Wyjaśnienie wyników eksperymentu Michelsona-Morleyaa przy pomocy uniwersalnego układu odniesienia

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wyjaśnienie wyników eksperymentu Michelsona-Morleyaa przy pomocy uniwersalnego układu odniesienia"

Transkrypt

1 Artykuł ukazał się w języku angielskim w otwartym dostępie w zasopiśmie Journal of Modern Physis Szostek Karol, Szostek Roman 07 The Explanation of the Mihelson-Morley Experiment Results by Means Uniersal Frame of Referene Journal of Modern Physis, Vol. 8, No., , ISSN OI: Wyjaśnienie wyników eksperymentu Mihelsona-Morleyaa przy pomoy uniwersalnego układu odniesienia Karol Szostek, Roman Szostek Politehnika Rzeszowska, Zakład Mehaniki Płynów i Aerodynamiki, Rzeszów, Polska kszostek@prz.edu.pl Politehnika Rzeszowska, Katedra Metod Ilośiowyh, Rzeszów, Polska rszostek@prz.edu.pl Streszzenie: Powszehnie uważa się, że eksperymenty Mihelson a-morley a z 887 roku oraz eksperyment Kennedy ego-thorndike a z 93 roku wykazały, że nie istnieje uniwersalny układ odniesienia eter oraz, że prędkość światła w próżni jest absolutnie stała. Analiza tyh eksperymentów doprowadziła do powstania Szzególnej Teorii Względnośi STW. W artykule wyjaśniono dlazego eksperyment Mihelson a-morley a oraz Kennedy ego- eksperymentów Thorndike a nie były w stanie wykryć uniwersalny układ odniesienia. W tym artykule wyprowadzamy na podstawie geometryznej analizy Mihelson a-morley a oraz Kennedy ego-thorndike a inną transformaję zasu i położenia niż transformaja orentza. Transformaję wyprowadzamy przy założeniu, że istnieje uniwersalny układ odniesienia uniersal frame of referene - UFR. UFR jest układem odniesienia wyróżniająym się tym, że prędkość światła jest w nim stała w każdym kierunku. W inerjalnyh układah odniesienia poruszająyh się względem UFR, prędkość światła może być inna. W artykule wyprowadzonyy został wzór na prędkość względną oraz wzory na maksymalną i minimalną prędkość światła jaką można zmierzyć w układzie inerjalnym. Na konie przy pomoy przedstawionej teorii wyjaśnione zostało zjawisko anizotropii mikrofalowego promieniowania tła. Według modelu kinematyki iał przedstawionego w tym artykule anizotropia mikrofalowego promieniowaniaa tła jest spowodowana efektem opplera dla obserwatora poruszająego się względem UFR. Słowa Kluzowe: kinematyka iał, uniwersalny układ odniesienia, transformaja zasu i położenia, prędkość światła w jednym kierunku, anizotropia mikrofalowego promieniowania tła PACS: 0.90.p, p

2 . Wprowadzenie W artykule zaprezentowano wyjaśnienie wyników eksperymentów Mihelson a-morley a [] oraz Kennedy ego-thorndike a [], przy założeniu, że istnieje inerjalny układ odniesienia UFR, w którym prędkość światła ma stałą wartość. W inerjalnyh układah odniesienia poruszająyh się względem UFR, prędkość światła może być inna. W artykule wyprowadzone zostały transformaje z inerjalnego układu do UFR oraz z UFR do inerjalnego układu metodą geometryzną. Nigdy nie zmierzono dokładnie prędkośi światła w jedną stronę. We wszystkih dokładnyh eksperymentah laboratoryjnyh mierzono jedynie, podobnie jak w eksperymenie Mihelson a- Morley a, średnią prędkość światła przebywająego drogę po trajektorii zamkniętej. W eksperymentah tyh światło zawsze wraa do punku wyjśia. latego założenie o stałej prędkośi światła prędkośi hwilowej przyjęte w Szzególnej Teorii Względnośi nie ma uzasadnienia eksperymentalnego. Wyprowadzenie przedstawione w tym artykule oparte jest na założeniu wynikająym z tyh eksperymentów, zyli, że dla każdego obserwatora stała jest średnia prędkość światła przebywająego drogę tam i z powrotem. Transformaja «UFR - inerjalny układ» 7-8 wyprowadzona w tym artykule metodą geometryzną była już wyprowadzona inną metodą w artykułah [3] oraz [4]. W pray [4] autor otrzymał tą transformaję z transformaji orentza dzięki synhronizaji zegarów w inerjalnyh układah metodą zewnętrzną. Transformaja uzyskana w pray [4] jest inazej zapisaną transformają orentza po zmianie sposobu mierzenia zasu w inerjalnym układzie odniesienia, dlatego transformaji tej przypisano własnośi Szzególnej Teorii Względnośi. Transformaja 7-8 ma inne fizyzne znazenie niż transformaja orentza, ponieważ według teorii przedstawionej w tym artykule możliwe jest wyznazenie prędkośi względem uniwersalnego układu odniesienia przy pomoy lokalnego pomiaru. Czyli uniwersalny układ odniesienia jest realny, i nie jest dowolnie wybranym układem inerjalnym.. Przyjęte założenia W przedstawionej analizie eksperymentów Mihelson a-morley a i Kennedy ego- Thorndike a przyjmujemy następująe założenia: I. Istnieje uniwersalny układ odniesienia UFR względem którego prędkość światła w próżni ma tą samą wartość w każdym kierunku. II. Średnia prędkość światła na drodze tam i z powrotem jest dla każdego obserwatora niezależna od kierunku propagaji światła. Wynika to z eksperymentu Mihelson a-morley a. III. Średnia prędkość światła na drodze tam i z powrotem nie zależy od prędkośi obserwatora względem UFR. Wynika to z eksperymentu Kennedy ego-thorndike a. IV. W kierunku prostopadłym do kierunku prędkośi iała, poruszająego się względem UFR, nie następuje jego skróenie ani wydłużenie. V. Transformaja «UFR - inerjalny układ» jest liniowa. Przedstawione w tym artykule wyprowadzenie transformaji różni się od wyprowadzenia metodą geometryzną transformaji orentza, na której opiera się STW. W STW w wyprowadzeniu transformaji orentza zakłada się, że transformaja odwrotna ma taką samą postać jak transformaja pierwotna. Takie założenie wynika z przekonania, że wszystkie inerjalne układy są równoważne. W przedstawionym w tym artykule wyprowadzeniu nie zakładamy jaką postać ma transformaja odwrotna. Przyjęte w tym artykule założenia na temat prędkośi światła także są słabsze od tyh przyjętyh w STW. W STW zakłada się, że prędkość światła jest absolutnie stała, pomimo tego, że

3 nie dowiódł tego żaden eksperyment. W tym artykule przyjęte zostało założenie wynikająe z eksperymentów, zyli, że stała jest średnia prędkość światła na drodze do zwieriadła oraz z powrotem założenie II oraz III. W przedstawionyh rozważaniah prędkość światła jest z założenia stała jedynie w jednym wyróżnionym układzie odniesienia - UFR założenie I. Założenia IV oraz V są identyzne jak te, na któryh opiera się STW. W praah [5] oraz [6] zostały wyprowadzone identyzne transformaje jak w tym artykule, ale przy przyjętym dodatkowym założeniu. W tamtym przypadku przeprowadzona została analiza przepływu tylko jednego strumienia światła. 3. Czas i droga przepływu światła w UFR Rozpatrzmy układ inerjalny U', który porusza się względem układu U związanego z UFR z prędkośią rysunek. W układzie U' znajduje się zwieriadło w odległośi ' od pozątku układu. Światło w układzie U przemieszza się ze stałą prędkośią. Z układu U', z punktu x'0 w zasie t0, wysłano strumień światła w kierunku zwieriadła. Po dotariu do zwieriadła, odbite światło porusza się w układzie U w przeiwnym kierunku z prędkośią o ujemnej wartośi. Przyjmujemy następująe oznazenia dla obserwatora z układu U: t jest zasem przepływu światła do zwieriadła, t jest zasem powrotu światła do punktu wyjśia. oraz są drogami jakie pokonało światło w układzie U w jednym i w drugim kierunku. Gdy światło zmierza w kierunku zwieriadła, wtedy zwieriadło uieka przed nim z prędkośią. Gdy światło wraa do punktu x'0 po odbiiu się od zwieriadła, wtedy ten punkt wybiega mu naprzeiw z prędkośią. la obserwatora z układu U odległość ' równoległa do wektora prędkośi jest widziana jako. Otrzymujemy t, t t t t t, a t ' zwieriadło x' b 0 t, t U' 0 t, t U - UFR Rys.. Czas i droga przepływu światła do zwieriadła oraz z powrotem: a droga światła widziana z układu inerjalnego U', b droga światła widziana z UFR. Zależnośi należy rozwiązać ze względu na t oraz t. Otrzymujemy wówzas zas oraz drogę przepływu w UFR t, t 3 t, t 4 3

4 4. Geometryzne wyprowadzenie transformaji Przeanalizowano wyniki eksperymentu ze światłem w sposób przedstawiony na rysunku. Układ inerjalny U' porusza się z prędkośią względem układu U związanego z UFR, równolegle do osi x. Osie x oraz x' leżą na jednej prostej. W hwili, gdy pozątki układów pokrywają się, synhronizowane są zegary w obu układah. Zegary w układzie U związanym z UFR są synhronizowane metodą wewnętrzną [4]. Zegary w układzie U' są synhronizowane metodą zewnętrzną w taki sposób, że jeżeli zegar układu U wskazuje zas t0, wtedy znajdująy się obok niego zegar układu U' także jest zerowany, zyli t'0. W układzie U' przeprowadzono eksperyment pomiaru prędkośi światła w próżni prostopadle oraz równolegle do kierunku ruhu układu U' względem UFR. W każdym z tyh kierunków światło przebywa drogę do zwieriadła i z powrotem. Na rysunku w zęśi a zaprezentowano drogi przepływu światła widziane przez obserwatora z układu U', natomiast w zęśi b widziane przez obserwatora z układu U. W układzie U światło ma zawsze stałą prędkość założenie I. Rozważania dotyzą przepływu światła w próżni. Zgodnie z wnioskami wynikająymi z eksperymentu Mihelson a-morley a założono, że średnia prędkość światła p na drodze do zwieriadła i z powrotem w układzie U' jest taka sama w każdym kierunku, w szzególnośi w kierunku równoległym do osi y' założenie II. Założono także, że średnia prędkość światła p na drodze do zwieriadła i z powrotem nie zależy od prędkośi obserwatora względem UFR założenie III., ½t' y' ', ½t' U' a,t,t ' x' y ', ½t, ½t ' U - UFR b, t x ½t ½t, t x p Rys.. rogi dwóh strumieni światła: a widziane przez obserwatora z układu U', b widziane przez obserwatora z układu U UFR. Z założeń II oraz III wynika, że średnia prędkość światła p w inerjalnym układzie odniesienia U' jest taka sama jak prędkość światła w układzie U. Jeżeli dopuśimy, że średnia 4

5 prędkość p światła w układzie U', jest jakąś funkją prędkośi światła w układzie U zależną od prędkośi, wówzas p f 5 Z założenia III wynika, że średnia prędkość p światła jest taka sama dla różnyh prędkośi Ziemi względem UFR, dlatego f f. Ponieważ f 0, zatem f dla każdej prędkośi. Wynika stąd, że p. Zwieriadła są związane z układem U' i umieszzone w odległośi ' od pozątku układu współrzędnyh. Jedno zwieriadło znajduje się na osi x', drugie na osi y'. Zakłada się, że odległość ' prostopadła do prędkośi jest taka sama dla obserwatorów z obu układów założenie IV. latego na rysunku występuje ta sama długość ' w zęśi a oraz zęśi b. Czas przepływu światła w układzie U, wzdłuż osi x, do zwieriadła oznazono przez t. Czas przepływu z powrotem oznazono przez t. Czas przepływu światła w układzie U', wzdłuż osi x', do zwieriadła oznazono przez t'. Czas przepływu z powrotem oznazono przez t'. Łązny zas oznazono odpowiednio jako t oraz t' t t t oraz t' t' t'. Strumień światła, poruszająy się równolegle do osi y', z punktu widzenia układu U porusza się po ramionah trójkąta równoramiennego o długośiah. Ponieważ prędkość światła w układzie U jest stała, dlatego zas przepływu wzdłuż obu ramion jest taki sam i wynosi t. W układzie U, strumień światła biegnąy równolegle do osi x w kierunku zwieriadła pokonuje odległość w zasie t. W drodze powrotnej pokonuje odległość w zasie t. Odległośi te są różne ze względu na ruh względem UFE zwieriadła i punktu, z którego wysłano światła. Obydwa strumienie światła wraają do punktu wyjśia w tym samym zasie, zarówno w układzie U oraz układzie U'. Wynika to z założenia II oraz z ustawienia zwieriadeł w tej samej odległośi od punktu emisji światła. Zarówno dla obserwatora z układu U' oraz obserwatora z układu U prędkość światła można zapisać t t t t t Z równania 6 można wyznazyć drogi oraz ', które zależą od prędkośi światła oraz zasów przepływu światła t, t' odpowiednio w układah U oraz U' t t t ; 7 Prędkość układu U' względem absolutnego układu odniesienia U oznazono przez. Ponieważ x p jest to droga, jaką układ U' przebędzie w zasie przepływu światła t, stąd xp ; xp t 8 t Korzystają z geometrii pokazanej na rysunku drogę można wyrazić jako p x t 9 Równanie 9 po podniesieniu do kwadratu i uwzględnieniu zależnośi 7 otrzyma postać Po uporządkowaniu otrzymamy t t t

6 6 t t 0 dla x t t W powyższej zależnośi występują tylko zasy t oraz t', które dotyzą pełnego przepływu światła do zwieriadła i z powrotem. Należy zwróić uwagę na to, że są to zasy mierzone w punkie x'0. Ponieważ długość ' można dobrać tak, aby zas przepływu światła był dowolny, dlatego zależność jest prawdziwa dla dowolnego zasu. ługość ' związana z układem U' równoległa do osi x jest z punktu widzenia układu U widziana jako. Jeśli światło biegnie w kierunku zwieriadła, w absolutnym układzie odniesienia U, to goni zwieriadło, które jest od niego oddalone o. Po odbiiu światło wraa do punktu wyjśia, który wybiega mu na przeiw. Korzystają z równań 4 otrzymujemy równania na drogi przepływu światła w układzie U w obu kierunkah wzdłuż osi x' t t ; 3 Z równań 3 można wyznazyć sumę i różnię dróg oraz, jakie światło przebyło w układzie U, 4 Z drugiego równania można wyznazyć drogę, jaką układ U' pokonał w połowie zasu przepływu światła t, zyli t x p 5 Ponieważ przyjęto, że w układzie U, prędkość światła jest stała, dlatego obie drogi, jakie pokonuje światło oraz są takie same 6 Po podstawieniu 9 oraz pierwszego równania 4 otrzymamy t 7 Po skróeniu przez i podniesieniu do kwadratu oraz uwzględnieniu 5 otrzymamy 8 Z równania 8 można wyznazyć zależność na skróenie długośi 9

7 0 W powyższej zależnośi występują długośi oraz ', które są odległośiami między zwieriadłami oraz punktem emisji światła. Ponieważ długość ' można dobrać dowolnie, dlatego zależność 0 jest prawdziwa dla dowolnej wartośi '. Po wstawieniu do 8 uzyskamy x p t dla x 0 Przyjmujemy, że transformaja z inerjalnego układu U' do układu U jest liniowa założenie V. Jeśli do transformaji zasu i położenia, dodać zynniki liniowe zależne od x', wówzas uzyskamy transformaję z niewiadomymi współzynnikami a, b t t x t ax bx Transformaja powinna obowiązywać dla dowolnego zasu oraz położenia. W szzególnym przypadku obowiązuje w hwili synhronizaji zegarów zyli, gdy tt'0 dla punktu o współrzędnyh ' w układzie U'. W związku z tym wstawiamy do transformaji tt'0, x'' oraz x. W tym momenie została zastosowana synhronizaja zewnętrzna zegarów w układzie U' na podstawie zegarów w UFR. Po uwzględnieniu 0 otrzymujemy 0 a Stąd otrzymamy współzynniki a oraz b a 0 b b Ostateznie transformaja z dowolnego inerjalnego układu U' do układu U związanego z UFR, przyjmie postać t t x t x 6 Po przekształeniu otrzymamy transformaję odwrotną, zyli transformaję z układu U związanego z UFR, do inerjalnego układu U' t t 7 x t x 8 7

8 5. Prędkośi względne między układami Układ inerjalny U' oznazymy teraz jako U. Z tego inerjalnego układu obserwowany jest inny układ inerjalny U. Względem układu U inerjalny układ U ma prędkość, natomiast inerjalny układ U ma prędkość. Wyznazymy prędkość względną układu U widzianą z układu U. Nieh dx będzie zmianą położenia układu U w zasie dt widzianą z układu U. Teraz można zapisać, że dx 9 dt Nieh dx będzie zmianą położenia układu U w zasie dt widzianą z układu U. Teraz można zapisać, że dx 30 dt Aby wyznazyć prędkość względną układu U względem układu U, oblizymy różnizki z transformaji 7-8 t t', x x', dt dx Powyższe różnizki wstawiamy do wzoru 30 dt dt dx 3 dt dx 3 dt dx dt 33 Po uwzględnieniu zależnośi 9 otrzymujemy szukany wzór na prędkość względną inerjalnego układu U względem inerjalnego układu U Prędkość światła w inerjalnym układzie odniesienia Wyznazymy teraz prędkość światła w dowolnym inerjalnym układzie U. Rozważmy trzy inerjalne układy odniesienia U, U oraz U 3 poruszająe się w UFR równolegle do osi współrzędnyh, rysunek

9 U 3 p 3 U p U Rys. 3. Prędkość światła w jednym kierunku. Układy U oraz U 3 są związane ze światłem, ale poruszają się w przeiwnyh kierunkah z prędkośiami światła w próżni p oraz p 3 względem układu U. latego ih prędkośi względem UFR wynoszą oraz 3. Układ U porusza się względem UFE z prędkośią 0. Z zależnośi 34 można oblizyć prędkość światła w próżni mierzoną w układzie U p 35 p 3 Jeżeli światło porusza się w UFR w tym samym kierunku jak układ U, wtedy jego prędkość w układzie wyraża się zależnośią 35. Jeżeli światło porusza się w UFR w przeiwnym kierunku niż układ U, wtedy jego prędkość w układzie wyraża się zależnośią 36. Prędkość światła w układzie U przyjmuje wartośi jak na rysunku p, p [3 0 8 ms] 36.5 p p [3 0 8 ms] Rys. 4. Prędkość światła w inerjalnym układzie poruszająym się z prędkośią względem UFR. Wynika stąd, że jeżeli układ U porusza się z prędkośią bliską, to światło biegnąe w tym samym kierunku ma względem układu U prędkość bliską. Światło biegnąe w przeiwnym kierunku ma względem układu U prędkość nieskońzoną. Wynika stąd, że prędkość światła względem inerjalnego układu może być bardzo duża, ponieważ zegary w układzie hodzą wolniej niż w UFR. Prędkość światła w UFR wynosi dokładnie. Nieh w układzie U, światło biegnie równolegle do prędkośi układu U względem UFR. Podobnie jak w eksperymenie Mihelson a-morley a, światło biegnie na drodze przez pewien 9

10 zas t'. Na końu drogi odbija się od zwieriadła i wraa z powrotem na tej samej drodze przez pewien zas t". Wtedy średnia prędkość światła na podstawie 35 oraz 36 wyniesie. Prędkość ta zgadza się z wynikami eksperymentów Mihelson a-morley a oraz Kennedy ego- Thorndike a, z któryh wynika, że średnia prędkość światła jest stała i wynosi prędkość średnia, nie hwilowa. Wykazaliśmy, że z eksperymentu Mihelson a-morley a nie wynika to, że prędkość hwilowa światła jest stała w każdym kierunku. Prędkośi wyrażone zależnośiami 35 oraz 36 są różne. Pierwsza dotyzy kierunku zgodnego z prędkośią, a druga kierunku przeiwnego do prędkośi. Jednak średnia prędkość światła jest stała i wynosi. W praah [7] oraz [8] wyprowadzony został ogólny wzór na prędkość światła ' α' biegnąego w dowolnym kierunku w próżni o postai α 37 osα la światła poruszająego się w nieruhomym względem obserwatora ośrodku materialnym wzór na prędkość światła ma postać wyprowadzoną w pray [7] ' sα' jest jednokierunkową prędkośią światła w ośrodku materialnym poruszająym się razem z obserwatorem s s α 38 osα W tyh dwóh zależnośiah kąt α' jest, mierzonym przez obserwatora, kątem pomiędzy wektorem jego prędkośi względem UFR oraz wektorem prędkośi światła. Prędkość s jest prędkośią światła w ośrodku materialnym nieruhomym względem UFR widzianą przez nieruhomego względem UFR obserwatora. Wzory 37 oraz 38 sprowadzają się do wzorów 35 oraz 36, jeżeli tylko podstawimy s oraz α'0 rad lub α'π rad. la prędkośi światła wyrażonej wzorem 38, średnia prędkość na drodze do zwieriadła oraz z powrotem wynosi s sr 39 t α s ts πα s s osα os π α s s sr s s osα osα Z zależnośi 40 wynika, że s jest także prędkośią średnią światła na drodze do zwieriadła oraz z powrotem w ośrodku materialnym nieruhomym względem ruhomego obserwatora. Pomimo tego, że prędkość światła wyrażona wzorem 38 zależy od kąta α' oraz prędkośi, to średnia prędkość światła na drodze do zwieriadła i z powrotem zawsze jest stała i wynosi s. 7. Anizotropia kosmiznego mikrofalowego promieniowania tła Światło jest szzególnym przypadkiem promieniowania elektromagnetyznego, jednak powyższe rozważania dotyzą nie tylko światła, ale każdego promieniowania elektromagnetyznego. Przestrzeń kosmizna wypełniona jest mikrofalowym promieniowaniem tła. izne badania na ten temat zostały omówione w pray [9]. Widmo tego promieniowania jest takie jak widmo promieniowania iała doskonale zarnego o temperaturze s s s s

11 T.76±0.00 K 4 Mikrofalowe promieniowanie tła jest promieniowaniem elektromagnetyznym o maksymalnym natężeniu dla zęstotliwośi około 300 GHz. Promieniowanie tła posiada niejednorodność anizotropię z amplitudą T 3.358±0.07 mk 4 Najmniejszą temperaturę promieniowanie tła ma w pobliżu gwiazdozbioru Wodnika, natomiast największą temperaturę w pobliżu gwiazdozbioru wa. Anizotropię mikrofalowego promieniowania tła próbuje się tłumazyć na różne sposoby, ale w istoie jest ona dowodem na istnienie UFR, zyli układu odniesienia, w którym rozhodzi się światło. Anizotropia jest spowodowana efektem opplera widzianym przez obserwatora poruszająego się względem UFR. Na tej podstawie można wyznazyć prędkość z jaką Układ Słonezny porusza się względem UFR. Wiadomo, że mikrofalowe promieniowanie tła jest bardzo przenikliwe przez materię wypełniająa przestrzeń kosmizną, dlatego jeżeli jego źródła są słabe i rozproszone, to w zasie długiej ewoluji wszehświata nagromadziło się ono równomiernie w ałej przestrzeni. latego można przyjąć, że mikrofalowe promieniowanie tła jest jednorodne w uniwersalnym układzie odniesienia i odpowiada temperaturze T 0 iała doskonale zarnego. W pray [7] pokazano, że na podstawie transformaji 5-8 można wyprowadzić wzór na efekt opplera z UFR do inerjalnego układu, taki sam jaki występuje w STW, zyli osαe f ; α 0 π f 0 E 43 gdzie: f jest jest zęstotliwośią mikrofalowego promieniowania tła widzianą z Układu Słoneznego, f 0 jest zęstotliwośią mikrofalowego promieniowania tła widzianą z UFR, natomiast kąt α E jest kątem pomiędzy wektorem prędkośi oraz wektorem prędkośi światła. Kąt α E jest widziany z UFR. la α E 0 wzór 43 sprowadza się do postai min f f0 f0 dla α E 0 44 Na podstawie prawa przesunięć Wiena, długość fali świetlnej o maksymalnej moy jest związana z temperaturą emitująego ją iała doskonale zarnego zależnośią λ max T 0.009[m K] f λ la zęstotliwośi widzianej w układzie eteru otrzymujemy max T T0 f natomiast dla zęstotliwośi widzianej przez ruhomego obserwatora min min T T T f dla α E

12 Kierunek rotaji galaktyki Wodnik 90 l Słońe 70 os48.05 ew ew Słońe 48.9 sin48.05 os48.05 os5.69 Rys. 5. Prędkość Układu Słoneznego względem eteru. Rzut na płaszzyznę Galaktyki oraz rzut na płaszzyznę prostopadłą do płaszzyzny Galaktyki Widok galaktyki roga Mlezna z góry z naniesionymi współrzędnymi galaktyznymi oraz widok z boku. Po podstawieniu do 44 otrzymujemy Na tej podstawie T 0 Wodnik min T T T T0 dla α E 0 48 T T T T α E 0 49 T T T Ostateznie, analogiznie jak w pray [9], otrzymujemy prędkość Układu Słoneznego względem UFR kms 369.5± 3kms Prędkość ta jest zwróona w kierunku gwiazdozbioru wa, w kierunku współrzędnyh galaktyznyh rysunek 5 l 64.3 ± 0.6 b ±

13 Ponieważ pomiary mikrofalowego promieniowania tła były wykonywane bardzo preyzyjnie dlatego tą wartość prędkość Układu Słoneznego względem UFR można uważać za preyzyjną. Ciekawe jest, to że prędkość ta jest tego samego rzędu jak jej zgrubne oszaowanie 445 kms otrzymane na podstawie eksperymentu z mezonami K w pray [7]. 8. Wnioski końowe Wyznazone transformaje 5-6 oraz 7-8 są zgodne z eksperymentami Mihelson a-morley a oraz Kennedy ego-thorndike a. Z transformaji tyh wynika, iż pomiar prędkośi światła w próżni, przy pomoy stosowanyh dotyhzas metod, zawsze będzie dawał średnią wartość równą. Tak się dzieje pomimo tego, że dla ruhomego obserwatora prędkość światła ma różną wartość w różnyh kierunkah. Średnia prędkość światła jest zawsze stała i niezależna od prędkośi inerjalnego układu odniesienia. Z powodu tej własnośi prędkośi światła eksperymenty Mihelson a-morley a oraz Kennedy ego-thorndike a nie mogły wykryć uniwersalnego układu odniesienia. Przyjęte założenia I-V pozwalają na wyjaśnienie anizotropii kosmiznego mikrofalowego promieniowania tła. Anizotropia ta jest spowodowana efektem opplera, który wynika z ruhu Układu Słoneznego względem UFR. Z przeprowadzonej analizy wynika, że jest możliwe wyjaśnienie wyników eksperymentu Mihelson a-morley a na bazie uniwersalnego układu odniesienia. Nieprawdziwe jest twierdzenie, że eksperyment Mihelson a-morley a dowiódł, że prędkość światła jest bezwzględnie stała. Nieprawdziwe jest także twierdzenie, że eksperyment Mihelson a-morley a dowiódł, że nie ma uniwersalnego układu odniesienia, w którym rozhodzi się światło i porusza się ze stałą prędkośią. opuszzenie, że prędkość światła może zależeć od kierunku jego emisji nie wyróżnia żadnego kierunku w przestrzeni. Chodzi bowiem o prędkość światła jaką mierzy ruhomy obserwator. To prędkość z jaką obserwator porusza się względem uniwersalnego układu odniesienia wyróżnia w przestrzeni harakterystyzny kierunek, ale tylko dla tego obserwatora. la obserwatora nieruhomego względem uniwersalnego układu odniesienia prędkość światła zawsze jest stała i nie zależy od kierunku jego emisji. Jeżeli obserwator porusza się względem uniwersalnego układu odniesienia, wtedy dla niego przestrzeń nie jest symetryzna. W jego przypadku będzie podobnie jak dla obserwatora płynąego po wodzie i mierząego prędkość fali na wodzie. Pomimo tego, że fala rozhodzi się po wodzie ze stałą prędkośią w każdym kierunku, dla płynąego obserwatora prędkość fali będzie różna w różnyh kierunkah. Obenie uważa się, że STW jest jedyną teorią wyjaśniająą eksperymenty Mihelson a- Morley a oraz Kennedy ego-thorndike a. W tym artykule wykazane zostało, że możliwe są inne teorie zgodnie z tymi eksperymentami. W praah [7], [8] oraz [0] w opariu o wyznazoną tutaj transformaję została wyprowadzona nowa teoria fizyzna kinematyki i dynamiki iał, nazwana przez autorów Szzególną Teorią Eteru. W pray [8] pokazane zostało, że możliwe jest osłabienie założenia IV oraz wyprowadzenie ogólniejszej postai transformaji 5-8. Czyli można wyprowadzić wiele kinematyk zgodnyh z eksperymentami Mihelson a-morley a oraz Kennedy ego-thorndike a. W pray [7] pokazane zostało, że w ramah każdej takiej kinematyki można wyprowadzić nieskońzenie wiele dynamik. Aby wyprowadzić dynamikę, koniezne jest przyjęie dodatkowego założenia, które pozwala wprowadzić do teorii pojęia masy, energii kinetyznej oraz pędu. Eksperymenty Mihelson a-morley a oraz Kennedy'ego-Thorndike'a były wykonywane wielokrotnie przez różne zespoły. Wykonane zostały także zmodyfikowane i ulepszone wersje tego eksperymentu, jak eksperyment z kryształami szafiru z 05 roku []. Każdy z tyh eksperymentów potwierdził jedynie to, że stała jest średnia prędkość światła. latego założenia, na któryh opiera się przedstawione wyprowadzenie są uzasadnione eksperymentalnie. 3

14 Bibliografia [] Mihelson Albert A., Morley Edward W., On the relatie motion of the earth and the luminiferous ether. Am. J. Si. 34, , 887. [] Kennedy Roy J., Thorndike Edward M., Experimental Establishment of the Relatiity of Time. Physial Reiew. 4 3, , 93. [3] Tangherlini Frank R., The Veloity of ight in Uniformly Moing Frame. A issertation. Stanford Uniersity, 958 reprint in The Abraham Zelmano Journal, Vol., 009, ISSN [4] Mansouri Reza, Sexl Roman U., A Test Theory of Speial Relatiity: I. Simultaneity and Clok Synhronization. General Relatiity and Graitation, Vol. 8, No. 7, 977, [5] Szostek Karol, Szostek Roman, The Geometri eriation of the Transformation of Time and Position Coordinates in STE w języku angielskim: Geometryzne wyprowadzenie transformaji zasu i współrzędnyh położenia w STE. IOSR Journal of Applied Physis IOSR-JAP, 06, Volume 8, Issue 4, Version III, -30, ISSN [6] Szostek Karol, Szostek Roman, Выделенная в космологии система отсчета и возможная модификация преобразований Лоренца w języku rosyjskim: Wyróżniony w kosmologii układ odniesienia i możliwa modyfikaja transformaji orentza, Ученые Записки Физического Факультета МГУ Notatki Naukowe Uniwersytetu Moskiewskiego Państwowego Wydziału Fizyki,, 07, 70, ISSN [7] Szostek Karol, Szostek Roman, Szzególna Teoria Eteru w języku polskim. Wydawnitwo Amelia, Rzeszów, Polska, 05, ISBN Szostek Karol, Szostek Roman, Speial Theory of Ether w języku angielskim. Publishing house AMEIA, Rzeszow, Poland, 05, ISBN [8] Szostek Karol, Szostek Roman Wyprowadzenie ogólnej postai kinematyki z uniwersalnym układem odniesienia w języku polskim. ixra 07, Szostek Karol, Szostek Roman, The eriation of the General Form of Kinematis with the Uniersal Referene System w języku angielskim. ixra 07, [9] Smoot George F. Anizotropie kosmiznego mikrofalowego promieniowania tła: ih odkryie i wykorzystanie w języku polskim. Postępy Fizyki, Tom 59, Zeszyt, 5-79, 008. Smoot George F. Nobel eture: Cosmi mirowae bakground radiation anisotropies: Their disoery and utilization w języku angielskim. Reiews of Modern Physis, Volume 79, , 007. Смут Джордж Ф. Анизотропия реликтового излучения: открытие и научное значение w języku rosyjskim, Успехи Физических Наук, Том 77,, 94-37, 007. [0] Szostek Karol, Szostek Roman, Wyjaśnienie wyników eksperymentu Mihelsona-Morleya przy pomoy teorii z eterem w języku polskim. ixra 07, Szostek Karol, Szostek Roman, The explanation of the Mihelson-Morley experiment results by means of the theory of ether w języku angielskim. ixra 06, [] Nagel Moritz, Parker Stephen R., Koalhuk Egeny V., Stanwix Paul., Hartnett John G., Iano Eugene N., Peters Ahim, Tobar Mihael E., iret terrestrial test of orentz symmetry in eletrodynamis to 0-8, Nature Communiations 6, Artile number: 874, 05, doi: 0.038nomms

Elementy mechaniki relatywistycznej

Elementy mechaniki relatywistycznej Podstawy Proesów i Konstrukji Inżynierskih Elementy mehaniki relatywistyznej 1 Czym zajmuje się teoria względnośi? Teoria względnośi to pomiary zdarzeń ustalenia, gdzie i kiedy one zahodzą, a także jaka

Bardziej szczegółowo

Wyjaśnienie wyników eksperymentu Michelsona-Morleya przy pomocy teorii z eterem

Wyjaśnienie wyników eksperymentu Michelsona-Morleya przy pomocy teorii z eterem Wyjaśnienie wyników ekperymentu Mihelona-Morleya przy pomoy teorii z eterem Karol Szotek, Roman Szotek Politehnika Rzezowka, Katedra Termodynamiki i Mehaniki Płynów, Rzezów, Polka kzotek@prz.edu.pl Politehnika

Bardziej szczegółowo

ELEMENTY SZCZEGÓLNEJ TEORII WZGLĘDNOŚCI. I. Zasada względności: Wszystkie prawa przyrody są takie same we wszystkich

ELEMENTY SZCZEGÓLNEJ TEORII WZGLĘDNOŚCI. I. Zasada względności: Wszystkie prawa przyrody są takie same we wszystkich ELEMENTY SZCZEGÓLNEJ TEORII WZGLĘDNOŚCI Postulaty Einsteina (95 r) I Zasada względnośi: Wszystkie prawa przyrody są takie same we wszystkih inerjalnyh układah odniesienia lub : Równania wyrażająe prawa

Bardziej szczegółowo

Elementy szczególnej teorii względności

Elementy szczególnej teorii względności Elementy szzególnej teorii względnośi Podstawowe założenia szzególnej teorii względnośi: Albert Einstein 195 Prawa fizyzne są takie same dla wszystkih obserwatorów któryh kłady odniesienia porszają się

Bardziej szczegółowo

Mechanika relatywistyczna

Mechanika relatywistyczna Mehanika relatywistyzna Konepja eteru Eter kosmizny miał być speyfiznym ośrodkiem, wypełniająym ałą przestrzeń, który miał być nośnikiem fal świetlnyh (później w ogóle pola elektromagnetyznego). W XIX

Bardziej szczegółowo

teoria wzgl wzgl dności

teoria wzgl wzgl dności ver-8.6.7 teoria względnośi interferometr Mihelsona eter? Albert Mihelson 85 Strzelno, Kujawy 93 Pasadena, Kalifornia Nobel - 97 http://galileoandeinstein.physis.virginia.edu/more_stuff/flashlets/mmexpt6.htm

Bardziej szczegółowo

Właściwości Kinematyki z Uniwersalnym Układem Odniesienia

Właściwości Kinematyki z Uniwersalnym Układem Odniesienia Właśiwośi Kinemayki z Uniweralnym Układem Odnieienia Karol Szoek, Roman Szoek Poliehnika Rzezowka, Kaedra Termodynamiki i Mehaniki Płynów, Rzezów, Polka kzoek@prz.edu.pl Poliehnika Rzezowka, Kaedra Meod

Bardziej szczegółowo

Wykład 30 Szczególne przekształcenie Lorentza

Wykład 30 Szczególne przekształcenie Lorentza Wykład Szzególne przekształenie Lorentza Szzególnym przekształeniem Lorentza (właśiwym, zahowująym kierunek zasu) nazywa się przekształenie między dwoma inerjalnymi układami odniesienia K i K w przypadku

Bardziej szczegółowo

Szczególna i ogólna teoria względności (wybrane zagadnienia)

Szczególna i ogólna teoria względności (wybrane zagadnienia) Szzególna i ogólna teoria względnośi (wybrane zagadnienia) Mariusz Przybyień Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej Akademia Górnizo-Hutniza Wykład 1 M. Przybyień (WFiIS AGH) Szzególna Teoria Względnośi

Bardziej szczegółowo

Oryginalna metoda wyprowadzania transformacji dla kinematyk z uniwersalnym układem odniesienia

Oryginalna metoda wyprowadzania transformacji dla kinematyk z uniwersalnym układem odniesienia Oryginalna meoda wyprowadzania ransformaji dla kinemayk z uniwersalnym układem odniesienia Roman Szosek Poliehnika Rzeszowska Kaedra Meod Ilośiowyh Rzeszów Polska rszosek@prz.edu.pl Sreszzenie: Arykuł

Bardziej szczegółowo

Krzywe stożkowe. 1 Powinowactwo prostokątne. 2 Elipsa. Niech l będzie ustaloną prostą i k ustaloną liczbą dodatnią.

Krzywe stożkowe. 1 Powinowactwo prostokątne. 2 Elipsa. Niech l będzie ustaloną prostą i k ustaloną liczbą dodatnią. Krzywe stożkowe 1 Powinowatwo prostokątne Nieh l będzie ustaloną prostą i k ustaloną lizbą dodatnią. Definija 1.1. Powinowatwem prostokątnym o osi l i stosunku k nazywamy przekształenie płaszzyzny, które

Bardziej szczegółowo

ANEMOMETRIA LASEROWA

ANEMOMETRIA LASEROWA 1 Wstęp ANEMOMETRIA LASEROWA Anemometria laserowa pozwala na bezdotykowy pomiar prędkośi zastezek (elementów) rozpraszajayh światło Źródłem światła jest laser, którego wiazka jest dzielona się nadwiewiazki

Bardziej szczegółowo

Albert Einstein SZCZEGÓLNA I OGÓLNA TEORIA WZGLĘDNOŚCI. Szczególna Teoria Względności

Albert Einstein SZCZEGÓLNA I OGÓLNA TEORIA WZGLĘDNOŚCI. Szczególna Teoria Względności Szzególna Teoria Względnośi SZCZEGÓLNA I OGÓLNA TEORIA WZGLĘDNOŚCI Albert Einstein 1879 1955 1905 szzególna teoria względnośi 1915 ogólna teoria względnośi (teoria grawitaji) PRZESTRZEŃ CZAS ŚWIATŁO MASA

Bardziej szczegółowo

TRANFORMACJA GALILEUSZA I LORENTZA

TRANFORMACJA GALILEUSZA I LORENTZA TRANFORMACJA GALILEUSZA I LORENTZA Wykład 4 2012/2013, zima 1 Założenia mechaniki klasycznej 1. Przestrzeń jest euklidesowa 2. Przestrzeń jest izotropowa 3. Prawa ruchu Newtona są słuszne w układzie inercjalnym

Bardziej szczegółowo

Wykład FIZYKA II. 10. Szczególna teoria względności. Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak

Wykład FIZYKA II. 10. Szczególna teoria względności.  Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak Wykład FIZYK II 10. Szzególna teoria względnośi Dr hab. inż. Władysław rtur Woźniak Instytut Fizyki Politehniki Wroławskiej http://www.if.pwr.wro.pl/~wozniak/ MECHNIK RELTYWISTYCZN Mehanika newtonowska

Bardziej szczegółowo

Właściwości Kinematyki z Uniwersalnym Układem Odniesienia

Właściwości Kinematyki z Uniwersalnym Układem Odniesienia Właśiwośi Kinemayki z Uniweralnym Układem Odnieienia Karol Szoek, Roman Szoek Poliehnika Rzezowka, Kaedra Termodynamiki i Mehaniki Płynów, Rzezów, Polka kzoek@prz.edu.pl Poliehnika Rzezowka, Kaedra Meod

Bardziej szczegółowo

FUNKCJA KWADRATOWA. Poziom podstawowy

FUNKCJA KWADRATOWA. Poziom podstawowy FUNKCJA KWADRATOWA Poziom podstawowy Zadanie ( pkt) Wykres funkji y = ax + bx+ przehodzi przez punkty: A = (, ), B= (, ), C = (,) a) Wyznaz współzynniki a, b, (6 pkt) b) Zapisz wzór funkji w postai kanoniznej

Bardziej szczegółowo

U.1 Elementy szczególnej teorii względności

U.1 Elementy szczególnej teorii względności UZUPEŁNIENIE Uzupełnienie Elementy szzególnej teorii względnośi U.1 Elementy szzególnej teorii względnośi Mehanika klasyzna oparta na zasadah dynamiki Newtona poprawnie opisuje zjawiska, w któryh prędkośi

Bardziej szczegółowo

ELEMENTY MECHANIKI RELATYWISTYCZNEJ

ELEMENTY MECHANIKI RELATYWISTYCZNEJ ELEMENTY MECHANIKI RELATYWISTYCZNEJ Wykład 9 Pamiętaj, że najmniejszy krok w stronę elu jest więej wart niż maraton dobryh hęi. H. J. Brown ELEMENTY MECHANIKI RELATYWISTYCZNEJ Szzególna teoria względnośi

Bardziej szczegółowo

Wykład 3: Kinematyka - względność ruchów. dr inż. Zbigniew Szklarski

Wykład 3: Kinematyka - względność ruchów. dr inż. Zbigniew Szklarski Wykład 3: Kinemayka - względność ruhów dr inż. Zbigniew Szklarski szkla@agh.edu.pl hp://layer.ui.agh.edu.pl/z.szklarski/ Wzgledność ruhów Każdy ruh opisujemy względem jakiegoś układu odniesienia W hwili

Bardziej szczegółowo

Wykład 4: Względność ruchów. dr inż. Zbigniew Szklarski

Wykład 4: Względność ruchów. dr inż. Zbigniew Szklarski Wykład 4: Względność ruhów dr inż. Zbigniew Szklarski szkla@agh.edu.pl hp://layer.ui.agh.edu.pl/z.szklarski/ Wzgledność ruhów Każdy ruh opisujemy względem jakiegoś układu odniesienia W hwili 0 rusza samohód

Bardziej szczegółowo

7. Szczególna teoria względności. Wybór i opracowanie zadań : Barbara Kościelska Więcej zadań z tej tematyki znajduje się w II części skryptu.

7. Szczególna teoria względności. Wybór i opracowanie zadań : Barbara Kościelska Więcej zadań z tej tematyki znajduje się w II części skryptu. 7 Szzególna eoria względnośi Wybór i opraowanie zadań 7-79: Barbara Kośielska Więej zadań z ej emayki znajduje się w II zęśi skrypu 7 Czy można znaleźć aki układ odniesienia w kórym Chrzes Polski i Biwa

Bardziej szczegółowo

Podstawy fizyki wykład 9

Podstawy fizyki wykład 9 D. Halliday, R. Resnick, J.Walker: Podstawy Fizyki, tom 4, PWN, Warszawa 2003. H. D. Young, R. A. Freedman, Sear s & Zemansky s University Physics with Modern Physics, Addison-Wesley Publishing Company,

Bardziej szczegółowo

Fizyka cząstek elementarnych

Fizyka cząstek elementarnych Wykład II lementy szzególnej teorii względnośi W fizye ząstek elementarnyh mamy zwykle do zynienia z obiektami oruszająymi się z rędkośiami orównywalnymi z rędkośią światła o owoduje koniezność stosowania

Bardziej szczegółowo

Elementy optyki. Odbicie i załamanie fal Zasada Huygensa Zasada Fermata Interferencja Dyfrakcja Siatka dyfrakcyjna

Elementy optyki. Odbicie i załamanie fal Zasada Huygensa Zasada Fermata Interferencja Dyfrakcja Siatka dyfrakcyjna Elementy optyki Odbiie i załamanie fal Zasada Huygensa Zasada Fermata Interferenja Dyfrakja Siatka dyfrakyjna 1 Odbiie i załamanie fal elektromagnetyznyh na graniah dwóh ośrodków Normalna do powierzhni

Bardziej szczegółowo

Szczególna Teoria Względności

Szczególna Teoria Względności Szzególna Teoria Względnośi Prędkość światła klzowa dla fndamentalnyh pytań o natrę Wszehświata Starożytność bardzo dża lb prędkość dźwięk określona (IV w. B.C. Arystoteles = ) XI w. A.D. Arabowie (Awienna)

Bardziej szczegółowo

FIZYKA 2. Janusz Andrzejewski

FIZYKA 2. Janusz Andrzejewski FIZYKA 2 wykład 9 Janusz Andrzejewski Albert Einstein ur. 14 marca 1879 w Ulm, Niemcy, zm. 18 kwietnia 1955 w Princeton, USA) niemiecki fizyk żydowskiego pochodzenia, jeden z największych fizyków-teoretyków

Bardziej szczegółowo

Pole magnetyczne ma tę własność, że jego dywergencja jest wszędzie równa zeru.

Pole magnetyczne ma tę własność, że jego dywergencja jest wszędzie równa zeru. Dywergenja i rotaja pola magnetyznego Linie wektora B nie mają pozątku, ani końa. tąd wynika twierdzenie Gaussa dla wektora B : Φ = B d = B trumień wektora indukji magnetyznej przez dowolną powierzhnię

Bardziej szczegółowo

MECHANIKA RELATYWISTYCZNA

MECHANIKA RELATYWISTYCZNA MCHANIKA RLATYWISTYCZNA MCHANIKA RLATYWISTYCZNA (SZCZGÓLNA TORIA WZGLĘDNOŚCI TRANSFORMACJA LORNTZA WSPÓŁRZĘDNYCH CZĄSTKI (93r. Rys.. S y y S z z z Układy S i S są inerjalnymi kładami odniesienia z ( m

Bardziej szczegółowo

IV.5. Promieniowanie Czerenkowa.

IV.5. Promieniowanie Czerenkowa. Jansz B. Kępka Rh absoltny i względny IV.5. Promieniowanie Czerenkowa. Fizyk rosyjski Pawieł A. Czerenkow podjął badania (1934 r.) nad znanym słabym świeeniem niebiesko-białym wydzielanym przez silne preparaty

Bardziej szczegółowo

9.6. Promieniowanie rentgenowskie. Dyfrakcja promieniowania rentgenowskiego (prawo Bragga).

9.6. Promieniowanie rentgenowskie. Dyfrakcja promieniowania rentgenowskiego (prawo Bragga). 9. Optyka 9.6. Promieniowanie rentgenowskie. yfrakja promieniowania rentgenowskiego (prawo Bragga). Shemat budowy lampy rentgenowskiej. Przyspieszone do dużej prędkośi elektrony uderzają w antykatodę zmniejszają

Bardziej szczegółowo

Elementy fizyki relatywistycznej

Elementy fizyki relatywistycznej Elementy fizyki relatywistycznej Transformacje Galileusza i ich konsekwencje Transformacje Lorentz'a skracanie przedmiotów w kierunku ruchu dylatacja czasu nowe składanie prędkości Szczególna teoria względności

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 362. Wyznaczanie ogniskowej soczewek metodą Bessela i pomiar promieni krzywizny za pomocą sferometru. Odległość przedmiotu od ekranu, [m] l

Ćwiczenie 362. Wyznaczanie ogniskowej soczewek metodą Bessela i pomiar promieni krzywizny za pomocą sferometru. Odległość przedmiotu od ekranu, [m] l Nazwisko Data Nr na liśie Imię Wydział Ćwizenie 36 Dzień tyg Godzina Wyznazanie ogniskowej sozewek metodą Bessela i pomiar promieni krzywizny za pomoą serometr I Wyznazanie ogniskowej sozewki skpiająej

Bardziej szczegółowo

Kinematyka relatywistyczna

Kinematyka relatywistyczna Kinematyka relatywistyczna Fizyka I (B+C) Wykład VI: Prędkość światła historia pomiarów doświadczenie Michelsona-Morleya prędkość graniczna Teoria względności Einsteina Dylatacja czasu Prędkość światła

Bardziej szczegółowo

Definicja szybkości reakcji

Definicja szybkości reakcji Definija szybkośi reakji Szybkość reakji definiuje się jako stosunek zmiany stężenia substratów lub produktów reakji do zasu potrzebnego do zajśia tej zmiany. v zas zmiana stężenia potrzebny do zajśia

Bardziej szczegółowo

Kinematyka relatywistyczna

Kinematyka relatywistyczna Kinematyka relatywistyczna Fizyka I (B+C) Wykład V: Prędkość światła historia pomiarów doświadczenie Michelsona-Morleya prędkość graniczna Teoria względności Einsteina Dylatacja czasu Prędkość światła

Bardziej szczegółowo

3. FUNKCJA LINIOWA. gdzie ; ół,.

3. FUNKCJA LINIOWA. gdzie ; ół,. 1 WYKŁAD 3 3. FUNKCJA LINIOWA FUNKCJĄ LINIOWĄ nazywamy funkcję typu : dla, gdzie ; ół,. Załóżmy na początek, że wyraz wolny. Wtedy mamy do czynienia z funkcją typu :.. Wykresem tej funkcji jest prosta

Bardziej szczegółowo

I. PROMIENIOWANIE CIEPLNE

I. PROMIENIOWANIE CIEPLNE I. PROMIENIOWANIE CIEPLNE - lata '90 XIX wieku WSTĘP Widmo promieniowania elektromagnetycznego zakres "pokrycia" różnymi rodzajami fal elektromagnetycznych promieniowania zawartego w danej wiązce. rys.i.1.

Bardziej szczegółowo

LASERY I ICH ZASTOSOWANIE

LASERY I ICH ZASTOSOWANIE LASERY I ICH ZASTOSOWANIE Laboratorium Instrukcja do ćwiczenia nr 3 Temat: Efekt magnetooptyczny 5.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodą modulowania zmiany polaryzacji światła oraz

Bardziej szczegółowo

LASERY I ICH ZASTOSOWANIE W MEDYCYNIE

LASERY I ICH ZASTOSOWANIE W MEDYCYNIE LASERY I ICH ZASTOSOWANIE W MEDYCYNIE Laboratorium Instrukcja do ćwiczenia nr 4 Temat: Modulacja światła laserowego: efekt magnetooptyczny 5.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodą

Bardziej szczegółowo

Temat XXXIII. Szczególna Teoria Względności

Temat XXXIII. Szczególna Teoria Względności Temat XXXIII Szczególna Teoria Względności Metoda radiolokacyjna Niech w K znajduje się urządzenie nadawcze o okresie T, mierzonym w układzie K Niech K oddala się od K z prędkością v wzdłuż osi x i rejestruje

Bardziej szczegółowo

Geometria. Hiperbola

Geometria. Hiperbola Geometria. Hiperbola Definicja 1 Dano dwa punkty na płaszczyźnie: F 1 i F 2 oraz taką liczbę d, że F 1 F 2 > d > 0. Zbiór punktów płaszczyzny będących rozwiązaniami równania: XF 1 XF 2 = ±d. nazywamy hiperbolą.

Bardziej szczegółowo

Optyka. Wykład V Krzysztof Golec-Biernat. Fale elektromagnetyczne. Uniwersytet Rzeszowski, 8 listopada 2017

Optyka. Wykład V Krzysztof Golec-Biernat. Fale elektromagnetyczne. Uniwersytet Rzeszowski, 8 listopada 2017 Optyka Wykład V Krzysztof Golec-Biernat Fale elektromagnetyczne Uniwersytet Rzeszowski, 8 listopada 2017 Wykład V Krzysztof Golec-Biernat Optyka 1 / 17 Plan Swobodne równania Maxwella Fale elektromagnetyczne

Bardziej szczegółowo

Wydział Inżynierii Środowiska; kierunek Inż. Środowiska. Lista 2. do kursu Fizyka. Rok. ak. 2012/13 sem. letni

Wydział Inżynierii Środowiska; kierunek Inż. Środowiska. Lista 2. do kursu Fizyka. Rok. ak. 2012/13 sem. letni Wydział Inżynierii Środowiska; kierunek Inż. Środowiska Lista 2. do kursu Fizyka. Rok. ak. 2012/13 sem. letni Tabele wzorów matematycznych i fizycznych oraz obszerniejsze listy zadań do kursu są dostępne

Bardziej szczegółowo

Definicja szybkości reakcji. Szybkości reakcji. Równanie kinetyczne reakcji ...

Definicja szybkości reakcji. Szybkości reakcji. Równanie kinetyczne reakcji ... Definija szybkośi reakji Szybkość reakji definiuje się jako stosunek zmiany stężenia substratów lub produktów reakji do zasu potrzebnego do zajśia tej zmiany v zmiana stężenia zas potrzebny do zajśia dx

Bardziej szczegółowo

III.1 Ruch względny. III.1 Obserwacja położenia z dwóch różnych układów odniesienia. Pchnięcia (boosts) i obroty.metoda radarowa. Wykres Minkowskiego

III.1 Ruch względny. III.1 Obserwacja położenia z dwóch różnych układów odniesienia. Pchnięcia (boosts) i obroty.metoda radarowa. Wykres Minkowskiego III.1 Ruch względny III.1 Obserwacja położenia z dwóch różnych układów odniesienia. Pchnięcia (boosts) i obroty.metoda radarowa. Wykres Minkowskiego Jan Królikowski Fizyka IBC 1 III.1 Obserwacja położenia

Bardziej szczegółowo

Rozważania rozpoczniemy od fal elektromagnetycznych w próżni. Dla próżni równania Maxwella w tzw. postaci różniczkowej są następujące:

Rozważania rozpoczniemy od fal elektromagnetycznych w próżni. Dla próżni równania Maxwella w tzw. postaci różniczkowej są następujące: Rozważania rozpoczniemy od fal elektromagnetycznych w próżni Dla próżni równania Maxwella w tzw postaci różniczkowej są następujące:, gdzie E oznacza pole elektryczne, B indukcję pola magnetycznego a i

Bardziej szczegółowo

Optyka stanowi dział fizyki, który zajmuje się światłem (także promieniowaniem niewidzialnym dla ludzkiego oka).

Optyka stanowi dział fizyki, który zajmuje się światłem (także promieniowaniem niewidzialnym dla ludzkiego oka). Optyka geometryczna Optyka stanowi dział fizyki, który zajmuje się światłem (także promieniowaniem niewidzialnym dla ludzkiego oka). Założeniem optyki geometrycznej jest, że światło rozchodzi się jako

Bardziej szczegółowo

Definicja szybkości reakcji

Definicja szybkości reakcji Definija szybkośi reakji Szybkość reakji definiuje się jako stosunek zmiany stężenia substratów lub produktów reakji do zasu potrzebnego do zajśia tej zmiany. v zas zmiana stężenia potrzebny do zajśia

Bardziej szczegółowo

Teoria względności Szczególna teoria względności dr Mikołaj Szopa wykład

Teoria względności Szczególna teoria względności dr Mikołaj Szopa wykład Teoria względnośi Szzególna teoria względnośi dr Mikołaj Szopa wykład 9.0.6 Teoria względnośi Transformaje Galileusza Przyspieszenie układu S : a = 0 S S y y t x = x - t y = y z = z t = t () x = x - t

Bardziej szczegółowo

M10. Własności funkcji liniowej

M10. Własności funkcji liniowej M10. Własności funkcji liniowej dr Artur Gola e-mail: a.gola@ajd.czest.pl pokój 3010 Definicja Funkcję określoną wzorem y = ax + b, dla x R, gdzie a i b są stałymi nazywamy funkcją liniową. Wykresem funkcji

Bardziej szczegółowo

Czym zajmuje się teoria względności

Czym zajmuje się teoria względności Teoria względności Czym zajmuje się teoria względności Głównym przedmiotem zainteresowania teorii względności są pomiary zdarzeń (czegoś, co się dzieje) ustalenia, gdzie i kiedy one zachodzą, a także jaka

Bardziej szczegółowo

MECHANIKA 2. Prowadzący: dr Krzysztof Polko

MECHANIKA 2. Prowadzący: dr Krzysztof Polko MECHANIKA 2 Prowadzący: dr Krzysztof Polko PLAN WYKŁADÓW 1. Podstawy kinematyki 2. Ruch postępowy i obrotowy bryły 3. Ruch płaski bryły 4. Ruch złożony i ruch względny 5. Ruch kulisty i ruch ogólny bryły

Bardziej szczegółowo

Geometria Struny Kosmicznej

Geometria Struny Kosmicznej Spis treści 1 Wstęp 2 Struny kosmiczne geneza 3 Czasoprzestrzeń struny kosmicznej 4 Metryka czasoprzestrzeni struny kosmicznej 5 Wyznaczanie geodezyjnych 6 Wykresy geodezyjnych 7 Wnioski 8 Pytania Wstęp

Bardziej szczegółowo

Fizyka relatywistyczna

Fizyka relatywistyczna Fizyka relatywistyzna Zadania z rozwiązaniami Projekt współfinansowany przez Unię uropejską w ramah uropejskiego Funduszu Społeznego Zadanie Na spozywająą ząstkę zazyna działać stała siła. Jaką prędkość

Bardziej szczegółowo

Wykład I Krzysztof Golec-Biernat Optyka 1 / 16

Wykład I Krzysztof Golec-Biernat Optyka 1 / 16 Optyka Wykład I Krzysztof Golec-Biernat Fale 1 Uniwersytet Rzeszowski, 4 października 2017 Wykład I Krzysztof Golec-Biernat Optyka 1 / 16 Uwagi wstępne 30 h wykładu wykład przy pomocy transparencji lub

Bardziej szczegółowo

Nazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 1: Wahadło fizyczne. opis ruchu drgającego a w szczególności drgań wahadła fizycznego

Nazwisko i imię: Zespół: Data: Ćwiczenie nr 1: Wahadło fizyczne. opis ruchu drgającego a w szczególności drgań wahadła fizycznego Nazwisko i imię: Zespół: Data: Cel ćwiczenia: Ćwiczenie nr 1: Wahadło fizyczne opis ruchu drgającego a w szczególności drgań wahadła fizycznego wyznaczenie momentów bezwładności brył sztywnych Literatura

Bardziej szczegółowo

IX. MECHANIKA (FIZYKA) KWANTOWA

IX. MECHANIKA (FIZYKA) KWANTOWA IX. MECHANIKA (FIZYKA) KWANTOWA IX.1. OPERACJE OBSERWACJI. a) klasycznie nie ważna kolejność, w jakiej wykonujemy pomiary. AB = BA A pomiar wielkości A B pomiar wielkości B b) kwantowo wartość obserwacji

Bardziej szczegółowo

Fizyka elektryczność i magnetyzm

Fizyka elektryczność i magnetyzm Fizyka elektryczność i magnetyzm W5 5. Wybrane zagadnienia z optyki 5.1. Światło jako część widma fal elektromagnetycznych. Fale elektromagnetyczne, które współczesny człowiek potrafi wytwarzać, i wykorzystywać

Bardziej szczegółowo

MECHANIKA II. Praca i energia punktu materialnego

MECHANIKA II. Praca i energia punktu materialnego MECHANIKA II. Praca i energia punktu materialnego Daniel Lewandowski Politechnika Wrocławska, Wydział Mechaniczny, Katedra Mechaniki i Inżynierii Materiałowej http://kmim.wm.pwr.edu.pl/lewandowski/ daniel.lewandowski@pwr.edu.pl

Bardziej szczegółowo

Szczególna teoria względności

Szczególna teoria względności Szczególna teoria względności Rakieta zbliża się do Ziemi z prędkością v i wysyła sygnały świetlne (ogólnie w postaci fali EM). Z jaką prędkością sygnały te docierają do Ziemi? 1. Jeżeli światło porusza

Bardziej szczegółowo

Etap 1. Rysunek: Układy odniesienia

Etap 1. Rysunek: Układy odniesienia Wprowadzenie. Jaś i Małgosia kręcą się na karuzeli symetrycznej dwuramiennej. Siedzą na karuzeli zwróceni do siebie twarzami, symetrycznie względem osi obrotu karuzeli. Jaś ma dropsa, którego chce dać

Bardziej szczegółowo

Zasady względności w fizyce

Zasady względności w fizyce Zasady względności w fizyce Mechanika nierelatywistyczna: Transformacja Galileusza: Siły: Zasada względności Galileusza: Równania mechaniki Newtona, określające zmianę stanu ruchu układów mechanicznych,

Bardziej szczegółowo

Obliczanie charakterystyk geometrycznych przekrojów poprzecznych pręta

Obliczanie charakterystyk geometrycznych przekrojów poprzecznych pręta 5 Oblizanie harakterystyk geometryznyh przekrojów poprzeznyh pręta Zadanie 5.. Wyznazyć główne entralne momenty bezwładnośi przekroju poprzeznego dwuteownika o wymiarah 9 6 m (rys. 5.. Rozpatrywany przekrój

Bardziej szczegółowo

Szczególna teoria względności

Szczególna teoria względności Szczególna teoria względności Wykład II: Transformacja Galileusza prof. dr hab. Aleksander Filip Żarnecki Zakład Czastek i Oddziaływań Fundamentalnych Instytut Fizyki Doświadczalnej Ogólna postać transformacji

Bardziej szczegółowo

LIV OLIMPIADA FIZYCZNA 2004/2005 Zawody II stopnia

LIV OLIMPIADA FIZYCZNA 2004/2005 Zawody II stopnia LIV OLIMPIADA FIZYCZNA 004/005 Zawody II stopnia Zadanie doświadczalne Masz do dyspozycji: cienki drut z niemagnetycznego metalu, silny magnes stały, ciężarek o masie m=(100,0±0,5) g, statyw, pręty stalowe,

Bardziej szczegółowo

CZAS I PRZESTRZEŃ EINSTEINA. Szczególna teoria względności. Spotkanie II ( marzec/kwiecień, 2013)

CZAS I PRZESTRZEŃ EINSTEINA. Szczególna teoria względności. Spotkanie II ( marzec/kwiecień, 2013) CZAS I PRZESTRZEŃ EINSTEINA Szczególna teoria względności Spotkanie II ( marzec/kwiecień, 013) u Masa w szczególnej teorii względności u Określenie relatywistycznego pędu u Wyprowadzenie wzoru Einsteina

Bardziej szczegółowo

LXIV Olimpiada Matematyczna

LXIV Olimpiada Matematyczna LXIV Olimpiada Matematyzna Rozwiązania zadań konkursowyh zawodów stopnia drugiego 22 lutego 203 r. (pierwszy dzień zawodów) Zadanie. Dane są lizby ałkowite b i oraz trójmian f(x) = x 2 +bx+. Udowodnić,

Bardziej szczegółowo

Kinematyka: opis ruchu

Kinematyka: opis ruchu Kinematyka: opis ruchu Pojęcia podstawowe Punkt materialny Ciało, którego rozmiary można w danym zagadnieniu zaniedbać. Zazwyczaj przyjmujemy, że punkt materialny powinien być dostatecznie mały. Nie jest

Bardziej szczegółowo

Fizyka 1 (mechanika) AF14. Wykład 12

Fizyka 1 (mechanika) AF14. Wykład 12 Fizyka 1 (mechanika) 1100-1AF14 Wykład 12 Jerzy Łusakowski 18.12.2017 Plan wykładu Doświadczenie Michelsona - Morley a Transformacja Lorentza Synchronizacja zegarów Wnioski z transformacji Lorentza Doświadczenie

Bardziej szczegółowo

? 14. Dana jest funkcja. Naszkicuj jej wykres. Dla jakich argumentów funkcja przyjmuje wartości dodatnie? 15. Dana jest funkcja f x 2 a x

? 14. Dana jest funkcja. Naszkicuj jej wykres. Dla jakich argumentów funkcja przyjmuje wartości dodatnie? 15. Dana jest funkcja f x 2 a x FUNKCE FUNKCJA LINIOWA Sporządź tabelkę i narysuj wykres funkcji ( ) Dla jakich argumentów wartości funkcji są większe od 5 Podaj warunek równoległości prostych Wyznacz równanie prostej równoległej do

Bardziej szczegółowo

Skrypt 23. Geometria analityczna. Opracowanie L7

Skrypt 23. Geometria analityczna. Opracowanie L7 Projekt Innowacyjny program nauczania matematyki dla liceów ogólnokształcących współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Skrypt 2 Geometria analityczna 1.

Bardziej szczegółowo

CZAS I PRZESTRZEŃ EINSTEINA. Szczególna teoria względności. Spotkanie I (luty, 2013)

CZAS I PRZESTRZEŃ EINSTEINA. Szczególna teoria względności. Spotkanie I (luty, 2013) CZAS I PRZESTRZEŃ EINSTEINA Szczególna teoria względności Spotkanie I (luty, 2013) u Wyprowadzenie transformacji Lorentza u Relatywistyczna transformacja prędkości u Dylatacja czasu u Skrócenie długości

Bardziej szczegółowo

Wstęp do astrofizyki I

Wstęp do astrofizyki I Wstęp do astrofizyki I Wykład 2 Tomasz Kwiatkowski 12 październik 2009 r. Tomasz Kwiatkowski, Wstęp do astrofizyki I, Wykład 2 1/21 Plan wykładu Promieniowanie ciała doskonale czarnego Związek temperatury

Bardziej szczegółowo

Ćw. nr 31. Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2

Ćw. nr 31. Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2 1 z 6 Zespół Dydaktyki Fizyki ITiE Politechniki Koszalińskiej Ćw. nr 3 Wahadło fizyczne o regulowanej płaszczyźnie drgań - w.2 Cel ćwiczenia Pomiar okresu wahań wahadła z wykorzystaniem bramki optycznej

Bardziej szczegółowo

Geometria analityczna - przykłady

Geometria analityczna - przykłady Geometria analityczna - przykłady 1. Znaleźć równanie ogólne i równania parametryczne prostej w R 2, któr przechodzi przez punkt ( 4, ) oraz (a) jest równoległa do prostej x + 5y 2 = 0. (b) jest prostopadła

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM POMIARY W AKUSTYCE. ĆWICZENIE NR 4 Pomiar współczynników pochłaniania i odbicia dźwięku oraz impedancji akustycznej metodą fali stojącej

LABORATORIUM POMIARY W AKUSTYCE. ĆWICZENIE NR 4 Pomiar współczynników pochłaniania i odbicia dźwięku oraz impedancji akustycznej metodą fali stojącej LABORATORIUM POMIARY W AKUSTYCE ĆWICZENIE NR 4 Pomiar współczynników pochłaniania i odbicia dźwięku oraz impedancji akustycznej metodą fali stojącej 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie metody

Bardziej szczegółowo

Nieskończona jednowymiarowa studnia potencjału

Nieskończona jednowymiarowa studnia potencjału Nieskończona jednowymiarowa studnia potencjału Zagadnienie dane jest następująco: znaleźć funkcje własne i wartości własne operatora energii dla cząstki umieszczonej w nieskończonej studni potencjału,

Bardziej szczegółowo

Interwał, geometria czasoprzestrzeni Konsekwencje tr. Lorentza: dylatacja czasu i kontrakcja długości

Interwał, geometria czasoprzestrzeni Konsekwencje tr. Lorentza: dylatacja czasu i kontrakcja długości III.3 Transformacja Lorentza położenia i pędu cd. Interwał, geometria czasoprzestrzeni Konsekwencje tr. Lorentza: dylatacja czasu i kontrakcja długości Jan Królikowski Fizyka IBC 1 Geometria czasoprzestrzeni-

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie M-2 Pomiar przyśpieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego Cel ćwiczenia: II. Przyrządy: III. Literatura: IV. Wstęp. l Rys.

Ćwiczenie M-2 Pomiar przyśpieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego Cel ćwiczenia: II. Przyrządy: III. Literatura: IV. Wstęp. l Rys. Ćwiczenie M- Pomiar przyśpieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego. Cel ćwiczenia: pomiar przyśpieszenia ziemskiego przy pomocy wahadła fizycznego.. Przyrządy: wahadło rewersyjne, elektroniczny

Bardziej szczegółowo

OPTYKA KWANTOWA Wykład dla 5. roku Fizyki

OPTYKA KWANTOWA Wykład dla 5. roku Fizyki OPTYKA KWANTOWA Wykład dla 5. roku Fizyki c Adam Bechler 006 Instytut Fizyki Uniwersytetu Szczecińskiego Równania (3.7), pomimo swojej prostoty, nie posiadają poza nielicznymi przypadkami ścisłych rozwiązań,

Bardziej szczegółowo

III.2 Transformacja Lorentza położenia i czasu.

III.2 Transformacja Lorentza położenia i czasu. III.2 Transformacja Lorentza położenia i czasu. Transformacja Lorentza Geometria czasoprzestrzeni interwał. Konsekwencje transformacji Lorentza: dylatacja czasu i skrócenie długości. Jan Królikowski Fizyka

Bardziej szczegółowo

ver teoria względności

ver teoria względności ver-7.11.11 teoria względności interferometr Michelsona eter? Albert Michelson 1852 Strzelno, Kujawy 1931 Pasadena, Kalifornia Nobel - 1907 http://galileoandeinstein.physics.virginia.edu/more_stuff/flashlets/mmexpt6.htm

Bardziej szczegółowo

Równa Równ n a i n e i ru r ch u u ch u po tor t ze (równanie drogi) Prędkoś ędkoś w ru r ch u u ch pros pr t os ol t i ol n i io i wym

Równa Równ n a i n e i ru r ch u u ch u po tor t ze (równanie drogi) Prędkoś ędkoś w ru r ch u u ch pros pr t os ol t i ol n i io i wym Mechanika ogólna Wykład nr 14 Elementy kinematyki i dynamiki 1 Kinematyka Dział mechaniki zajmujący się matematycznym opisem układów mechanicznych oraz badaniem geometrycznych właściwości ich ruchu, bez

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego (Katera)

Wyznaczanie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego (Katera) Politechnika Łódzka FTMS Kierunek: nformatyka rok akademicki: 2008/2009 sem. 2. Termin: 6 V 2009 Nr. ćwiczenia: 112 Temat ćwiczenia: Wyznaczanie przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła rewersyjnego

Bardziej szczegółowo

Rozdział 2. Krzywe stożkowe. 2.1 Elipsa. Krzywe stożkowe są zadane ogólnym równaniem kwadratowym na płaszczyźnie

Rozdział 2. Krzywe stożkowe. 2.1 Elipsa. Krzywe stożkowe są zadane ogólnym równaniem kwadratowym na płaszczyźnie Rozdział Krzywe stożkowe Krzywe stożkowe są zadane ogólnym równaniem kwadratowym na płaszczyźnie x + By + Cxy + Dx + Ey + F = 0. (.) W zależności od relacji pomiędzy współczynnikami otrzymujemy elipsę,

Bardziej szczegółowo

I.2 Promieniowanie Ciała Doskonale Czarnego

I.2 Promieniowanie Ciała Doskonale Czarnego I. Promieniowanie Ciała Doskonale Czarnego Jan Królikowski Fizyka IVBC 1 CIAŁO DOSKONALE CZARNE (CDCz) CDCz jest to takie iało, którego zdolność absorpyjna a(, T) nie zależy od długośi fali i wynosi 100%.

Bardziej szczegółowo

BADANIE INTERFERENCJI MIKROFAL PRZY UŻYCIU INTERFEROMETRU MICHELSONA

BADANIE INTERFERENCJI MIKROFAL PRZY UŻYCIU INTERFEROMETRU MICHELSONA ZDNIE 11 BDNIE INTERFERENCJI MIKROFL PRZY UŻYCIU INTERFEROMETRU MICHELSON 1. UKŁD DOŚWIDCZLNY nadajnik mikrofal odbiornik mikrofal 2 reflektory płytka półprzepuszczalna prowadnice do ustawienia reflektorów

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 12 (44) Wyznaczanie długości fali świetlnej przy pomocy siatki dyfrakcyjnej

Ćwiczenie 12 (44) Wyznaczanie długości fali świetlnej przy pomocy siatki dyfrakcyjnej Ćwiczenie 12 (44) Wyznaczanie długości fali świetlnej przy pomocy siatki dyfrakcyjnej Wprowadzenie Światło widzialne jest to promieniowanie elektromagnetyczne (zaburzenie poła elektromagnetycznego rozchodzące

Bardziej szczegółowo

Analiza Matematyczna F1 dla Fizyków na WPPT Lista zadań 4, 2018/19z (zadania na ćwiczenia)

Analiza Matematyczna F1 dla Fizyków na WPPT Lista zadań 4, 2018/19z (zadania na ćwiczenia) Analiza Matematyczna F1 dla Fizyków na WPPT Lista zadań 4, 2018/19z (zadania na ćwiczenia) (Na podstawie podręcznika M. Gewert, Z. Skoczylas, Analiza Matematyczna 1. Przykłady i zadania, GiS 2008) 4 Pochodne

Bardziej szczegółowo

AUTORKA: ELŻBIETA SZUMIŃSKA NAUCZYCIELKA ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH SCHOLASTICUS W ŁODZI ZNANE RÓWNANIA PROSTEJ NA PŁASZCZYŹNIE I W PRZESTRZENI

AUTORKA: ELŻBIETA SZUMIŃSKA NAUCZYCIELKA ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH SCHOLASTICUS W ŁODZI ZNANE RÓWNANIA PROSTEJ NA PŁASZCZYŹNIE I W PRZESTRZENI UTORK: ELŻBIET SZUMIŃSK NUCZYCIELK ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTŁCĄCYCH SCHOLSTICUS W ŁODZI ZNNE RÓWNNI PROSTEJ N PŁSZCZYŹNIE I W PRZESTRZENI SPIS TREŚCI: PROST N PŁSZCZYŻNIE Str 1. Równanie kierunkowe prostej

Bardziej szczegółowo

Zadanie 3. (7 pkt.) Rozłożona kostka

Zadanie 3. (7 pkt.) Rozłożona kostka Zadanie 1. (7 pkt.) Mniej zy więej? Z sześioma kartami (trzema dodatnimi i trzema ujemnymi) szansa Pawła na wygraną Pawła 12/30, a Piotra 18/30. Z pięioma kartami (trzema dodatnimi i dwiema ujemnymi) szansa

Bardziej szczegółowo

Wstęp do astrofizyki I

Wstęp do astrofizyki I Wstęp do astrofizyki I Wykład 2 Tomasz Kwiatkowski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wydział Fizyki Instytut Obserwatorium Astronomiczne Tomasz Kwiatkowski, shortinst Wstęp do astrofizyki I,

Bardziej szczegółowo

KLASA II TECHNIKUM POZIOM PODSTAWOWY PROPOZYCJA POZIOMÓW WYMAGAŃ

KLASA II TECHNIKUM POZIOM PODSTAWOWY PROPOZYCJA POZIOMÓW WYMAGAŃ KLASA II TECHNIKUM POZIOM PODSTAWOWY PROPOZYCJA POZIOMÓW WYMAGAŃ Wyróżnione zostały następujące wymagania programowe: konieczne (K), podstawowe (P), rozszerzające (R), dopełniające (D) i wykraczające (W).

Bardziej szczegółowo

A. fałszywa dla każdej liczby x.b. prawdziwa dla C. prawdziwa dla D. prawdziwa dla

A. fałszywa dla każdej liczby x.b. prawdziwa dla C. prawdziwa dla D. prawdziwa dla Zadanie 1 Liczba jest równa A. B. C. 10 D. Odpowiedź B. Zadanie 2 Liczba jest równa A. 3 B. 2 C. D. Odpowiedź D. Zadanie 3. Liczba jest równa Odpowiedź D. Zadanie 4. Liczba osobników pewnego zagrożonego

Bardziej szczegółowo

Kinematyka: opis ruchu

Kinematyka: opis ruchu Kinematyka: opis ruchu Wstęp do Fizyki I (B+C) Wykład III: Pojęcia podstawowe punkt materialny, układ odniesienia, układ współrzędnych tor, prędkość, przyspieszenie Ruch jednostajny Pojęcia podstawowe

Bardziej szczegółowo

Przykład 1 Dany jest płaski układ czterech sił leżących w płaszczyźnie Oxy. Obliczyć wektor główny i moment główny tego układu sił.

Przykład 1 Dany jest płaski układ czterech sił leżących w płaszczyźnie Oxy. Obliczyć wektor główny i moment główny tego układu sił. Przykład 1 Dany jest płaski układ czterech sił leżących w płaszczyźnie Oxy Obliczyć wektor główny i moment główny tego układu sił. Wektor główny układu sił jest równy Moment główny układu wynosi Przykład

Bardziej szczegółowo

FUNKCJA LINIOWA. A) B) C) D) Wskaż, dla którego funkcja liniowa określona wzorem jest stała. A) B) C) D)

FUNKCJA LINIOWA. A) B) C) D) Wskaż, dla którego funkcja liniowa określona wzorem jest stała. A) B) C) D) FUNKCJA LINIOWA 1. Funkcja jest rosnąca, gdy 2. Wskaż, dla którego funkcja liniowa jest rosnąca Wskaż, dla którego funkcja liniowa określona wzorem jest stała. 3. Funkcja liniowa A) jest malejąca i jej

Bardziej szczegółowo