Dr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, 10.11.2017 Klinika Torakochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Recenzja pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t. "Gotowość chorych na raka płuca do zaakceptowania ograniczeń czynnościowych po leczeniu operacyjnym. Promotor: prof. dr hab. med. Jarosław Kużdżał, FETCS Przedstawiona do oceny praca ma typowy dla rozprawy doktorskiej układ i składa się z 145 stron maszynopisu w tym: wstępu, omówienia leczenia raka płuca w Polsce i na świecie oraz psychologicznych aspektów choroby, celu pracy i problemów badawczych, materiału i metody, wyników, dyskusji i wniosków wraz z wykazem skrótów i akronimów stanowiącym użyteczny dla czytelnika odnośnik do tekstu. W swojej pracy autorka powołała się 191 pozycji piśmiennictwa oraz dołączyła dokumentację graficzną uzyskanych wyników w postaci 66 rycin i 85 tabel. Do pracy dołączone jest streszczenie w języku polskim i angielskim. Praca została napisana poprawnym językiem i bardzo starannie przygotowana pod względem edytorskim.
Autorka podejmuje bardzo interesujący temat z punktu widzenia klinicznego i praktycznego, często nie do końca uświadamiany sobie przez torakochirurgów w codziennej pracy dotyczący gotowości chorych operowanych z powodu raka płuca do zaakceptowania, często istotnych ograniczeń czynnościowych będących konsekwencją zabiegów resekcyjnych płuc. Ponadto Autorka podjęła się trudu oceny wpływu leczenia raka płuca na szeroko pojęte funkcjonowanie biopsychospołeczne badanych chorych. We wstępie zostały szeroko i wyczerpująco omówione: epidemiologia i etiologia raka płuca, objawy choroby, stosowane metody diagnostyczne, kwalifikacja histologiczna oraz wyniki leczenia chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca ze szczególnym uwzględnieniem leczenia operacyjnego. Doktorantka przedstawiła najnowsze osiągnięcie w leczeniu chorych na raka płuca oraz perspektywy ich dalszego rozwoju. W dalszej części pracy zostały szeroko omówione psychologiczne aspekty choroby zarówno w aspekcie poznawczym jak emocjonalnym, choroby jako sytuacji trudnej. Autorka podkreśla wielowymiarowy aspekt choroby, zwłaszcza choroby nowotworowej w wymiarze biologicznym, psychologicznym, społecznym i moralno-duchowym co wymaga wdrożenia holistycznej i integralnej terapii. Przedstawione zostały postawy i zachowania pacjentów wobec choroby ze szczególnym uwzględnieniem psychologicznej teorii zasobów. Autorka szeroko omawia przyczyny dlaczego właśnie rak płuca wiąże się ze szczególnym obciążeniem psychicznym dla pacjenta. Uwzględnione zostały psychologiczne aspekty bólu somatycznego i duszności w przebiegu choroby nowotworowej oraz przeżywanie lęku spowodowanego samą chorobą, nie zawsze korzystnym rokowaniem i leczeniem operacyjnym. W swojej pracy Doktorantka postawiła sobie ambitny cel badawczy, mianowicie ocenę gotowości chorych na raka płuca do zaakceptowania ograniczeń czynnościowych po leczeniu operacyjnym. Drugim celem była ocena wpływu leczenia raka płuca na ogólne
biopsychospołeczne funkcjonowanie tych chorych. W celu bardziej precyzyjnej analizy Autorka sformułowała 8 szczegółowych pytań dotyczących między innymi świadomości konsekwencji leczenia operacyjnego, stopnia akceptacji choroby, poziomu optymizmu i lęku w badanej grupie chorych oraz oceny, które z czynników psychologicznych i socjologicznych mają największy wpływ na akceptację ograniczeń będących konsekwencją leczenia. Grupę badaną stanowiło 135 chorych zakwalifikowanych do leczenia operacyjnego w Klinice Chirurgii Klatki Piersiowej UJ Collegium Medicum z powodu raka płuca od lipca 2016 do kwietnia 2017. Kryterium włączenia do badania był odpowiednio wysoki wynik w teście poznawczym MMSE (Mini-Mental State Examination) wykluczający otępienie w stopniu lekkim lub głębszym. Przeprowadzone badanie polegało na wypełnieniu przez ankietowanych kwestionariuszy badawczych przed planowanym leczeniem operacyjnym. Główny problem badawczy czyli gotowość chorych na raka płuca do zaakceptowania ograniczeń czynnościowych po leczeniu operacyjnym był oceniany na podstawie oryginalnego, autorskiego kwestionariusza opracowanego przez Doktorantkę na potrzeby pracy. Zawarte w nim pytania dotyczyły danych demograficznych, akceptacji zmian stylu życia w wyniku zaproponowanego leczenia oraz akceptacji konsekwencji wynikających z koniecznej terapii, często wieloetapowej. Dodatkowo Autorka posłużyła się Skalą Akceptacji Choroby (Acceptance of Illness Scale AIS), w celu oceny lęku w związku z chorobą jako stanu i cechy wykorzystała kwestionariusz State-Trait Anxiety Inventory STAI. Oceniając poziom optymizmu u badanych chorych zastosowała Test Orientacji Życiowej (Life Orientation Test LOT-R). Wszystkie użyte wersje kwestionariuszy były zaadoptowane do polskich warunków. Do opracowania uzyskanych wyników w badanej grupie chorych autorka zastosowała odpowiednie metody analizy statystycznej.
Uzyskane wyniki badań zawarte w rozdziale 6 przedstawiono w sposób bardzo dokładny w formie opisowej, tabelarycznej i graficznej. Zwraca uwagę wysoki stopień akceptacji choroby przez chorych na raka płuca uzyskany w Skali Akceptacji Choroby (Acceptance of Illness Scale AIS), który był wyższy w porównaniu do opublikowanych wcześniej badań w grupie chorych na raka piersi lub raka macicy. Na stopień akceptacji choroby pozytywny wpływ miała dobra ocena swojego stanu zdrowia przez badanych. Analizując konsekwencje choroby okazało się to najmniejsza gotowość do ich akceptacji w badanej grupie dotyczyła: duszności, tlenoterapii, wznowy choroby i śmierci. Wydaje się, że takiego wyniku należałoby się spodziewać gdyż te sytuacje wiążą się z dużym cierpieniem dla chorego i świadczą o niepowodzeniu leczenia. Pozostałe zmiany w stylu życia są bardzo różnie akceptowane w zależności od płci, wieku, wykształcenia, zatrudnienia czy stanu cywilnego badanych. Dla mnie osobiście najbardziej zaskakujące było stwierdzenie mniejszej akceptacji zmian w życiu po operacji wśród kobiet w porównaniu do mężczyzn. Jako bardzo ważny wynik było stwierdzenie wysokiego poziomu lęku związanego z chorobą w badanej grupie chorych, zaledwie 8,2% chorych odczuwała go na niskim poziomie. Fakt ten jednoznacznie wymaga uwzględnienia w planowanym leczeniu. Dyskusja jest obszerna, przeprowadzona w sposób świadczący o bardzo dobrym przygotowaniu merytorycznym Doktorantki. Autorka omawia uzyskane przez siebie wyniki opierając się o aktualne i trafnie dobrane piśmiennictwo, umiejętnie konfrontuje rezultaty własnych badań z wynikami innych autorów. Jedyna uwaga to; w dyskusji na stronie 118 autorka słusznie stwierdza, że pomocna w podjęciu decyzji o leczeniu, zwłaszcza operacyjnym jest przedoperacyjna edukacja chorych i dalej zaznacza, że znajduje to potwierdzenie w uzyskanych przeze mnie wynikach. Nie znalazłem jednak w pracy w rozdziale materiał i metoda szczegółowych informacji na czym polegała i przez kogo była prowadzona wspomniana edukacja.
W podsumowaniu chciałbym zwrócić uwagę na bardzo nowatorski i wartościowy aspekt recenzowanej pracy. Jak sama Autorka zaznaczyła, w Polsce nie były przeprowadzone dotąd tego typu badania w grupie chorych na raka płuca. Przeczytałem pracę z dużym zainteresowaniem. Uważam, że jest ona bardzo ważna dla wszystkich zaangażowanych w leczenie chorych na raka płuca. Dla torakochirurga na co dzień operującego tych chorych, skupionego głównie na czysto medycznych problemach choroby rzuca światło na szeroki aspekt psychospołecznych obciążeń związanych z chorobą, z którymi muszą się zmierzyć nasi chorzy. Wyniki badań przedstawione przez Autorkę otwierają pole do szeroko zakrojonych badań nad całościowym podejściem do terapii chorych na raka płuca z uwzględnieniem problemów psychospołecznych i wyborem optymalnych narzędzi terapeutycznych. W mojej ocenie praca mgr Kingi Gryglickiej p.t. "Gotowość chorych na raka płuca do zaakceptowania ograniczeń czynnościowych po leczeniu operacyjnym spełnia wszystkie wymagania stawiane rozprawom doktorskim. W związku z powyższym wnoszę do Wysokiej Rady Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie o dopuszczenie mgr Kingi Gryglickiej do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Jednocześnie ze względu na nowatorski charakter pracy i dużą wartość poznawczą i merytoryczną wnioskuję do Wysokiej Rady o jej wyróżnienie. Poznań, 10.11.2017 Dr hab. med. Cezary Piwkowski