Badania eksploatowanej sieci kanalizacji podciśnieniowej w systemie AIRYAC

Transkrypt

1 Badana ekspoatowanej sec kanazacj podcśnenowej w systeme AIRYAC Marek Kaenk, Andrzej Ćwek*. Wstęp Obecne w kraju wybudowano kkadzesąt systemów kanazacj podcśnenowej typu Roedger, Arvac, Isek. Kanazacja podcśnenowa jest to nowoczesny system służący do odprowadzana śceków bytowo-gospodarczych przemysłowych, który w kraju zyskuje coraz wększe uznane coraz częścej jest budowany. Koncepcja systemu kanazacj podcśnenowej powstała w atach 80. XIX weku w USA []. Jednak dopero w atach 60. XX weku zaczęto projektować budować perwsze systemy kanazacj podcśnenowej. System kanazacj podcśnenowej zaczany jest do tzw. nekonwencjonanych systemów odprowadzana śceków do grupowych oczyszczan śceków. Transport śceków w kanazacj podcśnenowej jest wymuszony przez pompy próżnowe. Kanazacja podcśnenowa może współpracować z systemem kanazacj grawtacyjnej cśnenowej. Można ją stosować w warunkach, w których kanazacja grawtacyjna cśnenowa sprawa kłopoty technczno-ekonomczne ub budz zastrzeżena z punktu ochrony środowska naturanego. Szczegóne zaeca sę stosowane kanazacj podcśnenowej na terenach płaskch słabo zurbanzowanych z rozproszoną zabudową (np. tereny wejske) [7,5,6,]. Za stosowanem systemu kanazacj podcśnenowej na terenach wejskch (szczegóne na terenach płaskch) przemawają równeż mnejsze koszty nwestycyjne ekspoatacyjne nż kanazacj grawtacyjnej [, 0]. Obecne w kraju stneje wee frm, które w swojej oferce handowej proponują system kanazacj podcśnenowej [5, 6,, 0]. ł> Dr nż. Marek Kaemk - Szkota Główna Gospodarstwa Wejskego, Wydzał nżyner Kształtowana Środowska, Katedra Budownctwa Geodezj, Zakład Wodocągow Kanazacj, u. IMowoursynowska 59, Warszawa; nż. Andrzej Ćwtek - kerownk dzału ekspoatacj konserwacj urządzeń wodno-santarnych w gmne Ceestynów, u. Regucka, 05-0 Ceestynów Obowązujące normy zaecena do projektowana systemu kanazacj podcśnenowej ne są oparte na naukowych podstawach metodach racjonanego projektowana urządzeń systemu kanazacj podcśnenowej [, ]. Zawerają mnmane wymagana projektowe, na podstawe których ne jest możwe zaprojektowane systemu kanazacj podcśnenowej, który by prawdłowo funkcjonował. Wytyczne projektowana ogranczają sę do ogónych wymagań techncznych, dotyczących budowy zastosowana urządzeń w systemach kanazacj podcśnenowej. W dostępnej teraturze naukowo-techncznej można znaeźć wee pubkacj, w których autorzy prezentują różne rozwązana systemu kanazacj podcśnenowej, porównują je z systemem kanazacj cśnenowej grawtacyjnej oraz omawają wady, zaety możwośc ch zastosowana [,, 7, 9,, 8, 9, 0, ]. Druga grupa pubkacj zawera różne propozycje uszczegółowena zasad projektowana systemu kanazacj podcśnenowej [5, 6, 8,,, ]. Natomast w dostępnej teraturze naukowo-techncznej mało jest nformacj na temat rzeczywstych hydraucznych warunków pracy systemu kanazacj podcśnenowej oraz dośwadczeń dotyczących jego ekspoatacj [0]. Głównym ceem artykułu jest przedstawene anazy wynków badań, rozkładu zman podcśnena w rurocągach podłączenowych wzdłuż zborczego rurocągu podcśnenowego, rzeczywstego czasu pracy wybranych zaworów opróżnających oraz dośwadczeń dotyczących ekspoatacj systemu typu AIR- VAC. Zakres artykułu obejmuje badana systemu kanazacj podcśnenowej we ws Gna Stara Weś w gmne Ceestynów.. Budowa zasada dzałana systemu typu AIRYAC System kanazacj podcśnenowej składa sę ze studzenek zborczych z zaworem opróżnającym, sec zborczych rurocągów podcśnenowych stacj podcśnenowej. Budowa systemu kanazacj podcśnenowej została schematyczne przedstawona na rys.. Ścek z budynku meszkanego przy kanakem - grawtacyjne spływają do studzenk zborczej - z zaworem opróżnającym -. Gdy pozom śceków w studzence zborczej z zaworem opróżnającym wzrasta, równeż w rurze spętrzającej - 6 wzrasta cśnene, które za pomocą wężyka mpusowego - 5 przekazywane jest do sterownka -. W zwązku z tym, gdy ścek w studzence zborczej osągną maksymany pozom, wzrost cśnena w rurze spętrzającej powoduje uruchomene sterownka otwarce zaworu opróżnającego. Różnca cśnena mędzy zborczym rurocągem podcśnenowym 7 a atmosferą powoduje napływ (zassane) śceków powetrza do zborczego rurocągu podcśnenowego. Po zassanu śceków ze studzenk zborczej następuje wyrównane cśnena w rurze spętrzającej z cśnenem barometrycznym. Następne sterownk powoduje zamknęce zaworu opróżnającego, które następuje w kka sekund po zassanu śceków, a w tym czase do zborczego rurocągu podcśnenowego jest zasysane powetrze. Meszanna śceków powetrza zborczym rurocągem podcśnenowym odprowadzana jest do zbornka podcśnenowego -. Z koe, gdy w zbornku podcśnenowym ścek osągną odpowedn pozom, mechanzm sterujący pracą pomp ścekowych - 7 włącza pompy ścekowe - 75 ścek przewodem cśnenowym - 6 zostają przetłoczone do oczyszczan śceków. Gdy Rys.. Schemat kanazacj podcśnenowej w systeme AIRVAC -przykanak, - studzenka zborcza, - sterownk, - zawór opróżnający, 5 - wężyk mpusowe, 6 - rura spętrzająca, 7 - rurocąg podcśnenowy, 8-ftr powetrza, 9-stacja podcśnenowa, 0-rurocąg odprowadzający powetrze wyssane ze zbornka podcśnenowego, - zbornk podcśnenowy, - mechanzm sterujący pompam ścekowym, -mechanzm sterujący pompam próżnowym, -pompy próżnowe, 5 - pompy ścekowe, 6 - rurocąg cśnenowy. 6 GAZ, WODA TECHNIKA SANITARNA /005

2 Byś.. Schemat zaworu opróżnającego typu AIRVAC - wężyk mpusowy, - uszczenene tłoka, - tłok, - korpus zaworu, 5 - sprężyna, 6 - komora, w której naprzemenne panuje cśnene barometryczne podcśnene, 7 - sterownk, 8 - otwór, przez który doprowadzane jest powetrze do sterownka, 9-połączene z rurą spętrzającą, 0 - komora, w której panuje cśnene barometryczne, - grzybek, - gnazdo, - staowy trzpeń, - uszczenene trzpena spada podcśnene w zbornku podcśnenowym mechanzm sterujący pracą pomp próżnowych - włącza pompy próżnowe -, które wypompowują powetrze ze zbornka podcśnenowego tłoczą do ftra wykonanego z kory - 8. Natomast na rys. przedstawono zawór opróżnający. Komorę - 6 od komory - 0 oddzea uszczenene z gumy -, w którym umeszczony jest tłok -. Organ zamykający zawór opróżnający stanow grzybek - 77, który staowym trzpenem - jest połączony z tłokem. Do komory - 6, przez sterownk - 7, który jest zamontowany na korpuse zaworu -, który za pomocą wężyka mpusowego - 7 połączony jest ze zborczym rurocągem podcśnenowym rurą spętrzającą - 9, naprzemenne doprowadzane jest podcśnene (zawór otwarty) cśnene barometryczne (zawór zamknęty). Powetrze do sterownka doprowadzane jest za pomocą otworu - 8. W komorze -0 zawsze panuje cśnene barometryczne. Gdy w komorze - 6 panuje cśnene barometryczne sprężyna - 5 docska grzybek do gnazda - 7. Natomast, gdy w komorze - 6 panuje podcśnene, to organ zamykający w postac grzybka jest podnesony do góry w tym czase następuje przepływ śceków powetrza przez zawór opróżnający. System kanazacj podcśnenowej będze pracował prawdłowo, gdy cały układ będze bardzo szczeny ne nastąp jego rozhermetyzowane w czase pracy. W zwązku z tym system kanazacj podcśnenowej mus być całodobowo montorowany przez persone obsług. Stacja podcśnenowa pownna być wyposażona we własny agregat prądotwórczy na wypadek awar zasana oraz jeś ne jest zntegrowana z grupową oczyszczaną śceków, to pownna być wyposażona w urządzene do przesyłana sygnału o zakłócenu pracy systemu do oczyszczan śceków. W przypadku wystąpena awar systemu (np. awara zaworu opróżnającego) zakłócene mus być bardzo szybko usunęte przez persone obsług, ze wzgędu na nedużą pojemność studzenk zborczej z zaworem opróżnającym oraz neszczeność systemu. Najepej wymenć całe uszkodzone urządzene na nowe. Datego ekspoatator systemu kanazacj podcśnenowej pownen posadać w podręcznym magazyne zapas częśc zamennych.. System kanazacj podcśnenowej we ws Gna Stara Weś Weś Gna Stara Weś są nedużym mejscowoścam w przeważającej częśc o zabudowe wowej o małym zróżncowanu topograf terenu. Mejscowośc znajdują sę w połudnowo-wschodnej częśc neck mazoweckej w gmne Ceestynów. W warstwe przypowerzchnowej o zróżncowanej mąższośc występują utwory paszczyste. Zwercadło wody gruntowej od powerzchn terenu waha sę od 0, m do,0 m bardzo mocno uzaeżnone jest od opadów atmosferycznych pory roku. Zastosowany system kanazacj podcśnenowej został wyposażony w urządzena frmy AIRYAC wybudowany został we ws Gna wzdłuż ucy Wczej, M. Dąbrowskej, następne begne pod toram koejowym do Starej Ws, w której begne wzdłuż ucy Fabrycznej, A. Mckewcza Parkowej []. Zastosowano studzenk zborcze z żebetowych prefabrykatów o średncy 0 =,0 m w ośc 5 sztuk, w których zamontowano po jednym zaworze opróżnającym oraz studzenk zborcze o średncy 0 =, m w ośc 6 sztuk, w których zamontowano po dwa zawory opróżnające. Studzenk zborcze zostały wykonane z betonu wodoszczenego kasy B - 0 bez zewnętrznego zazoowana. Przejśca przez ścany studzenk zborczej rurocągu podłączenowego przykanaka wykonano za pomocą uszczek gumowej. Zborczy rurocąg podcśnenowy rurocąg podłączenowe zostały wykonane z rur cśnenowych PE 00 SDR. Zborczy rurocąg podcśnenowy został wybudowany z trzech średnc nomnanych [] d = 5 mm o łącznej długośc L=955,0 m, d = 60 mm o łącznej długośc L = 68,5 m, md= HOmmołącznej długośc L=6,0 m. Natomast rurocąg podłączenowe mają średncę nomnaną d = 90 mm łączną długość 50,5 m. Mnmany spadek rurocągów podcśnenowych, jak został zastosowany, wynos = % 0, a mnmana długość rurocągu podłączenowego 6 m. Na długośc zborczego rurocągu podcśnenowego o średncy d = 5 mm zaprojektowano pęć wznosów rurocągu, 0 średncy d = 60 mm zaprojektowano sześć wznosów rurocągu, a o średncy ^=0 mm zaprojektowano jeden wznos rurocągu. Maksymana wydajność stacj podcśnenowej wynos Q hmax = 9,6 m /h. Na długośc zborczego rurocągu podcśnenowego brak jest rewzj. W budynku stacj podcśnenowej znajduje sę pozomy zbornk podcśnenowy o średncy 0 =,8 m pojemnośc V = 5,0 m, cztery pompy próżnowe frmy BUSCH typu RA(C)50C o mocy 5,5 kw każda dwe pompy ścekowe frmy FLYGT typu NT0HT/6 o mocy,8 kw każda, które tłoczą ścek ze zbornka podcśnenowego do pompown drugego stopna. Na zewnątrz budynku znajduje sę ftr powetrza wypełnony korą do absorbowana zapachów z powetrza wypompowywanego ze zbornka podcśnenowego przez pompy próżnowe. Pompy podcśnenowe załączają sę, gdy podcśnene w zbornku podcśnenowym spadne do 0,55 bar, a wyłączają sę, gdy podcśnene wzrośne do 0,68 bar. Kanazacja podcśnenowa została wyposażona w system montorngu, który w sposób cągły kontrouje pracę zaworów opróżnających oraz pomp próżnowych ścekowych. System ten zbera dane dotyczące ośc cyk załączeń zaworów opróżnających pomp, czasu otwarca poszczegónych zaworów opróżnających czasu pracy poszczegónych pomp, położena zwercadła śceków w zbornku podcśnenowym panującego podcśnena oraz GAZ, WODA TECHNIKA SANITARNA /005-7

3 ośc awar poszczegónych zaworów opróżnających pomp. Zebrane dane są archwzowane na dysku komputera zanstaowanego w stacj podcśnenowej. Dane te za pomocą programu wzuazacyjnego można odtwarzać w postac grafcznej na ekrane montora ub wydrukować. W przypadku awar konkretnego urządzena, system montorngu wysyła komunkaty w postac SMS-ów do personeu obsług 0 neprawdłowej pracy urządzena. Dzęk tym nformacjom persone obsług może precyzyjne zokazować mejsce awar szybko usunąć uszkodzene.. Metodyka badań Badana zman podcśnena w rurocągach podłączenowych wzdłuż zborczego rurocągu podcśnenowego wykonywano w czterech wybranych studzenkach zborczych ZS-, ZS-5, ZS-6, ZS- (rys. ). Pomary zman podcśnena wykonywało pęć osób w następujący sposób. Po zsynchronzowanu zegarków w poszczegónych studzenkach zborczych na rurocągach podłączenowych nstaowano mechanczne wakuometry o ustaonej wcześnej godzne odczytywano wskazana urządzena pomarowego. Osoba, która znajdowała sę w stacj podcśnenowej, ustawała podcśnene w zbornku podcśnenowym. Rzeczywsty czas pracy ość cyk załączeń zaworów opróżnających, zamontowanych w czterech wybranych studzenkach zborczych ZS-, ZS-5, ZS-6, ZS- (rys. ), wyznaczono za pomocą zanstaowanego systemu montorngu. Utrudnena, jake występują w ekspoatacj badanego systemu, uzyskano przeprowadzając bezpośredn wywad z personeem obsług systemu. Badana przeprowadzano w okrese od do Rys.. Schemat sec kanazacj podcśnenowej Sp - stacja podcśnenowa, SZ- - numer studzenk zborczej wraz z zaworem opróżnającym, d - średnca zborczego rurocągu podcśnenowego. 0,60 T 0,55-0,50 0,5 e. 0,0 0,5 - - S 0,0-0,5 0,0 f 0,5 0,0 0,05 0,00 - da podcśnena w zbornku podcśnenowym 0,65 bar k da podcśnena w zbornku podcśnenowym 0,57 bar» da podcśnena w zbornku podcśnenowym 0,0 bar SZ- SZ-5 SZ-6 Punkty pomarowe Rys.. Rozkład zman podcśnena w rurocągach podłączenowych wzdłuż zborczego rurocągu podcśnenowego w zaeżnośc od podcśnena w zbornku podcśnenowym. Numer zaworu opro/najaccgo SZ- SZ-5 SZ-6 SZ I ł Coc ] Rys. 5. Harmonogram pracy zaworów opróżnających w cągu doby Lp. U ; S 9 0 t ( 5 6. Wynk badań ch dyskusja Na rys. przedstawono wynk pomarów podcśnena w rurocągach podłącze- Tabea Praca zaworów opróżnających w cągu doby Numer zaworu opróżnającego SZ-5 jjjjjj. - Godzny załączana sę wyłączana sę zaworu opróżnającego w cągu doby [godz. mn. sęk.] Załączene =.; / ;.../ ".. " J-....^/eo g (k % I I j j Wyłączene 05"..-f~^ ~ ]. j j J jjj , - ;;-.- Jednostkowy czas prący [s] j 5 St S Łączny czas pracy w cągu doby [s].8 0 ; 8 -GAZ, WODA TECHNIKA SANITARNA /005

4 nowych wzdłuż zborczego rurocągu podcśnenowego. Zaeżność pomędzy podcśnenem w przewodach podłączenowych wzdłuż zborczego rurocągu podcśnenowego a zmaną podcśnena w zbornku podcśnenowym jest nowa. Lne trendu w poszczegónych punktach pomarowych da zadanych wartośc podcśnena w zbornku podcśnenowym układają sę równoege. Take same zaeżnośc otrzymano równeż da pomarów podcśnena w nstaacj eksperymentanej kanazacj podcśnenowej na długośc zborczych rurocągów podcśnenowych []. Najwększy spadek podcśnena nastąpł w punkce pomarowym SZ-6, a ne w punkce pomarowym SZ-, najdaej oddaonym od stacj podcśnenowej. Na spadek podcśnena w punkce pomarowym SZ-6 ma wpływ budowa zborczego rurocągu podcśnenowego, który begne pod toram koejowym w którym znajdują sę na stosunkowo krótkm odcnku cztery wznosy rurocągu. Równeż na spadek podcśnena w tym punkce pomarowym ma wpływ zrzut śceków do studzenek zborczych, które znajdują sę w jego sąsedztwe. Zrzut śceków do tych studzenek odbywa sę z sześcu boków weorodznnych, szkoły podstawowej oraz kku domów jednorodznnych wynos 9,0 m /d, co stanow około 7% obecnego zrzutu śceków, wynoszącego 0, m /d. W tabe na rys. 5 przedstawono ość cyk załączeń zaworów opróżnających oraz czas otwarca zaworów opróżnających, zanstaowanych w studzenkach zborczych SZ-, SZ-5, SZ-6, SZ- w cągu doby w dnu W systeme kanazacj podcśnenowej zawory opróżnające otwerają sę osowo w zaeżnośc od napełnena sę ścekam studzenk zborczej. W cągu doby zawory opróżnające w studzenkach zborczych otwerały sę odpowedno * w SZ- - razy, jednostkowy czas pracy wynosł około s, a łączny czas pracy w cągu doby wynosł 8 s, * w SZ-5 - razy, jednostkowy czas pracy wynosł s, a łączny czas pracy w cągu doby wynosł 0 s, * w SZ-6-0 razy, jednostkowy czas pracy wynosł około s, a łączny czas pracy w cągu doby wynosł 0 s, * w SZ- - 6 razy, jednostkowy czas pracy wynosł około 8 s, a łączny czas pracy w cągu doby wynosł 68 s. Im zawór opróżnający znajduje sę daej od stacj podcśnenowej, jego czas otwarca wzrasta. Spowodowane jest to tym, że czym zawór opróżnający jest daej od stacj podcśnenowej, to mus wprowadzać do zborczego przewodu podcśnenowego węcej powetrza. Zawory opróżnające najczęścej otwerają sę rano pomędzy godzną 6 9, w połudne pomędzy godzną, weczorem pomędzy godzną 6 9 oraz w nocy pomędzy godzną. W wywadze przeprowadzonym z personeem obsług systemu kanazacj podcśnenowej, otrzymano następujące nformacje o utrudnenach, jake występują w ekspoatacj badanego systemu. Studzenk zborcze wykonane z kręgów żebetowych, które połączono na uszczekę gumową, są neszczene następuje nftracja wody gruntowej oraz pasku, co powoduje zamuane dna studzenek oraz szybsze zużywane sę ruchomych częśc zaworu opróżnającego. Borąc pod uwagę wysok pozom wód gruntowych najepej byłoby zamontować monotyczne studzenk zborcze. W czase ekspoatacj dochodz do neszczenośc systemu kanazacj podcśnenowej przez zabokowane zaneczyszczeń stałych w zaworze opróżnającym podczas jego zamykana oraz przez zaweszane sę kuowego zaworu zwrotnego (gdze przyczyną są równeż zaneczyszczena stae) na przewodze, którym ścek ze zbornka podcśnenowego są tłoczone do pompown drugego stopna. W tym przypadku naeży z zaworów usunąć zaneczyszczena stałe. Występują równeż zaana studzenek zborczych dopływającym ścekam z powodu ne załączena sę zaworu opróżnającego. Przyczyną ne załączena sę zaworu opróżnającego jest nedostateczna drożność wężyków mpusowych, które naeży wyczyścć, bądź odkształcene membrany w sterownku; wtedy naeży osuszyć ub wymenć sterownk. Równeż przyczyną ne załączena sę zaworu opróżnającego może być zaneczyszczene rury spętrzającej, którą okresowo naeży czyścć. Podczas pracy systemu zdarza sę zassane śceków przez pompy próżnowe ze zbornka podcśnenowego, poneważ pompy ne posadają odpowednego zabezpeczena przed zassanem śceków, a stnejący ftr powetrza montowany przed pompą ne spełna tego zadana. W takm przypadku po zassanu śceków przez pompę naeży wymenć wkład separatora, ftr powetrza, ftr oeju sam oej w pompe próżnowej. Bezpośredną przyczyną zassana śceków przez pompy próżnowe bywa zaneczyszczene czujnków pozomu wewnątrz zbornka podcśnenowego do załączana pomp ścekowych. Czujnk pozomu przynajmnej raz na kwartał naeży czyścć, a sam zbornk podcśnenowy przynajmnej raz w roku. Zastosowany system montorngu jest dość awaryjny. Następuje szybke zużyce sę czujnków montorujących pracę zaworów opróżnających. Zastosowane skrzynk połączenowe w studzenkach zborczych ne są dostateczne szczene, przez co dochodz do zwarca awar. System montorngu ne powadama o awar w przypadku zabokowana przez grzybek zaworu opróżnającego zaneczyszczena stałego, mnejszego nż 5 mm. Cągła praca pomp próżnowych jest nformacją da personeu obsług, że system kanazacj podcśnenowej jest neszczeny. Gdy meszkańcy ne zgłaszają awar, persone obsług na stacj podcśnenowej, zamykając zawory odcnające na poszczegónych gałęzach zborczych rurocągów podcśnenowych, ustaa, na której gałęz wystąpła neszczeność usuwa awarę. 5. Podsumowane W ostatnch atach w kraju wzrosło zanteresowane budową systemu kanazacj podcśnenowej. System ten stanow aternatywne rozwązane da kanazacj grawtacyjnej cśnenowej, gdy spadk terenu warunk hydrogeoogczne są nekorzystne do ch zastosowana. Szczegóne zaeca sę go stosować na obszarach wejskch o płaskej topograf terenu rozproszonej zabudowe. Zaeżność pomędzy podcśnenem w przewodach podłączenowych wzdłuż zborczego rurocągu podcśnenowego a zmaną podcśnena w zbornku podcśnenowym jest nowa. Zmana podcśnena w zborczym rurocągu podcśnenowym zaeży od częstotwośc otwerana sę zaworów opróżnających. Zaeca sę unkać budowy na zborczym rurocągu podcśnenowym węcej nż trzech wznosów rurocągu bezpośredno jeden po drogm, poneważ może to powodować w rurocągu za wznosam gwałtowny spadek podcśnena, pogarszając hydrauczne warunk pracy układu. W systeme kanazacj podcśnenowej zawory opróżnające otwerają sę osowo w zaeżnośc od napełnena sę ścekam studzenk zborczej. Zawory opróżnające w badanym systeme kanazacj podcśnenowej najczęścej otwerają sę rano pomędzy godzną 6 9, w połudne pomędzy godzną, weczorem pomędzy godzną 6 9 oraz w nocy pomędzy godzną. W badanym systeme kanazacj podcśnenowej najwększym utrudnenem da personeu obsług jest nftracja wody gruntowej pasku do studzenek zbor- GAZ, WODA TECHNIKA SANITARNA /005 9

5 czych oraz zaweszane sę zaworów opróżnających w studzenkach zborczych zaworów zwrotnych na stacj podcśnenowej, co powoduje neszczeność systemu gwałtowne pogorszene sę hydraucznych warunków transportu śceków. Neszczeność systemu kanazacj podcśnenowej w konsekwencj doprowadza do zaana ścekam studzenek zborczych zborczych rurocągów podcśnenowych. PIŚMIENNICTWO [] ATV A 6. Specjane systemy kanazacj. Kanazacja podcśnenowa - kanazacja cśnenowa. Zbór normazacyjny. Ścek - odpady. DK , 99. [] Beń J., Choewńska M. Kanazacja podcśnenowa cśnenowa. Wydawnctwo Potechnk Częstochowskej 00. [] Bażejewsk R., Bykowsk J. Anaza techncznoekonomczna sec kanazacyjnych na terenach nezurbanzowanych. II Ogónoposka Konferencja Naukowo-Technczna. Sec kanazacyjne pompowne śceków na terenach nezurbanzowanych". Wydawnctwo Abrys 999, s. 9^0. [] Chpask J., Denczew S. Kanazacja cśnenowa podcśnenowa. Gaz, Woda Technka Santarna nr 6/996, s. -. [5] Doeck J. Zasady projektowana możwośc stosowana kanazacj podcśnenowej. Ochrona Środowska nr 88/- (7-8) 986, s [6] Doeck J. Zasady hydraucznych obczeń przewodów do transportu śceków w układze meszanny cecz-gaz. Gaz, Woda Technka Santarna nr 9/98, s [7] Doeck J. Kanazacja podcśnenowa. Gaz, Woda Technka Santarna nr /977, s [8] Doeck J. Podstawy projektowana układów kanazacj podcśnenowej oraz ocena ch ekonomcznej efektywnośc. Rozprawa doktorska. Wydzał Inżyner Santarnej Wodnej. Potechnka Warszawska 98. [9] EPA. Aternatve wastewater coecton systems. EPA 65/-9/0. Manuał 99. [0] Hedrch Z. Anaza porównawcza różnych systemów odprowadzana śceków z jednostek osadnczych. Gaz, Woda Technka Santarna nr 7/99, s [ ] Kaenk M. Hydrauczne warunk dzałana kanazacj podcśnenowej. Gaz, Woda Technka Santarna nr /00, s [] Kaenk M. Metody wymarowana systemów kanazacj podcśnenowej. Inżynera Ekoogczna nr 5/00, s [] Kaenk M. Okreśene rodzaju przepływu dwufazowego medum w kanazacj podcśnenowej. Jubeuszowa Sesja Naukowa z okazj 70-eca urodzn prof. Cz. Grabarczyka na temat Postęp naukowy technczny zaopatrzena w wodę". Wydawnctwo SGGW 00, s [] Kaenk M. Nekonwencjonane systemy kanazacj. Informacje Naukowe Technczne nr /00, s. -8. [5] Kataog frmy ROEDIGER [6] Kataog frmy AIRYAC [] Kataog frmy ISEKI [8] Oszewsk W., Osuch-Pajdzńska E. Anaza porównawcza systemów kanazacj podcśnenowej. Gaz, Woda Technka Santarna nr 8/995, s [9] Oszewsk W. Kanazacja osedowa w systeme podcśnenowym. Gaz, Woda Technka Santarna nr /99, s. -. [0] Oszewsk W. Dośwadczana weryfkacja rozwązań kanazacj podcśnenowej. Gaz, Woda Technka Santarna nr 0/99, s [] PN-EN 09. Zewnętrzne systemy kanazacj podcśnenowej. Posk Komtet Normazacyjny 00. [] Projekt technczny kanazacj podcśnenowej w mejscowośc Gna. [] Werzbck K. Możwość stosowana nowoczesnych systemów kanazacj na terenach wejskch. Instytut Budownctwa, Mechanzacj Eektryfkacj Ronctwa 997. Rozwój zakresu zastosowań przewertów sterowanych Jan Kugewcz, Andrzej Frydryszak*. Wstęp Metoda przewertów sterowanych okreśana angeskm skrótem HDD (Horzonta Drectona Drng) stosowana jest w Posce od początku at 90. do podzemnego wykonywana nowych przewodów różnego przeznaczena. Technooga została opracowana na początku at sedemdzesątych przez amerykańską frmę Ttan Constructon. Po raz perwszy została zastosowana w 97 r. w ceu ułożena rurocągu o średncy 00 mm długośc 80 m pod rzeką Panjaro. Od * Prof. dr hab. nż. Jan Kugewcz, mgr nż, Andrzej Frydryszak-Katedra Inżyner Santarnej Wodnej, Wydzał Budownctwa Inżyner Środowska ATR, u. Grodzka 8/0, Bydgoszcz tego czasu nastąpł dynamczny rozwój tej metody, w rezutace czego została ona uznana za jedno z najwększych osągnęć w dzedzne wykonywana rurocągów. Zmodernzowana metoda umożwła wykonane przewertów o średncy 00 mm długośc 500 m. Metoda ta pozwaa na szybke zarazem najkorzystnejsze da środowska pokonywane przewodam przeszkód terenowych jak rzek, zbornk wodne, szak komunkacyjne. W gęsto zabudowanych uzbrojonych w nfrastrukturę podzemną terenach mejskch, wykonane przewodów metodam tradycyjnym da potrzeb teekomunkacj, gazownctwa, wodocągów kanazacj stwarza probemy trudne do pokonana. Metoda HDD opracowana na początku da potrzeb teekomunkacj gazownctwa, znajduje jednak coraz szersze zastosowane w nnych dyscypnach takch, jak odwodnena, rekutywacje terenów skażonych substancjam ropopochodnym przy wzmacnanu podłoża gruntowego. Przy reazacj przewodów podzemnych metodą HDD główne decydują następujące zaety * korzyśc ekonomczne, w porównanu z nnym metodam wykopowym bezwykopowym, * małe utrudnena w trakce reazacj prac, * krótk czas wykonana, * wykonane prac nemożwych do reazacj nnym metodam, * ogranczona ngerencja w środowsko naturane jego degradację. W sytuacj ogónego zanteresowana metodą naturaną staje sę dążene do jej daszego doskonaena modyfkacj oraz tendencje do * poszerzena zakresu zastosowań ne tyko przy nstaowanu rurocągów kab, * zwększena efektów ekonomcznych, * zwększena dokładnośc wykonana przewodów w podzemnej przestrzen uzbrojena, * doskonaena jakośc materałów budujących przewód oraz substancj ułatwających drążene ogranczających pogorszene środowska gruntowo-wodnego. 0 GAZ, WODA TECHNIKA SANITARNA /005