podczas operacj Support Hope w Rwandze amerykanske sły powetrzne ładunków. a ne tylko 23 tony (s. 128). przetransportowaly 23 tys. ton Podkreślając jeszcze raz stosowany przez Autora w rozprawe pełny ops bblografczny cytowanych opracowań w klku przypadkach należałoby ten ops poszerzyć przynajmnej o mejsce rok wydana. np. Patrot Act (5. 275) czy US Consttuton (s. 277). W kontekśce klku tytułów czasopsm. podobne jak w stosunku do nnych. które cytuje Autor. ch poszczegolne człony pownny byc psane /. dużej ltery np. jest Journal ot mltary ethcs'. a pownno być Journal of Mltary Ethcs czy Journal of mltary and strategc studes", a pownno być Journal of Mltary and Strategc Studes". Sugerowałbym Autorow. żeby konsekwentne w stosunku do lczebnków polczalnych stosować określene lczba". a ne..lość". np. wezen (s. 197). wojsk (5. 235). Po uważnej lekturze rozprawy znalezono zaledwe klka..lterowck". np. Kolumb (s. 60). Sły Zdanowe (s. 179). prez (s. 185). wukrotne (s, 228). Amerykańscy (s. 238). partenrów (s. 250).

12 12 * * * Recenzowana rozprawa jest monografcznym. a przy tym rzetelnym ujęcem problemu. Ma ona stotne walory deskrypeyjne. eksplanacyjne co rzadko zdarza sę równeż elementy predykcyjne. W dużym stopnu wypełna ona w Polsce lukę w poznanu naukowym dotyczącym zaangażowana sę Stanów Zjednoczonych w Afganstane. Autor prawdłowo określł cele. przebeg. a przede wszystkm skutk wykorzystana Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych w dzałanach stablzacyjnych w Afganstane W poltyce bezpeczeństwa tego państwa. w wymarze wewnętrznym zewnętrznym, Na uwagę zasługuje wyważona ocena wnosk krytyczne dotyczące blansu zaangażowana amerykańskch sł zbrojnych w Afganstane oraz nakreślene perspektyw ch udzału w stablzacyjnych dzałanach na rzecz bezpeczeństwa Stanów Zjednoczonych. Dlatego też oprócz walorów naukowych sformułowane wnosk oraz scenarusze mają walory aplkacyjne dla poltycznych wojskowych centrów decyzyjnych. Za ważny pozytyw należy uznać samodzelność Autora w procese badawczym. Jego umejętnośc analtyczne syntetyzującc. Po drobnych poprawkach uzupelnenach redakcyjnych rekomenduje rozprawę do wydanajej drukem. Z pełnym przekonanem stwerdzam. że rozprawa doktorska magstra Potra Błazcusza pt...poltyczno mltame aspekty wykorzystana Sł Zbrojnych Stanów Zjednoczonych w mędzynarodowych dzałanach stablzacyjnych w Afganstane w latach ". l spełna wymog ustawy z dna I4 marca 2003 roku o tytule naukowym stopnach naukowych oraz o stopnach tytule w zakrese sztuk (Dz. U. z 2003 r.. Nr 65. poz r.. Nr l64, poz. 365) I może być dopuszczona do dalszego procedow ana w tym zakrese,