Forum Liderów Banków Spółdzielczych Model polskiej bankowości spółdzielczej w świetle zmian regulacji unijnych Uwarunkowania rozwoju banków spółdzielczych Jerzy Pruski Prezes Zarządu BFG Warszawa, 18 września 212 r. 1
Banki spółdzielcze na tle sektora bankowego 2
Wzrost banków spółdzielczych (21 212) Suma bilansowa Depozyty klientowskie Kredyty klientowskie Sektor bankowy 16% 16% 16% 14% 14% 14% 12% 1,4% 12% 1,1% 12% 11,4% 8% 6,3% 8% 9,4% 8% 8,6% 6% 6% 6% 4% 4% 4% 2% 2% 2% Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 21 211 212 21 211 212 21 211 212 Wynik finansowy Współczynnik wypłacalności 5 45% 4 35% 3 25% 2 15% 5% 19,1% 1,7% Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 21 211 212 15% 14% 13% 12% 11% 14,2% 13,6% Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 21 211 212 W sektorze banków spółdzielczych odnotowano: szybszy niż w wzrost pozycji bilansowych, w tym depozytów i kredytów poprawę dynamiki wyniku finansowego wysoki współczynnik wypłacalności 3
Udział w sektorze bankowym Suma bilansowa Depozyty klientowskie Kredyty klientowskie Udział rynkowy 8% 6% 4% 2% 2,2% 6,4% 2,3% 2, 2,2% 1,9% 5,7% 6, 6,2% 6,2% 8% 6% 4% 2% Banki zrzeszające,4%,3%,3%,3%,3% 8,3% 8,3% 8,1% 8,6% 8,5% 8% 6% 4% 2% 1,2% 1, 1,2% 1,3% 1,4% 5,7% 5,4% 5,7% 5,7% 5,6% 27.12 28.12 29.12 21.12 211.12 27.12 28.12 29.12 21.12 211.12 27.12 28.12 29.12 21.12 211.12 -,2 p.p.,2 p.p. -,2 p.p. Zmiana udziału rynkowego (211-27) Banki Banki zrzeszające Razem Razem -,2 p.p., p.p. -,1 p.p.,1 p.p.,1 p.p.,2 p.p. -,3 -,2 -,1,1,2,3 p.p. -,3 -,2 -,1,,1,2,3 p.p. -,3 -,2 -,1,,1,2,3 p.p. Nie nastąpiły istotne zmiany w pozycji rynkowej banków spółdzielczych oraz banków zrzeszających 4
Niewykorzystany potencjał dystrybucyjny Dystrybucja Bilans Wynik Banki komercyjne (z wył. b. zrzeszających) Banki spółdzielcze Banki zrzeszające 1 8 szt 8 222 16 14 12 tys szt 138 mld zł 1 2 1 1 177 mld zł 9 8 7 729 9 8 7 mld zł 827 mln zł 8 8 7 7 6 6 7 271 6 4 2 Liczba placówek 99 4 172 1 8 6 4 2 Liczba zatrudnionych 2 33 8 6 4 2 Suma bilansowa 28 81 6 5 4 3 2 1 Depozyty klientowskie 2 69 6 5 4 3 2 1 Kredyty klientowskie 13 52 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 Wynik netto 29 551 33,4%,8% 65,8% 79,8% 19, 1,2% 1,2% 91,5% 6,3% 2,1% 91,2% 8,6%,3% 92,7% 5,8% 1,5% 92,6% 7,,4% Udział banków spółdzielczych w wynikach finansowych sektora bankowego jest nieproporcjonalny do ich potencjału dystrybucyjnego Banki spółdzielcze posiadają ponad 1 / 3 wszystkich placówek bankowych, zatrudniają blisko 1 / 5 ogółu pracowników, ale ich udział w depozytach wynosi 9%, w kredytach 6%, a w wyniku finansowym netto sektora poniżej 7% 5
Model działania zrzeszeń Model biznesowy Banki spółdzielcze Banki zrzeszające Depozyty klientów Kredyty dla klientów niefinansow ych 67% Nadwyżki płynnościowe długotrwale lokowane w bankach zrzeszających - środki zamrożone Ryzyko kredytowe, niewielka płynność długoterminowe zaangażowanie środków Lokaty w bankach zrzeszających 28% Depozyty klientów Środki od banków spółdzielczych Dłużne papiery w artościow e 4 Kredyty dla klientów niefinansow ych 51% Źródła finansowania Aktywa przychodowe Źródła finansowania Aktywa przychodowe Przy istniejącym modelu działania zrzeszeń, bez budowania silniejszych powiązań biznesowych, generowane są pewne ryzyka: obniżenie się efektywności działania zarówno, jak i angażowanie się banków zrzeszających w ryzykowne obszary działalności 6
Model finansowy Banki spółdzielcze Banki komercyjne Banki zrzeszające Marża 5, odsetkowa (%) 4, 3, 2, 1,, Wynik finansowy netto na 12 zatrudnionego (tys. zł) 1 8 6 4 2 2,5 4,3% 8,6 2,6% 13,1 1,4% 2 4 6 8 1 12 14 2,5 33,6 8,6 14,4 liczba - suma bilansowa na zatrudnionego x % - marża odsetkowa liczba - suma bilansowa na zatrudnionego liczba - wynik finansowy na zatrudnionego Niska efektywność 13,1 27,8 2 4 6 8 1 12 14 Suma bilansowa na zatrudnionego (mln zł) Suma bilansowa na zatrudnionego (mln zł) Banki spółdzielcze ze względu na małą skalę działania, zmuszone są do utrzymywania wysokiej marży odsetkowej na poziomie 4,3% Banki zrzeszające nie są w stanie uzyskać wysokiej marży i efektywności ze względu na: wysokie koszty pasywów od ograniczoną sieć dystrybucji oraz konieczność utrzymywania płynności dla banków spółdzielczych Zarówno banki spółdzielcze, jak i zrzeszające osiągają wynik na zatrudnionego niższy od, co stanowi ograniczenie ich rozwoju 7
21-12 211-1 211-2 211-3 211-4 211-5 211-6 211-7 211-8 211-9 211-1 211-11 211-12 212-1 212-2 212-3 212-4 212-5 212-6 212-7 Ryzyko obniżenia wyników oraz utraty źródeł finansowania 6,8% Poziom marż 6,4% 6, 5,6% 5,2% 4,8% 4,4% 244 p.b. Gwałtowne zmniejszenie spreadu 7 p.b. 5, r 3 4,5% r 2 4, 3,5% Roczna stopa procentowa marża banków zrzeszających spread powinien zapewnić marże dochodu dla banków spółdzielczych i zrzeszających marża banków spółdzielczych Rentowność instrumentów dłużnych Koszt pozyskania finansowania przez banki zrzeszające zmniejszenie spreadu ogranicza możliwość zarobkowania zarówno banków spółdzielczych jak zrzeszających na skutek spadku rentowności/ lub wzrostu kosztu finansowania 4, 3, 3,6% gru 1 cze 11 gru 11 cze 12 2,5% r 1 Koszt depozytów Średnie oprocentowanie depozytów złotowych (NBP) Rentowność 1-letnich obligacji skarbowych (Reuters) 2, Utrzymanie modelu biznesowego sektora zależy od wysokiej dynamiki depozytów w bankach spółdzielczych i korzystnej struktury stóp procentowych po stronie aktywów i pasywów Przy spadku rentowności papierów wartościowych utrzymanie oprocentowania lokat składanych przez banki spółdzielcze może pogorszyć sytuację finansową banków zrzeszających, natomiast obniżenie oprocentowania tych lokat może wpłynąć negatywnie na sytuację banków zrzeszonych lub doprowadzić do odpływu depozytów. Wzrost oprocentowania depozytów w bankach komercyjnych może negatywnie wpływać na konkurencyjność banków spółdzielczych 8
Spadek marży Wynik działalności bankowej pomniejszony o koszty działania i amortyzację na zatrudnionego Marża (wynik działalności bankowej / średni stan sumy bilansowej) tys. zł 2 X% % populacji Średnia 12% 18 16 14 12 Średnia (191,8 tys. zł) 5,1%,8 śr.,6 śr. 11% 9% 5 p.p. znaczący spadek marży oraz zawężanie spreadu 1,5 śr. 8% 8 6 4 2 Średnia (46,4 tys. zł) 35,1% 59,8%,25 śr. 7% 6% 5% 4% 1 p.p. 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212.6 W długim okresie obniża się marża w sektorze banków spółdzielczych, m.in. w wyniku presji konkurencyjnej ze strony banków komercyjnych na rynkach lokalnych, co negatywnie wpływa na efektywność banków spółdzielczych 9
Niska efektywność działania Wynik działalności bankowej na zatrudnionego (w zł) Relacja do dla wyniku działalności bankowej na zatrudnionego 4 44% 44,4% 35 3 25 2 15 1 niska efektywność 253 75 82 168 42% 4 38% 36% 34% 32% 42, 41,6% 4,4% 38,8% 38,6% 34,6% przejściowa poprawa związana z wolniejszym tempem wzrostu wyniku finansowego 35,2% 38,4% 39,5% 33,8% 35,2% 34,3% 35,7% 5 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212.6 3 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212.6 Malejąca marża w sektorze banków spółdzielczych nie jest dostatecznie rekompensowana wzrostem skali działania, co wpływa na pogarszanie się relacji wyniku działalności bankowej na zatrudnionego do 1
Zmiany struktury portfela kredytowego Zmiany w strukturze portfela Zmiany w p.p. w okresie 27 Q4-212 Q2 1 9 8 7 6 5 4 3 Gosp. domowe Przedsiębiorstwa Budżet Pozostałe 1, 1, 1,2% 1,1% 6,2% 7,2% 9,1% 8,8% 18,9% 21, 25, 73,9% 7,8% 64,7% 26,4% 63,7%,9 p.p. 2,64 p.p. 7,42 p.p. Pozostałe Budżet Przedsiębiorstwa 2 27 Q4 29 Q4 211 Q4 212 Q2 Zmiany w strukturze portfela kredytów dla gosp. dom. -1,15 p.p. Gosp. domowe p.p. -15, -1, -5,, 5, 1, 1 9 8 7 6 5 4 3 2 Osoby prywatne i rolnicy indywid. Przedsiębiorcy indywidualni 23,1% 24,2% 19,4% 2,5% 8,6% 79,5% 76,9% 75,8% 27 Q4 29 Q4 211 Q4 212 Q2 Banki spółdzielcze tracą dotychczasowego głównego klienta gospodarstwa domowe, w szczególności osoby prywatne i rolników indywidualnych, na rzecz przedsiębiorstw Oznacza to wejście w obszar bardziej ryzykowny, a wysoki poziom C/I pozostawia niewielką przestrzeń do absorbowania rosnącego ryzyka kredytowego 11
Brak możliwości do limitowania kosztów 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 44 Koszty rzeczowe na zatrudnionego (tys. zł) 2-krotny wzrost dystansu między a 54 32 64 12 17 18 7 74 78 18 19 2 19 76 75 76 22 23 82 89 87 25 26 28 94 99 3 31 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212.6 W bankach spółdzielczych poziom kosztów jest znacznie niższy niż w sektorze, ale ich relacja do wyniku działalności bankowej (wskaźnika C/I) utrzymuje się na wysokim poziomie W efekcie ogranicza to możliwości inwestycyjne 68 95 85 75 65 55 45 35 25 42 29 Koszty osobowe na zatrudnionego (tys. zł) Blisko 3-krotny wzrost dystansu między a 48 34 13 55 38 8 75 7 65 6 59 62 4 39 74,2 64,6 65 41 69 39 69,3 69,4 62,2 61,9 73 44 75 47 7,4 63, 8 75,1 68,1 81 52 52 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212.6 86 54 71,5 65, 89 33 57 72,2 62, 92 59 73,4 9 8 7 6 5 4 3 2 1 7, Nakłady na wartości niemat. i prawne tys. zł 8,2,8 66,5 7, 73, 8,2 7,2 7,7 utrzymujace się bardzo niskie nakłady 1,,8,8 28 29 21 211 Wskaźnik C/I (koszty działania i amortyzacji do wyniku działalności bankowej) 67,6 65, 55 5 45 58,5 58,1 54,6 53,5 5,8 49,6 49,3 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212.6 12
Banki zrzeszające 13
Wyrezerwowanie portfela kredytowego Banki zrzeszające struktura aktywów i portfela kredytowego Struktura aktywów Struktura portfela kredytowego Jakość i wyrezerwowanie kred. dla przeds. 45% 6,35% 6,78% 1 8 7,77% 6,47% 12,9 4 35% 3 36,64% 6 pozostałe 25% 5,22% Kasa Kredyty Instrumenty dłużne Pozostałe aktywa 4 2 54,15% 8,77% 9,93% gosp. domowe rolnicy przedsiębiorstwa sektor rzadowy i samorząd. sektor finansowy 2 15% 5% Banki zrzeszające 2% 4% 6% 8% 12% 14% Jakość kredytów Blisko 4 aktywów banków zrzeszających stanowi portfel instrumentów dłużnych, co przy wysokim koszcie depozytów złożonych przez banki spółdzielcze obniża efektywność banków zrzeszających Portfel kredytowy (5 aktywów) jest zdominowany przez kredyty udzielane przedsiębiorstwom Jakość portfela kredytów dla przedsiębiorstw w bankach zrzeszających jest porównywalna do jakości w sektorze, ale wyrezerwowanie portfela jest znacznie niższe 14
Współczynnik wypłacalności Banki zrzeszające na tle sektora Marża na tle ryzyka kredytowego Marża na tle ryzyka kredytowego Wyrezerwowanie na tle ryzyka kredytowego Wyrezerwowanie na tle ryzyka kredytowego Współczynnik wypłacalności i ROA netto Współczynnik wypłacalności i ROA netto Marża (wdzb/suma bilansowa) 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% Banki zrzeszające Wyrezerwowanie portfela kredytowego 6 5 4 3 2 Banki zrzeszające 15% 14% 13% 12% 11% 9% Banki zrzeszające 2% 4% 6% 8% Jakość kredytów 2% 4% 6% 8% Jakość kredytów 8%,,2%,4%,6%,8% 1, 1,2% 1,4% ROA netto Banki zrzeszające na tle sektora bankowego odznaczają się: niską marżą słabszą jakością portfela kredytowego przy niższym wyrezerwowaniu ograniczonymi możliwościami absorbcji ryzyka kredytowego (relatywnie niski poziom ROA netto i współczynnika wypłacalności) 15
Wynik na rezerwach i odpisach + wzrost odpisów/ (Wdzb-Kdz-A) Możliwość absorbcji dodatkowego ryzyka Zdolność do absorpcji faktycznego i potencjalnego dodatkowego ryzyka kredytowego (odpis w wysokości,5% i 1, portfela kredytowego lub 5 tys. zł) 2 Zdolność do absorpcji ryzyka kredytowego 18 16 14 Banki zrzeszające wykazują największą wrażliwość na wielkość odpisów ich wzrost o,5% portfela kredytowego powoduje ujemny wynik finansowy 12 1 8 6 4 2 aktualne obciążenie +,5% portfela lub 5 tys. zł +1% portfela lub 5 tys. zł Największą zdolność do absorpcji dodatkowego ryzyka kredytowego wykazuje sektor banków komercyjnych Banki zrzeszające 16
Podsumowanie Osiągnięcia sektora banków spółdzielczych Utrzymanie pozycji rynkowej przy rosnącej konkurencji ze strony banków komercyjnych Utrzymanie wysokiego współczynnika wypłacalności Posiadanie znacznego potencjału dystrybucyjnego Dobra znajomość rynku lokalnego Zagrożenia Niska jednostkowa efektywność działania Rosnące ograniczenia obecnego modelu biznesowego zrzeszeń Negatywny przykład MBR Wyzwania Modyfikacja modelu działania zrzeszeń pogłębienie integracji biznesowej Poprawa efektywności jednostkowej Zwiększenie skali działania 17
www.bfg.pl 18