SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI GIMNAZJUM NR 2 W MIELCU (...) Potrzeba wyobraźni miłosierdzia, aby przyjść z pomocą dziecku zaniedbanemu duchowo i materialnie; aby nie odwracać się od chłopca czy dziewczyny, którzy zagubili się w świecie różnorakich uzależnień lub przestępstwa, aby nieś radę, pocieszenie, duchowe i moralne wsparcie tym którzy podejmują walkę ze złem (...) Jan Paweł II Kraków 2002 Szkolny Program Profilaktyki jest integralną częścią Programu Wychowawczego Szkoły, powstał w oparciu o wizję i misję szkoły. Podstawę programową stanowią: 1. Ustawa z 7 września 1991 o systemie oświaty (Dz.U. Nr 256, poz.2572 ze zm.). 2. Rozporządzenie MENiS z 30 kwietnia 2013 w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. poz. 532). 3. Rozporządzenie MENiS z 31 stycznia 2003r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz.U. Nr 26, poz. 226). 4. Ustawa z dnia 26 października 1982 o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. Nr 1982, poz.230). 5. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2012, poz.124). 6. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. Nr 111, poz.535). 7. Ustawa z dnia 8 kwietnia 2010 o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz.U. 2010 Nr 81, poz.529). 8. Rozporządzenie MEN z 27 sierpnia 2012r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. poz. 977 z późn. zm.). MERYTORYCZNE PODSTAWY PROGRAMU Profilaktyka to proces, który wspiera zdrowie poprzez umożliwienie ludziom uzyskania pomocy, potrzebnej im do konfrontacji ze złożonymi, stresującymi warunkami życia oraz przez umożliwienie jednostkom osiąganie subiektywnie satysfakcjonującego ale społecznie akceptowanego bogatego i dobrego życia. (prof. Z. Gaś) Współczesny model profilaktyki to profilaktyka integralna, polegająca na zapobieganiu i rozwiązywaniu problemów na poszczególnych poziomach oddziaływań: 1
a) profilaktyka pierwszorzędowa to działania adresowane do ogółu dzieci i młodzieży, ma na celu promocję zdrowego stylu życia oraz opóźnienia wieku inicjacji nikotynowej, alkoholowej i narkotycznej. Stanowi rodzaj szczepionki dla osób zdrowych, zwiększającej ich oporność na oddziaływanie niekorzystnych czynników. Są to działania nastawione na kształtowanie ważnych umiejętności społecznych oraz przekazywanie informacji o konsekwencjach używania środków psychoaktywnych. b) profilaktyka drugorzędowa adresowana jest do grup podwyższonego ryzyka, a więc uczniów, którzy mają za sobą inicjację nikotynową, alkoholową lub narkotyczną i u których współwystępują liczne lub poważne problemy osobiste, rodzinne lub szkolne, jej celem jest formalne i emocjonalne wycofanie się z ryzykownych zachowań. Uczniom z tej grupy nie wystarczą działania informacyjne i edukacyjne prowadzone w klasach. Niezbędne jest podjęcie głębszej interwencji poprzedzonej specjalistyczną diagnozą pozwalającą określić stopień zagrożenia oraz charakter oraz głębokość problemów psychologicznych, rodzinnych i szkolnych. Formy pomocy ustala się na podstawie wyników diagnozy np. zajęcia wyrównawcze, terapia indywidualna i rodzinna, socjoterapia. c) profilaktyka trzeciorzędowa przeznaczona jest do uczniów z grup wysokiego ryzyka, którzy ponoszą poważne konsekwencje swoich zachowań, jej celem jest ograniczenie głębokości i czasu trwania zaburzeń, a także zmniejszenia szkód związanych z ich ryzykownym trybem życia. Proponowane działania: odtrucia, leczenie odwykowe, psychoterapia, resocjalizacja organizowane są w specjalistycznych ośrodkach. Na terenie szkoły ma miejsce profilaktyka pierwszorzędowa i drugorzędowa. Profilaktyka pierwszorzędowa zawiera działania informacyjne, edukacyjne i alternatywne, natomiast drugorzędowa ponadto działania interwencyjne. Działania informacyjne polegają na przekazywaniu wiedzy o konsekwencjach używania środków psychoaktywnych i podejmowania innych zachowań ryzykownych, edukacyjne służą rozwijaniu umiejętności życiowych, alternatywne pomagają w zaspokojeniu ważnych potrzeb, stwarzają możliwość zaangażowania się w pozytywną działalność. Natomiast celem działań interwencyjnych jest pomoc osobom mającym trudności w identyfikowaniu i rozwiązywaniu problemów, wspieranie ich w sytuacjach trudnych. Założenia programowe działań profilaktycznych: 1. Rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji. 2. Rozwijanie umiejętności poznawczych przeciwstawiania się niepożądanym przesłaniom ze strony środków masowego przekazu. 3. Podwyższanie poczucia własnej świadomości i godności. 4. Nauczenie umiejętności radzenia sobie z lękiem i stresem. 5. Podnoszenie umiejętności komunikacji społecznej. 6. Rozwijanie asertywnych umiejętności odmawiania, wyrażania uczuć przykrych, komunikowania potrzeb i oczekiwań. 7. Nakreślenie związku pomiędzy zażywaniem środków psychoaktywnych a problemami zdrowotnymi, szkolnymi i rodzinnymi. 2
IDENTYFIKACJA WSKAŹNIKÓW ZACHOWAŃ RYZYKOWNYCH W POSZCZEGÓLNYCH OBSZA- RACH: Środowisko rodzinne: brak umiejętności wychowawczych rodziców; trudna sytuacja materialna, bezrobocie; brak autorytetów i wzorców do naśladowania, choroba w rodzinie; uzależnienie i współuzależnienie od środków psychoaktywnych; przemoc fizyczna, psychiczna, seksualna, zaniedbania; konflikt między pokoleniami; emigracja rodziców. Środowisko szkolne wagary; naruszanie norm społecznych; używanie środków psychoaktywnych; wulgaryzmy; wandalizm; agresja i przemoc; kryzys autorytetów; niepowodzenia w nauce; brak właściwych relacji między uczniami i nauczycielami; istnienie i działanie destrukcyjnych grup młodzieżowych; społeczne etykietki; zaburzenia psychofizyczne. Środowisko rówieśnicze brak akceptacji w grupie, odrzucenie; przemoc w grupie; chęć dominacji w grupie; konflikty z prawem; niewłaściwe spędzanie wolnego czasu; chęć zaistnienia w grupie; brak właściwych relacji między rówieśnikami; destruktywny wpływ środków masowego przekazu; używanie środków psychoaktywnych. Środowisko lokalne łatwy dostęp do środków psychoaktywnych; brak wzorców i autorytetów; bezrobocie; brak kontroli społecznej; zaburzone relacje interpersonalne; brak wzorców zdrowego stylu życia; niedostateczna współpraca między instytucjami wspierającymi rozwój dziecka; brak skutecznych uregulowań prawnych. 3
ŚRODOWISKO LO- KALNE STRUKTURA ODZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNO WYCHOWAWCZYCH podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników dbanie o prawidłowy obieg informacji planowanie i sprawna organizacja czuwanie nad spójnością oddziaływań profilaktycznych i wychowawczych wszystkich pracowników KADRA SZKOŁY udział w realizacji programu pedagogizacja podejmowanie wspólnych celów i zadań RODZICE UCZEŃ WYCHOWAWCA diagnozowanie potrzeb pomoc w oddziaływaniach profilaktycznych i wychowawczych integracja zespołu klasowego dbałość o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie współpraca z rodzicami wyposażenie uczniów w umiejętności komunikacji społecznej i asertywność WERBALIZACJA CELÓW 1. Promowanie wśród uczniów zdrowego stylu życia. 2. Poprawa kontaktów interpersonalnych w szkole i rodzinie. 3. Rozwijanie współpracy szkoły ze środowiskiem lokalnym. 4. Stwarzanie warunków do właściwego zagospodarowania czasu wolnego. 5. Wspieranie rodziców w rozwiązywaniu problemów wychowawczych. 6. Minimalizowanie trudności dydaktyczno wychowawczych. ZADANIA SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU 1. Zajęcia psychoedukacyje: godziny wychowawcze; realizacja programów profilaktycznych: Elementarz II, Tak czy Nie, Odlot, Debata, Spójrz inaczej, Znajdź właściwe rozwiązanie, Przeciw, Stop agresji, Zanim spróbujesz; prowadzenie indywidualnych przypadków; spektakle edukacyjno-profilaktyczne. 4
2. Doskonalenie warsztatu zawodowego nauczycieli w zakresie profilaktyki, poradnictwa zawodowego, zachowań ryzykownych, komunikacji społecznej, pracy z uczniem z trudnościami dydaktyczno-wychowawczymi. 3. Prowadzenie zajęć sportowych i rekreacyjnych na terenie szkoły. 4. Szkolny system zajęć pozalekcyjnych o charakterze edukacyjnym, społecznym i sportowym (zgodnie z harmonogramem zajęć dodatkowych ustalanych na dany rok szkolny). 5. Organizacja pomocy psychologiczno pedagogicznej. 5. Psychoedukacja rodziców, podejmowanie wspólnych celów i zadań: organizowanie przez nauczycieli spotkań dla rodziców o charakterze konsultacyjnym i edukacyjnym, pomoc rodzinom w rozwiązywaniu trudności wychowawczych oraz innych problemów rodzinnych, włączanie rodziców do planowania i realizowania pracy wychowawczej szkoły, włączenie rodziców w organizację czasu wolnego dzieci i młodzieży, udostępnianie informacji o specjalistycznej pomocy poza szkołą. 6. Współpraca z instytucjami wspierającymi pracę szkoły. EWALUACJA PROGRAMU Metody: obserwacja, wywiady indywidualne i grupowe, ankiety, Forma: cząstkowa: po zakończeniu danych zajęć, programów końcowa: ewaluacja porównawcza klas w pierwszym i ostatnim roku 3-letniego cyklu kształcenia Cele: 1. Czy zmniejszył się wskaźnik wiekowy inicjacji alkoholowej i używania środków psychoaktywnych? 2. Jaki jest ilościowy wskaźnik zażywania środków psychoaktywnych wśród młodzieży? 3. Czy zwiększyła się wiedza na temat zdrowego stylu życia naszych uczniów? 4. Czy formy oddziaływań edukacyjno-profilaktycznych szkoły są skuteczne i atrakcyjne dla uczniów? 5