Łagodne zdarzenia niepożądane po podaniu jodowego środka kontrastującego w badaniu tomografii komputerowej
|
|
- Adam Kucharski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACA ORYGINALNA Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1, Łagodne zdarzenia nieożądane o odaniu jodowego środka kontrastującego w badaniu tomografii komuterowej Emilia Wyszomierska 1, Ewa Pasieka 2, Robert Milewski 3, Urszula Łebkowska 4 1 Zakład Diagnostyki Obrazowej, Mazowiecki Szital Secjalistyczny w Ostrołęce 2 Zakład Radiologii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 3 Zakład Statystyki i Informatyki Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 4 Zakład Radiologii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Wyszomierska Emilia, Pasieka Ewa, Milewski Robert, Łebkowska Urszula. Łagodne zdarzenia nieożądane o odaniu jodowego środka kontrastującego w badaniu tomografii komuterowej. Med Og Nauk Zdr. 2015; 21(1): doi: / Streszczenie Wrowadzenie. Środki kontrastujące (ŚK) w tomografii komuterowej (TK) ułatwiają różnicowanie omiędzy oszczególnymi tkankami. Jednym z najczęściej stosowanych rearatów jest Ultravist (Ioromid), jodowy monomer rozuszczalny w wodzie. Secyfiką środków kontrastujących jest możliwość wystąienia u acjenta reakcji nieożądanych o różnym charakterze. Reakcje łagodne są bardzo rzadko oisywane w literaturze radiologicznej. Cel racy. Celem racy była analiza lekkich owikłań o odaniu jodowego środka kontrastującego Ultravistu 300 i 370 drogą dożylną w badaniach tomografii komuterowej. Materiał i metoda. Gruę badaną stanowiło 160 acjentów, którym odczas badania TK odano dożylnie Ultravist. W racy wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego, technikę ankiety, narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz. W analizie statystycznej wykorzystano test Chi-kwadrat niezależności oraz dokładny test Fishera (<0,05). W obliczeniach osłużono się rogramem Statistica 10.0 StatSoft i PASW Statistic 17.0 Predictive Solutions. Wyniki. Łagodnymi owikłaniami wystęującymi najczęściej bezośrednio o dożylnym odaniu ŚK są: odczucie cieła, wrażenie oddawania moczu oraz dziwny smak w ustach. Pacjenci, którzy otrzymali Ultravist 300 wskazywali na odczucie cieła częściej niż ci, którzy otrzymali Ultravist 370 (= 0,001). Nie otwierdzono zależności omiędzy ilością ŚK i rędkością odania a objawami nieożądanymi w miejscu wkłucia. Wnioski. Łagodne zdarzenia nieożądane o odaniu ŚK mijają samoistnie, nie wymagają farmakoteraii. Symtomy te są jednak istotne z unktu widzenia bezieczeństwa i wsółracy z acjentem odczas wykonywania badania oraz oieki nad acjentem o jego zakończeniu. Słowa kluczowe Ultravist, tomografia komuterowa, zdarzenie nieożądane, środek kontrastujący WPROWADZENIE Diagnostyka obrazowa jest dziedziną medycyny, która zajmuje się obrazowaniem ciała człowieka za omocą różnych technik. Wsółczesne metody wizualizacji narządów wewnętrznych są odstawą odejmowania decyzji klinicznych i zajmują istotne miejsce w rocesie leczenia chorych. Jednym z najczęściej stosowanych badań, które umożliwia dokładną diagnostykę i charakteryzuje się dużą zdolnością rozdzielczą kontrastową, jest tomografia komuterowa (TK) wykorzystująca do obrazowania romieniowanie rentgenowskie [1, 2]. Środki kontrastujące (ŚK) są to substancje ochłaniające romieniowanie X bardziej lub mniej niż otaczające tanki ciała, co ozwala na obrazowanie struktur anatomicznych, jak i zmian atologicznych niewidocznych w romieniach Roentgena [3]. Podanie takiego związku chemicznego ułatwia różnicowanie omiędzy oszczególnymi tkankami, co jest omocne rzy weryfikacji wstęnego rozoznania klinicznego. W zależności od wskazań, w trakcie badania TK acjentowi można adać dożylnie i/lub doustnie ŚK Adres do koresondencji: Wyszomierska Emilia, ul. K. Świerczewskiego 40, Cerwin wyszomierska.emilia@gmail.com Nadesłano: 15 stycznia 2014 roku; Zaakcetowano do druku: 15 aździernika 2014 roku w celu dokładniejszego zobrazowania danej struktury ciała. W rzyadku większości badań tomografii komuterowej naczyń krwionośnych oraz narządów miąższowych niezbędne jest dożylne odanie środków kontrastujących. W badaniach tomografii komuterowej stosowane są jodowe środki kontrastujące, które mają budowę oartą na strukturze ierścienia benzenowego ołączonego z cząsteczkami jodu. Substancje te dzielą się na związki jonowe oraz niejonowe. Obecnie najczęściej wykorzystywanymi rearatami są jodowe niejonowe środki kontrastujące [4, 5]. Donaczyniowe odanie środka kontrastującego jest zabiegiem stosunkowo beziecznym, może jednak wiązać się, tak jak rzy odaniu każdego leku, z wystąieniem ewnych owikłań. Działania nieożądane ze względu na stoień nasilenia dzielą się na: łagodne, umiarkowane oraz ciężkie (Tab. 1) [5, 6, 7, 8]. W związku z tym, iż badanie tomografii komuterowej z odaniem środka kontrastującego niesie ze sobą ryzyko wystąienia zdarzeń nieożądanych, każdy acjent owinien być odowiednio rzygotowany do badania. Ważnym elementem jest rawidłowe nawodnienie organizmu, dlatego też rzed badaniem oraz o badaniu, acjent owinien wyić odowiednią ilość łynów (ok. 1 1,5 litra wody rzed badaniem i tyle samo bezośrednio o badaniu) lub stosuje się donaczyniowe odanie środków izotonicznych.
2 8 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1 Tabela 1. Podział działań nieożądanych wystęujących o dożylnym odaniu jadowych środków kontrastowych ze względu na stoień nasilenia DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE LEKKIE UMIARKOWANE CIĘŻKIE nudności wymioty okrzywka świąd skóry zaczerwienienie twarzy nierzyjemny smak w ustach zaczerwienienie i obrzęk w miejscu iniekcji ból głowy chryka kaszel obfite ocenie się uczucie cieła wrażenie oddania moczu omdlenie ciężkie wymioty rozległa okrzywka obrzęk twarzy obrzęk krtani skurcz oskrzeli drgawki obrzęk łuc wstrząs zatrzymanie oddechu i krążenia Idealna szybkość infuzji i wielkość nie jest znana. Zgodnie z zaleceniami American College of Radiology (ACR) można stosować rotokół: 0,9% roztwór soli w 100 ml/godzinę, rozoczynając od 6 do 12 godzin rzed i do 12 godzin o odaniu wewnątrznaczyniowym środka kontrastującego. Środki kontrastujące mogą dorowadzić do nefroatii okontrastowej, dlatego też każda osoba, celem wykonania lanowego badania tomografii komuterowej z środkiem kontrastującym, owinna zgłosić się z oznaczonym arametrem egfr (z ang. estimated glomerular filtration rate szacunkowy wsółczynnik filtracji kłębuszkowej) lub stężeniem kreatyniny w surowicy. Wystąienie owikłań o odaniu jodowych środków kontrastujących w dużym stoniu zależy od obecności czynników ryzyka obciążających danego acjenta, takich m.in. jak: wiek, alergie, określone stany chorobowe acjenta, rzyjmowane leki. Każdy acjent należący do gruy ryzyka, owinien być indywidualnie rzygotowany do badania tomografii komuterowej z środkiem kontrastującym. W razie konieczności owinno być rozważone zastosowanie odowiedniej remedykacji [6, 9]. Biorąc od uwagę rosnące znaczenie tomografii komuterowej w algorytmach ostęowania diagnostycznego należy zaewnić bezieczeństwo acjenta odczas wykonywania badania. Bardzo ważne jest, aby każdy acjent był objęty właściwą oieką w czasie jego obytu w racowni radiologicznej. Przed badaniem tomografii komuterowej z ŚK należy wyjaśnić acjentowi cel i rzebieg badania. Istotne jest, aby oinformować acjenta o objawach, które mogą ojawić się w trakcie odawania środka kontrastującego oraz o badaniu. Osoba badana owinna być świadoma możliwości ojawienia się rzadko wystęujących ciężkich i umiarkowanych owikłań, a także łagodnych działań nieożądanych, które nie zagrażają życiu czy zdrowiu, ale wystęują często i mogą owodować dyskomfort, ogorszenie samooczucia bądź nieokój. Każdy acjent o uzyskaniu wszystkich informacji owinien isemnie wyrazić zgodę lub odmówić zgody na wykonanie badania tomografii komuterowej z odaniem środka kontrastującego [10, 11]. Zgoda stanowi swoiste oświadczenie woli acjenta i owinna sełniać obowiązujące wymogi rawne, jak i standardy medyczne [12]. CEL PRACY Celem racy była analiza zdarzeń nieożądanych o charakterze łagodnym o odaniu jodowego środka kontrastującego Ultravist 300 i Ultravist 370 drogą dożylną w badaniach tomografii komuterowej. MATERIAŁ I METODY Gruę badaną stanowiło 160 acjentów, którzy zgłosili się na lanowe badanie tomografii komuterowej z odaniem jodowego środka kontrastującego w Zakładzie Diagnostyki Obrazowej Mazowieckiego Szitala Secjalistycznego im. Józefa Psarskiego w Ostrołęce. Każdy acjent zgłaszający się na lanowe badanie TK był informowany o konieczności owstrzymania się od sożycia okarmów stałych, a jednocześnie sożycia większej ilości łynu w dniu badania, jak i w dniu orzedzającym. Dodatkowo, acjenci rzed TK jamy brzusznej otrzymywali zalecenie rzyjęcia łagodnego środka rzeczyszczającego. W trakcie rocedur wykorzystano rearat cieniujący z substancją czynną jaką jest Ioromid: Ultravist 300 (623,40 mg) lub Ultravist 370 (768,86 mg). Badanie odbyło się w dwóch okresach: liiec wrzesień 2011 r. i marzec-maj 2013 r. Do badania wykorzystano autorski kwestionariusz ankiety składający się z trzech części, z których dwie ierwsze wyełniał acjent, ostatnią członek zesołu badawczego. Pierwsza część zawierała ytania demograficzne, druga ytania dotyczące rocesu rzygotowania acjenta do badania TK oraz dotyczące łagodnych objawów nieożądanych w trakcie i o wykonaniu rocedury, trzecia informacje o wykonanym badaniu (rodzaj, ilość, rędkość odawanego ŚK). Ankietowani odowiadali samodzielnie, ale zostali oinformowani, że w każdej chwili mogą zwrócić się o omoc do osoby rowadzącej badanie. Przerowadzenie sondażu ankietowego wśród acjentów Zakładu Diagnostyki Obrazowej Mazowieckiego Szitala Secjalistycznego im. Józefa Psarskiego w Ostrołęce orzedzono uzyskaniem zgody Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku (R-I-002/498/2011). W analizie statystycznej do srawdzenia zależności omiędzy cechami jakościowymi wykorzystano test Chi-kwadrat niezależności oraz dokładny test Fishera. Normalność rozkładu weryfikowano testami Kołmogorowa-Smirnowa z orawką Lilleforsa oraz testem Shairo-Wilka. Nie stwierdzono normalności rozkładu analizowanych zmiennych ilościowych. Porównując zmienne ilościowe bez normalności rozkładu zastosowano niearametryczny test U Manna- -Whitneya w rzyadku dwóch gru, a także niearametryczny test ANOVA rang Kruskala-Wallisa z testem ost-hoc wielokrotnych orównań średnich rang dla wszystkich rób. Wyniki istotne statystycznie uznano na oziomie <0,05. W obliczeniach wykorzystano akiet Statistica 10.0 firmy StatSoft oraz PASW Statistic 17.0 firmy Predictive Solutions. WYNIKI Kwestionariusz ankiety wyełniło 160 acjentów o wykonaniu lanowego badania TK. Dodatkowo acjenci byli oddani obserwacji odczas ich obytu w racowni rentgenowskiej (do 40 minut o wykonanym badaniu). Charakterystykę gruy badanej rzedstawiono w tabeli 2.
3 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1 9 Tabela 2. Charakterystyka gruy badanej Cecha Liczebność (%) Płeć Wiek Waga Rodzaj badania W trakcie badań TK odawano acjentom Ioromid w ostaci rearatu Ultravist 300 (n=95) oraz Ultravist 370 (n=65). Szczegółowe informacje dotyczące objętości ŚK odawanego z użyciem automatycznego wstrzykiwacza rzedstawiono na wykresie 1. Liczebność kobiety 85 (53%) mężczyźni 75 (47%) (9%) (19%) (39%) (33%) oniżej 55 kg 11 (6,5%) kg 25 (15,5%) kg 33 (21%) (29%) (18%) owyżej 95 kg 16 (10%) angiotk głowy i szyi 27 (17%) TK klatki iersiowej 24 (15%) TK serca 15 (9%) TK jamy brzusznej 46 (29%) TK tętnic kończyn 18 (11%) inne 30 (19%) Objętość środka kontrastowego [m] Ultravist 300 (n=95) Ultravist 370 (n=65) Wykres 1. Objętości środka kontrastującego użytego w rzerowadzonym badaniu Rutynowo objętość środka kontrastującego wyznacza się stosując rzelicznik: 1 [ml] rearatu na 1 [kg] masy ciała. Prędkość odania środka cieniującego zależy od rodzaju badania i miejsca wkłucia dożylnego. Dane dotyczące stosowanych rędkości odania ŚK w analizowanej gruie rzedstawiono na wykresie 2. W gruie badanej, w każdym rzedziale wiekowym, najczęściej wykonywanym badaniem była tomografia komuterowa jamy brzusznej. Wśród łagodnych zdarzeń nieożądanych w trakcie odawania środka kontrastującego najczęściej wystęowało odczucie cieła rozchodzącego się o całym ciele (Tab. 3). W trakcie odawania środka kontrastującego kobiety częściej w stosunku do mężczyzn wskazywały na wrażenie Liczebność Prędkość odania środka kontrastowego [ml/s] Tabela 3. Lekkie działania nieożądane wystęujące odczas odania środka kontrastującego Działanie nieożądane cieła rozchodzącego się o całym ciele (=0,07) oraz uczucie oddawania moczu (=0,022) (tabela 4). Tabela 4. Lekkie działania nieożądane wystęujące odczas odania środka kontrastującego, z uwzględnieniem łci badanych acjentów Działanie nieożądane Środek kontrastujący Ultravist 300 Ultravist 370 n % n % Nagłe, mocne uderzenie cieła 8 8, ,8 Cieło rozchodzące się o całym ciele 69 73, ,5 Kobiety Wykazano, że omawiane objawy dyskomfortu wystęują częściej u acjentów o 46. roku życia (Tab. 5). Część objawów nietolerancji utrzymywała się również o zakończeniu badania TK, inne wystąiły tylko o jego zakończeniu, n. ból głowy. Wrażenie dziwnego smaku w ustach (identyfikowanego jako metaliczny), który wystąił w trakcie odania ŚK utrzymuje się zazwyczaj do 15 minut o zakończeniu badania, natomiast ból głowy, kaszel i chryka oraz nudności i wymioty są objawami wystęującymi nawet o uływie 30 minut od wykonania badania (Wyk. 3). Objawy utrzymujące się 30 minut od zakończenia TK obserwowano częściej o odaniu Ultravist 300 (=0,022). Żaden acjent nie wymagał farmakoteraii ze względu na wystęujące objawy łagodnej nietolerancji na ŚK. Objętość odanego środka kontrastującego wływa na odczucie cieła identyfikowane rzez badanych acjentów (Wyk. 4). Płeć Mężczyźni n % n % Ultravist 300 (n=95) Ultravist 370 (n=65) Wykres 2. Prędkości odania wewnątrznaczyniowego środka kontrastującego w rzerowadzonym badaniu Nagłe, mocne uderzenie cieła 14 16, ,9 Cieło rozchodzące się o całym ciele 63 74, ,5 0,07 Zaczerwienienie i obrzęk w miejscu wkłucia 8 9,4 5 6,7 0,771 Dziwny smak w ustach 35 41, ,021 Odczucie oddawania moczu 46 54, ,0 0,022 0,001 Zaczerwienienie i obrzęk w miejscu wkłucia 8 8,5 5 7,7 0,009 Dziwny smak w ustach 34 35, ,2 0,244 Odczucie oddawania moczu 46 48, ,5 0,243
4 10 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1 Tabela 5. Lekkie działania nieożądane wystęujące odczas odania środka kontrastującego, z uwzględnieniem rzedziałów wiekowych badanych acjentów Działanie nieożądane Wiek n % n % n % n % Nagłe, mocne uderzenie cieła , , ,2 Cieło rozchodzące się o całym ciele , , ,8 Zaczerwienienie i obrzęk w miejscu wkłucia 2 14,3 2 6,7 6 9,5 3 5,7 0,289 Dziwny smak w ustach 6 42, , ,4 0,109 Odczucie oddawania moczu 9 64, , ,5 0,004 0,01 Wykres 3. Wystęowanie i czas utrzymywania się objawów lekkiej nietolerancji na środek kontrastowy o badaniu tomografii komuterowej Wykres 5. Wykres ramka-wąsy rzedstawiający zakres uzyskanych wyników w odowiedzi na ytanie Czy odczuwała/ł Pani/Pan wrażenie oddawania moczu w trakcie odawania środka kontrastującego? owyżej 2 litrów. Potwierdzono zależność omiędzy masą ciała a ilością rzyjmowanych łynów. Szczegółowe zestawienie dotyczące objętości rzyjętych łynów rzed badaniem TK rzedstawiono w tabeli 6. Ostatni osiłek rzed badaniem w gruach wiekowych do 55. roku życia został sożyty na godzin rzed rocedurą, natomiast osoby owyżej 55. roku życia zastosowały się do zaleceń wstrzymania Tabela 6. Objętość łynów sożyta rzez acjentów w dniu orzedzającym badanie TK, z uwzględnieniem łci, wieku i masy ciała Wykres 4. Wykres ramka-wąsy rzedstawiający zakres uzyskanych wyników w odowiedzi na ytanie: Czy cieło, które odczuwała/ł Pani/Pan w trakcie odawania środka kontrastującego utrzymuje się także o zakończeniu jego odawania? Nie otwierdzono zależności omiędzy ilością ŚK a innymi objawami lekkiej nietolerancji, n. wrażeniem oddawania moczu (Wyk. 5), oraz czasem utrzymywania się dyskomfortu o badaniu. Nie otwierdzono również zależności omiędzy rędkością odania ŚK a większością badanych objawów lekkiej nietolerancji w momencie odania, jak i o badaniu. Udowodniono jedynie, iż odanie środka kontrastującego z rędkością 4 ml/s owoduje istotnie częściej zaczerwienienie twarzy badanych acjentów (=0,006). W zakresie rzygotowania acjenta do badania TK stwierdzono, że kobiety wyijały w dniu orzedzającym badanie średnio od 1,6 do 2 litrów łynów, natomiast mężczyźni Cecha Płeć Wiek Masa ciała Ilość łynu sożyta w dniu orzedzającym badanie TK (w litrach) < ,6 2 >2 n % n % n % n % Kobiety 11 73,3 5 23, , ,7 0,01 Mężczyźni 4 26, , , , lat 2 13,3 2 9,5 9 12,9 1 1, lat , , lat 4 26, , lat , ,4 Poniżej 55 kg 4 26,7 5 23,8 2 2, kg 4 26,7 6 28, ,7 4 7, kg 1 6,7 3 14, ,6 9 16, kg 0-2 9, , kg 4 26,7 3 14,3 8 11, ,9 Powyżej 95 kg 2 13,3 2 9,5 1 1, ,4 0,02 0,01
5 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1 11 się od okarmów na więcej niż 12 godzin rzed badaniem (=0,022). Masa ciała acjentów owstrzymujących się od sożycia osiłku godzin rzed badaniem zawierała się w rzedziale kg. Nie stwierdzono różnic dotyczących objawów nieożądanych omiędzy okresami wykonania badania. DYSKUSJA Zdarzenia nieożądane o charakterze łagodnym o odaniu środka kontrastującego są rzadko oisywane w literaturze radiologicznej [13, 14]. Znaczna większość tego tyu owikłań, szybko ustęuje i nie ma istotnego wływu na zdrowie acjenta [15, 16]. Szacuje się, że wystęują one na oziomie 6 8% dla środków kontrastujących o wysokiej osmolarności oraz oniżej 1% w rzyadku użycia rearatów o niskiej osmolarności [17]. Płeć żeńska identyfikowana jest jako redysonowana do wystąienia reakcji alergicznej [18]. W rzerowadzonym badaniu również zaobserwowano zależność między łcią a reakcją na ŚK w zakresie objawów łagodnych (metaliczny osmak w ustach, wrażenie oddawania moczu). W badaniu Ko i wsółracowników dowiedziono, że reakcje nieożądane o odaniu Ultravistu są częstsze u kobiet, a wskaźnik nietolerancji, czyli uczucie cieła i ból w miejscu wkłucia, wynosi około 2% [19]. Również w analizowanym materiale zwrócono uwagę na fakt zgłaszania rzez acjentów odczucia cieła oraz zaczerwienienia w miejscu wkłucia o odaniu Ultravistu. Odczucie cieła odczas iniekcji ŚK jest tyową reakcją dla rearatów monomerycznych (ojedynczy ierścień benzenowy), rzy czym Ultravist uważany jest za bezieczny środek kontrastujący odawany dożylnie, charakteryzujący się wysoką jakością obrazu [20]. Zdarzenia nieożądane utrzymują się do 30 minut o odaniu ŚK drogą dożylną, wśród których można wyróżnić jako dominujące: gól głowy, nudności i wymioty o charakterze łagodnym oraz kaszel i chrykę. Wyodrębnione objawy są charakterystyczną reakcją o odaniu Ioromidu [21]. W literaturze rzedmiotu można znaleźć informacje, że częstość nudności i/lub wymiotów o donaczyniowym odaniu niskojonowych ŚK może wynosić do 3% [22]. Niska częstość wystąienia tych objawów w naszym badaniu dowodzi rawidłowego rzygotowania acjenta do rocedur TK. Jednak fakt utrzymywania się wskazanych objawów o zakończeniu badania tomografii komuterowej wymusza ostęowanie ersonelu ochrony zdrowia mające na celu obserwację acjenta i zaewnienie jego bezieczeństwa. W rzerowadzonym badaniu wykazano, że acjenci zgłaszają się rzygotowani do wykonania badania TK, rzyjmują odowiednią ilość łynów i owstrzymują się rzez zalecany czas od sożywania osiłków. Stwierdzono zależność omiędzy masą ciała a ilością obieranego łynu. Należy zwrócić uwagę, że stoień zastosowania się acjenta do schematu ostęowania rzed badaniem, mającym na celu jego rawidłowe rzygotowanie oraz określenie czynników ryzyka wystąienia reakcji nieożądanej o środkach kontrastujących, jest miarą bezieczeństwa badania tomografii komuterowej, stąd najważniejsza jest efektywność rzekazanej informacji rzez lekarza kierującego. Każdy acjent owinien być indywidualnie rzygotowany do badania, a w razie konieczności należy rozważyć zastosowanie odowiedniej remedykacji. Zmniejszenie dyskomfortu jest ważnym elementem orawy tolerancji acjenta wobec wykonywanej rocedury medycznej. Łagodne owikłania o odaniu ŚK mogą być rzyczyną artefaktów ruchowych, które w skrajnych rzyadkach rowadzą do owtórzenia badania, jak i rzedłużenia samej rocedury [14]. Artefakty ruchowe zależne od acjenta owodują utrudnienia interretacji uzyskanych obrazów, stąd konieczność dobrej komunikacji racowników ochrony zdrowia z acjentem i zaewnienie rzekazania właściwej informacji o istocie i rzebiegu badania, a także redukcji strachu, rzede wszystkim u acjentów, u których będzie to ierwsze badanie TK z odaniem środka kontrastującego [23]. Pacjent owinien być oinformowany o możliwości wystąienia ewnych niedogodności odczas odawania ŚK, które szybko mijają i nie stanowią dla niego żadnego zagrożenia, dzięki temu osoba badana nie doznaje uczucia lęku, że dzieje się coś nieokojącego odczas badania, wie jakich objawów może się sodziewać. Istotnie jest, aby ersonel medyczny starał się oświęcić acjentowi odowiednią ilość czasu w celu rzygotowania go do badania. WNIOSKI 1. W trakcie odania środka cieniującego drogą dożylną odczucie cieła rozchodzącego się o całym ciele najczęściej związane jest z rearatem Ultravist 300, natomiast odczucie uderzenia gorąca z rearatem Ultravist Wśród łagodnych zdarzeń nieożądanych bezośrednio o dożylnym odaniu Ultravistu najczęściej wystęują: odczucie cieła, wrażenie oddawania moczu oraz wrażenie dziwnego smaku w ustach, określanego jako metaliczny. Natomiast objawy takie jak: ból głowy, kaszel i chryka oraz nudności wystęują i utrzymują się o uływie nawet kilkudziesięciu minut od zakończenia badania i dotyczą acjentów, którym odano Ultravist Objawy dyskomfortu w trakcie i bezośrednio o odaniu środka kontrastującego drogą dożylną w TK częściej były zgłaszane w gruie kobiet. Większość lekkich zdarzeń nieożądanych dotyczy acjentów w wieku lat. 4. Objętość odanego środka kontrastującego wływa na wystąienie odczucia cieła, a szybszy rzeływ zaczerwienienia twarzy. PIŚMIENNICTWO 1. Goldman LW. Princiles of CT and CT technology. J Nucl Med Technol. 2007; 35(3): Goldman LW. Princiles of CT: multislide CT. J Nucl Med Technol. 2008; 36(2): Proko M, van der Molen AJ. Przygotowanie acjenta i odawanie środków cieniujących. W: Gołębiowski M (red.). Siralna i wielorzędowa tomografia komuterowa człowieka. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Mediage; 2007: Dawson P. Adverse reactions to intravascular contrast agents. BMJ. 2006; 30(333): Kucharczyk A, Jahnz-Różyk K. Nadwrażliwość na środki kontrastujące jak zmniejszyć ryzyko wystąienia działań nieożądanych? Internat Rev Allergol Clin Immunol. 2013; 19(2): ACR Manual on Contrast Media, Wersja 9.0, American College of Radiology Committee on Drugs and Contrast Media, htt:// Contrast%20Manual/2013_Contrast_Media.df (dostę: ). 7. Baerlocher MO, Asch M, Myers A. Allergic-tye reactions to radiograhic contrast media. CMAJ. 2010; 182(12): Furmanek M. Wyciąg z wytycznych dotyczących stosowania jodowych środków kontrastowych. Wytyczne ESUR, wersja 8.0 (2012). Wyd.1. Warszawa: BAYER, s.7 8.
6 12 Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1 9. Namasivayam S, Kalra MK, Torres WE, Small WC. Adverse reactions to intravenous iodinated contrast media: a rimer for radiologists. Emerg Radiol. 2006; 12(5): Ustawa z dnia 6 listoada 2008 r. o rawach acjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, oz. 417 z óźń. zm.). 11. Podciechowski L, Królikowska A, Hładuńska J, Wilczyński J. Prawo acjenta do informacji asekty rawne, medyczne i sychologiczne. Prz Menoauzalny. 2009; 6: Żaba C, Świderski P, Żaba Z, Klimberg A, Przybylski Z. Leczenie na odstawie zgody acjenta kontrowersje, wątliwości, niejasności. Arch Med Sąd Krym. 2007; LVII: Mathers SA, Chesson RA, Proctor JM, McKenzie GA, Robertson E. The use of atient-centered outcome measures in radiology: a systematic review. Acad Radiol. 2006; 13: McCullough PA, Caasso P. Patient discomfort associated with the use of intra-arterial iodinated contrast media: a meta-analysis of comarative randomized controlled trials. htt:// com/ /11/12 (dostę: ). 15. Galimany-Masclans J, Garrido-Aguilar E, Pernas-Canadell JC, Díaz- -Rodríguez S. Adverse reactions to iodinated contrast media. Enferm Clin. 2010; 20(5): Mitchell AM, Jones AE, Tumlin JA, Kline JA. Immediate comlications of intravenous contrast for comuted tomograhy imaging in the outatient setting are rare. Acad Emerg Med. 2011; 18(9): Singh J, Daftary A. Iodinated contrast media and their adverse reactions. J Nucl Med Technol. 2008; 36(2): Ho J, Kingston RJ, Young N, Katelaris CH, Sindhusake D. Immediate hyersensitivity reactions to IV non-ionic iodinated contrast in comuted tomograhy. Asia Pac Allergy. 2012; 2(4): Ko AF, Mortele KJ, Cho YD, Palkowitsch P, Bettmann MA, Claussen CD. Prevalence of acute reactions to Ioromide: ostmarketing surveillance study of atients. Acta Radiol. 2008; 49: Palkowitsch P, Lengsfeld P, Stauch K, Heinsohn C, Kwon ST, Zhang S. i ws. Safety and diagnostic image quality of Ioromide: results of a large non-interventional observational study of Euroean and Asian atients (IMAGE). Acta Radiol. 2012; 53: Gharekhanloo F, Torabian S. Comarison of allergic adverse effects and contrast enhancement between Iodixanol and Ioromide. Iran J Radiol. 2012; 9(2): Baerlocher MO, Asch M, Myers A. The use of contrast media. CMAJ. 2010; 182(7): Dyrla P, Wojtuń S, Gil J. Zasady rzygotowania i warunki wykonania badań obrazowych rzewodu okarmowego. Pol Merk Lek. 2007; XXII (131): Mild adverse events after administration of iodinated contrast agent in comuted tomograhy examination Abstract Background. Contrast media in comuted tomograhy facilitate differentiation between tissues, which is useful in verifying initial clinical diagnosis. One of the most commonly used formulations is iodinated monomer Ultravist (Ioromid) soluble in water. The secificity of contrast agents is the ossibility of induction of adverse reactions of various tyes. Mild reactions are rarely reorted in literature. Aim. The objective of the study was to analyze the tyes of mild comlications after intravenous administration of iodinated contrast agent Ultravist 300 and 370 in comuted tomograhy examinations. Material and methods. The study grou comrised 160 atients who during CT scans were administered intravenously Ultravist. The study was conducted by the method of a diagnostic survey, using a survey technique, and the research instrument was a questionnaire designed by the author. The data collected were entered and analyzed using Statistica 10.0 StatSoft and PASW Statistic 17.0 Predictive Solutions; Chi-square test was used to comare differences between roortions; the level of statistical significance was set at 5% ( < 0.05). Results. The most common reactions after intravenous administration of contrast medium were the feeling of warmth, feeling of urination and a strange taste in the mouth. Patients who received Ultravist 300 reorted the sensation of warmth throughout the body more frequently than those who received Ultravist 370 ( = 0.001). No relationshi was confirmed between the amount of synthesized MS and seed of administration, and adverse reactions at the injection site. Conclusion. Symtoms of mild adverse events ass sontaneously and do not require harmacotheray. These symtoms; however, are imortant from the oint of view of the security and co-oeration with the atient while erforming the examination, and care of the atient after its comletion. Key words Ioromide, contrast media, adverse event, comuted tomograhy
tomografia komputerowa informacje dla pacjentów
tomografia komputerowa informacje dla pacjentów TK najważniejsze jest zdrowie W placówkach Affidea sukcesywnie wdrażamy program Dose Excellence. Pozwala to na gromadzenie i analizę danych wszystkich badań,
Bardziej szczegółowoPorównanie wpływu trądziku zwykłego na komfort życia studentów wydziałów medycznych
: 11 15 Coyright by Wydawnictwo Continuo PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Porównanie wływu trądziku zwykłego na komfort życia studentów wydziałów medycznych PL ISSN 1734-3402 Comarison of the imact of
Bardziej szczegółowoOcena poziomu wiedzy położnic na temat okresu połogu
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 3, zeszyt 4, 296-301, 2010 Ocena oziomu wiedzy ołożnic na temat okresu ołogu MARZENA KAŹMIERCZAK 1, GRAŻYNA GEBUZA 1, MAŁGORZATA GIERSZEWSKA 1 MAŁGORZATA
Bardziej szczegółowoNietrzymanie moczu u kobiet a zaburzenia depresyjne
Nietrzymanie moczu u kobiet a zaburzenia deresyjne Urinary incontinence in women and deressive disorders Beata Ogórek-Tęcza 1, Aneta Pulit 2 1 Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa Collegium Medicum w
Bardziej szczegółowo138 Forum Bibl. Med. 2011 R. 4 nr 1 (7)
Dr Tomasz Milewicz, Barbara Latała, Iga Liińska, dr Tomasz Sacha, dr Ewa Stochmal, Dorota Pach, dr Danuta Galicka-Latała, rof. dr hab. Józef Krzysiek Kraków - CM UJ rola szkoleń w nabywaniu umiejętności
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM TECHNIKI CIEPLNEJ INSTYTUTU TECHNIKI CIEPLNEJ WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ
INSTYTUTU TECHNIKI CIEPLNEJ WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ENERGETYKI POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ INSTRUKCJA LABORATORYJNA Temat ćwiczenia: KONWEKCJA SWOBODNA W POWIETRZU OD RURY Konwekcja swobodna od rury
Bardziej szczegółowoODPOWIEDZI NA PYTANIA. Dotyczy przetargu nieograniczonego na zakup sterylizatora parowego w formie leasingu finansowego (znak sprawy 75/13)
ublin, dn. 6.08.0r. ODPOWIEDZI NA PYTANIA Dotyczy rzetargu nieograniczonego na zaku sterylizatora arowego w formie leasingu finansowego (znak srawy 75/) Działając zgodnie z art. 8 ust. ustawy Prawo zamówień
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Przybysz M. i inni Ocena jakości życia dzieci z cukrzycą tyu 1 Vol. 7/2008 Nr 2(23) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena jakości życia dzieci z cukrzycą tyu 1 Evaluation of the Quality
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 4. Wyznaczanie poziomów dźwięku na podstawie pomiaru skorygowanego poziomu A ciśnienia akustycznego
Ćwiczenie 4. Wyznaczanie oziomów dźwięku na odstawie omiaru skorygowanego oziomu A ciśnienia akustycznego Cel ćwiczenia Zaoznanie z metodą omiaru oziomów ciśnienia akustycznego, ocena orawności uzyskiwanych
Bardziej szczegółowoKontrastować dobrze, szybko, bezpiecznie
Kontrastować dobrze, szybko, bezpiecznie (Czy to możliwe?) Olgierd Wąsowicz Spis treści 1. Kilka definicji 2. Po co to wszystko? 3. IDR - korzyści 4. Pożyteczne drobiazgi 5. Rekomendacje na drogę Kilka
Bardziej szczegółowotomografia komputerowa informacje dla pacjentów
tomografia komputerowa informacje dla pacjentów TK najważniejsze jest zdrowie We wszystkich placówkach Affidea stosujemy program Dose Excellence. Gromadzimy i analizujemy dane wszystkich badań, aby zawsze
Bardziej szczegółowoWYSTĘPOWANIE ORAZ CZYNNIKI RYZYKA OBRZĘKU CHŁONNEGO U KOBIET PO OPERACJI RAKA PIERSI
ANNALES ACADEMIAE MEDICAE STETINENSIS ROCZNIKI POMORSKIEJ AKADEMII MEDYCZNEJ W SZCZECINIE 2009, 55, 2, 30 34 JANUSZ DOŚ, PIOTR GUTOWSKI 1, MAGDALENA GÓRSKA-DOŚ WYSTĘPOWANIE ORAZ CZYNNIKI RYZYKA OBRZĘKU
Bardziej szczegółowoBariery uprawiania turystyki przez osoby niepełnosprawne w kontekście statusu materialnego Krzysztof Kaganek 1
PRACA ORYGINALNA Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 1, 77 83 www.monz.l Bariery urawiania turystyki rzez osoby nieełnosrawne w kontekście statusu materialnego Krzysztof Kaganek 1 Akademia
Bardziej szczegółowoRola pielęgniarki w badaniu radiologicznym i przygotowanie chorego do badań. Rola pielęgniarki w badaniu radiologicznym
Rola pielęgniarki w badaniu radiologicznym i przygotowanie chorego do badań dr n.med. Jolanta Meller Rola pielęgniarki w badaniu radiologicznym Ochrona pacjenta przed promieniowaniem jonizującym Podawanie
Bardziej szczegółowoPraktyki zawodowe technik żywienia i usług gastronomicznych Załącznik nr 2
raktyki zawodowe technik żywienia i usług gastronomicznych Załącznik nr 2 1. ezieczeństwo i organizacja racy w zakładzie gastronomicznym 2. zynności związane z rodukcją gastronomiczną 3. lanowanie i wykonywanie
Bardziej szczegółowoWskaźnik smukłości a wysklepienie podłużne stóp studentów
98 Hygeia Public Health 2014, 49(1): 98-102 a wyskleienie odłużne stó studentów Index of slenderness vs. longitudinal arch of students feet Ewa Puszczałowska-Lizis Instytut Fizjoteraii, Wydział Medyczny,
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 365 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.L, SUPPL. VI, 365 SECTIO D 2005 1 Wyższa Szkoła Pedagogiki Resocjalizacyjnej Pedagogium w Warszawie Higher School of Pedagogics in Warsaw,
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA TECHNICZNE DLA PŁYTOWYCH WYMIENNIKÓW CIEPŁA DLA CIEPŁOWNICTWA
WYMAAA TECHCZE DLA PŁYTOWYCH WYMEKÓW CEPŁA DLA CEPŁOWCTWA iniejsza wersja obowiązuje od dnia 02.11.2011 Stołeczne Przedsiębiorstwo Energetyki Cielnej SA Ośrodek Badawczo Rozwojowy Ciełownictwa ul. Skorochód-Majewskiego
Bardziej szczegółowoWYZNACZENIE OKRESU RÓWNOWAGI I STABILIZACJI DŁUGOOKRESOWEJ
Anna Janiga-Ćmiel WYZNACZENIE OKRESU RÓWNOWAGI I STABILIZACJI DŁUGOOKRESOWEJ Wrowadzenie W rozwoju każdego zjawiska niezależnie od tego, jak rozwój ten jest ukształtowany rzez trend i wahania, można wyznaczyć
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoMetody doświadczalne w hydraulice Ćwiczenia laboratoryjne. 1. Badanie przelewu o ostrej krawędzi
Metody doświadczalne w hydraulice Ćwiczenia laboratoryjne 1. adanie rzelewu o ostrej krawędzi Wrowadzenie Przelewem nazywana jest cześć rzegrody umiejscowionej w kanale, onad którą może nastąić rzeływ.
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Rimantin, 50 mg, tabletki. Rymantadyny chlorowodorek
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Rimantin, 50 mg, tabletki Rymantadyny chlorowodorek Należy przeczytać uważnie całą ulotkę, ponieważ zawiera ona informacje ważne dla pacjenta. Należy zachować
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowoKalorymetria paliw gazowych
Katedra Termodynamiki, Teorii Maszyn i Urządzeń Cielnych W9/K2 Miernictwo energetyczne laboratorium Kalorymetria aliw gazowych Instrukcja do ćwiczenia nr 7 Oracowała: dr inż. Elżbieta Wróblewska Wrocław,
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoJak określić stopień wykorzystania mocy elektrowni wiatrowej?
Jak określić stoień wykorzystania mocy elektrowni wiatrowej? Autorzy: rof. dr hab. inŝ. Stanisław Gumuła, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, mgr Agnieszka Woźniak, Państwowa WyŜsza Szkoła Zawodowa
Bardziej szczegółowoAneks II Zmiany w drukach informacyjnych produktów leczniczych zarejestrowanych w procedurze narodowej
Aktualizacja ChPL i ulotki dla produktów leczniczych zawierających jako substancję czynną immunoglobulinę anty-t limfocytarną pochodzenia króliczego stosowaną u ludzi [rabbit anti-human thymocyte] (proszek
Bardziej szczegółowoZAKŁAD DIAGNOSTYKI OBRAZOWEJ Pracownia RTG, USG, TK
ZAKŁAD DIAGNOSTYKI OBRAZOWEJ Pracownia RTG, USG, TK ul. Szpitalna 22, 23-200 Sucha Beskidzka, Blok B, II piętro, godziny otwarcia: pn - pt 8:00-18:00 Rejestracja telefoniczna w godz.: 8:00 16:00, tel.
Bardziej szczegółowoObrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych
Lekarz Daria Dziechcińska-Połetek Obrazowanie kręgosłupa w badaniu TK i MR w różnych grupach wiekowych Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: Dr hab. n. med. Ewa Kluczewska, prof. nadzw.
Bardziej szczegółowoWybrane determinanty jakości życia w cukrzycy
Borgis Wybrane determinanty jakości życia w cukrzycy *Helena Motyka 1, Krystyna Stanisz-Wallis 2 1 Zakład Pedagogiki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 9 do Procedury uzyskiwania zgody QP- 97/DL/DA
Informacja dla pacjenta o proponowanej procedurze medycznej I. Nazwa proponowanej procedury medycznej (zabiegu, badania) Tomografia komputerowa z podaniem kontrastu II. Rozpoznanie: III. Wskazania, oczekiwane
Bardziej szczegółowoOpis techniczny. Strona 1
Ois techniczny Strona 1 1. Założenia dla instalacji solarnej a) lokalizacja inwestycji: b) średnie dobowe zużycie ciełej wody na 1 osobę: 50 [l/d] c) ilość użytkowników: 4 osób d) temeratura z.w.u. z sieci
Bardziej szczegółowoThe Influence of Anxiety Induced by Conservative Dentistry Procedures on Occurrence of Cardiac Arrhythmia in Patients with Ischaemic Heart Disease
424 M. Madejczyk et al. race oryginalne Dent. Med. Probl. 2010, 47, 4, 424 429 ISSN 1644-387X Coyright by Wroclaw Medical University and Polish Dental Society Marlena Madejczyk 1, Andrzej Madejczyk 2,
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika. Synagis 100 mg/ml roztwór do wstrzykiwań Substancja czynna: paliwizumab
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika Synagis 100 mg/ml roztwór do wstrzykiwań Substancja czynna: paliwizumab Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem tego
Bardziej szczegółowoLek BI w porównaniu z lekiem Humira u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką łuszczycą plackowatą
Lek w porównaniu z lekiem u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką łuszczycą plackowatą Jest to podsumowanie badania klinicznego dotyczącego łuszczycy plackowatej. Podsumowanie sporządzono dla ogółu społeczeństwa.
Bardziej szczegółowoLaboratorium Metod i Algorytmów Sterowania Cyfrowego
Laboratorium Metod i Algorytmów Sterowania Cyfrowego Ćwiczenie 3 Dobór nastaw cyfrowych regulatorów rzemysłowych PID I. Cel ćwiczenia 1. Poznanie zasad doboru nastaw cyfrowych regulatorów rzemysłowych..
Bardziej szczegółowoKlasyczne objawy POChP a wynik przesiewowej spirometrii u pacjentów POZ w Bydgoszczy
: 308 311 Coyright by Wydawnictwo Continuo PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Klasyczne objawy POChP a wynik rzesiewowej sirometrii u acjentów POZ w Bydgoszczy PL ISSN 1734-3402 Classical COPD symtoms and
Bardziej szczegółowoWarunki i tryb rekrutacji na studia w roku akademickim 2010/2011 w Akademii Morskiej w Szczecinie
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 10/009 Senatu Akademii Morskiej w Szczecinie z dnia 7.05.009 r. Warunki i tryb rekrutacji na studia w roku akademickim 010/011 w Akademii Morskiej w Szczecinie Niniejsze zasady
Bardziej szczegółowoNIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1
NIEWYDOLNOŚĆ NEREK - EPIDEMIOLOGIA, OBJAWY, STADIA NIEWYDOLNOŚCI, DIAGNOSTYKA AGNIESZKA BARTOSZ GR.1 Niewydolność nerek Niewydolność nerek charakteryzuje się utratą zdolności do oczyszczania organizmu
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany do odpowiednich części Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta.
Aneks III Zmiany do odpowiednich części Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta. Uwaga: Poszczególne punkty Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta są wynikiem zakończenia
Bardziej szczegółowoPraktyki zawodowe - realizowane w podmiocie zapewniającym rzeczywiste warunki pracy właściwe dla nauczanego zawodu w wymiarze 4 tygodni (160 godzin).
343404 T.15. Organizacja żywienia i usług gastronomicznych raktyki zawodowe - realizowane w odmiocie zaewniającym rzeczywiste warunki racy właściwe dla nauczanego zawodu w wymiarze 4 tygodni (160 godzin).
Bardziej szczegółowoWYBÓR FORMY OPODATKOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW NIEPOSIADAJĄCYCH OSOBOWOŚCI PRAWNEJ
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 667 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR 40 2011 ADAM ADAMCZYK Uniwersytet Szczeciński WYBÓR FORMY OPODATKOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW NIEPOSIADAJĄCYCH OSOBOWOŚCI
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika Pseudovac, roztwór do wstrzykiwań Szczepionka poliwalentna przeciwko pałeczce ropy błękitnej Pseudomonas aeruginosa 1 ml szczepionki zawiera antygeny
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Woodward s Gripe Water, płyn doustny, (0,46 mg + 10,5 mg)/ml 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY Substancje czynne zawartość w 5 ml (1 łyżeczka)
Bardziej szczegółowoJanusz Górczyński. Prognozowanie i symulacje w zadaniach
Wykłady ze statystyki i ekonometrii Janusz Górczyński Prognozowanie i symulacje w zadaniach Wyższa Szkoła Zarządzania i Marketingu Sochaczew 2009 Publikacja ta jest czwartą ozycją w serii wydawniczej Wykłady
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Miacalcic, 50 j.m./ml, roztwór do wstrzykiwań Miacalcic, 100 j.m./ml, roztwór do wstrzykiwań Calcitoninum salmonis Należy zapoznać się z treścią
Bardziej szczegółowoPomiar wilgotności względnej powietrza
Katedra Silników Salinowych i Pojazdów ATH ZAKŁAD TERMODYNAMIKI Pomiar wilgotności względnej owietrza - 1 - Wstę teoretyczny Skład gazu wilgotnego. Gazem wilgotnym nazywamy mieszaninę gazów, z których
Bardziej szczegółowoAnaliza czynników wpływających na spożycie warzyw i owoców przez dzieci w wieku szkolnym
Wolnicka Probl Hig K Eidemiol i ws. Analiza 2014, czynników 95(2): 389-393 wływających na sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w wieku szkolnym 389 Analiza czynników wływających na sożycie warzyw i owoców
Bardziej szczegółowoMODELOWANIE POŻARÓW. Ćwiczenia laboratoryjne. Ćwiczenie nr 1. Obliczenia analityczne parametrów pożaru
MODELOWANIE POŻARÓW Ćwiczenia laboratoryjne Ćwiczenie nr Obliczenia analityczne arametrów ożaru Oracowali: rof. nadzw. dr hab. Marek Konecki st. kt. dr inż. Norbert uśnio Warszawa Sis zadań Nr zadania
Bardziej szczegółowoWpływ protezoplastyki bioder na aktywność seksualną pacjentów
Seksuologia Polska 2016, 14, 2, 63 70 Coyright 2016 Via Medica, ISSN 1731 6677 PRACA ORYGINALNA Wływ rotezolastyki bioder na aktywność seksualną acjentów Sexual activity of atients after hi arthrolasty
Bardziej szczegółowoOcena wiedzy i świadomości osób po 50. roku życia w zakresie czynników ryzyka raka jelita grubego
Family Medicine & Primary Care Review ; 7, : doi:./fmcr/ PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Ocena wiedzy i świadomości osób o. roku życia w zakresie czynników ryzyka raka jelita grubego Coyright by Wydawnictwo
Bardziej szczegółowoWykład 2. Przemiany termodynamiczne
Wykład Przemiany termodynamiczne Przemiany odwracalne: Przemiany nieodwracalne:. izobaryczna = const 7. dławienie. izotermiczna = const 8. mieszanie. izochoryczna = const 9. tarcie 4. adiabatyczna = const
Bardziej szczegółowoB. ULOTKA DLA PACJENTA
B. ULOTKA DLA PACJENTA 13 Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta CLARITINE ALLERGY, 1 mg/ml, syrop Loratadinum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ
Bardziej szczegółowoObliczanie i badanie obwodów prądu trójfazowego 311[08].O1.05
- 0 - MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Teresa Birecka Obliczanie i badanie obwodów rądu trójazowego 3[08].O.05 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksloatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom
Bardziej szczegółowoThis article is available in PDF-format, in coloured version, at: www.wydawnictwa.ipo.waw.pl/materialy-wysokoenergetyczne.html
Z. Surma, Z. Leciejewski, A. Dzik, M. Białek This article is available in PDF-format, in coloured version, at: www.wydawnictwa.io.waw.l/materialy-wysokoenergetyczne.html Materiały Wysokoenergetyczne /
Bardziej szczegółowoDZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 14 marca 2017 r. Poz. 538 OBWIESZCZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 27 lutego 2017 r. w srawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozorządzenia Rady
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoMłodzież podsądna i licealiści wobec zjawiska oszustw szkolnych Komunikat z badań
R ESOCJALIZACJA POLSKA 9/2015 P OLISH J OURNAL OF SOCIAL REHABILITATION ISSN 2081-3767 e-issn 2392-2656 DONIESIENIA Z BADAŃ Małgorzata Parcheta-Kowalik, Alina Ukalisz Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Bardziej szczegółowoSpecjalnościowy Obowiązkowy Polski Semestr VI
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2015/2016 Z-ID-607a Wybrane modele klasyfikacji i regresji Selected Models of Classification
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 339 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 339 SECTIO D 5 Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego WP i NoZ AM w Lublinie, p.o. kierownika Zakładu: Prof. dr hab. n.
Bardziej szczegółowoPorównanie nacisków obudowy Glinik 14/35-POz na spąg obliczonych metodą analityczną i metodą Jacksona
dr inż. JAN TAK Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie inż. RYSZARD ŚLUSARZ Zakład Maszyn Górniczych GLINIK w Gorlicach orównanie nacisków obudowy Glinik 14/35-Oz na sąg obliczonych metodą
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA 1 (5)
ULOTKA DLA PACJENTA 1 (5) Ulotka informacyjna dla pacjenta Należy przeczytać uważnie całą ulotkę, ponieważ zawiera ona ważne informacje dla pacjenta. Lek jest dostępny bez recepty, aby można było leczyć
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Ropimol 2 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań. Ropivacaini hydrochloridum
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Ropimol 2 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań Ropivacaini hydrochloridum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku. - Należy zachować tę ulotkę,
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany do odpowiednich punktów druków informacyjnych
Aneks III Zmiany do odpowiednich punktów druków informacyjnych Uwaga: Zmiany do odpowiednich punktów druków informacyjnych są rezultatem postępowania arbitrażowego. Druki informacyjne mogą zostać zaktualizowane
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA 1
ULOTKA DLA PACJENTA 1 DRN 4329 ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA Ultra-Technekow FM, generator radionuklidu ( 99 Mo/ 99m Tc) Natrii pertechnetatis ( 99m Tc) fissione formati solutio iniectabilis
Bardziej szczegółowo[ ] 1. Zabezpieczenia instalacji ogrzewań wodnych systemu zamkniętego. 1. 2. Przeponowe naczynie wzbiorcze. ν dm [1.4] 1. 1. Zawory bezpieczeństwa
. Zabezieczenia instalacji ogrzewań wodnych systemu zamkniętego Zabezieczenia te wykonuje się zgodnie z PN - B - 0244 Zabezieczenie instalacji ogrzewań wodnych systemu zamkniętego z naczyniami wzbiorczymi
Bardziej szczegółowoAnaliza wiedzy i postaw pielęgniarek pracujących w oddziałach zabiegowych wobec dawstwa szpiku kostnego
PRACA ORYGINANA Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu,, Tom, Nr, www.monz.l Analiza wiedzy i ostaw ielęgniarek racujących w oddziałach zabiegowych wobec dawstwa sziku kostnego Monika Ławecka, Joanna Gotlib
Bardziej szczegółowo180 Forum Bibl. Med R. 4 nr 1 (7)
Dr Tomasz Milewicz, Barbara Latała, Iga Liińska, dr Tomasz Sacha, dr Ewa Stochmal, dr Danuta Galicka-Latała, rof. dr hab. Józef Krzysiek Kraków - CM UJ Samoocena umiejętności informacyjnych rzez studentów
Bardziej szczegółowoOCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY
OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY EVALUATION OF LIFE SATISFACTION AND PSYCHOLOGICAL WELL-BEING OF PATIENTS BEFORE SURGERY AORTIC ANEURYSM Emilia
Bardziej szczegółowoStan wilgotnościowy przegród budowlanych. dr inż. Barbara Ksit
Stan wilgotnościowy rzegród budowlanych dr inż. Barbara Ksit barbara.ksit@ut.oznan.l Przyczyny zawilgocenia rzegród budowlanych mogą być nastęujące: wilgoć budowlana wrowadzona rzy rocesach mokrych odczas
Bardziej szczegółowoM. Chorowski Podstawy Kriogeniki, wykład Metody uzyskiwania niskich temperatur - ciąg dalszy Dławienie izentalpowe
M. Corowski Podstawy Kriogeniki, wykład 4. 3. Metody uzyskiwania niskic temeratur - ciąg dalszy 3.. Dławienie izentalowe Jeżeli gaz rozręża się adiabatycznie w układzie otwartym, bez wykonania racy zewnętrznej
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. LORATADYNA PYLOX 10 mg, tabletki Loratadinum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta LORATADYNA PYLOX 10 mg, tabletki Loratadinum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Pulneo, 2 mg/ml, syrop Fenspiridi hydrochloridum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Pulneo, 2 mg/ml, syrop Fenspiridi hydrochloridum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje
Bardziej szczegółowodr n.med. Bartosz Żabicki Zakład Radiologii Klinicznej Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu
dr n.med. Bartosz Żabicki Zakład Radiologii Klinicznej Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego UM w Poznaniu Aorta piersiowa i brzuszna Tętnice kończyn dolnych Tętnice kończyn górnych Tętnice dogłowowe
Bardziej szczegółowoDoświadczenie Joule a i jego konsekwencje Ciepło, pojemność cieplna sens i obliczanie Praca sens i obliczanie
Pierwsza zasada termodynamiki 2.2.1. Doświadczenie Joule a i jego konsekwencje 2.2.2. ieło, ojemność cielna sens i obliczanie 2.2.3. Praca sens i obliczanie 2.2.4. Energia wewnętrzna oraz entalia 2.2.5.
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoP O L I T E C H N I K A W A R S Z A W S K A
P O L I T E C H N I K A W A R S Z A W S K A WYDZIAŁ BUDOWNICTWA, MECHANIKI I PETROCHEMII INSTYTUT INŻYNIERII MECHANICZNEJ LABORATORIUM NAPĘDÓW I STEROWANIA HYDRAULICZNEGO I PNEUMATYCZNEGO Instrkcja do
Bardziej szczegółowoUniwersytet Medyczny w Łodzi. Wydział Lekarski. Jarosław Woźniak. Rozprawa doktorska
Uniwersytet Medyczny w Łodzi Wydział Lekarski Jarosław Woźniak Rozprawa doktorska Ocena funkcji stawu skokowego po leczeniu operacyjnym złamań kostek goleni z uszkodzeniem więzozrostu piszczelowo-strzałkowego
Bardziej szczegółowoĆ W I C Z E N I E N R C-5
INSTYTUT FIZYKI WYDZIAŁ INŻYNIERII PRODUKCJI I TECHNOLOGII ATERIAŁÓW POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA PRACOWNIA ECHANIKI I CIEPŁA Ć W I C Z E N I E N R C-5 WYZNACZANIE CIEPŁA PAROWANIA WODY ETODĄ KALORYETRYCZNĄ
Bardziej szczegółowoFormularz pojedynczego zgłoszenia zdarzenia niepożądanego i sytuacji specjalnej (ICSR Adverse Event and Special Situation Form)
Instrukcja: Ten formularz może być użyty do zgłaszania zdarzeń niepożądanych i/lub sytuacji specjalnych z okresu po wprowadzeniu do obrotu wliczając, ale nie ograniczając się do raportów spontanicznych
Bardziej szczegółowoNakład pracy studenta bilans punktów ECTS Obciążenie studenta
SYLABUS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA Lp. Element Opis 1 Nazwa Radiologia w ratownictwie medycznym 2 Typ obowiązkowy 3 Instytut Nauk o Zdrowiu 4 Kod PPWSZ-RM-1-57 Kierunek, kierunek: Ratownictwo Medyczne
Bardziej szczegółowoULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA. Proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do stosowania miejscowego, 400 j.m., 200 j.m.
ULOTKA DLA PACJENTA: INFORMACJA DLA UŻYTKOWNIKA BioTrombina 400 Thrombinum bovine Proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do stosowania miejscowego, 400 j.m., 200 j.m./ml Należy zapoznać się
Bardziej szczegółowoANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA
ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 42 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
Bardziej szczegółowoCZYNNIKI ROKOWNICZE U CHORYCH DOROSŁYCH NA CHŁONIAKI NIEZIARNICZE. Klinika Onkologii, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
CZYNNIKI ROKOWNICZE U CHORYCH DOROSŁYCH NA CHŁONIAKI NIEZIARNICZE Edyta Jabłońska Klinika Onkologii, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1 WSTĘP W Polsce w 1996 roku zarejestrowano 1747
Bardziej szczegółowoAuditing energetyczny Energy audit of buildings
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2016/2017
Bardziej szczegółowoAneks III. Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta
Aneks III Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta Uwaga: Charakterystyka Produktu Leczniczego i Ulotka dla pacjenta są wynikiem zakończenia procedury
Bardziej szczegółowoDOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U DZIECI W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
DOBRE PRAKTYKI LECZENIA BÓLU U DZIECI W SPECJALISTYCZNYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO I LOTNICZYCH ZESPOŁACH RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Jak wynika z publikacji autorstwa zespołu ekspertów pod przewodnictwem
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA ŚLĄSKA. WYDZIAŁ ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA. Katedra Podstaw Systemów Technicznych - Podstawy Metrologii - Ćwiczenie 5. Pomiary dźwięku.
POITECHNIKA ŚĄSKA. WYDZIAŁ ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA. Strona:. CE ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest zaoznanie się z odstawowymi ojęciami z zakresu omiarów dźwięku (hałasu), odstawowymi zależnościami oisującymi
Bardziej szczegółowoTwoje prawa jako landlorda Zgodnie z Ustawą o Umowach Najmu Lokali Mieszkaniowych z 2004 r. (Residential Tenencies Act) landlordowie mają prawo do:
Bycie dobrym landlordem Kim jest landlord? Landlord to właściciel nieruchomości, który dzier awi bądź wynajmuje ją innej osobie. Osoba, która najmuje nieruchomość to lokator, czyli tzw. tenant. Umowa omiędzy
Bardziej szczegółowoANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA
ANEKS III UZUPEŁNIENIA DO CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO ORAZ ULOTKI PLA PACJENTA 25 UZUPEŁNIENIA ZAWARTE W ODPOWIEDNICH PUNKTACH CHARAKTERYSTYKI PRODUKTU LECZNICZEGO DLA PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH
Bardziej szczegółowoTHE ANALYSIS OF THE INFLUENCE OF INFORMATION TECHNOLOGY MANAGEMENT INTRODUCTION ON THE STORING PROCESS IN ZWS SILESIA COMPANY
ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2011 Seria: TRANSPORT z. 71 Nr kol. 1836 Andrzej URBAS, Piotr CZECH, Jacek BARCIK ANALIZA WPŁYWU WPROWADZENIA ZARZĄDZANIA INFORMATYCZNEGO MAGAZYNEM NA PROCES MAGAZYNOWANIA
Bardziej szczegółowoJak przygotować się do badań rentgenowskich
Jak przygotować się do badań rentgenowskich? W trosce o prawidłowe przygotowanie pacjentów do badań prosimy o uważne przeczytanie poniższych informacji i zaleceń. Ciąża jest przeciwwskazaniem do badania
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika. UNIBEN 1,5 mg/ml, aerozol do stosowania w jamie ustnej (Benzydamini hydrochloridum)
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika UNIBEN 1,5 mg/ml, aerozol do stosowania w jamie ustnej (Benzydamini hydrochloridum) Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika. ZYX, 5 mg, tabletki powlekane. Levocetirizini dihydrochloridum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika ZYX, 5 mg, tabletki powlekane Levocetirizini dihydrochloridum Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera
Bardziej szczegółowoPrzegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski.
Przegląd epidemiologiczny metod diagnostyki i leczenia łagodnego rozrostu stercza na terenie Polski. Program MOTO-BIP /PM_L_0257/ Ocena wyników programu epidemiologicznego. Dr n. med. Bartosz Małkiewicz
Bardziej szczegółowo