OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu / modułu w języku polskim Metody komunikacji alternatywnej i wspomagającej 2. Nazwa przedmiotu / modułu w języku angielskim Methods of Alternative and Augmentative Communication 3. Jednostka prowadząca przedmiot Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Pedagogiki, Zakład Edukacji Osób z Niepełnosprawnością 4. Kod przedmiotu / modułu 5. Rodzaj przedmiotu / modułu (obowiązkowy lub fakultatywny) Obowiązkowy 6. Kierunek studiów Pedagogika 7. Poziom studiów (I lub II stopień) II stopień 8. Rok studiów I rok 9. Semestr (zimowy lub letni) Semestr letni 10. Forma zajęć i liczba godzin Ćwiczenia godzin 11. Imię, nazwisko, tytuł / stopień naukowy osoby prowadzącej zajęcia 12. Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych dla przedmiotu / modułu oraz zrealizowanych przedmiotów Brak wymagań 13. Cele przedmiotu: C-1 Wyposażenie studentów w wiedzę dotyczącą metod komunikacji alternatywnej i wspomagającej, C-2 Kształtowanie umiejętności diagnozowania możliwości i potrzeb komunikacyjnych dziecka, C-3 Kształtowanie umiejętności dobierania i wykorzystywania metod komunikacji alternatywnej i wspomagającej w pracy indywidualnej i zespołowej, C-4 Uwrażliwianie studentów na dziecko jako podmiot w procesie komunikacji - przy jednoczesnym kształtowaniu świadomości odpowiedzialności za dziecko w jego otoczeniu.
14. EK_01 EK_02 EK_03 EK_04 EK_05 EK_06 EK_07 Zakładane efekty kształcenia: ma uporządkowaną i pogłębioną wiedzę w zakresie wykorzystania środków audiowizualnych w pracy z dzieckiem niemówiącym i potrafi przygotować je do korzystania z przekazu medialnego zna specyfikę procesów komunikowania interpersonalnego i społecznego w działalności pedagogicznej (dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej, terapeutycznej) w szczególności w zakresie ich prawidłowości i zakłóceń ma pogłębione umiejętności obserwowania, diagnozowania, racjonalnego oceniania złożonych sytuacji edukacyjnych oraz analizowania motywów i wzorów ludzkich zachowań w odniesieniu do wybranego obszaru porozumiewania; potrafi diagnozować potrzeby i możliwości komunikacyjne dzieci z trudnościami rozwojowymi oraz podjąć działania wspierające ten obszar potrafi animować prace nad rozwojem uczestników procesów edukacyjnowychowawczych oraz wspierać ich samodzielność w komunikowaniu, a także potrafi indywidualizować zadania adekwatnie do możliwości i potrzeb dzieci ma świadomość konieczności prowadzenia zindywidualizowanych działań pedagogicznych (dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych i terapeutycznych) w stosunku do dzieci niemówiących jest przekonany o konieczności i doniosłości zachowania się w sposób profesjonalny i przestrzegania zasad etyki zawodowej; dostrzega i formułuje problemy moralne i dylematy etyczne związane z własną i cudzą pracą; poszukuje optymalnych rozwiązań i możliwości korygowania nieprawidłowych działań pedagogicznych wprowadza nowe, dostępne dziecku sposoby komunikowania; ma świadomość etycznego wymiaru diagnozowania i oceniania uczniów (indywidualna ocena możliwości i potrzeb dziecka) odznacza się odpowiedzialnością za własne przygotowanie do pracy z dziećmi wykazującymi problemy w komunikowaniu się, podejmowane decyzje i prowadzone działania oraz ich skutki, czuje się odpowiedzialny za dzieci, dla których dobra stara się działać, wyraża taką postawę w środowisku specjalistów i pośrednio modeluje to podejście wśród innych Symbole kierunkowych efektów kształcenia: K_W07 K_W19 K_U08 K_U13 K_K03 K_K07 K_K08 EK_08 jest wrażliwy na problemy edukacyjne, wychowawcze, opiekuńcze, terapeutyczne oraz interwencyjne, jest gotowy do komunikowania się i współpracy z otoczeniem, w tym z osobami nie będącymi specjalistami w danej dziedzinie, oraz do aktywnego uczestnictwa w grupach i organizacjach realizujących działania edukacyjne wspierające komunikację dzieci niemówiących. Treści programowe: K_K10
- Terminologia związana z pojęciem komunikacji alternatywnej i wspomagającej (alternative and augmentative communication AAC). Definicje wyjaśniające, istota AAC, klasyfikacja. - Rys historyczny komunikacji alternatywnej i wspomagającej na świecie i w Polsce. - Rozwój kompetencji komunikacyjnej u dziecka w normie rozwojowej. - Rozpoznawanie etapu rozwoju kompetencji komunikacyjnej u dziecka z zaburzeniami w rozwoju. Określenie profilu porozumiewania się dziecka. - Zachowania sprzyjające porozumiewaniu się. Funkcje zachowań komunikacyjnych. - Cele oddziaływań AAC na poszczególnych etapach umiejętności porozumiewania się. - Systemy znaków (manualne język migowy, Makaton, GuK Gebarden unterstutze Komunikation), graficzne Piktogram Ideogram Communication, Picture Communication Symbols PCS, przestrzenno-dotykowe). - Użytkownicy AAC i dobór systemu znaków do ich możliwości psychofizycznych. - Inne elementy metod komunikacji alternatywnej: Fonogesty, Tadoma- metoda wibracyjna, Alfabet punktowy. - Pomoce komunikacyjne (tradycyjne i komputerowe). - Rola grupy rówieśniczej dla dzieci z zaburzoną umiejętnością porozumiewania się (warsztaty budowanie scenariuszy zajęć prowadzonych z całą grupą z wykorzystaniem AAC). - Przygotowywanie planów aktywności, tablic komunikacyjnych; folderu osobistego użytkownika AAC oraz dobór słownictwa. - Pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla dziecka z trudnościami w komunikacji w świetle najnowszych przepisów. 16. Zalecana literatura (podręczniki) Literatura podstawowa: Tetzchner S., Martinsen H. (przekł. Loebl W., Smyczek A., Loebl-Wysocka A., Gałka-Jadziewicz J.), Wprowadzenie do wspomagających i alternatywnych sposobów porozumiewania się, Warszawa 2002. Piszczek M. (red.), Metody komunikacji alternatywnej w pracy z osobami niepełnosprawnymi, Warszawa 1997. Piszczek M. (red.), Przewodnik dla nauczycieli uczniów upośledzonych umysłowo w stopniu znacznym i umiarkowanym. Cz. 1, Warszawa 2001. Błeszyński J. J. (red.), Alternatywne i wspomagające metody komunikacji, Kraków 2006. Grycman M., Smyczek A. (red.), Wiem, czego chcę! Doświadczenia polskich terapeutów i użytkowników wspomagających sposobów porozumiewania się (AAC), Kraków 2004. Grycman M., Sprawdź, jak się porozumiewam, Kraków 2009. Kaczmarek B.B. (red.), Wspomaganie rozwoju dzieci z zespołem Downa teoria i praktyka, Kraków 2008. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 17.11.2010 w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. Nr 228, poz. 1487), ze zmianami z dn. 30.04.2013 r. (Dz.U. 2013 poz. 532). Rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 216, poz. 91) Literatura uzupełniająca: Hendzel J.K., Słownik polskiego języka miganego, Olsztyn 1995. Lechowicz A., Komputerowe wspomaganie procesu komunikacji niewerbalnej dzieci z wieloraką niepełnosprawnością, Warszawa 2005. Maciarz A. (red.), Z teorii i badań społecznej integracji dzieci niepełnosprawnych, Kraków 1999.
Marszałek L., Wiek przedszkolny rozwój i zaburzenia, Warszawa 2008. Smyczek A., Bolon B., Bobińska-Domżał A., Guzik J., Twoje znaki, moje słowa i zabawa już gotowa! Projekt edukacyjny dla rodzin dzieci niepełnosprawnych niemówiących, używających komunikacji alternatywnej i wspomagającej, Kraków 2006. 17. Forma zaliczenia poszczególnych komponentów przedmiotu / modułu, sposób sprawdzenia osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia: Ćwiczenia: - ocena nabytej przez studenta wiedzy z zakresu przedmiotu komunikacji alternatywnej i wspomagającej EK_01 - umiejętność diagnozowania potrzeb i możliwości komunikacyjnych dzieci z trudnościami w porozumiewaniu się EK_02,EK_03 - umiejętność zastosowania odpowiednich strategii terapeutycznych do rozwijania kompetencji komunikacyjnej dziecka EK_04, EK_05 - umiejętność włączania metod komunikacji alternatywnej i wspomagającej w proces kształcenia i wychowania dzieci z trudnościami porozumiewaniu się w naturalnych i specjalnych sytuacjach, planowania rozwoju zawodowego i osobistego EK_03; EK_04 - umiejętność ochrony dziecka oraz uwrażliwiania otoczenia na jego podmiotowość EK_05; EK_06; EK_07; EK_08 Kryteria oceny: - ocena bardzo dobra student ma ugruntowaną wiedzę z zakresu metod komunikacji alternatywnej i wspomagającej; opanował umiejętność odpowiedniego dobierania i wykorzystywania systemów komunikowania; dokonuje prawidłowej diagnozy kompetencji komunikacyjnej dziecka, z odpowiedzialnością i wrażliwością staje w obronie podmiotowości dziecka w jego otoczeniu; - ocena dobra student ma wystarczająca wiedzę z zakresu metod komunikacji alternatywnej i wspomagającej, opanował na dobrym poziomie umiejętność dobierania i wykorzystywania systemów komunikowania; dokonuje prawidłowej diagnozy kompetencji komunikacyjnej dziecka, z odpowiedzialnością i wrażliwością staje w obronie podmiotowości dziecka w jego otoczeniu; - ocena dostateczna - student ma podstawową wiedzę z zakresu metod komunikacji alternatywnej i wspomagającej; opanował na dostatecznym poziomie umiejętność odpowiedniego dobierania i wykorzystywania systemów komunikowania; na wystarczającym poziomie dokonuje diagnozy kompetencji komunikacyjnej dziecka, ma świadomość konieczności obrony podmiotowości dziecka w jego otoczeniu; - ocena niedostateczna - student prezentuje brak wystarczającej wiedzy z metod komunikacji alternatywnej i wspomagającej, wpływa to na niepoprawny dobór i wykorzystywanie systemów komunikowania; nie potrafi dokonać diagnozy kompetencji komunikacyjnej dziecka; nie ma wrażliwości i świadomości odpowiedzialności za obronę podmiotowości dziecka w jego otoczeniu. Ocena pracy studenta z wykorzystaniem następujących metod weryfikacji osiągnięć studenta:
- praca kontrolna - diagnoza kompetencji komunikacyjnej dziecka analiza potrzeb i możliwości komunikacyjnych dziecka w kontekście organizacji procesu opieki, wychowania i kształcenia wraz z projektem zajęć wykorzystujących elementy metod komunikacji alternatywnej i wspomagającej w pracy indywidualnej oraz w grupie dla dzieci ze specjalnymi potrzebami komunikacyjnymi; - kolokwium semestralne 18. Język wykładowy polski 19. Obciążenie pracą studenta Forma aktywności studenta Godziny zajęć (według planu studiów) z nauczycielem: - wykłady - ćwiczenia Praca własna studenta: - przygotowanie do ćwiczeń - praca kontrolna - kolokwium semestralne Średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności - Suma godzin 60 Liczba punktów ECTS 2 *objaśnienie symboli: K (przed podkreśleniem) - kierunkowe efekty kształcenia W - kategoria wiedzy U - kategoria umiejętności K (po podkreśleniu) - kategoria kompetencji społecznych 01, 02, 03 i kolejne - numer efektu kształcenia