Magia swiatla_1-338:layout 1 19-03-09 17:04 Page 27 2 Âwia t o: two rzy wo fo to gra fii Pod pew ny mi wzgl da mi fo to gra fo wie bar dziej przy po mi na jà mu zy ków ni ma la rzy, rzeê bia rzy czy in nych ar ty stów sztuk pla stycz nych. Fo to gra fo wie wszak, po dob nie jak mu zy cy, bar - dziej in te re su jà si ope ro wa niem ener già ni ma te rià. Fo to gra fia roz po czy na si w chwi li, gdy Êwia t o zo sta nie wy - emi to wa ne ze êró d a Êwia t a. Osià ga swój punkt kul mi na cyj ny wraz ze Êwia t em od bi tym od za dru ko wa nej stro ny lub pro mie - niu jà cym z ekra nu mo ni to ra, a na st p nie tra fia jà cym do oka. Wszyst kie kro ki po Êred nie to ope ro wa nie Êwia t em, czy to przez ste ro wa nie nim, za pi sy wa nie go, czy osta tecz nie pre zen ta - cj od bior cy. Fo to gra fia jest za tem ope ro wa niem Êwia t em. To, czy te dzia a nia s u à ce lom ar ty stycz nym, czy u yt ko wym, nie ma tym wy pad ku wi k sze go zna cze nia, cz sto sà one rów no rz d ne. Nie za le nie od te go, czy ma jà cha rak ter fi zycz ny, che micz ny, elek trycz ny lub elek tro nicz ny, ope ra cje te sà wy ra zem tej sa mej mi sji i kie ru je ni mi to sa mo ro zu mie nie za cho wa nia si Êwia t a. W tym roz dzia le za mie rza my mó wiç o Êwie tle; two rzy wie, w któ rym wy ko nu je my zdj cia. Czy tel nik jest ju cz Êcio wo za - zna jo mio ny z wi k szo Êcià po j ç, któ re b dzie my oma wia li. Dzie je si tak dla te go, e od mo men tu na ro dzin za czy na my na - uk wi dze nia. Na wet je Êli je steê po czàt ku jà cym fo to gra fem, w p a cie po ty licz nym two je go mó zgu znaj du je si do syç in for - ma cji na te mat Êwia t a, abyê móg zo staç mi strzem. Jed nak my chcie li by Êmy do à czyç s o wa i ety kie ty do nie któ - rych z nie uêwia do mio nych lub tyl ko cz Êcio wo uêwia do mio nych po j ç. B dzie nam a twiej roz ma wiaç na te mat Êwia t a z in ny mi 27
Magia swiatla_1-338:layout 1 19-03-09 17:04 Page 28 ÂWIAT O W FOTOGRAFII: MAGIA I NAUKA 28 fo to gra fa mi, po dob nie jak mu zy cy wo là mó wiç w to na cji Es -dur czy w me trum 4/4, za miast nu ciç ska l lub wy stu ki waç rytm. To naj bar dziej teo re tycz ny roz dzia te go opra co wa nia. Jest on jed no cze Ênie naj wa niej szy, po nie wa sta no wi fun da ment na st p nych roz dzia ów. CZYM JEST ÂWIA T O? Wy czer pu jà ca de fi ni cja Êwia t a jest spra wà nie by wa le z o o nà. Jak wia do mo, przy zna no wie le Na gród No bla za wk ad w ro bo - czà de fi ni cj Êwia t a, któ rà dzi siaj po s u gu jà si na ukow cy. To - te dla upro sze nia przyj mie my de fi ni cj ade kwat nà do za sto so - waƒ fo to gra ficz nych. Je e li jed nak nie za spo ko imy cie ka wo Êci nie któ rych czy tel ni ków, go rà co za ch ca my ich do lek tu ry ksià - ek po Êwi co nych pod sta wom fi zy ki. Âwia t o jest ro dza jem ener gii, zwa nym pro mie nio wa niem elek tro ma gne tycz nym. Pro mie nio wa nie elek tro ma gne tycz ne po ru sza si w prze strze ni w nie wiel kich wiàz kach, zwa nych fo to na mi. Fo ton to czy sta ener gia, nie po sia da jà ca ma sy. To te por cja fo to nów o wiel ko Êci s o nia nie wa y nic. Ener gia fo to nu two rzy wo kó nie go po le elek tro ma gne tycz ne. Po le to jest nie wi docz ne i nie mo e byç wy kry te, o ile nie znaj du - je si w nim obiekt, na któ ry mo g o by od dzia y waç. Brzmi do syç ta jem ni czo, do pó ki nie uêwia do mi my so bie, e po wszech nie spo - ty ka nym przy k a dem po la elek tro ma gne tycz ne go jest po le ma - gne tycz ne, ota cza jà ce zwy k y ma gnes. Nie mo e my stwier dziç, e po le to ist nie je, do pó ki nie przy su nie my ja kie goê me ta lo we go przed mio tu, np. gwoê dzia, do sta tecz nie bli sko do ma gne su, aby móg byç przez nie go przy cià gni ty. Efekt po la jest wi docz ny do - pie ro wte dy, gdy gwóêdê sko czy w kie run ku ma gne su. Jed nak w prze ci wieƒ stwie do po la wo kó ma gne su, po le elek tro ma gne tycz ne wo kó fo to nu nie ma sta e go na t e nia. Ule ga ono fluk tu acjom w mia r ru chu fo to nu. Gdy by Êmy mo gli zo ba czyç zmia ny w na t e niu po la, wy glà da y by one mniej wi cej tak jak na ilu stra cji 2.1. Za uwa my, e na t e nie po la zmie nia si od ze ra do mak si - mum do dat nie go na t e nia, na st p nie z po wro tem do ze ra, po - wta rza jàc na st p nie sche mat zmian w prze ciw nym kie run ku. Dla te go po le wy st pu jà ce wo kó stru mie nia Êwia t a nie przy cià - ga me ta lu jak ma gnes. Po le wo kó fo to nu jest do dat nie przez po o w cza su i ujem ne w po zo sta ym cza sie. Âred ni a du nek tych dwóch sta nów jest ze ro wy.
Magia swiatla_1-338:layout 1 19-03-09 17:04 Page 29 ÂWIAT O: TWORZYWO FOTOGRAFII Maksymalne dodatnie nat enie pola Zerowe nat enie pola 2.1 Pole magnetyczne wokó fotonu zmienia si w czasie ruchu fotonu: od maksymalnego dodatniego nat enia do maksymalnego ujemnego. Pole elektryczne zachowuje si dok adnie w ten sam sposób, ale w fazie przeciwnej, gdy jedno z pól osiàga maksimum, drugie osiàga minimum. Maksymalne ujemne nat enie pola Jak wy ni ka z ter mi nu, po le elek tro ma gne tycz ne za wie ra sk a do wà elek trycz nà i sk a do wà ma gne tycz nà. Ka dy kom - po nent cha rak te ry zu je si tym sa mym wzor cem zmien no Êci: od ze ra do do dat nie go mak si mum, do ze ra, do ujem ne go mak - si mum i z po wro tem do ze ra. Sk a do wa elek trycz na jest pro - sto pa d a do ma gne tycz nej. Re la cja mi dzy ni mi jest a twiej - sza do zro zu mie nia, je Êli za o y my, e na ilu stra cji 2.1 przed - sta wio no tyl ko sk a do wà ma gne tycz nà. A je Êli ob ró ci my ksià k w ta ki spo sób, e jej d u sza kra w dê b dzie skie ro - wa na w na szym kie run ku, ten sam wy kres mo e przed sta - wiaç sk a do wà elek trycz nà. Ile kroç na t e nie sk a do wej ma - gne tycz nej lub elek trycz nej jest mak sy mal ne, dru ga sk a do wa osià ga swo je mi ni mum, za tem ca ko wi te na t e nie po la po zo - sta je sta e. Wszyst kie fo to ny po ru sza jà si w prze strze ni z ta kà sa mà pr d ko Êcià, ale po le elek tro ma gne tycz ne nie któ rych fo to nów zmie nia si szyb ciej ni in nych. Im wi cej ener gii po sia da fo - ton, tym szyb sza na st pu je fluk tu acja po la. Ludz kie oko po - strze ga efekt zmian w po zio mie ener gii fo to nów i w cz sto tli - wo Êci zmian po la. Efekt ten na zy wa my ko lo rem (ilu stra - cja 2.2). Âwia t o czer wo ne ma mniej ener gii ni Êwia t o nie bie - skie, to te cz sto tli woêç zmian je go po la elek tro ma gne tycz ne - go jest ni sza. 29
Magia swiatla_1-338:layout 1 19-03-09 17:04 Page 30 ÂWIAT O W FOTOGRAFII: MAGIA I NAUKA 2.2 Cz stotliwoêç pola elektromagnetycznego ulega zmianom. Zmiany te postrzegamy jako ró ne kolory. Natężenie pola magnetycznego LUB elektrycznego + 0 Cz stotliwoêç Êwiat a czerwonego Cz stotliwoêç Êwiat a niebieskiego Czas Szyb koêç fluk tu acji po la elek tro ma gne tycz ne go na zy wa my je go cz sto tli wo Êcià, mie rzy my jà w her cach (Hz) lub dla wy - go dy w me ga her cach (MHz), 1 MHz = 1 000 000 Hz. Herc to licz ba kom plet nych d u go Êci fa li, prze cho dzà cych przez punkt prze strze ni w cza sie jed nej se kun dy. Jak wia do mo, wi dzial ne Êwia t o sta no wi za le d wie nie wiel ki wy ci nek wszyst kich mo - li wych ro dza jów pro mie nio wa nia elek tro ma gne tycz ne go. Widoczne 2.3 Widmo elektromagnetyczne. Zauwa my, e widzialne Êwiat o stanowi tylko niewielkà cz Êç widma elektromagnetycznego. Promieniowanie rentgenowskie Ultrafiolet Podczerwieƒ Radar Radio 1 000 mln MHz 1 000 000 mln MHz 10 MHz 30
Magia swiatla_1-338:layout 1 19-03-09 17:04 Page 31 ÂWIAT O: TWORZYWO FOTOGRAFII Pro mie nio wa nie elek tro ma gne tycz ne mo e si prze miesz - czaç w pró ni i przez nie któ re for my ma te rii. Na przy k ad wie - my, e Êwia t o prze cho dzi przez prze zro czy ste szk o. Pro mie nio - wa nie elek tro ma gne tycz ne nie jest Êci Êle zwià za ne z me cha nicz - nie prze ka zy wa nà ener già, ta kà jak dêwi k lub cie p o, któ ra mo - e si prze miesz czaç tyl ko w ma te rii. (Pro mie nio wa nie pod - czer wo ne i cie p o by wa jà ze so bà my lo ne, po nie wa cz sto wy - st pu jà ra zem). Pro mie nio wa nie s o necz ne do cie ra do Zie mi i o wie le da lej, oby wa jàc si bez li nii Êwia t o wo do wych! Wspó cze sne apa ra ty fo to gra ficz ne sà w sta nie re je stro waç szer szy za kres pro mie nio wa nia elek tro ma gne tycz ne go od po - strze ga ne go przez oko ludz kie (ilu stra cja 2.3). W re zul ta cie zdj cie mo e ulec nie ko rzyst ne mu wp y wo wi pro mie nio wa nia ul tra fio le to we go, któ re go przy k a do wo nie wi daç w pej za u, co gor sza film mo e zo staç uszko dzo ny przez pro mie nie rent ge - na, któ rych te nie mo na do strzec, np. pod czas kon tro li ba ga - u na lot ni sku. JAK FO TO GRA FO WIE OPI SU JÑ ÂWIA T O? Na wet gdy ogra ni czy my na sze za in te re so wa nie do wi dzial nej cz Êci wid ma elek tro ma gne tycz ne go, to wia do mo, e efekt jed - nej gru py fo to nów mo e byç ca ko wi cie ró ny od efek tu in nej gru py. Prze glà da jàc al bum ob ra zów zma ga zy no wa nych w na - szej pa mi ci, z a two Êcià do strze e my ró ni ce mi dzy je sien - nym za cho dem s oƒ ca, Êwia t em u ku spa wal ni cze go czy za - mglo nym Êwia t em po ran ka. Na wet w wa run kach biu ro wych de cy zja o za in sta lo wa niu Êwie tló wek, a ró wek z re flek to ra mi czy te du ych Êwie tli ków mo e mieç wiel ki wp yw na wy strój, a tak e na na strój i wy daj noêç pra cy prze by wa jà cych tam osób. Fo to gra fo wie sà jed nak za in te re so wa ni czymê wi cej ni wy - obra e nio wym ob ra zem da ne go efek tu Êwietl ne go. Po trzeb ny jest im tech nicz ny opis te go efek tu. Umie j t noêç opi sa nia Êwia t a jest za tem pierw szym kro kiem do uzy ska nia kon tro li nad nim. Gdy nie mo na ste ro waç Êwia t em, jak w przy pad ku zdj ç ar - chi tek tu ry i zdj ç kra jo bra zo wych, umie j t noêç opi su Êwia t a po zwa la na ty le do brze je ro zu mieç, aby mo na by o pod jàç de - cy zj, czy na le y wy ko naç zdj cie te raz, czy za cze kaç, a po - pra wi si oêwie tle nie. Ja ko fo to gra fo wie je ste Êmy za sad ni czo za in te re so wa ni ja sno Ê- cià, ko lo rem i kon tra stem Êwia t a. Na na st p nych stro nach po - krót ce przyj rzy my si tym ce chom. 31
Magia swiatla_1-338:layout 1 19-03-09 17:04 Page 32 ÂWIAT O W FOTOGRAFII: MAGIA I NAUKA Ja snoêç (ja skra woêç) 32 Dla fo to gra fa naj wa niej szà ce chà êró d a Êwia t a jest je go ja - snoêç. Ja Êniej sze Êwia t o jest pra wie za wsze Êwia t em lep szym. Na pod sta wo wym po zio mie, je Êli Êwia t o nie jest wy star cza - jà co ja sne, nie mo na wy ko naç zdj cia. Je Êli Êwia t o jest ja Êniej - sze od mi ni mal ne go Êwia t a nie zb d ne go do wy ko na nia zdj cia, praw do po dob nie otrzy ma my lep sze zdj cie. Gdy fo to gra fo wie wy ko nu jà cy zdj cia na fil mie dys po nu jà wi k szà ilo Êcià Êwia t a, mo gà wte dy u y waç mniej szych otwo - rów prze s o ny lub krót szych cza sów otwar cia mi gaw ki. Je Êli nie po trze bu jà lub nie chcà sto so waç mniej sze go otwo ru prze s o ny al bo krót sze go cza su otwar cia mi gaw ki, wi k sza iloêç Êwia t a po zwa la im na sto so wa nie mniej czu ych i jed no cze Ênie bar dziej drob no ziar ni stych fil mów. W ka dym z tych przy pad ków ja koêç ob ra zu ule ga po pra wie. Na wet gdy ro dzaj u y wa ne go fil mu nie ma zna cze nia, ja - snoêç êró d a Êwia t a jest w dal szym cià gu wa na. Ope ra to rzy wi deo wo là ma e otwo ry prze s o ny dla wi k szo Êci uj ç, po dob - nie jak ope ra to rzy fil mo wi i fo to gra fo wie. Co wi cej, od po wied - nie oêwie tle nie po zwa la ope ra to ro wi wi deo na zre zy gno wa nie ze wzmoc nie nia sy gna u w ka me rze. Da je to w efek cie ostrzej - sze zdj cia, lep sze na sy ce nie ko lo ru i mniej szy szum barw ny. Fo to gra fo wie wo là ciem niej sze Êwia t o tyl ko wte dy, gdy przez to zy sku jà po pra w in nych cech Êwia t a: ko lo ru lub kon - tra stu. Ko lor Mo e my sto so waç Êwia t o ka de go ko lo ru; cz sto w a Ênie sil nie za bar wio ne Êwia t o po zy tyw nie wp y wa na ar ty stycz ne war to - Êci zdj cia. Jed nak wi k szoêç fo to gra fii jest wy ko ny wa - na w Êwie tle bia ym. Oprócz te go na wet tzw. bia e Êwia t o wy - st pu je w ca ej ga mie od cie ni. Fo to gra fo wie uwa a jà Êwia t o za bia e wte dy, gdy sta no wi mniej wi cej zrów no wa o nà mie - sza ni n trzech barw pod sta wo wych: czer wo nej, zie lo nej i nie - bie skiej. Oko ludz kie po strze ga ta kà kom bi na cj barw nych Êwia te ja ko Êwia t o po zba wio ne bar wy. Pro por cje tej mie sza ni ny mo gà si zmie niaç w do syç sze ro - kim za kre sie, a na dal nie b dzie my do strze gaç mi dzy ni mi ró nic, do pó ki nie zo ba czy my tych ró nych êró de Êwia t a obok sie bie. Wpraw dzie oko ludz kie wy kry wa naj mniej szà zmia n
Magia swiatla_1-338:layout 1 19-03-09 17:04 Page 33 ÂWIAT O: TWORZYWO FOTOGRAFII w mie sza ni nie barw, ale mózg nie chce przy znaç mu ra cji. Tak d u go, jak w mie sza ni nie znaj du je si od po wied nia iloêç ka dej bar wy, mózg twier dzi: To Êwia t o jest bia e. W apa ra tach cy fro wych za cho dzi po dob ne zja wi sko do sto so - wa nia do ko lo ru Êwia t a jak to za cho dzà ce w mó zgu ludz kim, ale nie od by wa si to nie za wod nie. To te fo to gra fo wie mu szà zwra caç uwa g na ró ni ce mi dzy êró d a mi Êwia t a bia e go. Aby skla sy fi ko waç ró ni ce w ko lo rze Êwia t a bia e go, fo to gra fo - wie ko rzy sta jà ze ska li tem pe ra tu ry bar wo wej, za po y czo nej od fi zy ków. Ska la tem pe ra tu ry bar wo wej opie ra si na zja wi - sku za cho dzà cym pod czas ogrze wa nia cia a do sko na le czar ne go w pró ni: za czy na ono Êwie ciç. Bar wa te go Êwia t a za le y od stop nia ogrza nia cia a. Do tem pe ra tu ry bar wo wej Êwia t a za sto so wa no ska l tem pe ra tu ry Ke lvi na. Jed nost ka mia ry, stop nie Ke lvi na, sà za zwy czaj ozna cza ne sym bo lem K. Pa ra dok sal nie, Êwia t o o wy so kiej tem pe ra tu rze bar wo wej sk a da si w znacz nym stop niu z barw, któ re ar ty Êci na zy wa - jà ch od ny mi. Na przy k ad, Êwia t o o tem pe ra tu rze bar wo - wej 10 000 stop ni Ke lvi na za wie ra wie le bar wy nie bie skiej. Po dob nie to, co fi zy cy na zy wa jà êró d em Êwia t a o ni skiej tem - pe ra tu rze bar wo wej, ar ty Êci na zy wa jà Êwia t em cie p ym. Âwia t o o tem pe ra tu rze bar wo wej wy no szà cej 2 000 stop ni Ke l- vi na zmie rza w kie run ku barw czer wo nych i ó tych. Nie za - ska ku je to wszyst kich, np. ka dy spa wacz wie, e nie bie ski uk spa wal ni czy jest cie plej szy ni roz grza ny do czer wo no Êci spa wa ny me tal. Fo to gra fo wie naj cz Êciej po s u gi wa li si fil ma mi do sto so wa - ny mi do Êwia t a o jed nej z trzech tem pe ra tur bar wo wych. Jed - no z nich to Êwia t o o tem pe ra tu rze bar wo wej 5500 K, zwa ne Êwia t em dzien nym. Ist nie jà jesz cze dwa stan dar dy sztucz ne go Êwia t a: 3200 K i 3400 K. Sà na ty le zbli o ne, e cz sto ró ni ce mi dzy ni mi nie ma jà wi k sze go zna cze nia. Stan dar dy te zo - sta y opra co wa ne na po trze by kla sycz nych od wra cal nych fil - mów barw nych po tocz nie zwa nych prze zro cza mi lub slaj da - mi; w dal szym cià gu mo na do staç film zrów no wa o ny do jed - nej z tych tem pe ra tur bar wo wych. Wspó cze sne apa ra ty cy fro - we po zwa la jà na du o wi k szà ela stycz noêç wzgl dem tem pe - ra tur bar wo wych Êwia t a. Dzi ki za sto so wa nym tech ni kom cy - fro wym, da jà one do sko na le zrów no wa o ne pod wzgl dem ko lo - ru zdj cia, nie ty lko w Êwie tle znaj du jà cym si mi dzy ty mi trze ma stan dar da mi, ale tak e znacz nie po ni ej 3200 K i znacz - nie po wy ej 5500 K. 33
Magia swiatla_1-338:layout 1 19-03-09 17:04 Page 34 ÂWIAT O W FOTOGRAFII: MAGIA I NAUKA Kon trast Trze cià wa nà ce chà cha rak te ry stycz nà oêwie tle nia fo to gra ficz - ne go jest je go kon trast. èró d o Êwia t a o wy so kim kon tra Êcie to ta kie, któ re go wszyst kie pro mie nie pa da jà na obiekt pod tym sa - mym kà tem. Na to miast pro mie nie êró d a Êwia t a o ma ym kon - tra Êcie pa da jà na obiekt pod wie lo ma ró ny mi kà ta mi. Âwia t o s o necz ne w bez chmur ny dzieƒ to Êwiet ny przy k ad êró d a Êwia - t a o du ym kon tra Êcie. Zwróç my uwa g, e pro mie nie s o necz - ne na ilu stra cji 2.4 sà do sie bie usta wio ne rów no le gle. Wszyst - kie pa da jà na obiekt pod tym sa mym kà tem. Naj a twiej szym spo so bem roz po zna nia êró d a Êwia t a o wy - so kim kon tra Êcie jest kszta t cie ni, któ re ono wy twa rza. Na ilu - stra cji 2.4 wi dzi my, e Êwia t o nie wpa da do stre fy cie nia. Da je to w re zul ta cie zde cy do wa ne i ostro za ry so wa ne kra w dzie cie - nia. Ko lej ne zdj cie 2.5 wy ko na li Êmy z za sto so wa niem ta kie go w a Ênie êró d a Êwia t a. Zwróç my uwa g na wy raê ny, ostry kon - tur cie nia rzu ca ne go przez pa pry k. Cieƒ o ostro za ry so wa nych kraw dziach na zy wa ny jest ostrym cie niem. Z tej sa mej przy czy ny êród a Êwiat a o du ym kon traêcie sà na zy wa ne Êwiat ami ostry mi. Wy obraê my so bie te raz, co si sta nie, gdy chmu ry za s o nià s oƒ ce. Spójrz my na ilu stra cj 2.6. Âwia t o s o necz ne ule ga roz - pro sze niu, prze cho dzàc przez chmu ry. W re zul ta cie Êwia t o, któ re prze sz o przez chmu ry, pa da na przed miot pod wie lo ma 2.4 Promienie Êwiat a emitowane przez ma e kontrastowe êród o Êwiat a padajà na obiekt pod mniej wi cej tym samym kàtem, dajàc w rezultacie cieƒ ostry. 34
Magia swiatla_1-338:layout 1 19-03-09 17:04 Page 35 ÂWIAT O: TWORZYWO FOTOGRAFII 2.5 Cie nie o zde cy do wa nych kra w dziach sà za zwy czaj wy twa rza ne przez nie wiel kie êró d a Êwia t a. ró ny mi kà ta mi. To te s oƒ ce skry te za chmu ra mi sta je si êró d- em Êwia t a o ni skim kon tra Êcie. Re ka pi tu lu jàc po wy sze uwa gi, mo na stwier dziç, e cha - rak ter êró d a Êwia t a po zna je my dzi ki kszta to wi cie ni. 2.6 Chmury rozpraszajà promienie s oneczne, tote promienie padajà na przedmiot pod wieloma ró nymi kàtami. Daje to w rezultacie mi kkie cienie, charakterystyczne dla du ych êróde Êwiat a. 35
Magia swiatla_1-338:layout 1 19-03-09 17:04 Page 36 ÂWIAT O W FOTOGRAFII: MAGIA I NAUKA 2.7 Cienie tak mi kkie, e stajà si prawie niewidoczne, pochodzà od bardzo du ego êród a Êwiat a. 36 Nie któ re z pro mie ni cz Êcio wo roz Êwie tla jà cieƒ, zw asz cza je - go kra w dzie. T ró ni c wi daç wy raê nie na zdj ciu 2.7. Na fo to gra fii wy ko na nej z za sto so wa niem êró d a Êwia t a o ni - skim kon tra Êcie cieƒ pa pry ki nie jest ju tak pre cy zyj nie okre Êlo - ny. Nie jest za tem ostry. Ob ser wa tor nie mo e pre cy zyj nie okre Ê- liç, któ ra cz Êç po wierzch ni znaj du je si w cie niu, a któ ra nie. Cie nie te go ty pu, nie po sia da jà ce do k ad nie okre Êlo nej kra w - dzi, na zy wa my mi k ki mi cie nia mi, a Êwia t o je wy twa rza jà ce na zy wa my mi k kim Êwia t em. Pro sz zwró ciç uwa g, e u y wa my s ów ostry i mi k ki tyl ko na okre Êle nie te go, jak ostro zo sta a za ry so wa na kra w dê cie nia. Nie sto su je my tych s ów do opi su, jak ciem ny lub ja sny jest cieƒ. Mo na za uwa yç, e Êro dek ka de go cie nia jest tak sa - mo sza ry na obu zdj ciach. Mi k ki cieƒ by wa za rów no ja sny, jak i ciem ny, po dob nie ostry cieƒ mo e byç ja sny lub ciem ny, za le nie od ta kich czyn ni ków, jak ro dzaj po wierzch ni, na któ rà jest rzu ca ny, i od te go, jak wie le Êwia t a od bi ja si od po bli skich obiek tów, pa da jàc na ten cieƒ. W przy pad ku po je dyn cze go êró d a Êwia t a je go roz mia ry sà pod sta wo wym czyn ni kiem wp y wa jà cym na kon trast. Ma e êró d o Êwia t a jest za wsze êró d em ostre go Êwia t a, a wi k szoêç
Magia swiatla_1-338:layout 1 19-03-09 17:04 Page 37 ÂWIAT O: TWORZYWO FOTOGRAFII Kon trast zdj cia Kon trast Êwia t a jest tyl ko jed nym z czyn ni ków wp y wa jà cych na kon - trast zdj cia. Je Êli je steê do Êwiad czo nym fo to gra fem, wiesz, e mo na zna leêç wy so ki kon trast na zdj ciu wy ko na nym przy u y ciu kon tra sto we go êró d a Êwia t a i od wrot nie. Na kon trast ma tak e wp yw kom po zy cja fo to gra fo wa ne go obiek tu, eks po zy cja i wy wo a nie. Ka dy zda je so bie spra w, e sce na za wie ra jà - ca bia e i czar ne obiek ty praw do po dob nie b dzie bar dziej kon tra sto wa, ni gdy by za wie ra a tyl ko sza re przed mio ty, ale z dru giej stro ny ko rek ta w po sta ci ma ni pu lo wa nia po zio ma mi lub krzy wy mi w pro gra mie do ob - rób ki zdj ç mo e daç w re zul ta cie wy so ki kon trast na wet w przy pad ku ca ko wi cie sza rej fo to gra fo wa nej sce ny o bar dzo ni skim kon tra Êcie. Za le noêç mi dzy eks po zy cjà a kon tra stem jest nie co bar dziej z o o na. Zwi k szo na lub zmniej szo na eks po zy cja mo e zmniej szyç kon trast prze ci t nej sce ny. Jed nak zwi k sze nie eks po zy cji spo wo du - je zwi k sze nie kon tra stu w ciem nych par tiach, a zmniej sze nie eks po - zy cji mo e spo wo do waç zwi k sze nie kon tra stu ja sno sza rej sce ny. W ca ej tej ksià ce b dzie my za sta na wiaç si nad za le no Êcià mi dzy oêwie tle niem a kon tra stem, zaê w roz dzia le 9 po ka e my, ja ki wp yw na kon trast ma eks po zy cja. du ych êró de Êwia t a to êró d a Êwia t a mi k kie go. Wi dzi my, e na ilu stra cji 2.4 s oƒ ce zaj mu je nie wiel ki ob szar, przyj mu je my za tem, e jest to ma e êró d o Êwia t a. Chmu ra po kry wa wi k szy ob szar na ilu stra cji 2.6, two rzàc du e êró d o Êwia t a. Zwróç my uwa g, e fi zycz ne roz mia ry êró d a Êwia t a nie wy - zna cza jà ca ko wi cie je go efek tyw nych roz mia rów ja ko fo to gra - ficz ne go êró d a Êwia t a. Wie my, e S oƒ ce ma po nad mi lion ki lo - me trów Êred ni cy. Jed nak znaj du je si tak da le ko, e dzia a ja ko ma e êró d o Êwia t a dla przed mio tów fo to gra fo wa nych na Zie mi. Gdy by Êmy mo gli S oƒ ce wy star cza jà co zbli yç do nas, sta o - by si bar dzo du ym êró d em Êwia t a. ar tu jàc na dal mo gli by - Êmy za tem otrzy my waç mi k ko oêwie tlo ne zdj cia w pe nym Êwie tle s o necz nym, za k a da jàc, e zna leê li by Êmy roz wià za nie pro ble mu cie p a! In ny skraj ny przy k ad ma wi k sze zna cze nie prak tycz ne: ma a lam pa na pul pi cie la bo ra to rium mo e sta no - wiç du e êró d o Êwia t a, pod wa run kiem e zbli y my jà do sta - tecz nie bli sko do fo to gra fo wa ne go owa da. 37